200 vite nga vdekja e Lord Bajronit

Më 19 prill të vitit 1824, Lord Bajroni ka vdekur në atë që tani është Greqi, ku kishte shkuar për të mbështetur luftën greke për pavarësi nga perandoria osmane. Edhe sot, ai konsiderohet si hero kombëtar grek.

Historia e Bajronit është plot skandale, udhëtimet ekzotike; jeta e tij pompoze la përshtypje të thella, dhe emri i tij filloi të nënkuptojë njeriun e ndërlikuar; romantik, arrogant, të errët, cinik; shpërthim krijues, shije intrigues në veshje, muzikë, dhe seksualitet, dinak i pabesë, i poshtër (të gjitha përmblidhen në fjalorin urban nën “byronic”.

George Gordon Byron lindi në Aberdeen, Skoci, në vitin 1788. Këmba e çalë dhe mjedisi i varfër ia bënë të vështirë fëmijërinë, por në moshën 10 vjeçare Bajroni trashëgoi titullin Lord nga ungji i tij. Kjo i dha mundësi të dilte nga skamja, të shkonte në shkollë pastaj në Kolegjin Trinity, Kambrixh, ku u zhyt thellë në borxhe, në jetë të shthurur dhe marrëdhënie të pasionuar me gra e burra. Vëllimi i tij i parë i botuar me poezi, Orët e përtacisë (1807), u hodh poshtë nga kritika, sidomos në Skoci; dhe në librin e tij të dytë, “English Bards and Scotch Reviewers” (1809), Bajroni sulmoi krijimtarinë dhe kritikën letrare angleze. Po atë vit, ai udhëtoi për në Portugali, Spanjë, dhe në Lindjen e Afërme për dy vjet. Përvojat e tij përfshihen në veprat e mëvonshme, si në “Childe Harold’s Pilgrimage” (1812 ), që i solli sukses të menjëhershëm në Angli; “u zgjova një mëngjes dhe e gjeta veten të famshëm”, do të shprehej Bajroni; dhe poezia, sjellja, moda, shijet e tij filluan të imitoheshin gjerësisht.

Më 1815, Bajron u martua me Anne Isabella Milbanke, dhe më 1816, çifti u bë me vajzë, Ada, e cila kur të rritej do të shquhej në fushën e matematikës, dhe sot konsiderohet nga disa si programuesja e parë e kompjuterit. Martesa nuk zgjati shumë dhe çifti Bajron u nda ligjërisht. Në këtë kohë, shpërthen skandali mbi incestin e dyshuar të Bajronit me gjysmë-motrën e tij, Augusta Leigh, dhe i përçmuar nga shoqëria, detyrohet të largohet nga Anglia. Fillimisht u vendos në Zvicër, Gjenevë, afër poetit Percy Bysshe Shelley dhe gruas së tij, Mary Wollstonecraft Shelley. Atje, Bajroni përfshihet në marrëdhënie intime me motrën e gruas së Shellit, Claire Clairmont; nga kjo lidhje më janar 1817 lindi vajza tjetër e Bajronit, Allegra. Pas kësaj, Bajroni ikën në Venecia ku marrëdhënie të ngjashme nuk iu ndanë.

“Në fshehtësi u takuam –

Në heshtje u pikëllova,

Se një ditë do t’më harrosh,

Shpirti yt mund të mashtrohet.

Kur unë të dalë përpara

Pas viteve të gjata ,

Si duhet të përshëndes ty? –

Me heshtje dhe lot”

Në vitin 1819, ai u lidh me konteshën Tereza Guiccioli, gruaja e re e një konti të moshuar. Lord Bajron gjithashtu mbeti gjithmonë një mbështetës i zjarrtë i çështjeve të lirisë dhe pavarësisë kombëtare, duke mbështetur luftën greke për pavarësi. Ai u bashkua me kauzën e lirisë, udhëtoi e vizitoi Shqipërinë jugore, oborrin e Ali pashë Tepelenës, u takua me shqiptarë, arvanitas, qëndroi me suliotë, adhuroi zakonet, sjelljet, gjuhën, armët e veshjet, udhëhoqi stërvitjen e tyre në Missolongi, ku vdiq nga ethet, pak pas ditëlindjes së tij të 36-të. Bajroni jetoi ashtu siç shkroi ose anasjelltas: “Në jetë zemra e njeriut thyhet, por edhe me zemër të thyer jetohet”./KultPlus.com

“Le Figaro”: Shqipëria – plazhet më të bukura të verës, nga Dhërmiu në Gjirin e Gramës

Me 300 ditët e saj me diell në vit, ujërat bruz të detit Jon dhe ishujt e saj shkëmborë, Riviera Shqiptare është shtëpia e disa prej plazheve më të bukura në Evropë, shkruan Thibault Petit në të përditshmen franceze “Le Figaro”.

Një plejadë limanesh dhe ishujsh shkëmborë me ujëra bruz, duket si një pikturë e Van Gogh. Greqia, Italia? Jo, një vend mesdhetar në zemër të Evropës: Shqipëria.

Vija bregdetare e saj nuk ka asgjë për t’u pasur zili nga vendet e tjera të Mesdheut.

Vendi i shqiponjave ndodhet në veri të Greqisë përballë Italisë. Në perëndim kufizohet nga detet Adriatik dhe Jon.

Moti? 300 ditë me diell në vit. Në jug të vendit ndodhet një bregdet i mrekullueshëm me ujëra të kristalta, shkëmbinj dhe kodra të gjelbëruara, kjo është Riviera Shqiptare.

Vija bregdetare është e përbërë nga kështjella antike, kanione, limane dhe plazhe të izoluara.

Plazhet më të njohura apo trendi, shkëmbore apo të fshehura, ja cilat janë më të bukurat:

Plazhi i Porto Palermos, ishulli i thesarit

I parë nga lart, duket si një ishull thesari, i rrumbullakët dhe i rrethuar me ujëra të pastra kristal, me shkëmbinj, kodra – mes blusë dhe smeraldit të detin Jon.

Plazhi i Porto Palermos është i fshehur në një nga gjiret në jug të vendit.

Duket si një përrallë: ishulli është shtëpia e një kështjelle të lashtë në formë trekëndore dhe tre kullave gëlqerore.

Kështjella u ndërtua në vitin 1804 nga Ali Pasha, ish-guvernator i Perandorisë Osmane.

Sot, vendi ka ruajtur një thjeshtësi të caktuar: pa bare, pa shezlongë. Ju mund të notoni në rripin e ngushtë me rërë që lidh ishullin me tokën, në plazhin e Palermos.

Plazhi i Ksamilit, atmosferë greke

Përballë Plazhit të Ksamilit ngrihen si tym malet. Është Korfuzi, ishulli grek, më pak se pesë kilometra larg, në anën tjetër të detit.

Plazhi i Ksamilit ofron një atmosferë helene: kudo ka ishuj me ujëra blu në të gjitha nuancat e tyre.

Ksamili konsiderohet si resorti bregdetar më i bukur, me plazhe private, shezlongë dhe restorante.

Para disa vitesh këtë fshat e njihnin vetëm vendasit, të cilët vinin për t’u çlodhur në fundjavë. Sot Ksamili është shndërruar në një destinacion në trend.

Ju mund të vizitoni ishujt e shumtë duke notuar ose duke marrë me qira një varkë ose një skaf.

Plazhi i Gjipesë

Me të mbërritur këtu, ju do të keni ndjesinë sikur jeni në fund të botës. Plazhi i Gjipesë është i izoluar, i fshehur pas një kanioni 800 metra të gjatë.

Ky vend është një nga plazhet më magjepsëse në Rivierën Shqiptare, me një sipërfaqe prej 400 metrash me guralecë dhe limane të vegjël të rrethuar nga shkëmbinj të lartë 50 metra.

Në jug të vendit ndodhet Himara, ku uji është më i pastër.

Kur deti përshkon murin shkëmbor dhe shpellat mbushen me shkumë kristalore, përpara jush do të shfaqet një spektakël. Këto shpella mund të eksplorohen falë motit të ngrohtë dhe të favorshëm.

Parkoni në manastirin Shën Theodori midis qytetit të Iljasit dhe Dhërmiut, më pas ecni 2,5 kilometra deri në plazh, ose merrni me qira një kajak në plazhin e Jalës aty pranë.

Gjiri i Gramës 

Më shumë se 2000 vjet më parë, në kohët e lashta, lundruesit që udhëtonin përgjatë bregdetit ndaluan këtu, në Gjirin e Gramës.

Këtu mund të zbuloni mijëra gdhendje në greqishten e vjetër dhe latinisht në muret shkëmbore të këtij lokaliteti arkeologjik: Gjiri i Gramës, në Gadishullin e Karaburunit.

Shpellat janë një mister i këtij vendi idilik me ujërat bruz, guraleca të bardha dhe bimësi të dendur.

Me pak fjalë, të jep idenë e një Parajse: një restorant i vetëm, pa rrjet telefonik dhe akses i rezervuar për më të motivuarit.

Për të arritur në Gjirin e Gramës duhet të ecni 13 kilometra në një shteg bregdetar nga Palasa. Përndryshe, merrni një varkë nga Dhermiu dhe udhëtoni 40 minuta.

Shumë shpella mund të eksplorohen me varkë.

Plazhi i Llamanit 

I vendosur mes dy gërmadhave shkëmbore, Plazhi i Llamanit ka një sipërfaqe prej 200 metrash me guralecë të imët.

I vogël në përmasa, plazhi i Llamanit nuk është më pak i popullarizuar. Shumë vizitorë marrin me qira çadra dhe shezlongë, shijojnë mbrëmjet me shkumë dhe muzikën elektronike në verë.

Gjithashtu ju do të keni mundësi të hapni peshqirin tuaj në shkëmbinjtë aty pranë dhe të zhyteni në ujin e pastër.

I vendosur pak kilometra larg Himarës, plazhi i Llamanit është gjithashtu një vend i famshëm për zhytje.

Plazhi i Dhërmiut 

Nga Dhërmiu, një fshat i vendosur 200 metra mbi nivelin e detit në shpatin e malit, vija bregdetare shtrihet si një shirit i gjatë me nuanca blu.

Plazhi i Dhërmiut është një nga plazhet më të bukura të vendit me guralecë të imët që zënë një sipërfaqe prej më shumë se një kilometër, ujëra bruz dhe çadra me qira për rreth 10 euro.

Pak më në veri, ndodhet Plazhi i Drimadhës me rërë të imët, pyje pishe, limane të izoluar dhe gjire të fshehur./atsh/KultPlus.com

“Palazzo Fortuny”: Brenda pallatit të Leonardo da Vinçit të ditëve moderne

 E hapur së fundmi për publikun, kjo rezidencë artistësh befason këdo që shkon, duke i bërë të pyesin se si ekziston një vend kaq i mrekullueshëm në një shesh venecian të përgjumur, sipas BBC.

“Palazzo Fortuny”, pallati më i madh privat në Venecia, ishte shtëpia e Mariano Fortuny y Madrazo dhe Henriette Negrin, dy artistë, stilistë dhe krijues të modës me një stil të denjë për sulltanët e Netëve Arabe.

Në piano nobile (fjalë për fjalë “dysheme fisnike”, ose kati i parë), brokada mëndafshi të errët dhe piktura të gjelbërta tromp-l’oeil mbulojnë muret, ndërsa perde mëndafshi varen si tenda të shkretëtirës mbi shtretër të mëdhenj, skulptura, manekine të mbuluara në mënyrë misterioze dhe madje edhe dy statuja dylli të frikshme të të vegjëlve me fustan barok.

E hapur për publikun që nga viti 2022, kjo rezidencë luksoze befason këdo që kalon pranë fasadës së saj të thjeshtë duke ngritur pyetjen se si u bashkua një univers kaq i zjarrtë dhe eklektik në një shesh venecian të përgjumur.

Mariano, një aristokrat spanjoll, bleu pallatin e shekullit të XV – i quajtur fillimisht “Palazzo Pesaro degli Orfei” – në 1898 kur ishte 27 vjeç.

Menjëherë pas kësaj, ai shkoi në Paris, ra në dashuri me Henriette Negrin (e cila ishte ende e martuar me tregtarin e artit dhe piktorin Jean Eusèbe León Bellorgeot) dhe e solli atë në Venecia.

Ditën që ajo shkeli në qytetin e lagunës, më 14 korrik 1902, Kulla ikonë e Këmbanave në Sheshin e Shën Markut u shemb.

Thashethemet thonë se nëna e Marianos, e cila nuk e miratoi bashkimin e tyre, e pa këtë si një shenjë të keqe.

Megjithatë, Henriette u divorcua nga bashkëshorti i saj francez disa javë më vonë dhe çifti vazhdoi të shkruante histori.

Të quajtur si magjistarë dhe alkimistë për aftësitë e tyre për të krijuar dhe transformuar materiale dhe objekte, Mariano dhe Henriette ishin partnerë në një biznes që i dha botës më shumë se 100 patenta, duke filluar nga fustani i parë me plisa mëndafshi deri te një sistem për lëvizjet detare.

Ata restauruan pallatin, i cili ishte në një gjendje të rrënuar, duke filluar nga papafingoja dhe më pas gradualisht në katet e tjera, duke i shndërruar ato në shtëpinë dhe studion e tyre.

“Mariano është Leonardo da Vinçi i epokës moderne, pikërisht për shkak të krijimtarisë së tij të jashtëzakonshme që lidh artin dhe shkencën”, tha historiania Cristina da Roit.

Krijimet e tij shtriheshin nga një kupolë revolucionare teatri që mund të riprodhonte nuancat e ndryshimit të qiellit nga agimi në muzg, në ngjyrat e temperës (pigmente të përdorura për pikturë) të dashura nga piktori austriak, Gustav Klimt.

Megjithatë, ishte partnerja e tij Henriette, e cila projektoi krijimin e tyre më të famshëm: fustanin Delphos (1909), një vepër ikonë që u bë e famshme në të gjithë botën.

“Është i vetmi fustan i krijuar rreth vitit 1910 që mund ta veshësh edhe sot dhe të jesh në modë”, tha historiani Guillermo da Osma.

“Nuk mund ta bësh këtë me Poiret apo Lanvin, as me Chanel. Fustani Delphos është njëkohësisht komod, elegant dhe magjepsës”, shtoi ai.

Ofron lirinë për të veshur diçka që duket si pizhame mëndafshi, por që e bën të duket si një perëndeshë greke, statuj dhe sensuale në të njëjtën kohë.

Me linjën e tij të thjeshtë, të lehtë, ky fustan shpejt u bë një simbol i besimit të ri të grave në trupin e tyre.

Jo vetëm që Albertine, e dashura e protagonistit në “Marcel Proust’s In Search of Lost Time”, veshi një fustan Fortuny, por pothuajse 100 vjet më vonë, shkrimtarja feministe amerikane Susan Sonntag u varros me një të tillë.

“Në fund të shekullit të XIX, rrobat ishin një strukturë artificiale e imponuar në trup”, tha da Osma.

Mariano dhe Henriette nuk e pëlqyen këtë për shkak të formimit të tyre akademik, i cili ishte studimi i nudos.

“Ata besonin se veshjet nuk duhet ta modifikojnë figurën, por ta mbulojnë atë në një mënyrë shumë natyrale, elegante dhe minimaliste. Dhe ky ishte një revolucion”, tha ai.

Fustani është një vepër arti, me katër shtresa mëndafshi të hollë dhe një sistem fijesh të mbajtura së bashku nga rruaza perlash qelqi Murano që e bëjnë atë të një madhësie të përshtatshme për të gjithë.

Mekanika e teknikës së palosjes mbetet një sekret, por shumica e ekspertëve besojnë se mëndafshi fillimisht laget dhe më pas, duke përdorur një thua, palosej në plisa të vogla që do të qepeshin në vend dhe në fund do të nxeheshin me një shufër të ngrohtë për t’u vendosur, duke krijuar kthesa natyrale, të parregullta dhe vezulluese që qëndronin në formë edhe pas 100 vitesh.

Ngjashëm me paraardhësin e tij në koleksionin Fortuny, shallin Knossos (1907), veshja Delphos u frymëzua nga gërmimet arkeologjike që u zhvilluan në ishullin grek të Kretës disa vite më parë.

“Mariano pa modelet dekorative të vazove dhe gjetjeve të tjera arkeologjike, të cilat janë çmendurisht të bukura, dhe mendoi se ai mund t’i sillte ato në botë përmes modës”, tha Da Roit.

Mariano dhe Henriette morën frymëzim nga arkitektura greke, por edhe nga pllakat hispanike maure dhe qeramika osmane.

“Mariano përkthen dizajne që vijnë nga kultura shumë të ndryshme dhe i bashkon ato, duke krijuar një gjuhë vizuale unike, bashkëkohore por të përjetshme”, tha Da Roit.

Për ironi, duke pasur parasysh se fustani ishte një simbol i çlirimit të grave, Mariano mori meritat për të. /KultPlus.com

Çfarë i shkruan së bijën, gjeniu Ajnshtajn në një nga 1400 letrat mbajtur sekret për dy dekada

Në vitin 1896, Ajnshtajni hoqi dorë nga shtetësia e tij gjermane dhe u regjistrua në Shkollën e Zvicrës, Federal Politeknik, në Zyrih. Atje, ai u përfshi në një histori dashurie pasionante me Mileva Mariç, një vajzë me origjinë nga Serbia. Çifti pas diplomimit u martua dhe kishte dy djem Eduard dhe Hans Albert. Por një vit para kësaj lidhje fizikanti kishte patur një tjetër lidhje, nga e cila pati një vajzë të paligjshme me emrin Lieserl. Ajnshtajn nuk foli në familje për këtë fëmijë, dhe biografët nuk ishin as në dijeni të ekzistencës së saj, deri në shqyrtimin e letrave të tij private në fund të viteve 1980. Fati i saj mbetet një mister sot e kësaj dite. Disa dijetarë mendojnë se Lieserl vdiq nga fruth i keq në vitin 1903, ndërsa të tjerë besojnë se ajo i mbijetoi sëmundje dhe i është dhënë për adoptim serbes, Mileva Mariç.

Eduard, Hans Albert dhe Liesersl ishin tre fëmijët që kishte Albert Ajnshtajn. Vetëm një nga dy djemtë mundi të ishte ndjekës i gjurmëve të të atit, por pa mundur të ngjitet aq lart sa babai i tij. Djali i tij më i vogël u pranua në një azil pleqsh. Por ajo që ka ngjallur interes dhe ka përfshirë një shtjellë debatesh familjen e fizikantit të madh është “letërsia epistolare” e gjeniut të shkencës, një letërkëmbim që zbulon vajzën që trashëgoi ai nga një lidhje jashtëmartesore. Jo pak por bëhet fjalë për 1400 letra që ai i ka dërguar asaj. Ndaj këtij letërkëmbimi u ngritën shumë dilema dhe dyshime mbi autorësinë, gjë e natyrshme për mjeshtrat e pështjellimeve, të cilët janë më shumë të prirur të vënë pikëpyetje rreth këtyre ngjarjeve se sa të shprehin afirmim dashamirës.

Në fund të viteve 1980, Lieserl Ajnashtajn, e bija e gjeniut të famshëm, i ka dhuruar Universitetit Hebraik në Jeruzalem, koleksionin prej 1,400 letrash, të cilat i ka shkruar Ajnshtajni asaj. E bija kishte ruajtur amanetin e të atit që të mos e publikuar këtë letërkëmbim për një periudhë jo më pak se 20-vjeçare pas vdekjes së tij.

Kjo është një prej tyre, për Lieserl Einstein.

“Kur propozova teorinë e relativitetit shumë pak njerëz më kuptuan. Ajo çfarë do të zbuloj tani për njerëzimin gjithashtu do të pritet me keqkuptim dhe paragjykim.

Po të kërkoj të ruash letrat e mia për sa kohë të jetë e nevojshme: vite, dekada, derisa shoqëria të ketë bërë aq progres sa të arrijë të pranojë çfarë do të shpjegoj më poshtë.

Ekziston një forcë kaq e fuqishme sa deri sot shkenca nuk ka arritur t’i gjejë një shpjegim. Është një forcë që përfshin dhe i sundon të gjithë; që fshihet pas çdo fenomeni në univers. Kjo forcë është dashuria.

Kur shkencëtarët kërkonin për një teori të unifikuar të  universit harruan më të fuqishmen forcë të padukshme. Dashuria është dritë që ndriçon ata që e japin dhe e marrin. Dashuria është gravitet, sepse i bën disa njerëz të tërhiqen nga të tjerë. Dashuria është pushtet, sepse shumëfishon më të mirën tonë dhe i bën njerëzit mos të humbasin në egoizmin e verbër.

Dashuria shpaloset dhe zbulon. Për dashurinë jetojmë dhe vdesim. Dashuria është Zoti dhe Zoti është dashuri.

Kjo forcë jep shpjegimin e gjithçkaje, i jep kuptim jetës. Është pikërisht ajo që kemi anashkaluar për kaq shumë kohë, mbase sepse kemi frikë nga dashuria, sepse është e vetmja energji në univers që njeriu nuk ka mësuar ende ta manipulojë.

Për t’i dhënë dashurisë vendin që meriton bëra një ndryshim të thjeshtë në ekuacionin tim më të famshëm.

Nëse në vend të E = mc2 të pranojmë se energjia që shëron botën mund të përftohet nga shumëzimi i dashurisë me shpejtësinë e dritës në katror do të arrinim në përfundimin se dashuria është forca më e fuqishme që ekziston… sepse nuk njeh limite.

Pas dështimit të njerëzimit në shfrytëzimin e forcave të universit që na janë kthyer kundër është e rëndësishme që të ushqejmë një tjetër lloj energjie.

Nëse duam mbijetesën e specieve, nëse duam të gjejmë kuptimin e jetës, nëse duam të shpëtojmë botën dhe çdo gjallesë që e popullon atë, dashuria është përgjigjja e vetme.

Mbase nuk jemi ende gati të shpikim një bombë me dashuri, një pajisje të fuqishme që të shkatërrojë urrejtjen, egoizmin dhe lakminë që po gërryejnë planetin. Megjithatë, çdo individ mbart një “gjenerator” të vogël, por të fuqishëm dashurie, energjia e të cilit pret të çlirohet.

Atëherë kur të mësojmë të japim dhe marrim këtë energji universale, e dashura ime Lieserl, do të konfirmojmë se dashuria sundon mbi gjithçka; dashuria është e aftë të kapërcejë mbi çdo gjë, sepse dashuria është jetë.

Jam thellësisht i penduar që nuk kam qenë i aftë të shpreh çfarë kam në zemër, që ka rrahur për ty gjatë gjithë jetës sime. Mbase është vonë për të të kërkuar ndjesë. Por, meqë koha është  relative, dua të të them se të dua. Falë teje kam gjetur përgjigjen themelore.

Babai yt,

Albert Ajnshtajn”. / Albert Vataj / KultPlus.com

“Në mundsh të rrish në pritje, nga pritja pa u lodhur”

Poezi nga Rudyard Kipling.
Përktheu Robert Shvarc

Në mundsh ta ruash arsyen, kur bota humbet fillin
e fajin ty ta hedh dhe vetes t’i besosh,
sa herë tek ti dyshojnë e s’të përfillin
por edhe dyshimet drejt t’i gjykosh…

Në mundsh të rrish në pritje, nga pritja pa u lodhur,
e, kur t’urrejnë, urrejtje mos t’ushqesh,
madje, ndaj shpifjeve të rrish pa folur,
me thjeshtësi, me to pa rënë ndesh…

Në mundsh t’mendosh, por jo gjer në shkatrrim,
të ëndërrosh, por jo si rob ëndërrimesh,
dhe t’i trajtosh njëlloj e pa dallim
ngadhnjim e shpartallim burim mashtrimesh…
Në durofsh dot thëniet e tua të drejta
në kurthe për trutharët, kopuket që t’i kthejnë,
t’i shohësh të thyera gjërat më të shtrenjta
e prapë t’i ndërtosh me vegla që nuk vlejnë…
Në mundsh fitoret që ke korrur t’i flijosh
si në kumar, në një të vetme lojë,
të rrezikosh, të humbasësh e prapë t’ia fillosh,
dhe humbjen kurrë të mos e zesh në gojë…

Në i detyrofsh dot muskul, nerv e puls e zemër
të të shërbejnë edhe kur gjithçka duket e kotë,
e të qëndrosh kur s’ke asgjë më veç vullnetit,
që vetëm fjalën “Qëndro!” gjithmonë të thonë…
Në mundsh të flasësh me maskarenj, por nderin tënd ta ruash
e t’ecësh përkrah mbretit pa krenari që të verbon…
Nëse armiku apo miku s’të bëjnë dot të vuash,
dhe gjithkend e çmon, por veç sa meriton…

Në mundsh t’i mbushësh ti minutat aq të rënda
me vepra që peshojnë
dije dhe mos kij asnjë dyshim,
se jotja do të jetë Bota, me ç’ka brenda,
dhe NJERI do të jesh, o biri im!/KultPlus.com

‘Romani i personazhit’

Shkruan: Rrezarta Cikaqi

(Virion Graçi, “Zonja pa emër”, Rezna, Tetovë, 2023)

“Zonja pa emër” është një roman i rëndësishëm në korpusin e veprave të Virion Graçit. Në këtë roman Graçi eksploron temat e individit kundër shoqërisë, pushtetit dhe ndikimin e historisë mbi jetën e njerëzve. “Zonja pa emër” mund të shihet si postskriptum i shumë temave të prozës së shkurtër të Virion Graçit, në të cilën autori shpalos një pasqyrë të përditshme të shoqërisë dhe të individëve të saj, duke i përballur ata me situata dhe dilema të ndryshme që shpesh janë të lidhura me traumën sociopsikologjike.
Në këtë roman Graçi përdor strukturën narrative për të krijuar tension dhe për të theksuar rëndësinë e çështjeve të trajtuara brenda tij. Përdorimi i strukturës jokronologjike është element që shton thellësi dhe kompleksitet në vepër. Duke mos ndjekur një vijë lineare të të rrëfyerit lexuesi përjeton ngjarjet dhe përvojat në një mënyrë të përzier dhe të fragmentuar, siç mund të jenë edhe përvojat reale të individëve në jetën e tyre.
E gjithë ngjarja rrëfehet në vetën e parë, përmes gojës së kryepersonazhit, i cili kundërshton hapur realitetin dhe botën moderne në të cilën jetonte.
Romani ofron një portret të thellë emocional të personazhit kryesor, Veton Lonës, i cili pavarësisht se ishte shkrimtar, studiues, profesor filologjie e anëtar nderi i disa akademive europiane, ai ndihet i humbur dhe i braktisur në botën moderne, duke u përballur me ndarjen dhe presionin e shoqërisë për të qenë konkurrues në një shoqëri që vlerëson vetëm suksesin e jashtëm dhe imazhin e përsosur. Veton Lona ndihet i zhytyr në një realitet ku vlerat e vërteta janë zëvendësuar nga presionet e mediave dhe përfaqësuesit e një kulture tërheqëse dhe hipokrite.
Ai përballet me një krizë identiteti në një kontekst shoqëror, ku standardet e lumturisë dhe të suksesit janë të deformuara nga medie-t dhe imazhet e përsosura që ato promovojnë.
Veton Lona ndihet i humbur dhe i vetmuar nga realiteti, dhe i sfiduar në rolin e tij si bashkëshort, baba, shkrimtar e studiues. Duke analizuar rolet e tij, ai kujton se si kishte qenë një bashkëshort dhe baba i dashur dhe i dhembshur, një mik i mirë për të tjerët, një studiues rigoroz dhe një shkrimtar i respektuar. Megjithatë, ai ndjen se këto cilësi nuk e bëjnë atë më të shquar ose më të jashtëzakonshëm në sytë e shoqërisë. Andaj, ndien fajin për mosnjohjen e tij në shoqëri, duke e cilësuar veten si një jokonkurrues, e duke e quajtur këtë cilësi si një sëmundje të pashërueshme, vdekjeprurëse dhe fatale. 

  Çdo ditë e më shumë Vetoni e kupton se përvojat e tij personale të lumturisë dhe të suksesit janë të limituara në krahasim me imazhet e paarritshme dhe standardet e pavlerësuara të treguara në medie dhe në shoqëri. Ndjenja e paaftësisë për të përmbushur këto standarde e bën atë të ndihet si një dështak ndaj vetes dhe ndaj të tjerëve. 

  Ai përjeton një krizë të thellë, ngase ndien se cilësitë e tij jokonkurruese janë shkaktar edhe i humbjes së partnerës dhe familjes së tij. Vetoni përballet me ndarjen nga ish gruaja e tij, Migena dhe nga fëmijët e tij, vajza Donela dhe djali që akoma rritej brenda barkut të Migenës.  

  “Po më rrëshqasin përditë nga duart dashuritë e mia tokësore, po fillojnë të bien si të ishin prej rëre kështjellat e personalitetit tim si krijues dhe intelektual. Po më firojnë njëra pas tjetrës arritjet, dëshirat, projektet. Kundër kujt të ngrihem, kë të denoncoj si shkaktar te kthimit tim në botën e shurdhët të anonimatit. Përse kështu? Kush më ka nxjerrë nga rruga? Pikërisht qënia ime, cilësitë jokonkurruese të cilat i kam kultivuar si ndëshkim për vetveten dhe si vijë ndarëse me të tjerët. Për të ekzistuar duhet të jesh konkurrues. Isha bashkëshort shembullor por jo më i shquari, jo më i jashtëzakonshmi, jo më i veçanti ndërmjet miliona burrave të martuar; isha i dashur e i dhembshur si prind por midis baballarëve nuk isha më joshësi, më heroiku, më toleranti, më sakrifikuesi.” 

  Romani përshkruan një ndarje të vështirë, por të pashembulltë, që ndodh në një ambient formal të gjykatës duke theksuar distancën dhe izolimin emocional midis Veton Lonës dhe ish gruas së tij. Teksa prisnin në oborrin e gjykatës fillimin e seancës për t’i dhënë fund martesës shtatë vjeçare, Vetoni përjeton një kthesë kohore, duke u kthyer në momentet e tyre më të lumtura dhe të pasura me dashuri. Ai reflekton mbi të kaluarën dhe përjetimet e tyre, duke sjellë në vëmendje dashurinë e tyre të shkuar dhe duke shfaqur një lloj nostalgjie për kohën kur kanë filluar njohjet e tyre. Kohë kur Vetoni ishte vetëm 21 vjeçar, akoma një student universiteti, ndërsa Migena një gjimnaziste 16 vjeçare, që studionte gjuhën spanjolle. Ai përshkruan Migenën me ëmbëlsi dhe butësi, duke sjellë në vëmendje bukurinë dhe kujdesin që ajo kishte për ta.

Përmes kujtimeve të protagonistit ne futemi në një rrugëtim emocional që na lejon të kuptojmë thellësinë e marrëdhënies së tyre dhe ndjenjat që rëndojnë në këtë moment të ndarjes. Ndarja në mes tyre ndodh krejtësisht e zakonshme, duke i shmangur dramat dhe spektaklet e papërfillshme që shpesh shoqërojnë ndarjet. Ndarja për Vetonin ishte mjaft e vështirë, duke e çuar atë në dëshpërim, çmenduri dhe në vetasgjësim. 

                                                                    II 

  Përpos pamundësisë për të qenë konkurrues në një botë të tillë, ka shumë faktorë të tjerë që e dërgojnë Veton Lonën drejt një vetëizolimi, me të cilat ai është i zhgënjyer dhe aspak nuk mund të pajtohet. Ai tregon se në politikë dhe në jetën shoqërore, ngjarjet e mëdha të së shkuarës shpesh interpretohen dhe justifikohen në mënyrë që të përshtaten me synimet dhe dëshirat e pushtetarëve aktualë. Ku pas çdo fitoreje të fitimtarit, historitë dhe ngjarjet e mëdha maskohen e ndryshohen, duke sjellë një version të deformuar të së vërtetës, por gjithmonë në favor të tyre.  

  E ajo që e godsite më tepër ishin njerëzit, se si ndryshonin qëndrimet dhe besimet e tyre, se si i braktisnin vlerat e tyre njerëzore për hir të përfitimeve materiale, e për të fituar atë pak simpati të fitimtarit. Ku humbja e moralit arrin deri në atë pikë sa fshatari del vullnetar për të vrarë bashkëfshatarin vetëm për të rënë në sy. Ku njerëzillëku ka humbur, ndërsa dhuna dhe brutaliteti janë normalizuar. E që me kalimin e viteve të gjitha këto fshihen nga historia, krijohen histori të reja të shtrembëruara, duke maskuar ato plaçkitje e vrasje të qindra njerëzve të pafajshëm, e sikur të mos mjaftonte njerëz të tillë merrnin guximin që para nxënësve të dilnin si veteranë lufte.  

  Një zhgënjim tjetër Veton Lona e përjeton edhe atëherë kur studimit të tij universitar, në të cilin ishte bashkëautor me një profesor tjetër, që ishte mik i babait të tij, pa ndonjë arsye i ndalohet qarkullimi. Ajo që e zhgënjen Vetonin, është ndryshimi i papritur i qëndrimit të profesorit, se si ai vendos të ndryshojë çdo gjë brenda librit, ai hedh poshtë të gjitha mendimet e qëndrimet, që dikur kishte mbrojtur brenda tij, vetëm e vetëm për t’iu përshtatur kërkesave të

pushtetit dhe libri të qarkullonte lirshëm. Duke ia kërkuar ta bënte të njëjtën gjë dhe Veton Lonës, mirëpo një gjë e tillë ishte e papërputhshme me karakterin e këtij të fundit. 

  Sikur të mos mjaftonin këto, në fund i lodhur nga çdo gjë që e rrethonte, e madje dhe i tërhequr nga puna, Veton Lona përballet dhe me ndryshimet rrënjësore që kishin filluar të bëheshin nëpër institucionet e ndryshme. Ai përjeton një zhgënjim fatal kur befas takon Bedriun, dhe sheh ndryshimin e tij drastik, nga një punëtor krahu, ishte kthyer në akademik, e ishte bërë epror shefash. Një gjë e tillë ishte e papërballueshme për të, nuk arrinte ta konceptonte dot si mund të bëhej një ngjitje e tillë, si mund të ndryshonte njeriu kaq shpejt e kaq lehtë.   

  Duke u përballur me të gjitha këto, Veton Lona e kuptoi dhe një herë se ishte i tepërt e i huaj në këtë botë. Më shumë se kurrë e ndien nevojën për t’u arratisur nga kjo botë. Andaj, përmes aktit të vetëvrasjes, ai triumfon mbi banalitetin e një bote në rënie e në zvetënim të pandërprerë. 

                                                                  III 

  Romani “Zonja pa emër” është një poemë e dhimbshme pikëllimi dhe malli botëror për arrati, në të cilën e larta me të ultën, sublimja me lapërdaren, konkretja me kozmiken si një sistem i pafundëm ndërkëmbyes dikotomish e bëjnë romanin një metonimi të tëhuajësimit, të njeriut të tepërt në këtë botë.(Agron Tufa)                                                                      

    Kur realiteti malcohet keq për personazhin Veton Lona, ai përjeton turbullira të mëdha dhe sfida të pazgjidhshme në jetën e tij. Ndërkohë që ai i përballon këto sfida dhe konflikte, ndjenja e dëshirës për të ikur nga realiteti i vështirë shfaqet në mendjen e tij. Kështu, ai fillon të fantazojë për arratisjen dhe për një jetë më të mirë, fillon t’i dojë ato flatra arratie, që në imagjinatën e tij kanë mirazhin e një femre, të një zonjeje të paemërtuar ndonjëherë. 

“ Më thuaj pra ku ishe ti në atë orë? Në atë çast? Në atë sekondë? Përgjigjmu. Përgjigjja është gati, duhet vetëm pak mirësi për ta shqiptuar. Më thuaj, cilin nga pesë miliardë njerëzit e kësaj Toke çoje në parajsë në atë mëngjes të ftohtë? Tregoma të vërtetën. A më dëgjon?”

 “Flatrat për t’u arratisur” shfaqen si një simbol i kësaj dëshire për t’u larguar nga realiteti i rëndë dhe për të gjetur një vend të ri, për t’u shmangur nga vështirësitë e jetës dhe për të gjetur një lloj lirie dhe qetësie të cilat janë të pamundura për t’u gjetur në realitetin e tij aktual.                                          

  “Zemra ime pushoi së rrahuri, uli kokën, më ktheu krahët dhe u largua qetë qetë për të mos u kthyer kurrë më. Unë mbeta në mëshirën e valëve të liqenit të cilat, kur dielli i mëngjesit po dilte mbi shpinën e malit më nxorën në breg, shumë pranë gjurmëve të tua. Gjatë natës ti ishe zhvendosur edhe pak më tej por tani e saktësova vendndodhjen tënde dhe e di ku të të gjej. Mos u mërzit…” 

   Pra, Zonja pa emër, së cilës i drejtohet personazhi në veprën e Virion Graçit nuk është një personazh, por një simbol i thellë i dëshirës për shpëtim dhe për arratisje nga kjo botë. Përmes kësaj figure, autori shpalos temat e arratisjes, dhe dëshirës për një jetë më të lumtur dhe më të qetë, të cilën Veton Lona e arrin në fund të romanit, vetëm atëherë kur ndeshet me zonjën e paemërtuar, të cilën e kishte kërkuar me aq ngulm gjatë gjithë kohës, e që bashkimin me të e arrin vetëm duke u hedhur në ujërat e ftohta të liqenit, duke u bërë një me të, për të mos u ndarë më kurrë.  

Shënim: 

Punimi është prezantuar në lëndën “Letërsi aktuale shqipe”, tek Prof. Dr. Sali Bashota, studimet master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./KultPlus.com

Gjenden mbetjet e djegura të familjes mbretërore Maya

Në një piramidë të lashtë të tempullit Maya në Guatemalë, arkeologët zbuluan kohët e fundit kockat e djegura të të paktën katër të rriturve, të cilët me gjasë ishin anëtarë të një prejardhjeje mbretërore.

Djegia sinjalizoi një përdhosje të qëllimshme dhe potencialisht publike të mbetjeve të tyre, sipas hulumtimeve të reja, raporton CNN, transmeton Klankosova.tv.

Eshtrat ofrojnë një pamje të rrallë të shkatërrimit të qëllimshëm të kufomave në kulturën Maya për të përkujtuar ndryshimin dramatik politik.

Të gjitha mbetjet i përkisnin të rriturve dhe shkencëtarët identifikuan tre nga individët si meshkuj. Dy ishin midis 21 dhe 35 vjeç dhe një ishte midis 40 dhe 60 vjeç, raportuan studiuesit të enjten në revistën Antiquity.

Midis kockave kishte mijëra objekte të djegura – të tëra dhe në copa – duke përfshirë stolitë e trupit të bëra nga guri i gjelbër (minerale të gjelbër, duke përfshirë lodhin), varëse të bëra nga dhëmbët e gjitarëve, rruaza guaska, mozaikë dhe armë. Pasuria dhe bollëku i tyre la të kuptohej statusi mbretëror i njerëzve në varr./KultPlus.com

Salla në Bibliotekën Kombëtare do marrë emrin e historianit rancez, Pierre Cabanes

Kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Skënder Gjinushi priti sot në një takim këshilltarin e ambasadës franceze për çështjet e kulturës dhe edukimit, Pierre Raynaud.

Raynaud gjatë takimit shprehu dëshirën për bashkëpunimin me ambasadën franceze në fushën e trashëgimisë kulturore.

Ai foli për organizimin e javës së kulturës franceze, që do të zhvillohet në maj 2024 nën kujdesin e kryeministrit, Edi Rama me bashkëpunimin e ngushtë të ambasadës franceze.

Konkretisht ai bëri një ftesë për organizimin e përbashkët të një veprimtarie të posaçme dedikuar prof. Pierre Cabanes, inaugurimin e sallës “Pierre Cabanes” në Bibliotekën Kombëtare, fondi i së cilës do të shtohet me veprat e prof. Cabanes, historianit dhe arkeologut francez, që dha një kontribut të madh në zhvillimin e shkencave albanologjike.

Salla do te marrë emrin e historianit dhe arkeologut të mirënjohur francez, Pierre Cabanes, jo vetëm për kontributet që ka dhënë në arkeologjinë dhe historinë shqiptare, por edhe në shenjë mirënjohjeje të aktit të tij, që pak kohë para se të largohej nga jeta ia dhuroi bibliotekën e tij Shqipërisë.

Gjinushi u shpreh i gatshëm për bashkëpunimin në organizimin e kësaj veprimtarie.

Ai foli dhe mbi takimin që pati me prof. Cabanes, gjatë vizitës që ky i fundit bëri në Shqipëri në kuadër të Kongresit të Studimeve Albanologjike në vitin 2021.

Gjithashtu, Gjinushi ritheksoi faktin që prof. Cabanes ka një kontribut të veçantë ne zhvillimin e shkencave arkeologjike në Shqipëri e përgatitjen e arkeologëve shqiptarë e për këtë i është akorduar titulli “Nderi i Akademisë së Shkencave”.

Gjatë bisedës u fol edhe për traditën e bashkëpunimit mes Francës dhe Shqipërisë në fushën e arsimit dhe shkencës që nga fillimet e shekullit të kaluar e deri më sot, sidomos nëpërmjet bursave te akorduara nga shteti francez, bashkëpunimit midis institutit te arkeologjisë e shkollave franceze, diplomave të dyfishta që jepen për studentët shqiptarë nëpërmjet bashkëpunimeve midis universiteteve shqiptare e atyre franceze./KultPlus.com

Më 18 prill 1958, u vendos lirimi i poetit Ezra Pound

Ezra Pound gjatë periudhës në të cilën u internua në azil, i burgosur në spitalin “St. Elizabeths”, i rrethuar nga një park i madh, Pound u vizitua rregullisht nga gruaja e tij dhe miqtë e vjetër dhe të rinj artistë: Eliot, Cummings, William Carlos Williams, Marianne Moore dhe, midis të rinjve: Robert Lowell, James Laughlin (i cili, me “New Directions”, ishte botuesi i tij), Sheri Martinelli dhe shumë të tjerë. Midis këtyre, një Piero Sanavio shumë i ri (autor i një teze mbi të, absolutisht e para, së paku në Itali, e paraqitur në Universitetin Ca ‘Foscari të Venecias), i cili tani erdhi ta vizitojë atë nga Harvard. Pound gjeti edhe prozelitë për idetë e tij shoqërore dhe frymëzoi botimin e veprave të rralla nga Louis Agassiz, Alexander Del Mar, Edward Coke, etj.

Të njëjtët autorë u bënë, ndërkohë, protagonistë të këngëve që ai vazhdoi të shkruante dhe botojë. Sidoqoftë, miqësia e tij me John Kasper, një aktivist i ekstremit të djathtë dhe anëtar i Ku Klux Klan ishte i dëmshëm për reputacionin e tij. Kasper kishte filluar të admironte Pound gjatë kurseve të letërsisë universitare, dhe pasi i shkruante Poundit më 1950, ai shpesh e vizitonte atë në një azil, dhe në një kohë të shkurtër të dy u bënë miq. Kasper hapi një librari në Greenwich Village në 1953 me titullin “Make it New” “Bëni atë të re”, duke pasqyruar angazhimin e tij për idetë e Poundit; dyqani i specializuar në materiale të ekstremit të djathtë, përfshirë letërsinë naziste, dhe poemat dhe përkthimet e Pound u shfaqën në pragun e dritares, duke kontribuar në mendësinë popullore që e lidhte Poundin me Fashizmin dhe Nacional Socializmin.

Më 1948 Këngët Pisan mori çmimin Bollingen për poezi nga Biblioteka e Kongresit, duke shkaktuar mjaft polemika, duke pasur parasysh që Pound ishte në të njëjtën kohë “mysafir i pavullnetshëm” i qeverisë amerikane në një azil kriminal. Juria përfshiu T.S. Eliot dhe W.H. Auden, i cili në këtë mënyrë mendoi se ata do të tërhiqnin vëmendjen për situatën e mëshirshme të poetit jo më të ri. Por polemika përfundoi duke dëmtuar sesa të përfitonte dhe, për shumë vite, çështja Pound nuk u diskutua më. Në vitin 1957 një grup miqsh, shkrimtarësh dhe poetë, përfshirë Ernest Hemingway (ish luftëtar antifashist), Robert Frost, Archibald MacLeish dhe gjithashtu botuesin e ri Vanni Scheiwiller, punuan shumë për të gjetur një zgjidhje. MacLeish mori përsipër avokatin prestigjoz Thurman Arnold, një ish-ndihmës i Prokurorit të Përgjithshëm gjatë presidencës së Roosevelt, i cili prezantoi para të njëjtit gjyqtar që kishte burgosur Pound-in në një spital mendor për jetë, një lëvizje që ishte terapeutikisht e dëmshme për shëndetin e poetit për tu kufizuar gjithnjë larg shoqërisë, dhe që nga ana tjetër ishte e pashërueshme, por jo e rrezikshme. Prokurori publik, pasi kishte verifikuar që Pound as nuk mund të gjykohej, sepse një gjykim ishte i papajtueshëm me sëmundjen e tij të pretenduar mendore, tërhoqi akuzat, nuk e kundërshtoi mocionin dhe poeti u kthye në liri më 18 prll 1958, duke lënë Amerikën dhe duke u nisur për në Itali. /KultPlus.com

Bisedë ndërmjet Rabindranath Tagore dhe Albert Ajnshtajn, dialogu që hyri në historinë e mendimit


Më 14 korrik 1930, Albert Ajnshtajn mirëpriti në shtëpinë e tij në periferi të Berlinit filozofin, muzikantin Indian dhe laureatin e Nobelit, Rabindranath Tagore. Dy mendjet gjeniale patën një nga bisedat më stimuluese intelektuale, të kthyera në etapë kulmore të historisë së mendimit, duke eksploruar fërkimin e mendësive dhe moshës, shkencës dhe fesë.

Pjesa e mëposhtme, shkëputur nga një prej bisedave të Albert Ajnshtajn dhe Tagores, vallëzon midis përkufizimeve të ekzaminuara më parë të shkencës, bukurisë, vetëdijes dhe filozofisë, në një meditim mjeshtëror për pyetjet më themelore të ekzistencës njerëzore.
Ja se si fjala e shndërron bisedën në një ngjarje, mendimi i drituar e përshkon terrin e pamundësisë për ta zotëruar mosnjohjen, me një forcë të tillë sovrane sa t’i kërkojë njeriut besim për të kërkuar një rol të privilegjuar në këtë skenë spektakolare mahnitjesh dhe shastisjesh.

BASHKËBISEDIMI
TAGORA: Sot po bisedoja me Dr Mendel ne lidhje me zbulimet e reja ne matematike sipas te cilave ne boten e madhesive pambarimisht te vogla sjellja e atomeve i bindet rastesise; me sa duket drama e egzistences nuk eshte aspak e paracaktuar ne karakter.
AJNSHTAJN: Faktet qe e bejne shkencen te tentoje ndaj kesaj pikpamjeje nuk do te thote t’i leme lamtumiren parimit te shkakesise.
TAGORA: Ndoshta jo, megjithate duket sikur ideja e shkakesise nuk eshte ne grimcat elementare por qe disa forca te tjera ndertojne me keto grimca nje gjithesi te organizuar
AJNSHTAJN: Duhet perpjekur te kuptohet rregulli ne nje plan me te larte. Rregulli eshte atje ku elementet e medha kombinohen dhe drejtojne egzistencen, por ne grimcat shume te vogla ky rregull nuk eshte i perceptueshem.
TAGORA: Keshtu pra dualiteti eshte ne thelb te egzistences, dmth eshte kontradikta e impulsit te lire dhe vullnetit drejtues qe realizon nje skeme te rregullt te sendeve.
AJNSHTAJN: Fizika moderne nuk do t’i quante qe jane kontradiktore.Rete kur shihen nga larg duken si nje objekt i vetem por kur i vrojton nga afer ato shfaqen si nje grumbull i crregullt pikash uji.
TAGORA: Une i gjej kesaj nje paralele ne psikologjine njerezore. Pasionet dhe deshirat tona jane te crregullta, por karakteri yne i nenshtron keto elemente ne nje te tere te harmonishme.A ka dicka te ngjashme me kete ne boten fizike? A nuk jane grimcat e vogla rebele,dinamike me nje impuls individual? Dhe a ka nje parim ne boten fizike qe i nenshtron ato duke i vendosur nen nje organizim te rregullt?
AJNSHTAJN: Edhe vete grimcat elementare nuk jane pa nje rregull statistikor; grimcat e radiumit do te ruajne nje rregull specifik te tyren, tani dhe pergjithmone ne te ardhmen ashtu sic ka qene vazhdimisht deri me sot. Ka pra nje rregull statistikor per grimcat elementare.
TAGORA: Perndryshe drama e egzistences do te ishte mjaft e paqellimte. Eshte harmonia e vazhdueshme e rastesise dhe percaktueshmerise e cila e ben ate perjetesisht te re dhe jetesore.
AJNSHTAJN: Une besoj se cfaredo qe behet me ne ose bejme ka shkakesine e vet; eshte gje e mire sidoqofte qe ne nuk e perceptojme dot.
TAGORA: Ka nje elasticitet gjithashtu ne veprimet njerezore, nje fare lirie ne rende te ulta qe eshte per te shprehur personalitetin tone. Eshte dicka e ngjashme me sistemin muzikor ne Indi,i cili nuk eshte aq i ngurte sa c’eshte ne muziken perendimore. Kompozitoret tane japin nje linje te percaktuar muzikore,nje sistem melodik dhe arranxhim ritmik dhe egzekutuesi i saj brenda disa kufijve mund te improvizoje mbi te.Ai duhet te ndjeke me besnikeri pjesen muzikore, por dhe te jape shprehje spontane te ndjeshmerise se vet muzikore sipas disa rregullave te paracaktuara.Ne admirojme kompozitorin per talentin e tij ne krijimin e bazes dhe superstruktures se melodise por nderkaq presim nga interpretuesi te shprehe aftesite e tij duke krijuar variacione me zbukurime melodike.Ne krijimin ne ndjekim ligjin themelor te egzistences por nese lejojme edhe nje shmangje nga ai, atehere kemi nje liri te mjaftueshme brenda kufijve te personalitetit tone per shprehjen me te plote te vetvetes.
AJNSHTAJN: Kjo eshte e mundur vetem kur ka nje tradite muzikore te fuqishme qe mund te orientoje njerezit. Ne Europe muzika ka shkuar teper larg nga arti dhe ndjeshmeria popullore dhe eshte bere si nje fare arti i fshehte me konvencionet dhe traditat e veta.
TAGORA: Duhet te jesh absolutisht i bindur ndaj kesaj muzike kaq te komplikuar.Ne Indi masa e lirise se kengetarit eshte ne personalitetit e vet krijues.Ai mund ta interpretoje kengen e kompozitorit ne menyren e vet nese ka fuqine krijuese te afirmoje vetveten ne interpretimin e ligjit te pergjithshem te melodise qe i eshte besuar.
AJNSHTAJN: Kerkohet nje nivel shume i larte artistik per te realizuar plotesisht idene e madhe te muzikes origjinale keshtu qe mund te behen edhe variacione mbi te. Tek ne variacionet shpesh jane te paravendosura.
TAGORA: Nese ne sjelljen tone ndjekim ligjin e virtytit atehere do te kemi nje liri reale per shprehjen e vetvetes.Vertete eshte parimi i sjelljes por karakteri qe e ben ate te vertete dhe individual eshte ne krijimin tone. Ne muziken tone ka nje dualitet te lirise dhe rregullit te paracaktuar.
AJNSHTAJN: Po fjalet e kenges a jane gjithashtu te lira? Dua te them a eshte i lire kengetari te shtoje fjale te tijat ne tekstin e kenges qe kendon?
TAGORA: Po.Ne Bengal kemi nje soj kenge-kirtan e quajme,e cila i jep liri kengetarit te nderfuse komente ndermjetese, fraza qe nuk jane ne kengen origjinale. Kjo shkakton entusiazem te madh sepse degjuesit jane vazhdimisht te emocionuar nga sentimente spontane te mrekullueshme te bera nga kengetari.
AJNSHTAJN: A eshte metrika teper strikte?
TAGORA: Po, krejt. Nuk mund te kalohen kufijte e vjersherimit; kengetari ne gjithe variacionet e veta duhet te mbaje ritmin dhe kohen, te cilat jane te fiksuara. Ne muziken europiane ju keni nje liri te krahasueshme per kohen por jo per melodine.
AJNSHTAJN: Mund te egzekutohet muzika indiane pa fjale? Mund te kuptohet nje kenge pa fjale?
TAGORA: Po , ne kemi kenge me fjale te pakuptimta, tinguj qe thjesht ndihmojne ne mbajtjen e notave. Ne Indine Veriore, muzika eshte nje art i pavarur, jo nje interpretim i fjaleve dhe mendimeve si ne Bengal. Muzika eshte shume e perpunuar dhe sugjestive dhe eshte nje bote e tere ne vete melodine.
AJNSHTAJN: Nuk eshte polifonike?
TAGORA: Instrumentat perdoren, por jo per harmonine, vetem per te mbajtur kohen dhe per te shtuar volumin e thellesine. A ka vuajtur melodia ne muziken tuaj nga imponimi i harmonise?
AJNSHTAJN: Ndodh nganjehere qe vuan vertete teper. Nganjehere harmonia gelltit edhe vete melodine.
TAGORA: Melodia dhe harmonia jane si linjat dhe ngjyrat ne pikture. Nje vizatim mund te jete i mrekullueshem nderkohe qe duke i shtuar edhe ngjyrat mund te behet i vaget dhe humbet forcen. Por ngjyra ne kombinim me linjat krijon piktura te medha sa kohe qe nuk shvlereson apo shkaterron vleren e vizatimit.
AJNSHTAJN: Eshte nje krahasim i bukur; vizatimi eshte gjithashtu shume me i vjeter se ngjyra. Duket se melodia juaj eshte shume me e pasur ne strukture se e jona. Muzika japoneze gjithashtu duket e tille.
TAGORA: Eshte e veshtire te anlizosh efektin e muzikes te Lindjes dhe te Perendimit ne mendjet tona. Une jam shume i prekur nga muzika perendimore; ndjej qe eshte e larte, e gjere ne strukture dhe e madhe ne kompozicion. Muzika jone me prek me thelle prej vokacionit te vet lirik themelor. Muzika europiane eshte epike ne karakter, ka nje sfond te gjere dhe eshte gotike ne strukture.
AJNSHTAJN: Eshte nje pyetje qe ne europianet nuk i pergjigjemi dot qarte, ne jemi shume te perdorur nga muzika e jone. Ne duam te dijme nese muzika jone eshte nje ndjenje konvencionale apo fondamentale, nese eshte natyrale te ndjesh konsonancen dhe disonancen apo nje konvencion qe ne e pranojme.
TAGORA: S’di se si por piano me ngaterron.Violina me pelqen shume me teper.
AJNSHTAJN: Do te ishte interesante te studjoheshin efektet e muzikes europiane ne nje indian qe nuk e ka degjuar kurre ate qekurse ka qene i ri.
TAGORA: Une njehere i kerkova nje muzikanti anglez te me anlizonte disa pjese te muzikes klasike dhe te me shpjegonte se cfare elementesh e bejne te bukur nje pjese muzikore.
AJNSHTAJN: Veshtiresia eshte se muziken vertete te bukur , lindore apo perendimore qofte, nuk mund ta anlizosh dot.
TAGORA: Po dhe ajo cka e prek thelle degjuesin eshte dicka shume personale per cdo individ.
AJNSHTAJN: E njejta pasiguri mbetet rreth cdo gjeje themelore ne pervojen tone , ne reagimin tone ndaj artit, kudo qofte ne Europe apo Azi. Bile edhe kjo lule e kuqe qe shoh ne tavolinen tuaj mund te mos jete e njejte per ty dhe mua.
TAGORA: E megjithate eshte i pranishem gjithmone nje process pajtimi midis tyre, shija individuale qe tenton te perputhet me standartin e pergjithshem…

Nga Albert Vataj / KultPlus.com

Dita Ndërkombëtare e Monumenteve, Sibel Halimi: Kjo datë thekson rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore

Sot shënohet Dita Ndërkombëtare e Monumenteve.

Dretoresha e Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, Sibel Halimi, thotë se në këtë ditë, duhet përkujtuar që t’i mbrojmë monumentet kulturore nga rreziqet dhe dëmtimet, përcjell KultPlus.

Në vijim KultPlus ua sjell postimin e plotë të Sibel Halimit:

Sot, më 18 prill shënohet Dita Ndërkombëtare e Monumenteve, kjo datë e rëndësishme, thekson rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore.

Monumentet janë më shumë se vetëm objekte – ato janë dëshmitarë të historisë dhe identitetit tonë.

Duke reflektuar për këtë ditë, ne përkujtojmë detyrimin tonë për t’i mbrojtur ato nga rreziqet dhe dëmtimet.

Kujdesi dhe edukimi janë thelbi për të siguruar që kjo trashëgimi të jetë e qëndrueshme për brezat e ardhshëm.

Disa nga monumentet ikonike të Kryeqytetit./KultPlus.com

Prezantohet libri “Vallëzim me Hënën” i shkrimtarit Namik Dokle

Në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë është bërë prezantimi i librit të politikanit Namik Dokle, “Vallëzim me Hënën” (Legjendat e Gorës).

Kanë qenë të pranishëm politikanë, kolegë të autorit, akademikë, botues etj.

Në promovimin e “Vallëzim me Hënën”, ishte e pranishme edhe Kryetarja e Kuvendit të Shqipërisë, Lindita Nikolla, e cila ndau në rrjetet sociale një album fotografik nga aktiviteti, duke shkruar se libri më i ri i mikut dhe kolegut të saj, sjell për lexuesin legjendat e Gorës së Namikut.

“Sa bukur! Gora, ky vend plot shkëmbinj, malor dhe i ashpër për nga natyra, ka një pasuri të jashtëzakonshme shpirtërore, lirike, që i këndon jetës, njerëzve, vajzave, dashurisë, ëndrrave, pasioneve, ndjenjave të holla të banorëve të saj, lidhjeve të tyre me vendlindjen,tokën, malet, yjet, zogjtë dhe qiellin”, shkroi Kryetarja e Kuvendit, Lindita Nikolla.

Namik Dokle lindi më 11 mars të vitit 1946 në Durrës. U diplomua në Universitetin Bujqësor, dega Ekonomi Agrare (1965-1970) si dhe në Universitetin e Tiranës, Fakulteti i Gazetarisë (1968-1970).

Më 1994 ai ndoqi një kurs specializimi për gjuhën dhe kulturën spanjolle në Universitetin Complutense, Madrid. Më 1995 u specializua pranë Këshillit të Europës për Problemet Parlamentare, Strasburg dhe më 1997 ndoqi një kurs specializimi për problemet e tranzicionit në Madrid.

Gjatë viteve 1970-1983 punoi si gazetar e me pas si kryeredaktor në redaksinë e gazetës “Puna”; 1991: kryeredaktor i gazetës “Zëri i Popullit”. Gjithashtu ai ka edhe një veprimtari të gjerë politike që prej vitit 1991.

Ka botuar librat: “Ditët e lakuriqëve të natës”, “Lulet e skajbotës”, “Dënimi i dytë i Homerit”, “Shën Maria e Beratit”, “Vajzat e mjegullës”, “Dhjetë gramë nder”, etj.

Promovimi i librit te Namik Dokles, fotot nga Agim Dobi./KuktPlus.com

U bë inaugurimi i Pavijonit të Kosovës në Bienalen e Venedikut me “Heshtjet Kumbuese të Metalit dhe Lëkurës” nga Doruntina Kastrati

Instalacioni skulpturor “Heshtjet Kumbuese të Metalit dhe Lëkurës”, i artistes Doruntina Kastrati, adreson çështjen e punës së feminizuar brenda kontekstit të ekonomive të parregulluara.  Kuruar nga Erëmirë Krasniqi, instalacioni prezanton katër objekte skulpturore: dy prej tyre të modeluara sipas lëvozhgave të llojeve të ndryshme të arrave, të përdorura në prodhimin e llokumeve, dhe dy të tjerat sipas formës së protezave të përdorura për implantet kirurgjike në gjunjë. Instalacioni përcillet nga një projekt tingullor kompozuar nga Paul Hauptmeier dhe Martin Recker.

Për shkak të natyrës së përsëritur dhe performimit të punës në këmbë në një fabrikë llokumesh në Prizren, pothuajse një e treta e grave i nënshtrohen operacionit të zëvendësimit të gjurit me proteza metalike. Metali që iu futet në trup mbetet gjurmë e orareve të gjata të punës, me pagesë të ulët, të grave në industritë e lehta, në Kosovë dhe botë. 

Me rastin e inaugurimit të Pavijonit të Kosovës në Bienalën e Venecias, para qindra mysafirëve nga mbarë bota, komisionerja Hana Halilaj tha:

“Falemnderit që keni ardhur në inaugurimin e Pavijonit të Republikës së Kosovës në edicionin e 60-të të ekspozitës ndërkombëtare të artit i cili prezanton projektin Heshtjet Kumbuese të Metalit dhe Lëkurës, një instalacion skulpturor nga artistja Doruntina Kastrati, i kuruar nga Erëmirë Krasniqi. Edicioni i gjashtë i përfaqësimit të Kosovës në La Biennale, i vendosur në oborrin e Museo Storico Navale, i spikatë hapësirat e punës dhe problemet që ato paraqesin në shoqëritë bashkëkohore, duke theksuar dinamikën e pushtetit, hierarkinë, çështjet e pëlqimit dhe përjashtimit. Kjo përpjekje nuk do të ishte e mundur pa kontributin e pakompromis dhe punën e palodhur të një ekipi dhe bashkëpunëtorësh të mrekullueshëm.”

Ambasadorja e Republikës së Kosovës në Itali, Lendita Haxhitasim, në fjalën e saj hyrëse u shpreh: “Si ambasadore e Republikës së Kosovës në Itali, më lejoni t’ju them se jam thellësisht e nderuar dhe krenare që ju mirëpres në këtë ambient të cilin e konsideroj kulmin e diplomacisë sonë kulturore, inaugurimin e pavijonit tonë ‘Heshtjet kumbuese të Metali dhe Lëkurës.’ Ky instalacion i jashtëzakonshëm skulpturor, i krijuar nga artistja Doruntina Kastrati dhe kuruar nga vizionarja Erëmirë Krasniqi, nxjerr në dritë pabarazitë dhe sfidat me të cilat përballen gratë në ekonomitë e parregulluara, ku puna e tyre është kapitali i vetëm social dhe ekonomik që e zotërojnë.”


“Brezi ynë po identifikon se çfarë është strukturore në pabarazitë që përjetoi brezi i grave para nesh, dhe përmes punës sonë po përpiqemi ta bëjmë këtë botë pak më të jetueshme dhe më të përshtatshme për to dhe veten tonë. Duke u nisur nga përvojat e grave që punojnë në fabrikë, historitë e tyre që vijnë nga periferia e lëkurës sonë kolektive, jehojnë dhe ndërhyjnë në narrativën më të gjerë të Kosovës së sotme. Rrëfimet e tyre në vetën e parë i sjellim në botimin që e ndajmë sot me ju” – është shprehur kuratorja Erëmirë Krasniqi. 

“Tregimet na bashkojnë, historitë e patreguara na mbajnë larg. Ne jemi krijuar nga histori – ato që kanë ndodhur, ato që po ndodhin në këtë moment  dhe ato që formohen thjeshtë në imagjinatën tonë përmes fjalëve, imazheve, ëndrrave, dhe një ndjenjë të pafund habie për botën përreth nesh dhe si funksionon ajo. ..Të mos jesh në gjendje të tregosh historinë tënde, të heshtësh dhe të mbyllesh, do të thotë të dehumanizosh” me këtë citat nga shkimtarja Elif Shafak ka filluar fjalën e saj të hapjes artistja Doruntina Kastrati e cila vazhdoi: “Jam e lumtur që jam këtu sot dhe ndajë pjesë të një historie që është gjithmonë e pranishme në përvojën tonë lokale dhe globale, duke filluar nga nëna ime Fitnete, ish-koleget e saj Shaije dhe Mimoza, dhe shumë zëra të tjerë nga margjina, të paarritshëm, të padëgjuar”- ka thënë ajo.

Me këtë rast u promovua dhe u shpërnda edhe një botim i bazuar në hulumtim, ku prezentohen tri histori gojore me ish-punonjëset e fabrikës së llokumeve. Intervista, që artistja Kastrati ka realizuar me nënën e saj, Fitnete Veselaj Kastratin është pikënisje e këtij botimi. Artistja dhe nëna e saj, së bashku kujtojnë kohën kur ajo punonte në fabrikë. Intervistat kanë një strukturë biografike, duke reflektuar mbi mënyrën se si gratë menaxhuan përgjegjësitë dhe presionet në vendin e punës, si dhe marrëdhëniet e tyre si bashkëshorte dhe nëna, dhe se si kjo ka ndikuar në vetëvlerësimin e tyre. Intervistat shoqërohen me dokumentim fotografik nga Majlinda Hoxha. Publikimi është redaktuar nga Erëmirë Krasniqi dhe dizajnuar nga Nita Salihu Hoxha—Studio Permanent.

Republika e Kosovës merr pjesë në Ekspozitën Ndërkombëtare të Artit — La Biennale di Venezia me pavijon kombëtar që nga viti 2013. Përfaqësimet e mëhershme kanë qenë paraqitje solo të veprave nga Petrit Halilaj (2013), Flaka Haliti (2015), Sislej Xhafa (2017), Alban Muja (2019) dhe Jakup Ferri (2022). Brenda dhjetë vitesh, Kosova është përfaqësuar me sukses përmes projekteve që janë marrë me politikat e identitetit, Luftën e Kosovës, personat e zhdukur dhe me mënyrën se si këto përvoja janë mediatizuar. Të gjitha këto projekte kanë rezonuar me njëra-tjetrën dhe vazhdojnë të kenë rëndësi të madhe për thurjen e narracioneve kolektive. Duke vijuar krahas kësaj pëvoje, projekti i Doruntina Kastratit adreson gjendjen e tëhuajtjes përmes hetimit të kundërhistorive, narracioneve në vetën e parë dhe përvojave të grupeve të margjinalizuara.

Pavijoni i Kosovës në edicionin e 60-të të Ekspozitës Ndërkombëtare të Artit — La Biennale di Venezia është komisionuar nga Hana Halilaj, kuratore pranë Galerisë Kombëtare të Kosovës dhe organizuar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit. 

Pavijoni i Kosovës si dhe Ekspozita Ndërkombëtare e Artit — La Biennale di Venezia mbesin të hapura deri më 24 nëntor, 2024./ KultPlus.com

Presidentja Osmani nderohet me Çmimin e Evropës nga Fondacioni Pan-Evropian, Richard Coudenhove-Kalergi.

Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani është shprehur e nderuar nga ndarja e Çmimit të Evropës i akorduar sot nga Fondacioni Pan-Evropian, Richard Coudenhove-Kalergi.

Përmes një postimi ajo është shprehur se ky çmim ka rëndësi të dyfishtë për të, pasi para 20 viteve me të njëjtin çmim ishte nderuar edhe Ibrahim Rugova.

“E falënderoj Fondacionin Pan-Evropian Richard Coudenhove-Kalergi për çmimin e ndarë, për mua, për shtetin tim dhe për qytetarët tanë. Sot, Republika e Kosovës është një histori suksesi e përbashkët e popullit të Kosovës dhe e aleatëve tanë. Ky bashkëpunim solli lirinë, pavarësinë dhe demokracinë të cilat sot po i mbrojmë si vlera të përbashkëta”, është shprehur Osmani.

Tutje, presidentja Osmani ka uruar homologen e saj, presidenten moldave Maia Sandu, e cila poashtu ka fituar të njëjtin çmim./KultPlus.com

Netflix sjell si serial kryeveprën “Njëqind vjet vetmi” të Marquez

Netflix është duke u përgatitur që të vërë në dispozicion të abonentëve të tij, që është një seri e bazuar në romanin “Njëqind vjet vetmi” të Gabriel García Márquez.

Në rrjet është publikuar traileri para disa ditësh, duke ofruar një vështrim të parë për serialin, ndërsa data e premierës do të bëhet publike së shpejti.

Personazhet qendrore të veprës ikonike të Márquez-it janë anëtarët e familjes Buendía, të cilët narratori i ndjek duke përshkruar histori të çuditshme dhe fantastike nga jeta e secilit. Historia, duke rrëfyer mendime dhe incidente logjike, është e pushtuar nga elementi i absurdit, por edhe nga elementët e një përralle.

Njëqind vjet vetmi është drejtuar nga Alex García López dhe Laura Mora. Kasti përfshin aktorët Claudio Cataño, Jerónimo Barón, Marco González, Susana Morales, Ella Becerra, Carlos Suaréz, Moreno Borja, Santiago Vásquez./KultPlus.com

Sopranoja Elbenita Kajtazi për rastin e profesorit Xhevat Krasniqi: Oj Kosova ime sa dhembje na ke falë këto ditë

Profesori i Universitetit të Prishtinës, i dyshuar për ngacmim seksual, Xhevat Krasniqi po vazhdon mbajtjen e ligjëratave në UP.

Sot, Lëvizja Feministe Studentore bllokoi një nga ligjëratat e profesorit qe po akuzohet për ngacmim seksual.

Studentët aksionin e sotëm e zhvilluan me fishkëllima kështu duke mos ia mundësuar profesorit të Fakultetit të Edukimit ta zhvillojë ligjëratën.

Për këtë rast ka reaguar edhe sopranoja e njohur Elbenita Kajtazi. Ajo shprehet e befasuar se si një profesor që akuzohet për ngacmim seksual ende shkon në punë sikur asgjë s’ka ndodhur.

“Një profesor që akuzohet për ngacmime seksuale ende shkon në punë sikur asgjë ska ndodhur… Oj Kosova ime sa dhembje na ke falë këto ditë! Është e dhimbshme të dëgjosh për këto situata. Është e rëndësishme që institucionet dhe komuniteti të merren me akuzat e tilla në mënyrë serioze dhe të sigurojnë një ambient të sigurtë për të gjithë”, ka shkruar Kajtazi.

Tutje ajo është shprehur se beson që drejtësia dhe transparenca janë thelbësore për të adresuar këto çështje në mënyrë të drejtë dhe të ndjeshme. / KultPlus.com

Pas “Time”, Dua Lipa edhe në ballinën e “Elle USA” (FOTO)

Pas kopertinës së të famshmes “Time”, Dua Lipa ka arritur një tjetër sukses, duke e zënë ballinën e prestigjiozes “Elle Usa”.

Në postimin e saj, ajo ka falënderuar revistën “Elle”, duke ndarë disa fotografi të shkrepura nga fotografi Dan Beleiu, ku u cilësua si “Mbretëresha e pistës së vallëzimit”.

Para tre ditësh, Lipa u shpall nga “Time” si një ndër 100 njerëzit me më ndikim në botë.

Gjatë intervistës, ajo ka folur që nga manifestimi i ëndrrave të saj, deri te krenaria për Kosovën. / KultPlus.com

Ekspozita “Art & Trashëgimi” në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve e Siteve

Në ditën e ndërgjegjësimit, vëmendjes dhe promovimit të trashëgimisë kulturore, DRTK Berat organizoi ekspozitën “Art & Trashëgimi”, të autorit Dritan Çoku.

Ekspozita solli në vëmendje rrezikun dhe faktorët e humbjes së vlerave monumentale. 26 skica të grafikës artistike pasqyruan objekte kulturore me vlera historike kulturore që mungojnë në qytetin e Beratit.

Skicat janë pjesë e ilustrimit të një pune kërkimore, studim monografik të një banese me çardak në qytetin e Beratit që tashmë nuk ekziston më, që prej vitit 1969.

Aktiviteti u zhvillua te Konakët e Teqes (zyrat e DRTK-së) ku të pranishëm ishin përfaqësues të institucioneve dhe nxënës nga shkolla artistike “Ajet Xhindole”.

“Kjo ditë vjen si një thirrje për të mbrojtur trashëgiminë tonë dhe vlerat e saj monumentale”, u shpreh DRTK Berat, në lidhje me Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve e Siteve./atsh/KultPlus.com

Sot, kujtojmë vdekjen e Vilhelm Vid

Princ gjerman nga një familje protestante, i caktuar nga Fuqitë e Mëdha europiane në tetor 1913 në krye të shtetit shqiptar. Një dërgatë nga Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit shkoi më 21 Shkurt 1914 në Nojvid (Neuwed), për t’i ofruar zyrtarisht Vilhelm Vidit fronin e Shqipërisë.

Vilhelm Vidi erdhi në Shqipëri më 7 Mars 1914, në një situatë të ndërlikuar kombëtare dhe ndërkombëtare. Gjatë sundimit gjashtëmujor u përpoq të ruante balancën ndërmjet interesave të Fuqive të Mëdha në Shqipëri. Pas shpërthimit në maj 1914, të Kryengritjes së Shqipërisë së Mesme kundër tij, u detyrua të mbyllej në Durrës, i mbrojtur nga forcat e tij. Me fillimin e Luftës së Parë Botërore në gusht 1914, ekuilibri politik ndërmjet Fuqive të Mëdha europiane u prish dhe Vilhelm Vidi humbi mbështetjen ndërkombëtare. Abdikoi formalisht dhe u detyrua të largohej nga Shqipëria me 3 Shtator 1914. / KultPlus.com

“Zoti nganjëherë na fut në disa ujëra të trazuara ku armiqtë tanë idiotë nuk dinë të notojnë”

Thënie sociologjike nga sociologu Labinot Kunushevci, të shkëputura nga esetë sociologjike të librit të tij ‘Pasionet e idiotëve’ (botimi i dytë).

”Idiotët duke çuar ujë në mullirin që bluan vdekjen, jetën tonë duan ta shndërrojnë në një vdekje të pangushëllueshme, ku ceremonia mortore kthehet në dasmë, njerëzit ngushëllues në krushqi, e mbulesa e kufomës në flamur dasme!”

”Armiqtë tanë janë personat “më të mërzitur” në funeralin lamtumirës të varrimit tonë. Ata qajnë me hipokrizi për shkak të turmës, ndërsa në vetvete ndihen të lumtur që ne po shkojmë!”

”Idiotët na detyrojnë të bëjmë kompromis me vlerat tona, të shkelim mbi principet tona, ta thyejmë fshehtësinë tonë, që ata ta kontrollojnë mendjen tonë dhe t’i sabotojnë arritjet tona!”

”Të mos i besojmë një shoqërie që na ndrydh! Ta lëmë të shporret në djall! Ferri do ta zë mjaftueshëm, në një vend të veçantë! Ta heqim qafesh koleksionin e idiotëve rreth nesh, sa nuk na kanë futur në perandorinë e tyre histerike. Ata kanë krijuar një republikë, ata funksionojnë si parlament!”

”Sot kemi shkrimtarë që ndihmojnë liderët famëkeq të ndërtojnë narracionin dhe gënjeshtrën e madhe që shteti të cilin ata udhëheqin është një parajsë!”

”Sot kemi më shumë idiotë sesa intelektualë. Dhe sa të lumtur që ndihen. Ndërsa intelektualët, me gjithë ato libra, studime, hulumtime, përvoja, mësime, mundësi, inteligjenca, resurse, institucione, ndihen të kapluar nga stresi!”

”E kur një kriminel duan ta relativizojnë apo ta shfajësojnë, e shpallin psikopat. Por psikopat nuk mund ta shpallë shoqëria. Atë e shpall diagnoza e një neuropsikiatri apo e një klinike neuropsikiatrike të licencuar!”

”Derisa televizionet kanë ftuar e promovuar në emisione gangsterë, vrasës, racistë, kriminelë lufte, recidivistë, dhunues grash, njerëz të korruptuar, njerëz të dyshuar për terrorizëm, për trafikim e për prostitucion, shërbëtorë të ish-regjimit, islamofobë që blasfemojnë, atëherë për cilën vlerë po flasim, për cilën liri dhe demokraci po flasim?”

”Ne ende jemi një shoqëri e odave, sharkive, folklorit, valleve, tallavasë, flamujve, simboleve, ceremonive, retorikave, kuvendimeve, gjyqeve tradicionale, anekdotave, heronjve, miteve, legjendave, kullave, nderit burrëror, kanunit, pushkës, partive e pushteteve. Jemi në gjendje ta japim jetën për to. Por nuk japim jetën për shtetin, nuk japim jetën për interesin publik, nuk japim jetën për komunitetin!”

”Gjithë ditën me retorikë në gojë duke sharë Serbinë, por duke harruar që në frigoriferët e shtëpive mbajnë produkte serbe, i ushqejnë fëmijët me to dhe i arsyetojnë se janë më cilësore. Çfarë patriotizmi është ky?”

”Dikur vetë ishin gazetarë, analistë, pjesë të shoqërisë civile, me kritika të holla publike, që sipërfaqësisht preknin shkeljet dhe skandalet e politikanëve, por ofertat për privilegje, frika, shantazhi, korrupsioni, i bëri rrufeshëm pjesë të qeverisë. Nga kritikë të pushtetit, u bënë vetë pushteti që kritikohet!”

”Ka një rregull që na tregon për fatin që i pret kriminelët: Zoti i lufton kriminelët me kriminelë të tjerë. Ata vrasin njëri-tjetrin!”

”Të qëndrojmë larg idiotëve dhe të mos u japim atyre pozicione të rëndësishme akademike në shoqëri. E nëse ata i kontrabandojnë pozicionet, të mos i bëjmë të ndihen të rëndësishëm në to!”

”Fjalët e idiotëve duhen futur sa më thellë nën tokë dhe të sistemohen në kanalizimin e mbetjeve. Nevojitet një rrjet i tubacioneve të gjata, që moçalet e tyre kulturore t’i çojnë matanë qytetërimit, ekzistencën e të cilit e rrezikojnë!”

”Kur mendja shkarkohet nga vijat inteligjente të vetëdijes, ngarkohen hundët me vijat e arratisjes nga realiteti!”

”Zoti na takon shpeshherë me ta, që të na japë një mësim mbi jetën: ta falënderojmë Zotin, që na ndajnë pasione të tjera prej idiotëve. Ai nganjëherë na fut në disa ujëra të trazuara ku armiqtë tanë idiotë nuk dinë të notojnë. Ata ekzistojnë si model për t’u treguar njerëzve normalë dhe inteligjentë si nuk duhet të jenë!”

”Buzëqeshja ndaj idiotëve është serumi më i mirë kundër helmimit të tyre. Lumturia jonë për ta është një lloj morfine vdekjeprurëse në mbidozë. Idiotësia u është bërë kronike, e patentuar, në miliona ekzemplarë. T’u flasësh atyre është si t’u flasësh varrezave, nuk të dëgjojnë as nuk të kthejnë përgjigje!”

”Po të ishte idiotësia pemë, qytetet dhe metropolet do të shndërroheshin në pyje. Pyje, që u duhej vënë flaken. Male, që duhej të shpyllëzoheshin. E po të fluturonin idiotët, mos pyet – qielli do të shndërrohej në një aeroport gjigant!”

”Unë ende nuk arrita të shoh se si, një njeri i suksesshëm dhe human, u bë viral në këtë shoqëri idiotësh. Në mentalitetin e shoqërisë tonë, konspiracionistët, fallxhorët, heretikët “patriotë” të fesë, njerëzit mafiozë, recidivistët penal, në të vërtetë – idiotë mashtrues dhe profiterë – janë figurat më të famshme, e deri diku edhe më të respektuara!”

”Të ekspozosh nuk është si të zotërosh. Disa vajza, që e gënjejnë veten se janë talente në muzikë, nuk dinë të bëjnë dallimin mes ekspozimit të lakuriqësisë dhe zotërimit të bukurisë. E para është imoralitet; e dyta është elegancë!”

”Shumica e komedianëve sarkastikë seriozë kanë ndërruar jetë, kanë mbyllur perdet, por kanë lënë rreze të pambuluara, të pashlyeshme e të paperënduara!”

”Shoqëritë e emancipuara prodhojnë shkencëtarë, inovatorë, prodhues, zbulues, shpikës, investitorë, specialistë, ekspertë, ndërsa shoqëritë, që i ka shkelur rrota e historisë, prodhojnë analistë, mendimtarë, opinionistë!”

”Ateistët nuk dinë të lexojnë heshtjen e Zotit “inferior” dhe rolin inteligjent të Zotit si “produkt kulturor”!”

”Fëmijët e presin me padurim arritjen e moshës 18 vjeçe, jo pse e fitojnë të drejtën e votimit nga e cila do të mundë të zgjidhnin qeveri dhe institucione, që marrin vendime mbi jetën e tyre, prej të cilave vendime caktohet standardi dhe varet mirëqenia e tyre, por gëzohen sepse po fitojnë të drejtën e pajisjes me patentë shoferi. Mbrëmjes së maturës, si ceremoni festive, i gëzohen më shumë se vetë përfundimit të shkollës së mesme apo hapjes së mundësive për studime universitare!”

”Sa ironike dhe paradoksale kur lexojmë lajme për një të sapoburgosur për krime të rënda, e kanë rrahur të burgosurit që po vuajnë dënimin për të njëjtën vepër, në shenjë “hakmarrjeje”! Kjo është hipokrizia e patriotëve të rrejshëm, kur edhe krimineli i burgosur ”solidarizohet” me viktimat e të burgosurve tjerë!”

”Lajm ogurzi: idiotët kanë kolonizuar mediat sociale, idiotët nuk po njohin kufij, idiotët po minojnë terrene, idiotët po shënjestrojnë pengje sociale. Gjendje e jashtëzakonshme. Ju lutem, mos debatoni me idiotët që nuk lexojnë libra, kur burim të vetëm të informacionit kanë rrjetet sociale!”

”Kur ju keni dashur t’ia dedikonit dikujt një poezi apo një ese, e keni shkruar me plot pasion, ndjenjë, imagjinatë, empati e dashuri, ndërsa e ardhmja e inteligjencës artificiale – robotëve është se ajo do ta zëvendësojë edhe poetin në poezi, eseistin në ese, artistin në art, gazetarin në informim, makinistin në prodhim, mësuesin në edukim, sportistin në lojë, shkrimtarin në shkrimin e librave dhe përkthyesin në përkthimin e teksteve apo komunikimeve!”

”Përgjigjja juaj duhet t’ua japë një makth të vërtetë idiotëve. Dita e Gjykimit, dita e zbulimit të pasioneve të fshehta, do të jetë ditë e rëndë për ta. Ditë, kur ata do të njihen me vetveten dhe do të befasohen nga vetvetja. Pasaportës së tyre, që deri dje njihej e pranohej në çdo shtet, duhet t’ia vendosni regjimin e vizave. Sepse ata nganjëherë dinë të bëjnë tërheqje taktike vetëm për t’ju hutuar. Por ju mos u rebeloni kundër tyre. Shijojeni lirinë sepse nuk ju duhet leja e idiotëve për të qenë të lumtur. Një ditë ata do ta ngrenë flamurin e bardhë!” / KultPlus.com

Prezantohet programi i edicionit të 14-të të “Chopin Piano Fest”

“Chopin Piano Fest Prishtina” ka prezantuar programin e edicionit të 14-të të Chopin Piano Fest.

Sipas njoftimit, prej datës 9 maj deri më 9 qershor, Amfiteatri i Ri i Bibliotekës Qëndrore Universitare të Prishtinës, do të ketë interpretime të veçanta të artistëve të shquar nga vendi dhe bota.

“Për 14 mbrëmjet e festivalit, do të mund të ndëgjoni një repertor të zgjedhur me kujdes, për t’i dhënë mbrëmjeve tuaja një përzierje të shkëlqyeshme të muzikës së bukur dhe interpretimit të saj në nivelin më të lartë botëror”, thuhet në njoftim. / KultPlus.com

Presidentja Vjosa Osmani nderohet me Çmimin e Evropës nga Fondacioni Pan-Europian 

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, është nderuar nga Fondacioni Pan-Evropian Richard Coudenhove-Kalergi me Çmimin e Evropës për përkushtimin e saj ndaj raporteve me partnerët euroatlantikë, si dhe përkushtimin ndaj orientimit pro-evropian, demokracisë dhe sundimit të ligjit. 

Në njoftimin e publikuar nga Fondacioni, Presidentja Osmani është vlerësuar për qëndrimin politik dhe orientimin e saj të qartë evropian, duke e mbrojtur atë me përkushtim, pavarësisht situatës delikate të sigurisë në rajon dhe kërcënimit të vazhdueshëm nga Serbia. 

Më tej, në njoftimin e publikuar nga Fondacioni Pan-Evropian, Presidentja Osmani është vlerësuar edhe për punën dhe përkushtimin e saj për demokracinë dhe sundimin e ligjit, si dhe për integrimin e Kosovës në Bashkimin Evropian. 

Tutje, në njoftim, Presidentja vlerësohet për qëndrimin e saj politik të ndjekur me bindje të plotë ndaj rëndësisë së marrëdhënieve transatlantike, e cila në angazhimin e saj mbështet filozofinë e arkitektit të pavarësisë së Kosovës, presidentit dr. Ibrahim Rugova, i cili u nderua me po këtë çmim, 20 vjet më parë.

Laureatët e këtij çmimi përfshijnë personalitete të ndryshme botërore, përfshirë edhe: ish-Kancelaren Angela Merkel,  ish-Presidentin amerikan Ronald Reagan dhe Presidentin historik të Kosovës Dr.Ibrahim Rugova.

Më poshtë gjeni të bashkëngjitur njoftimin nga Fondacioni për ndarjen e çmimit. / KultPlus.com

https://www.ots.at/presseaussendung/OTS_20240418_OTS0034/europapreis-coudenhove-kalergi-2024

103 vite nga lindja e Nermin Vlorës, stërmbesës së Ismail Qemalit

Nermin Vlora Fallaschi, lindi më  18 prill 1921 në Tiranë dhe ka qenë shkrimtare, intelektuale e studiuese shqiptare, njëkohësisht stërmbesë e Ismail Qemal bej Vlorës, shkruan KultPlus.com.

Nermin Vlora, qysh në shkollën e mesme kishte filluar të merrej me shkrime e përkthime nga gjuha frënge e italiane për radion e Tiranës.

Më pas me largimin e saj në Itali, ajo filloi  të studionte shkencat juridike.  Njohja e disa gjuhëve të huaja, e ndihmoi në gjurmimet e saja njëzet vjeçare mbi çështjen etruske ku bëri deshifrime e përkthime të kësaj gjuhe nëpërmjet të idiomave të gjuhës shqipe. Ajo pohonte gjuha se etruske mund të shpjegohet vetëm nëpërmjet gjuhës shqipe.

Ndër veprat më të njohura të saj janë: Zotëruesi i kohës, Nga gjysëmhëna tek hëna, Momente kolumbiane, Enesërmja e Kohës; Pellazgët, Ilirët, Etruskët, Shqiptarët; Etruskishtja gjuhë e gjallë etj.

Nermin Vlora Fallaschi ka vdekur në vitin 2004 duke lënë pas vetes një pasuri, një monument të gjallë shkrimesh me një vlerë të jashtëzakonshme.

Si njohëse e disa gjuhëve të huaja dhe studjuese erudite, numëron mbi 35 vëllime poetike, romane, studime, etj.

Ndërkaq me rëndësi për kulturën shqiptare është studimi i saj: “Lashtësia e gjuhës shqipe –sipas dokumenteve epigrafike nga Egjeu deri në Atlantik”./KultPlus.com

Orkestra e Filharmonisë së Kosovës vjen me koncert, pjesëmarrëse edhe pianistja e njohur Alba Shkreli

Filharmonia e Kosovës ka bërë të ditur se më 27 prill do të mbahet koncerti i radhës i dirigjuar nga mjeshtri italo-britanik Dario Salvi, ku do të përfshihen dy vepra nga dy kompozitorë romantik.

Sipas njoftimit mbrëmja do të hapet me “Koncert nr. 1 për piano dhe orkestër” nga Chopin-i, me pjesëmarrjen e pianistes së talentuar shqiptaro-zvicerane Alba Shkreli, ndërsa pjesa e dytë do të sjellë Simfoninë Nr. 5 nga kompozitori gjerman Felix Mendelssohn.

Alba Shkreli është një vajzë 23-vjeçare, e cila është një nga pianistet më të dalluara të gjeneratës së saj në Evropë, dhe ka fituar konkursin “Steinway” në Zvicër.

Dirigjenti Dario Salvi do të rikthehet në Prishtinë për të drejtuar Orkestrën Simfonike, ndryshe nga koncerti i Orkestrës Frymore nëntorin e kaluar.

Ai është laureat i Çmimit Globi i Artë “Riccardo Drigo” për muzikë baleti në vitin 2023 dhe ka një diskografi me rreth 25 regjistrime në Naxos Records me mbi një milion dëgjues në vit në Spotify, si dhe gjysmë milion dëgjues në Apple Music./KultPlus.com