Etiketë: poezi

Omar Kajami, një nga figurat më të ndritura të Lindjes së Mesme mesjetare, u lind në vitin 1048 në Nishapur të Persisë, një qytet që në atë kohë përfaqësonte një qendër të madhe të dijes, kulturës dhe filozofisë

I pajisur me një mendje jashtëzakonisht të mprehtë, ai nuk kufizohej vetëm në një fushë: ishte poet, filozof, matematicien, astronom dhe mendimtar i lirë. Trashëgimia e tij përfshin jo vetëm poezinë e përjetshme, por edhe kontribute madhore në shkencat ekzakte dhe mendimin logjik. Në botën perëndimore, Kajami njihet më së shumti për rubairat e tij katrena të fuqishme që në përkthimin brilant të Edward FitzGerald-it u bënë një sensacion në shekullin XIX. Por përtej vargjeve të ëmbla për verën, dashurinë dhe kotësinë e jetës, fshihet një shpirt që luftonte me pyetjet më thelbësore të ekzistencës. Kush jemi? Përse vuajmë? Çfarë është Zoti dhe a ka vërtet një drejtësi hyjnore?

Në shumë prej poezive të tij, Kajami ngrihet kundër dogmës, hipokrizisë fetare dhe formalizmit boshe. Ai preferon verën ndaj predikimit, momentin ndaj premtimeve të botës tjetër, buzëqeshjen ndaj frikës. “Pi verë, sepse bota nuk ka kuptim dhe ndoshta as një fund”, thotë një nga vargjet e tij më të njohura. Ai nuk është një hedonist sipërfaqësor, por një filozof që i njeh kufijtë e mendjes njerëzore dhe zgjedh ta sfidojë absurdin me gëzim të qetë.
Ndryshe nga poetët sufistë, ai nuk përpiqet të mistifikojë jetën. Në vend të ekstazës shpirtërore, ai kërkon paqe në kuptimin e kotësisë. Në vend të përuljes, ai ofron reflektim të kthjellët. Në vend të bindjes, ai mbjell dyshim. Dhe pikërisht për këtë arsye, poezia e tij nuk vjetrohet, nuk ngurtësohet në muze, por mbetet një pasqyrë e përhershme e mendimit kritik dhe ndjeshmërisë njerëzore. Matematika dhe astronomia nuk mbetën jashtë këtij shpirti kërkues. Kajami ndihmoi në reformimin e kalendarit persian, që në disa aspekte është më i saktë se ai gregorian. Punoi mbi ekuacionet algjebrike dhe kontribuoi në teoritë e konikeve risi të asaj kohe. Por, megjithëse shkenca i dha emër dhe respekt në kohën e tij, ishin vargjet që e bënë të pavdekshëm. Në mënyrë ironike, ai është një nga ato figura që gjenerata të tëra e kujtojnë jo për kontributet shkencore, por për katrenat që e mbijetuan kohën si himne të një filozofie të thellë, lirike dhe herë-herë melankolike.

Kritikët islamikë e panë shpesh si skeptik, madje si heretik. Por për lexuesit e lirë, Kajami mbetet një poet i përjetësisë. Ai nuk kërkon të bindë askënd, nuk predikon. Ai pyet, mediton dhe me një gotë verë në dorë e një shikim drejt yjeve, na fton të ndalemi për një çast dhe të mendojmë: a mos ndoshta jeta është pikërisht kjo një çast i shkurtër, i çmuar, që duhet jetuar me vetëdije e gëzim? Vargjet e tij përkthehen ende sot në qindra gjuhë. Ato lexohen në kafenetë e Teheranit, në universitetet e Londrës, në dhomat e vogla të leximit në Tokio. Fjalët e tij i tejkalojnë kufijtë fetarë, kulturorë dhe gjuhësorë, duke ofruar një humanizëm të pashoq, të natyrshëm dhe të thellë. Ai nuk kërkonte të shpëtonte botën, as të shpjegonte gjithësinë thjesht të përballonte absurditetin me një buzëqeshje të butë dhe një varg të mprehtë. Sot, portreti i tij qëndron në monedhat iraniane, ndërsa poezia e tij vazhdon të ripërkufizojë mënyrën se si e shohim jetën, kohën dhe vetveten. Nga shkretëtirat e Persisë e deri në raftet e bibliotekave moderne, Omar Kajami mbetet një udhërrëfyes i çuditshëm por i vërtetë: i heshtur, por i paepur në kërkimin për kuptim. Në një botë që kërkon gjithmonë përgjigje të shpejta, ai na kujton forcën që ka pyetja, dyshimi dhe një gotë e thjeshtë verë./panorama/