Do të pëshpëritë era ndaj mbrëmje si nj’herë, prej valësh do ngrohet hëna si sot, me iskra prej bryme do mbuloj’ mermere dhe bota do jetë si ish dhe qemot Si nesër do shtrihet lëndina për mbi varr Valë-dheu do zënë t’palosen ngadalë, do ende parevera e lule e bar, dhe zile do rrëshqasin që prej male. Do qeshë dielli në qoshen e një reje, do thajë lotët mbi lulet e qershisë, larg, mbytur do ndjehet gjëmimi i një rrufeje, permbi mal do hapet brez’i Perëndisë. Do shtrojë dhe dimri qilim të argjendtë mbi pllocën e tretur, mbi kryqn’e anuar, do rritet harrimi me dhërin e rëndë dhe unë do fle, ty duke t’ëndërruar…. (dhe të t’harruar)./KultPlus.com
Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufir Po përhapet dal-nga-dale një pluhúrë si një hije. Nëpër Mal e nër Lëndina shkrumb’ i natës që po bije, Duke sbritur që nga qjelli përmi fshat po bëhet fir…
E kudó krahin’ e gjërë më s’po qit as pipëlim: Në katund kërcet një portë…në Liqer heshtë një lopatë… Një shqiponjë-e arratisur fluturon në Mal-të-Thatë… Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit t’im.
Tërë fisi, tërë jeta, ra… u dergj… e zuri gjumi… Zotëroj më katër anë errësira… Po tashi: Dyke nisur udhëtimin mes-për-mes nër Shqipëri, Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi…/ KultPlus.com
Fryn erë e dimrit, fishkëllen si bishë Që nga Gjykatë e Lartë në Parlament. Tirana gdhin, aq pabesisht e hijshme, Sa s’di ç’ta marrësh, delir apo qytet.
Zgjohet sërish, me atë emër të tmerrshëm, Që një mijë vite rreh ta heqë më kot. Vërtetin gjethet dantealigershëm Si shpirtra që nuk patën trupa dot.
Përballë tyre, zyrtarë të pashpirt, Në varg veturash rendin, s’dihet ku. E verbër si të tjerat ngjan kjo ditë Ngaqë askush s’beson askënd, askund.
2 Në një mëngjes të tillë ç’të bësh më mirë, Se sa të shkosh në klubin “Davidoff”? Të zësh një kënd mu te qelqnajë e ngrirë Dhe mendjen mundësisht ta çosh në off.
Në kafene ka për çdo punë një qasje, Të tillë që kurrkënd nuk e gjen dot. Për tri mijë euro porosit një vrasje, Për katër mijë, titullin vikont.
Për gjithçka flitet, pronat, asgjëkundin, Çmimin Nobel a një veturë të re, Për zgjedhjet dhe dekretet krejt të fundit Të zotit president me emër hebre.
Flitet për mllefe, për kupën që u mbush, Për Jezu Krishtin a ndjesën fill pas kobit. Në njërën nga tryezat shpall dikush Një skicë të re të historisë së kombit.
Pas tij, kur etërit tanë një vjeshtë dolën për pre, Një shkabë rrëmbyen në trojet e mëdha. Më lehtë u merrje shpirtin se atë shpend, Ndaj bota u lodh e shkabën ua la.
Krenarë që Romën e Bizantin zhvatën, Jo një kasolle vllahu në Ballkan, E vunë në flamur të tyre shkabën Dhe bij të saj u shpallën anembanë.
Kështu në kafene kjo punë merr qasje Me “kundra” e “pro” të bujshme, natyrisht. Okej, për tri mijë euro, thotë vrasësi, Për dukën dhe dukeshën bashkë, dyfish. 3 Mesdita ia beh, si grua e dehur tapë. Temperatura e dollari zbresin prap. Po shqyhen celularët: okej, shkërdhatë, Rrofsh, je yll bote, e tung, e top, e ****.
A shqip është kjo llahtarë apo dreqnisht? Për gjithçka flitet, heshtet për gjithçka. Ja të dy palët, xhelatë, viktima e ish, Kujtime shkruajnë netëve me mllefe të mëdha.
Po ç’është ky popull që në gropë i shtrirë Kujton aq krenarisht se është në majë? Dhe kur përkunër, nga gropa del i lirë, Jam i rrëzuar! Klith me thirravaj?
Një makth i dalë nga një gjumë i marrë Më i zbërthyeshëm se ky komb do të qe. Ca trumba zogjsh me curle e celularë Që nëpër mjegull klithin, nëpër re.
4 Pse gjethet befas prarim kurore marrin, Tek shtrohen si qilim mbi bulevard? Kambana e katedrales së Shën Palit Trishtueshëm bie si me peng e aht.
Ç’nuk pjell ky vend, horra, shenjtorë e tmerr, Zonja Makbeth e pranga e perla e hekura. Dhe ja tani njëra pas tjetrës nxjerr Dy mbretëresha, që të dyja të vdekura.
Nuk qenë robina jo, rrëmbyer vonë, Pas dokeve kreshnike a në pritë. Kanë ardhur vetë, ndonëse qenë në fron E para veç një vit, e dyta as një ditë.
Dhe katedralja i përcjell me vaj Dy mjellmat e gabuara, të mekura. Ato që s’erdhën për kurorë, veç për varr, Të brishtat zonja, mbretëreshat e vdekura. 5 Në klubin “Davidoff” qelqnajë e ngrirë Dremitje dite sjell s’di se nga ku. Një si madonë e lodhur më është përhirë, Që italishtja gjuhë mund t’ishte gjithashtu.
Lehonë e zbehtë pas lindjes së kaltëreme, Në të njëmijtin e treqindin vit, Më shumë se Krishti madonën, kjo poemë E lodhi ndoshta gjuhën italisht.
O këto pamje i njoh dhe nuk i njoh, Këto tri kate, rradhët, ashensorët, Ku hypin, zdrypin, klithin obobo, Rufjanët, mëkatarët dhe mizorët.
Të gjithë janë aty, rrahin më kot Të ndërrojnë katet, por katet s’ndërrohen kurrë. Të zes, në mjegull shtyhen sindozot, Ish-korbat e së zezës diktaturë.
Nga bie dalja? Ku ndodhet Purgatori? Nga pyetjet sheshi gumëzhin si zgjoi. Shkodran je ti? Ç’plenum i zi të polli? Më ngriti i dyti, i gjashti më rrëzoi.
Një zë gjëmon: këndej plenumi i katërt, Piktorët andej, i pesti rreth u mbush. Shkrimtar spiun je ti? Rend te i shtati. Në s’do të digjesh te i teti shkrumb.
Rendni, fatzinj, mëshirë për ju nuk ka, Ashtu siç ju nuk patët për askënd. S’ka vend ndërkaq te Tmerret e Mëdha, As te Politbyroja nuk ka vend.
Me ngut po shtohet një Gropë e Hon i Ri, Bri Lugjezezës një tjetër Lugjezezë. I nënti rreth po mbushet, dhe ai. S’ka mbetur veç një vend për Zonjën e Zezë.
6 Në kafene ka rënë njëfarë qetësimi. Shpirti pushim kërkon, e ndoshta mall. Anëdete blu, plazhe të shkreta dimri, Hotele ku nuk mbërrin i ftohti i madh. Një grua e mjegullt, shfaqur te qelqnaja M’u duk se më kujtonte një premtim. Vdekja s’më la, atë premtim të mbaja, I thashë më në fund plot pikëllim.
Ajo më pa habitshëm që pas qelqit: Nuk të marr vesh, kjo gjuhë më bën ujem. Në qoftë se ti, siç thua, je i vdekur, Atëhere mua ç’më mbetet që të jem?
S’e di, i thashë, me habi të ftohtë, Tek shpirti prapë me pikëllim m’u mbush. Dikush nga ne të dy s’është më në botë, Po cili a cila, këtë s’e di askush.
Një copë herë me shenja morëm e dhamë. S’kuptoheshim, veç kishim mall e mund. Gjersa ajo u tret te qelqi i madh Dhe unë mbeta shkret në kundaskund.
7 Mbrëmja po bie. Tirana rrotull bllokut Nis të stoliset për ballo a për orgji. Një foshnje e rastit, e paligjshme e Nju-Jorkut, Një ëndërr xhuxhe a shkërbim i tij.
Në borxhe e gjyqe rrokaqiejt vërtitin Drita dhe bare rrotulluese lart. Poshtë tyre, luanesha të përgjumura në pritë, “Amerikan”, “Raiffeisen” e “Credin’s Bank”.
Por s’do t’ia dijë askush për borxhe a gjyq, Të dehur qejfit krejt a marrja e hakut. I gjatë, si natë e ankthshme n’udhëkryq Shfaqet mes brymës kryebashkiaku.
Kull e Sahatit po tregon një orë, Që ndoshta kundërshtohet si çdo gjë. Në sallat e muzeut të fundit vizitorë Ja muzgu si në kurth befas i zë
8 Kështu në një fund dite ajo mu shfaq Fantazmë e kombit si e Hamletit mbret. Kish ndryshk e gjak mbi parzm e et per shpage Dhe kumt të frikshëm kish në sytë e vet.
Une ja besova fjalët, kumtin, ahtet, Gjithmonë ka një fantazmë qe lyp dicka prej nesh, Pastaj ajo kërkoi atë që s’lypet artin. Tek fjalen “popull” tundtte si rrebesh.
Te falem per ç’me dhe, veç mos me lyp ti mos, Një borxh që nuk ta kam. Të kërkoj ndjesë Qe dot s’të mbrojta, s’të mbrojta e sidomos, Prej vehtes tënde, armikut tënd të tmerrshem.
Ti rrugën tënde ke në këte botë të ftohtë, Shkrimtari do a s’do ka rrugen e vet. Të mbroftë Zoti, a marrezia të mbroftë, Tjetër hyjni unë kam. Pra mirëmbetsh!
Ska “mirembetsh!” fantazma klithi. Mejet Ti sndahesh dot, mbi toke apo nen toke! Nu ngritshim, te dy do cajme rete Ne rencim ne humnere, do biem tok.
Klithmën e saj kaq kohë pata në vesh, Here si rënkim, si urdhër a si vaj Kërkonte që gjithkund ta mbart si peshe, Porsi Ankizin at, mbi shpinë ta mbaj.
Të gjithëve kjo klithmë na ndjek si nëpër gjumë. I vogël është planeti sigurisht, Si një shtëpi e ngushtë, ku në bodrum Dikush klith: “ndihmë!” dhe ti, s’di si ta ndihsh.
Mesnata shkon Tirana dot nuk fle. Po flet përcart si shpirt që kërkon ndihmë Një metropol me kryet krejt në re, Kryeqytet me emrin krejt enigmë.
Në ç’makthe e gjete, ç’kumt aty ke ndryrë? Ç’urdhër ke fshehur, kë do trembësh me të? Fryn erë e dimrit, si ulkonjë e ngrirë, Ajo që s’jep përgjigje për asgjë./ KultPlus.com
Shkuan ashtu si erdhen, për toke, për qielli, pritje të gjata në kufi, pritje për t’i parë fytyrat e dashura vonesa të mëdha në aeroport, vonesë për çastin e përqafimit. E deshtën atdheun marrëzisht, e shanë atdheun tinëzisht, hoqën mall e na lanë mall. Për çka të ka marrë malli, biri im? Bëra pite me spanaq, edhe një me kungull, Pasul në tavë, me turshi, Embëlsirën me vezë, si të nonës, ta bëj tash sa ta kthej një mesazh. Lëshoj qesen me pazaret, vë përparësen, prit sa ta dërgoj këtë email. Nanë, e pijmë një verë të nxehtë në shesh ? Po, pas mbledhjes sime. Përqafohemi nën një mijë e një yjet të qiellit të katundit, urime ky vit i ri. Shpejt, biri im, mos të na ik asnjë çast, Shpejt, shpejt, shpejt, shpejt…. A do të vish verës?/ KultPlus.com
I humba të gjitha, po lypës s’u ktheva, S’ia zgjata dorën askujt dhe veten e mbajta. Ç’u bënë vajzat më të bukura, Drita, Maria dhe Eva? Atyre dorën me gaz mund t’ua mbaja.
Po të gjitha ato u plakën si unë Dhe bukurinë e dikurshme s’e kanë, Megjithatë drejt tyre synoj nganjëherë më shumë Sesa drejt guhakerve me qyrk e famë.
I humba të gjitha, më mbetën vetëm kujtimet dhe kockat, Më mbeti lëkura dhe bebja e syrit tok me shkëndijat. Tani përballë shtëpisë sime këndojne bretkosat, Gëzohem se janë të gjitha të mijat./ KultPlus.com
Nesër, sa çel dita, kur fusha zbardhet Do nisem, e di që ti m’pret Do kaloj bjeshkë e do shkel malet S’mund t’rri larg teje, kjo pritje vret.
Do ec i humbur në mendime Pa shiku gjë jasht, as pa dëgju N’vetmi, i panjohur e me dyshime I mërzitur se edhe dita m’është terru.
S’do shikoj as qiellin e artë kur bie, As velat atje larg drejt Harfleur kur ngjiten Sa t’arrij aty, mbi varrin tënd do vendos Një buqetë me bimë e lule që s’veniten./ KultPlus.com
Te shpija e babës shkoj ma rrallë M’shtojnë mërzi dheu e gurt n’oborr E n’bodrum ka shumë rrjeta merimangash Ka shumë pluhun E pak i bjen drita. Aty, n’dollap ka shumë gjana t’babës Nana i run. Nji ditë i shpalosa kutitë M’bajshin erë dheu Erë njeriu prej dheut Baba u kanë puntor Ka mbajt k’puca e dorëza pune Nji pal k’puca t’leshta ngjyrë kafe Trujtuna si me kan’ t’reja Dorëzat n’formën e dorës babës I nuhata fort e i shtrëngova Iu vinte era punë, Era babë.
( Sot 10 vite, e baba çdo ditë rrnon n’kujtime)/ KultPlus.com
Në zgjimin tim të heshtur të më ngurosin në flijimin tim të begatshëm të verës në nisjen time në fillimin tim të ri në gjumë shekujsh me ndërrime të më zgjojnë le të më puthë rrezja e qartë ngazëllyese e druvarit të fjetur në rudinë myshku le të jetë gjithmonë i blertë mbi gurë emër të mos ketë e shkronja le të flasë në gjuhën e vjetër të kafshës së zezë guaca e kërminj le të vijnë për dasmë mbi rrasën time le të shtrihen edhe ata si dy yje ftohtë le të bëjë dimrit e verës verë e me një pikë ujë verdhësisë së barit tim le t’i mëshirohen vërmeni atje tek do të tregojë guri për udhën deri te shtëpia ime bërë me dru e kashtë le të thyhet çdo pasqyrë që ka ballsamosur ballin tim e mërrolën e çastit plot mllef se ja tek po zgjohet er’ e re e dashurisë së tokës se jam i parrezikshëm kaq i pafuqishëm mumje përfytyrim që krahasohet me rrahun tek do të më vini përsëri ju pas le të më lënë të fle qetë si pranë stufe dimrit të madh të dashurisë sime nuk do të përpëlitem s’do të rrotullohem s’do të shplohem natën nuk do të kollitem me fjalët e mia le të më mallkojnë në rrasën time atë rrasë të zezë të ftohtë në duart që i kam prekur le të më lëshojnë rrjedhës të qetë të fatit që pret shigjet e mërisë le të bjerë mbi dhe në shkretëtirën e moskuptimit le të fiket kurrë të mos vijnë kur unë nuk i pres ata që tërë jetën i prita, të dashurit ç’po flas kështu pash’ zotin?/ KultPlus.com
Ca – që domethënë jo të gjithë. Madje as shumica e atyre të gjithëve, veç pakica. Pa përfshirë këtu shkollat, se aty duhet, si dhe poetët dora vetë, në tërësi mbeten nja dy në njëmijë vetë.
Pëlqejnë – por dikujt i pëlqen makar dhe supa e pulës, dikujt i pëlqejnë përgëzimet dhe ngjyra blu, dikujt i pëlqen një shall i vjetër, dikujt i pëlqen të ketë në dorë dikë tjetër, dikujt i pëlqen të kujdeset për një qen.
Poezinë – ore, po ç’na është vallë kjo poezia? Më tepër se një përgjigje tërthorazi ka marrë një pyetje e tillë. Por s’e di që s’e di dhe mbahem fort pas saj si pas një parmaku.
Vajta në Stamboll të bëj pazar, për kujtim të ble një vazo balte: – Paqe dhe selam, usta poçar, Vazon më të mirë po e pate Paqe dhe selam, usta poçar!
Vazoja nga dora shkau e ra Dhe m’u bë njëzet e pesë copë, Më erdhi rrotull deti Marmara Dhe m’u hap dyqani turk si gropë, Më erdhi rrotull deti Marmara.
Pa më shau poçari keq turqisht, Unë e shava shqip e mend i rashë; Për çudi poçari nuk u ligsht, Veç dy lot në sytë e kuq i pashë, Për çudi poçari nuk u ligsht!
Mos u çmend ky turk, ky musliman? Unë e shaj, ai me duar në qafë! Poçe tjeter mori në dyqan Dhe më tha: ” Më shaj, për besë, prapë!” Poçe tjetër mori në dyqan.
Psheretiu si unë: ” Jam shqiptar, Shqip, vëlla, ti shamë dhe një herë, Fjala shqipe s’blihet në pazar, Në dyqan ka vjet që s’e kam ndjerë, Fjala shqipe s’blihet në pazar!”
Ikën nga dyqani burra e gra, Unë e një poçar e tjetër s’kishte, Vazot frynte deti Marmara, Vazove poçari shqip u fliste, Vazot mbushte deti Marmara./ KultPlus.com
Unë do isha një i vdekur i madh. Veset e mia atëherë do shëndrisnin si stoli antike me ngjyrat e ëmbla të helmit. Do kishte lule të gjitha ngjyrave në varrin tim dhe adoleshentët do imitonin gjestet e mia gazmore, të errtat fjalët e mia të ankthshme. Ndoshta dikush do të thoshte që isha besnik e i mirë. Por vetëm ti do të mbash mend mënyrën time të parit në sy. /KultPlus.com
Dëgjomë siç dëgjohet shiu as vëmendshëm as shkujdesur, hapa të lehtë, rigon, uji që është ajër, ajri që është kohë, dita që s’ka të perënduar, nata që ende s’troket, shëmbëllesa të mjegullës, me të marrë kthesën, shëmbëllesa të kohës, në hark të kësaj prehjeje, dëgjomë siç dëgjohet shiu, pa dëgjuar, mbaj vesh ç’them, duke fjetur por me të pesë shqisat zgjuar, me sytë hapur thellë brenda teje, bie shi, hapa të lehtë, shushurimë rrokjesh, ajri dhe uji, fjalë që s’rënden:
ajo që ishim dhe jemi, ditët dhe vitet, ky çast, kohë e pavlerë, pikëllim i pamatë, dëgjomë siç dëgjohet shiu, llamburin asfalti i lagësht, avulli ngjitet lart, arratinë merr, nata shpaloset dhe më kundron, je ti dhe trupi yt i avullt, ti dhe shëmbëlltyra jote e natës, ti dhe flokët e tu, rrufe e ngadaltë, rrugën përshkon dhe në ballë më vërshon, hapa të njomë mbi qepallat e mia,
dëgjomë siç dëgjohet shiu, llamburin asfalti, ti rrugën përshkon, është mjegulla endacake nëpër natë, është nata e përgjumur në shtratin tend, është fëshfërima e hukamës tënde, gishtat e tu të lagësht njomin ballin tim, gishtat e tu të zjarrtë djegin sytë e mi, gishtërinjtë e tu të ajërt hapin qepallat e kohës, burim vizionesh e ringjalljesh, dëgjomë siç dëgjohet shiu, vitet ikin, çastet kthehen,
a i dëgjon hapat e tu në dhomën ngjitur? jo këtu as atje: i dëgjon, në një kohë tjetër që e tashmja është, dëgjo hapat e kohës, trillues hapësirash pa vlerë të askundit, dëgjo shiun që rrjedh mbi tarracë tash nata më pus është nën korije, mes gjethesh rrufeja ka gjetur strehë, kopsht i mugët që rravgon, – hyr, hija jote mërtis këtë faqe. / KultPlus.com
Ngadal pikë shiu i së dielës Si me lotë nga sytë e qiellit Njërin të dashur vajton, në heshtje: Pllaka e mermert me emrin e tij Dritëson nga pikat e sermta Të cilat herë herë pikojnë nga gjethet E mështeknes , përkulur motërsisht Mbi vetmitarin e madh. Pelegrin nga larg, përshëndes Hijen e tij, ajo më falet Nga shiu, nga gjethi, nga vjeshtë lulet, Nga perdja e zezë e dheut.
Ndali çapin kopeja e ulqve Në errësirën e thinjur me flokë bore. Ndali çapin pranë staneve të heshtura Kopeja e egër e pyjeve çame. S’dëgjohen të lehura, s’dëgjohen blegërima, Nuk duken më zjarret ku dremitin çobenët. Vetëm deti rreh bregdetin me dallgë pa pushuar, Vetëm hëna porsi dele e ndarë nga kopeja Nëpër shtigjet e reve baret e vetmuar. Ndali çapin kopeja e ulqve Dhe përgjon e uritur në errësirën thinjoshe.
Ku ini ju çobenë me gunat e bardha? Ku i kini delet që blegërinin kullotave? Ku i kini qiprat, ku këmborët si këmbana? Ku i kini qent e staneve që ulurinin si luanë? Murrot, balot, gudot – armiqtë tanë të vjetër? Ku janë që t’u tregojnë me çatallet e hekurt Se si në shesh të luftës luftohet për jetën?
Hesht në errësirë Çamëria shkretëtirë, vetëm dallga rreh parreshtur shkëmbenjtë kryeulur Dhe jehona e saj e gjerë nëpër natën joniane Përzihet me ulurimen e ulqve të uritur.
U botua në revistën “Krahu i shqiponjës” nr.2, 1997 me pseudonimin Kiman Halil Çami/ KultPlus.com
Carlos Drummond de Andrade (1902 – 1987), prozator dhe poet brazilian. De Andrade është shndërruar tashmë në simbol të kulturës braziliane; poezia e tij që ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm, “Canção Amiga”, është përdorur në kartmonedhën 50 kruzado.
TI E BART BOTËN NË SUPET E TUA
Nga Carlos Drummond de Andrade
Vjen një kohë kur thua: O Zoti im. Një kohë e pastrimit absolut. Një kohë kur resht së thëni: dashuria ime. Ngase dashuria u dëshmua të jetë e padobishme. Dhe sytë e tu nuk lotojnë. Dhe duart e tua valëvitin veç fjalë të vrazhda. Dhe zemra jote është e fishkur. Gratë trokasin në derën tënde së koti, nuk do ta hapësh. Je krejt i vetmuar, drita është e fikur, por në errësirë sytë e tu shkëlqejnë pafundësisht. S’do mend se ti je vetvetja, nuk mund të vuash më. Dhe nuk pret asgjë prej miqve të tu. Atëherë çka nëse po plakesh? Çka është mosha e shtyrë? Ti e bart botën në supet e tua, dhe nuk peshon më shumë se një dorë fëmije. Luftërat, zitë e bukës, zënkat brenda ndërtesave dëshmojnë vetëm atë se jeta vazhdon, dhe shumë njerëzve u duhet ende ta çlirojnë vetveten. Disave (prekatarëve) u duket ky spektakël barbar dhe më parë do të donin të vdisnin. Ka ardhur një kohë kur të vdesësh nuk i hyn në punë asnjë qëllimi. Ka ardhur një kohë kur jeta është urdhër. Jeta; thjesht jeta, pa mistifikime.
***
Sido që të jetë, është vetëm jetë
«Vjen një kohë» kur njeriu, pasi që ka grumbulluar vitet, përvojen, dijen, përfundon në atë që do të përkufizohet si «pastrim absolut». Për poetin, ky nuk është një nocion religjioz, megjithëse një pjesë e mirë e pakënaqësive që ia ka shtruar jeta gjatë rrugës së tij, ndaj të cilave do të shprehet në vijim, mund të jenë të njohura edhe për, nëse do të mund të vlente ky krahasim-barasvlerë – edhe për klerikun; të cilit, megjithatë, i ofrohen paralajmërimet e tilla, për dallim nga poeti që do t’i zbulojë në proces. Në të vërtetë, duhet të këmbëgulim ta themi këtë si një të vërtetë pothuajse të vetëkuptueshme, poeti nuk është besimtar. Klithja e tij «O Zoti im» është klithja e refuzuesit, dëbuesit, i tillë çfarë ka qenë gjithmonë. Madje, e në këtë rast do të kishte më shumë druajtje te lezuesit për ta marrë për të mirëqenë, edhe dashuria «është dëshmuar të jetë e padobushme». Andaj regjistri i diskursit do të tkurret në atë që duket si një thatësi, vyshkje, por në fakt është grumbullim i dijes, mprehje e stilit, zhvoshkje: «fjalë të vrazhda»; thjeshtësia e të shkruarit, folurit, kënduarit që është lakmuar përherë, që përherë është sugjeruar.
Mosha të ka rënduar mbi supe, duke të të kërrusur si pemën e brishtë të mbuluar nga bora, por e vërteta e vërtetë është se ti «po e bart botën mbi supet e tua». Por, njohja supreme është ajo mbase më therësja: «Luftërat, zitë e bukës, zënkat brenda ndërtesave/ dëshmojnë vetëm atë se jeta vazhdon,/ dhe shumë njerëzve u duhet ende ta çlirojnë vetveten./ Disave (prekatarëve) u duket ky spektakël/ barbar dhe më parë do të donin të vdisnin./ Ka ardhur një kohë kur të vdesësh nuk i hyn në punë asnjë qëllimi./ Ka ardhur një kohë kur jeta është urdhër./ Jeta; thjesht jeta, pa mistifikime».
/Marrë nga Carlos Drummond de Andrade, “Multitudinous Heart”, Penguin, 2015/Gazeta Express/ KultPlus.com
Poezi nga Nazim Hikmet, sjellë në shqip nga Edon Qesari.
Më bren rënia e gjetheve veçanërisht gjetheve të rrugës veçanërisht nëse janë gështenje veçanërisht nëse andej kalojnë fëmijë veçanërisht nëse qielli është i paqtë veçanërisht nëse kam patur, atë ditë një lajm të mir veçanërisht nëse zemra, atë ditë s’më jep dhimbje veçanërisht nëse besoj, atë ditë se ajo që dua më do veçanërisht nëse atë ditë ndihem mirë me njerëzit dhe veten më bren përbrenda rënia e gjetheve veçanërisht gjetheve të rrugëve atyre të gështenjave./ KultPlus.com
I. Si t’ia nis letrës që nuk shkruhet me ngjyrë, gjak as penë Si t’ia nis të panisshmës të lajmërohem nga gryka e ferrit Ndoshta ai është vetëm brenda meje Vetëm përbrenda meje vlon, djeg prush
Jam në kurth me veten me dashurinë me urrejtjen Për faj të pafaj për faj të pafuqisë sime Apo të ndonjë shkaku të pathënshëm kozmik E s’kam kujt t’i ankohem pos teje
Vetja nuk më kupton nuk e di sa më do Shpeshherë më braktis si jetimin si mëkatarin e madh Të tjerët nuk më duan nuk e di a më urrejnë Por një gjë e di se këtu ku jam, jam i tepërt
Prandaj marr vetëm dhurata dhembjesh Që i bart si relikte të shenjta I ruaj brenda vetes përderisa të më bluajnë të tërin Deri atëherë mund t’i shkruaj memoaret e hidhura Dhe përsiatjet e pakuptimta: përse erdha në jetë Përse i rashë këndejpari dhe çka lashë e ç’bëra Për të mos i ardhur Tokës rënd Kësaj nëne të mirë që na krijon me gëzim Që na rrit me hare e na merr në gjirin e amshimit të vet
Vetja nuk më zë Engjëlli im Mbrojtës Pikëllimi ma ka ngjyrosur fytyrën përbrenda Dhe ma ka nxirë kaltërinë përjashta Dielli i hutuar është fshehur pas një reje të zezë Dikur agonte i bukur e magjepsës në imagjinatën time Yjet në qiellin virtual Që s’e kanë ndriçuar kurrë errësirën brenda meje Mund të shfaqen pas mijëra vitesh drite hyjnore Hëna si e përdalë shpërfaq gëzimin e vet naiv As ftohtësia nuk ngroh as ngrohtësia nuk freskon Në këtë pafundësi apokaliptike
Eja e më nxirr së këndejmi Engjëlli im Mbrojtës Nxirre këtë fëmijë të plakur e të pamësuar me jetën Me jetën që nuk çel lule të bardha në këtë kohë traumatike
II.
Kurrë s’më ka përqafuar dashuria aq sa më ka kafshuar urrejtja Kurrë nuk m’është qasur mirësia aq sa m’ka ledhatuar përbuzja Kurrë nuk m’u shfaq përdëllesa aq sa m’mbuloi vala e talljes Kurrë nuk më buzëqeshi dielli i gëzimit aq sa ylli i zhgënjimit Kurrë nuk m’trokiti n’derë shpresa aq sa m’vërshoi brenga Kurrë nuk m’ka përdëllyer gëzimi përveçse kur nuk kam qenë aty
Ndoshta kam jetuar më tepër se që është dashur Ndoshta u harxhuan jeta galdimi, hareja, shpresa Ndoshta ato janë me mua por unë jam në gjumë Ndoshta ato janë afruar e unë s’i vërej symbyllur Ndoshta i ka ndalur dikush në t’bujshëm Rrugës kah vinin për tek unë Ndoshta kanë ardhur të tërmekura e nuk më kanë parë Ose m’kanë parë të mërrolur e janë tutur prej meje Ndoshta është faji im se s’kam ditur t’i tërheq T’i josh s’kam ditur të flirtoj me to Ndoshta në një tjetër rrenë kanë banuar ato Ndoshta në një rrenë tjetër të bukur kam mundur të banoj unë Unë i kam kërkuar edhe kur nuk është ditur për to Ato më kanë kërkuar edhe kur nuk është ditur për mua Por çudia si çdo çudi tjetër është si nuk u takuam kurrë Apo kur u takuam nuk u njohëm Apo ishim krijesa me maska dhe pa fytyrat tona t’vërteta Se këndej t’frikësuar ikëm nga njëri-tjetri Në dy anë të planetit në dy skaje të mendimit Në dy pole të ëndrrës në dy vorbulla imagjinare Përderisa n’pafundësi t’na bëjë bashkë pafundësia Atëherë do të dalim të rikrijuar si pas Luftës së Trojës Atëherë do të shpërfaqemi si pas themelimit të Romës Atëherë do të rilindemi si pas luftës së Kosovës Në një çast orgazme kur s’do të ketë kohë e hapësirë Vetëm lumturia do të trillohet n’qeliza Nga e cila do të çelin pafundësisht lulet e jetës Edhe përtej vdekjes
III. Kanë me ardhur pranverat e kanë m’i gjetë veç vargjet Kanë me ardhë verat e kanë m’e gjetë veç blerimin e kallur Kanë me ardhur vjeshtat e kanë me gjetë zbrazëti këngësh Kanë me ardhë dimrat e kanë m’e gjetë kapituj t’ftohtë jete Ka me ardhë Stina e Pestë me virgjëri të humbur Vajtimi i zanave ka me i shurdhu’ Lugjet e Verdha
S’kanë me ardhë pranverat për harrimin e çartur habie S’kanë me ardhë verat për kallirin e shurdhër të mendimit S’kanë me ardhur vjeshtat për frytet e papjekura t’pendimit S’kanë me ardhur dimrat për shpresat e mërdhira Por ka me na bartur fjala prej libri në libër Ka me na bartur poleni prej lulesh në lule Ka me na bartur era si ajrin e dobishëm për bimë Ka me na bartur përroi si etjen e djegur për zogj Ka me na bartur gjethi si kujtimin e zverdhur ndër mote
Dikush ka me u ba këngë e dikush pemë e pjekur Dikush ka me u ba elegji e dikush dru i djegur Dikush ka me u ba kujtim e dikush përmendore fjale Dikush ka me u ba trishtim e dikush muranë kujtese Dikush ka me u ba pëshpëritje e dikush lapidar pendese
IV. Ndaj po të nis letër ankimi letër njohtimi Siç niset kërkesa për punë a lutja për shpëtim Siç niset lutja për pendesë a kërkesa për ankesë Të më fashitet tronditja e gjakut e turbullimi i shpirtit Të mos e vjell veten as helmin të mos e mbaj brenda Të mos mërdhij në fushë as t’mos digjem përbrenda Paqen ta gjej atje tek e ka humbur i trazuari Harmoninë ta gjej tek e ka humbur i shthururi Guximin ta gjej atje tek e ka humbur qyqari Mençurinë ta gjej atje tek e ka humbur i marri Forcën e qëndresës ta gjej atje tek e ka humbur i vdekuri Vetveten ta gjej atje tek e ka humbur i humburi
Ndaj letër po të nis Engjëlli im Mbrojtës Një letër që s’shkruhet si shkruhet letra Një letër siç nuk lexohet letra në turmë Një letër me nga pak vrer me nga pak helm e nga pak mllef Një letër e mbarsur shqetësim që i ka humbur poetit Një letër e dehur zbrazëtie mendimesh t’paardhura Një letër e zverdhur dhembjesh dhe kohësh të harruara Një letër e zhubrosur moskujdesjeje dhe e vruguar
A është letër që e shkruan i vdekuri apo i palinduri A thua e shkruan pendestari apo i pabinduri A thua e shkruan këngëtari apo shtegtari Gojëkyçur nga heshtja mashtruar nga tregtari M’ndjej sa herë që kjo letër nuk është letër M’ndjej sa herë që kjo këngë sa duhet nuk është vepër Më ndjej sa herë që kjo letër nuk e bind Providencën Dhe sa herë i shqetëson gjakrat e nuk e zgjidh çështjen
Po atje lart është paqja dhe ju s’e keni vetëm për vete Atje lart është dashuria që mjafton edhe për të tjerët Atje lart është mirësia që varfërohet po u konservua Atje lart rri bujaria që pakësohet po s’u dhurua Atje lart rri gëzimi që gëzohet kur dikë gëzon Atje lart rri ndriçimi që nuk përhapet po s’rrezaton Atje lart rri mençuria që marrëzia s’e pranon Atje lart ngjizet jeta shenjtëri që grafullon E të ligat na i prapëson
V. Vallë është letër e shkruar nga varri apo në varr dërgohet Vallë është letër e shkruar nga ferri apo nga ferri prapësohet Vallë është letër e shkruar nga shkretëtira apo n’shkretëtirë lexohet Vallë është letër e shkruar në kënetë apo në kënetë arrin Vallë është letër e shkruar në zgafellë apo zgafella e zhbin Vallë është letër e shkruar pa kuptim e moskuptimi e përpin Apo është letër e stisur vetëm për art e për lexim
Zjarrin e prushtë ia ndien ai nga i cili buroi Zjarrin e akullt ia ndien ai tek i cili përfundoi Ankthin e gulçimin ia ndien ai që e krijoi I ankthshëm e i akullt ndihet edhe ai që e shijoi I brengosur u ndi ai që i skaliti këto radhë Pa brenga nuk mbeti as ai që e përjetoi si përrallë I nemitur mbeti në fund ai që këndoi nga zori I pa nemitur nuk mbeti as ai që e interpretoi si aktori
Kjo letër u nis nga një i vdekur Apo te i vdekuri ka ardhur Kjo letër u nis nga shpella Apo në shpellë ka mbërri Kjo letër është shkruar nga një yll rojtës Për të përfunduar te Engjëlli im Mbrojtës Është nisur nga krijesa e kallur prej etjes Nga një njeri që s’ka mundur ta luajë rolin e vetvetes Nga një njeri që ka frymuar brenda fjalës Brenda dhembjes kopsht parajse Por dije imzot që s’po më lënë bremjet… Sa herë po m’lëshojnë andrrat po m’kaplojnë dhembjet*
VI. Engjëlli im Mbrojtës më trego Si ta vizatoj melankolinë Si ta pikturojë mërzinë Si ta fotografoj pikëllimin Si ta kompozoj dëshpërimin Si ta skanoj mllefin Si ta bëj shfaqje zhgënjimin Si ta filmoj pakënaqësinë Si ta bëj këngë padurimin Si ta fsheh pafuqinë Si ta bëj operë varfërinë Si ta xhiroj tingullin jo ndrojtës Më trego Engjëlli im Mbrojtës
Thuamë Engjëlli im Mbrojtës A shlyhet vizatimi i melankolisë A griset pastaj piktura e mërzisë Si mund ta djeg imazhin e pikëllimit Më tej si ta dekompozoj dëshpërimin Pamjen e shëmtuar të mllefit si ta hijeshoj Shfaqjen e zhgënjimit si t’ia maskoj publikut Këngën e padurimit si ta qetësoj Pafuqinë si ta shpërfaq n’epos heroik Xhirimin e tingullit t’shpresës si ta bluaj Engjëlli im Mbrojtës më thuaj
Më mëso Engjëlli im Mbrojtës më trego Si ta zhvendos imazhin e melankolisë Si ta çrrënjos barin e mërzisë Si ta shartoj pemën e pikëllimit Si ta rrënoj murin e dëshpërimit Si ta qetësoj lumin e mllefit Si ta thaj kënetën e zhgënjimit Si t’i pres ferrat e mosdurimit Si ta forcoj qenien e pafuqisë Si ta ndërtoj shtëpinë e shpresës Por jo dosido Më trego Engjëlli im Mbrojtës më mëso
VII. Kur të arrij letra te ti ndoshta mund të vdesë vdekja Dhembja mund të shafitet në parahistori Djalli mund të dalë nga trupi të shkojë me ujërat e zeza Hidhërimi mund avullohet si ujtë e valuar
Sëmundja mund të shërohet para se të lëshojë rrënjë Makthi mund të çlirohet si në një ëndërr të bardhë Kujtimet e zeza do të fundosen në pellgun e harrimit Kaosi do të organizohet në fund të rrënimit Verbimit do t’i vijë drita e paparë më parë Engjëjt e zinj do të vajtojnë pse s’u ftuan në garë Muret do të rrënohen për ta çmbyllur vetminë Burgjet do të shemben për ta zhburgosur dashurinë Kur të arrijë letra te ti mund të jetë harruar vdekja Në luadhe të ëndrrës mund të ketë lulëzuar jeta Vetëm atëherë do ta dimë saktë ku do të jetë pikëpjekja
Andaj të lutem ma prapëso pikëllimin Të lutem shumë ma zhbëjë si t’mundesh dëshpërimin Porosit marangoz që t’ia hap derën gëzimit Deri atëherë do të kem mësuar t’i gjej ilaç shqetësimit Ma mëso rregullin e harmonisë aty ku s’e gjej dot Ma mëso qeshjen të lutem aty ku veç mund të derdh lot Ma mëso magjinë e dashurisë aty ku vërshon urrejtja Më mëso të flas bukur aty ku s’durohet heshtja Më mëso ta urtoj marrëzinë ta mençuroj çmendurinë Të bëj ilaç nga helmi që askush dot s’e përpin Më mëso të bëj ar nga hekuri o alkimist i mirë Më mundëso ta shndërroj përherë ujin në verë T’i strehoj të pastrehët të uriturit t’i ushqej Apatridët t’i bëj me atdhe të robëruarve lirinë t’ua kthej!
Në mes mjegullash të nxira hëna zhduket, hëna bredh. Mbi të trishtëmet rrafshira trishtëm dritën ajo derdh. Udhës shkretë dimërore rend kjo trojka gjithnjë. Zile e kalit monotone mezi ndihet nëpër të. Seç më kap një mall rinie karrocieri kur këndon, herë gas çapkënërie herë mall ai më zgjon. S’shoh as zjarr e as kasolle vetëm borë si pambuk. Dhe përtej shtyllat rrugore duken, zhduken tek e tuk. Ah, ç’mërzitje… nesër, Ninë, tek e shtrenjta do të vi. Pranë zjarrit kur të rrimë të të shoh me mall në sy. Dhe akrepi i sahatit do vij’ rrotull me qetësi E mërzitshmja mesnatë s’do na ndajë përsëri. Mërzi udhës dimërore karrocieri zu dremit Zile e kalit monotone hënë e mjegullt që ndrit.
Pranverë, o kohëz dashurie, ç’më mbush plot me pikëllim. Sa mall sërish ti po më bie në shpirtin tim, në gjakun tim. Për mua gazi është i huaj… çdo ngazëllim e çdo shkëlqim më sjell mërzi, më bën të vuaj.
Oh, nëmëni shqotën, suferinën dhe të pafundmen natë dimri. Pse, moj jetë je dhuratë që të bie rasti kot? Pse të dha i fshehti fat një ndëshkim me tmerr në botë? Ç’është ai pushtet i nxirë, që prej hiçit më ka thirë, që në shpirt më dha mundime dhe dyshim në mendjen time? Pa një dritë e një qëllim, më rreh zemra në shkreti. Më mbush plot me pikëllim jeta gjith monotoni./ KultPlus.com
Po më mirë të isha horizontale. Une nuk jam pemë me rrënjë në dhe që dashuri thith, e minerale, prej tokës amë e që çdo mars rrezëllinë në shpërthime fletësh. As nuk jam bukuria e një valleje në lulishte, që vjel psheretima me ngjyrat mahnitëse, e paditur për petalet që shpejt zhvishen. Ballë meje, pema është e pavdekshme e një kompozitë s’është më e lartë, por më magjepse… …e unë dua jetëgjatësinë e pemës e guximin e tjetrës.
Sonte, nën dritën aq të vockël të yjeve, pemët e lulet i shpërhapin aromat e freskëta. Mes tyre eci e s’më vëne re. Nganjëherë, them se u ngjaj me shumë kur fle: mendimet zbehen atëherë. Është më e natyrshme për mua të jem shtrirë, se çelim një bisede qielli . E do të jem e dobishme kur të bie më në fund: Pemët do të mund të më prekin e lulet do të kenë kohë për mua më shumë.
Çka bëni ju atje të dielën A dilni në ajër të pastër Për gjimnastikë të mëngjesit A i përjetoni të gjitha dhimbjet Në secilën stinë Si atëherë kur ishit në botën tonë A iu merr malli ndonjëherë për ne Kur çdo ditë shkurtoni vetëm mërzi A i merrni shpirtrat me vete Kur ndizet ai zjarr i madh Në ferr e purgator Në krojet e parajsës A flasin me ju poetët Pa fluturuar dallëndyshet e detit Pa i kryer detyrat e shtëpisë Çka iu thonë gratë e bukura Sa herë mërziteni me heshtjen Pa u mësuar kurrë me vdekjen Pa ndërruar asnjë fjalë me njëri-tjetrin A bjen shi atje ende pa u shkrirë bora Toka a dridhet si në pëllëmbë dore Pa u larë në lumenjtë e parajsës Të dielave herët në mëngjes Ndoshta nuk e keni harruar notin As rregullat e reja të lojës Ku do t’i vjerrni çelësat e përjetësisë Pa u ndryshkur nga vetmia Pa iu treguar rojtarëve të dashurisë Secili mund t’i vjedh kujtimet e pashkruara Kur i matni hijet me këmbë të zbathura Mos harroni dritaren mbyllur Pa hyrë rrezja e parë e diellit Derisa ta njihni vetveten Para atyre pasqyrave ngjyrë varri Ju çka bëni atje të dielën në mesditë Gjumi a iu zë në krahun e djathtë Pa lëshuar asnjë ofshamë Pa derdhur asnjë.pikē lot Mos keni frikë nga shpejtësia e territ Atje poshtë në udhën e ëndrrave Është një qiell tjetër Çka bëni ju atje të dielën në mbrëmje A i pushoni shpirtrat në dritën e hënës Kur i mbushni çantat me mollë të ndaluara Me fruta të ëmbla Kur i numëroni ngjyrat e ylberit Dhe bëheni të lumtur Si të parët e asaj bote Mos flini aty përgjithmonë Në shtretërit e bardhë Pa çelur gur gojën Pikërisht atje do të vijmë të gjithë Duke prishur rendin Atëherë ne Çka do të bëjmë atje të dielën
(Prishtinë, shkruar më 13 tetor 2024)/ KultPlus.com
