Unë do isha një i vdekur i madh. Veset e mia atëherë do shëndrisnin si stoli antike me ngjyrat e ëmbla të helmit. Do kishte lule të gjitha ngjyrave në varrin tim dhe adoleshentët do imitonin gjestet e mia gazmore, të errtat fjalët e mia të ankthshme. Ndoshta dikush do të thoshte që isha besnik e i mirë. Por vetëm ti do të mbash mend mënyrën time të parit në sy. /KultPlus.com
S’kam fuqi më as të trishtohem Jemi anije pa spirancë Mes erërave të egra të kundërta. Peshqit Ilafazanë shurdhojnë qiellin Më jepni ju një copë ironie, Se nuk e gjej dot në veten time,- Një copëz ironie Sa gjysmëz e krahut të zogut,- Të mbrohem nga shirat e verdhë Të predikimeve të apostujve të lajthitur.
Të gjithë na kanë faj dhe askush: Deshëm të krijohemi në asgjësimin tonë Tani gjithë dritaret e shpirtit Janë hapur, bymyer e kalbur Nga shirat e lotëve,- Dhe s’mbyllen më dot. Mund të hyjë kush të dojë./KultPlus.com
Më kryqëzojnë dhe dua të jem kryqi dhe gozhdët. Më zgjatin kupën dhe dua të jem helmi. Më mashtrojnë dhe dua të jem gënjeshtra. Më djegin dhe dua të jem ferri. Dua t’i bëj homazh e të falenderoj cdo grimcë kohe. Shujta ime është çdo gjë. Pesha e saktë e universit, poshtërimi, gëzimi. Dua të përligj atë që plagë më jep. Pak rëndësi kanë lumturia a fatkeqësia ime. Unë jam poet.
“T’ isha një lule–lule are, e vogël dhe me erë. Të çelnja në pranverë dhe në vjeshtë të vishkesha në vetminë t’ime. T’isha një lule vjollce në mes të ferrave. Të qëndroja e fshehur, e pa dukur dhe një ditë të zbulohesha prej duarve të dy të rinjëve. Prej frike, të larguar prej njerzis do t’më këputnin, do të dhurohesha te njeri–tjetri për shënjë kujtimi.”
Musine Kokalari u lind më 10 shkurt të vitit 1917 në Adanë të Turqisë. Në vitin 1921, familja e saj kthehet në Shqipëri dhe vendoset në Gjirokastër, ku Musineja kreu shkollën fillore. Nëntë vjet më vonë, familja Kokalari vendoset në Tiranë. Në vitin 1937, Musineja mbaroi shkollën e mesme “Nëna Mbretëreshë” dhe më pas shkoi për studime në Universitetin e Romës, në Itali, të cilin e mbaroi shkëlqyeshëm në vitin 1941. Ajo botoi librin e saj të parë “Seç më thotë nëna plakë” në vitin 1939. Ishte viti 1943, kur Musine Kokalari së bashku dhe me disa shokë të tjerë formuan Partinë Socialdemokrate. Një vit më vonë, me përpjekjen e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”. Në vitin 1944, botoi librin e saj të dytë “Rreth vatrës”, ndërsa më 12 nëntor të po këtij viti u pushkatuan vëllezërit e saj, Muntaz e Vesim Kokalari. Katër ditë më vonë e arrestuan dhe Musinenë, të cilën e mbajtën 17 ditë në burg. Në janar të vitit 1945, u botua libri i tretë i Musine Kokalarit “Sa u tund jeta”. Më 23 janar të vitit 1946, ajo u arrestua për së dyti nga forcat e Mbrojtjes së Popullit e gjyqi e dënoi me 20 vjet heqje lirie. Në vitin 1961, e nxjerrin nga burgu dhe e internuan në Rrëshen, ku dhe doli në pension me gjysmë page. Më 1980, Musine Kokalari u diagnostikua me kancer të gjirit dhe ashtu e sëmurë u refuzua e u la pa u kuruar nga trupat spitalore. Moskurimi i sëmundjes, dhimbjet dhe vuajtjet e shumta të kaluara nën përndjekjen komuniste i shkaktuan vdekjen në gusht të vitit 1983. Musine Kokalari përfaqëson disidenten e parë shqiptare. Vdiq e vetme dhe u varros vetëm nga varrmihësit. / KultPlus.com
Në qoftë se nuk di të duash, Mëso të duash, Patjetër përpiqu të duash Çdo gjë që të sheh syri, Çdo gjë që percepton, Çdo gjë që mund të imagjinosh Duaje, duaje, Të duash mëso Edhe çdo gjë që dëgjon, Çdo gjë që ndodhet në këtë univers… Asgjë të shëmtuar s’ka në këtë botë, Asgjë, pale sa e rëndomtë të të duket, Një insekt sa i vogël po as ai i shëmtuar nuk është, Një fije bar merre në dorë Sa e brishtë a nuk e sheh? Duaj lulet, gurët, retë, Çdo gjë me formën, ngjyrën, kuptimin e saj, Duaje, duaje, Mëso të duash, Përpiqu të duash, Bota për dashurinë tënde është krijuar, Më parë mëso dashurinë, Shiko një vogëlush, Sa i mrekullueshëm, Mendo dhe ata që e sollën atë në jetë, Sepse kjo botë është krijuar për dashuri, Duaji njerëzit, Ata për të mos qenë vetëm Pranë teje të jenë Për këtë, vërtetë për këtë, Janë krijuar, I gjithë universi Me zinxhirë të dashurisë është lidhur, Prandaj edhe ti, Të japësh dashuri mëso! Sepse dije, në shpirtin tënd, Për të gjitha këto paska vend, Mos harro, Bota vetë trembet nga njerëzit Pa dashuri, Dhe nga frika, Prej tyre largohet, Apo më e keqja, ju bëhet armike, Prej vetes i largon, Duaje edhe vdekjen, Mëso ta duash që të dish se ka një Përjetësi… Dhe nëse të duash mësove, Edhe të tjerëve duhet t’ua mësosh, Që me sekretin e mrekullueshëm të kësaj bote, Njerëzimit t’i shërbesh…/KultPlus.com
Shkuan edhe ata atje Sa shpejt shkuan Siç shkojnë ditët e netët Kur i krehim flokët para pasqyrës Malli na pikon nëpër faqe Derisa e harrojmë frikën Ta bartim menjëherë Si dremitjen e fundit Të ngujuar në shpirtra Shkuan edhe këta afër nesh Sa shpejt shkuan. / KultPlus.com
Sot është e diel Sot për herë të parë më nxorën në diell, Dhe për herë të parë në jetën time U çudita se kaq larg prej meje qenkësh ky qiell. Kaq i gjerë Kaq i blujtë Qëndrova pa lëvizur Pastaj me respekt u ula në tokë, Dhe mbështeta shpinën në mur. Tani s’mendoj më as ahengjet Tani as lirinë, as gruan time të bukur, Toka, unë dhe dielli, jam i lumtur./ KultPlus.com
Ukshin m’kanë quejt prej të vogli, prej të gjallmi, nana idiomën e pyllit mbi supe ma ngjiti. Ende nuk ka ndodhë, por kur në varr të visit t’m’kallni, malësorit rranjën e emrit do ia hiqni.
N’trevat tona kur foshnje kam mbërritë, si çdo foshnje e kësaj bote një destin për me falë, m’sundoi shpresa se n’origjinë tamli ish dritë, m’poshti e vërteta se frika pleqve të mi ende s’u ka dalë.
As n’andrrat e mia, mbushë me zanin e saj të plaktë, s’ia paska hekë nanës frikën emri që m’ka ngjitë. Edhe nëse i pjekur vij mes jush, tradhtinë për me matë, do bahem bishë po t’ndij se m’thërrisni Ukshin.
Nëpër troje ku punën kam hedhë, emra trimash mbush pagëzimi, por nuk u mbërrit jeta dhe emri nuk ngjiz dejet. Emrin e trimit e mban dhe amfibi.
Kemi pas kenë për emra ngatërrestarë të mëdhaj, dhe unë foshnjë e naiv u paskam zanë besë, kam besu shku e ardhë, kam besu bir e nanë. Kur m’thërrisnin Ukshin e merrja për betejë.
Me mu bashkë lindën prej gënjeshtre poetët, u nxinë që drita t’kthehej në të folmen tuej. Lindën po me mu prej mashtrimit dëshmorët që shqipja të mos flitej nga gjuhë e huej.
Se shumësia juej në trishtim të shkurtër ka pjellë përbri meje krimin e vogël, tradhëtinë e madhe. E dinit që mes emrash do të zhduknit të flaktët, të urtët, ata që shquenin tmerrin ndër kang e ndër valle.
Nëse vendimi s’e cakton një SOT për m’u ngritë balte, në bajgë ku jeni zhytë nuk mund të derdhet qielli. N’bajgë ku jeni zhytë, ku emri ju kallte, Ukshin do të jetë për ju një fjalë vreri./KultPlus.com
Pse je idhnue ti me mue, e s’ta kam thanë nji fjalë, Ka kohë që s’m’i ke pa sytë, dihatjen s’ma ke ndi, Tkurrjen teme e marrjen frymë me kaq ngadalë, Si me erën ndjenjën tande, ne shpirt jam tuj përbi?
Pse je idhnue ti me mue, e shenjë s’të vjen prej meje, Unë kam ikë, si mos me kenë, përnjiherë, jam fshi. veç shikimet kur përthehen n’mue, si drita në heje, mëdyshen a gjallon kund ndoj shpirt në këtë njeri.
Pse je idhnue ti me mue, jam i shuem, e kaq i urtë, Kam ikë prej teje e prej jeteës teme krejt kam ikë. çdo gja që më ban me kujtue e kthej në të ngurtë, dhe e hedhi n’atë harrimin e gjanave që kam frikë
Pse je idhnue ti me mue, pse duhet m’e ditë unë? Pse duhet tanë këto gurë në shpirt me m’i ngjallë? Pse duhet nji gjysëm fjale që ke thanë gabim dikund, Me ju dhanë jetë gurëve, me më hangër të gjallë? / KultPlus.com
Po ti cili je? pyeta shiun që zbriste ëmbël, Dhe, çudi të thuhet, m’u përgjigj, e përkthej si vijon: jam Poema e Tokës, tha zëri i shiut, përjetë ngrihem e pakuptueshme nga vendi e deti i padepërtueshëm, lart drejt qiellit, nga ku, në formë fluturake ndryshuar tërësisht, por ende e njëjta, zbres për të lag toka të thara skeletike, shpërfaqjet e pafundme të pluhurit të botës, dhe atë në to, që pa mua do të ish vetëm farë, latente,e palindur; dhe përherë, ditë e natë, i kthej jetë, vetë origjinës sime, e bëj të pastër, e qendis; (Sepse kënga, e dalë nga vendi i saj i lindjes, pas plotësimit, bredharake, i intereson asaj ose jo, kthehet në kohë me dashuri.)
S’di çfarë të shkruaj sot, një kronikë paqe ose lufte. Tolstoi i bëri punët lëmsh me romanin e gjatë, në të cilin mungojnë formula magjike për të saktësuar kufirin mes luftës dhe paqes.
As sot s’kam ndonjë shpjegim të qartë për lirinë. Isha 20 vjeçar kur kalova atë prag trishtimi. Ishte ditë e ftohtë qershori. Livadhet kishin mbetë pa kositë dhe qershitë e varura në degë.
Dikur lirinë e kuptoja si Borgesi estetikën: të qartë, të bukur, të drejtpërdrejtë, sikurse dashurinë, sikur shijen e një fruti, ujin, malet.
O Zot, çfarë makthi, liria s’është kaq e bukur. Shkrimtarët ia kanë huqë me metaforat për të.
Sa herë kam dashtë të shkruaj diçka të bukur për të, shkronjat janë pezmatuar nga një virus i keq që prej tokës sime kurrë s’u largua.
Përpara kësaj moshe gjithmonë e kam dashtë muajin e ëmbël, kur piqeshin qershitë në kodrën mbi shtëpinë time dhe unë s’çaja kokën për fushëbetejat mes të mundshmes e të pamundshmes. S’e dija ç’ndodh në luftë e as në paqe. Por ngjitesha në kodrën e Stubllavaçës dhe kundroja pafundësitë, vajzat fustanbukura. Atëherë bota më dukej e pafund. Por më vonë e kuptova se ajo ishte e vogël, sa një libër në të cilin ti kalon dhe lë një pjesë të rrëfimit tënd.
Në orën e historisë mësova për Betejën e Kosovës. Mësuesi i sertë thoshte: më 1389 në Kosovë u hap një gropë. Atëherë s’e kuptoja gjuhën e metaforave, ndonëse përpiqesha të shkruaja poezi. S’dija asgjë për trishtimin dhe mendjen e kisha te qershitë. Por kur u bëra pak më i madh mësova diçka për zemrën e historisë, për atë gropën e zezë ku u fundosën shumë dashuri, ku babai im derdhi kovat me djersë dhe pikëllim, ku mijëra refugjatë lanë rrobat e dashurisë dhe veshën ato të mërzisë.
Vitet shkuan njëri pas tjetrit sipas ritmit të paracaktuar nga dikush. Erdhën dhe shkuan shumë qershorë të nxehtë qershi ëmbla e aromë blini.
Vajzat e hareshme me terploten e bukurisë, mblidheshin, provonin fustane përpara pasqyrave, por stina e tyre ishte vonuar.
Kur e kalova pragun e robërisë ishte nata e shenjtit tim. Unë s’di nëse fjeta apo jetova në fushëbetejën ku u ndesh Davidi e Goliati, por mbaj mend se vuaja urie dhe dëgjoja radiostacione që flisnin për vdekje dhe shkatërrim. Me 12 qershor 1999 dikush tha: lufta vërtet mbaroi, por gjyshja ime e sertë më tha: tani lufta e vërtetë filloi. / KultPlus.com
Të hënën mbrëma në restorantin e mirënjohur të Prishtinës, “Simphony”, është mbajtur aktiviteti letrar “Mbrëmja poetike me miqtë e Simfonisë”. Në orën letrare “poetët e Simfonisë”, shoqëruar me verë dhe tinguj të kitarës, poetët krijimet e tyre, shumica e të cilëve lidheshin me përvjetorin e 24-të çlirimit të lexuan Kosovës.
Në këtë mbrëmje nga të pranishmit u deklamuan edhe vargjet të poetëve të ndjerë, Ali Podrimja, Azem Shkreli, Basri Çapriqi, pastaj edhe të poetit shqiptar frankofon, Skënder Sherifi etj.
Në orën letrare “Poetët e Simfonisë” poezitë e tyre i lexuan: Sali Bashota, Ibrahim Berisha, Lulzim Tafa, Binak Kelmendi, Naime Beqiraj, Rrahman Paçarizi, Bujar Tafa, Xhevahire Izmaku, Arben Veselaj, Isuf Hoxha, Jeton Kelmendi, kurse pas orës letrare me nga një fjalë u paraqiten edhe Ardianë Pajaziti, Avni Spahiu dhe Fadil Bytyqi.
Poeti dhe profesori i letërsisë, Sali Bashota, bashkë me pronarin e “Simphony”-s, Naim Bajraktarin, që janë dhe organizatorët kryesorë të këtij aktiviteti, thanë se “Mbrëmja poetike me miqtë e Simfonisë” në të ardhmen do të shndërrohet në aktivitet të përvitshëm letrar, kur përveç orës letrare, do të ketë edhe aktivitete të tjera letrare.
Ndryshe, restoranti i mirënjohur të kryeqytetit të Kosovës, “Simphony”, është njëri prej vendeve më të frekuentuara nga poetët dhe artisët kosovarë dhe të huaj. / KultPlus.com
Që kur bujta unë qiejt nuk çelin Ose unë nuk i kuptoj këto retë Ose retë nga unë diçka presin Jeta është vdekje dashuria humnerë Që kur bujta unë qiejt s’çelin
Di një shi dhe një kalldrëm di Njëri pikë-pikë më bie në ballë Në tjetrin vështroj qiellin tek rri As qytete e as anije që erëdeti mbajnë Di një shi dhe një kalldrëm di.
S’di pse ish gënjyer të parën natë nëna Më kish veshur një këmishë magjike Por qiejt s’më vendosën fre mua, Nuk heshti furtuna që ish brenda meje S’di pse ish gënjyer të parën natë nëna.
Dikush sikur doli prej një varri t’zbrazët Rretherrotull mbretëron një qetësi varri Ç’më erdhi mua më erdhi nga lart Ç’më bënë ma bënë retë për së gjalli Sikur ka dalë dikush prej një varri t’zbraztë
Sa mirë që turmat nuk dinë Ta shikojnë shiun nga pas xhamit Shyqyr që ka ndryshim mes njeriut e njeriut Njërit i jep parajsën e tjetrit zindanin Sa mirë që turmat nuk e dinë
Sikur të dalim në lutjen e shiut miq, Retë ndahen në mes koha çelet Tani s’ngeli më as rast as mundësi Çka më të lehtë se të drejtosh qiejt Sikur të dalim në lutjen e shiut miq
Që kur erdha unë qiejt s’çelin Ose unë nuk i kuptoj retë Ose retë nga unë diç presin Jeta është vdekje dashuria humnerë Që kur erdha unë qiejt s’çelin./ KultPlus.com
Kur shkon me veturë bën një orë. Kur shkon në këmbë njëqind vjet: Nis numron bimët, krojet, këngët, Gurët e varreve dhe vitet. Mbërrin i mplakur për tre breza Me peshën e shekullit në shpinë.
I lodhur nga sëmundja e vetmisë Gjen një shtëpi të moçme qyteti, Që roje i bëjnë dy njerëz qindvjeçarë: Njëri me kravatë e dokument, Tjetri me plis e me kobure.
Mat moshën tënde e vetminë Me plasat e tokës, kulmet e shprishura, Oxhaqet pa tym… E mëson drejtshkrimin, drejtpeshimin.
Kalaja rri lart e heshtur Me dhëmbin e gjatë sa koha. Kush e ka vetminë më të moçme: Kalaja, Bistrica, Ti? Apo Prizreni, që është më i madhi?/KultPlus.com
(Poezi shkruar në 100-vjetorin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, botuar te “Trungu ilir”, 1979)
