Ballsor Hoxha
Ontologjia – qenia e artit të shtatë dhe themelimi i saj, qoftë deri tek ideologjia e ‘brendashkruar’ apo përbrendësuar e filmit, sigurisht, sot, janë – burimi i së ardhmes sonë – i projektuar në afat kohor, në sociologji tonën, dhe aq më shumë materializim të tij.
Në të vërtetë së pari do të duhej të pyeteshim, a ka art të shtatë, për të gjetur dhe për të interpretuar librin e shkëlqyeshëm të Glauk Konjufcës pikërisht mbi këtë pyetje. Më tutje do të duhej të kuptonim si bëhet dhe pse është arti i shtatë, apo thënë më saktë pse ishte arti i shtatë, aq i diskutueshëm dhe i diskutuar në estetikën mbi artet, gjë që në librin rrënjësisht gjithëpërfshirës të qenies së këtij arti të Konjufcës, kjo pyetje është historikisht dhe në filozofinë e kësaj historie, prapë, rrënjësisht e argumentuar. Pastaj, lindin dhe pa numër pyetje, të cilat do të duhej të flisnin për “Ontologia e Artit të Shtatë”, dhe për të krijuar një prezantim të tij, gjë që e meriton, si studim e enciklopedi shtyllë e këtyre me sa u thanë sidomos në shërbim të filmit shqiptarë, që do të thotë krijuesit dhe vëzhguesit e tij. Por, për këtë do të duhej një njohje e përafërt me enciklopediken e Konjufcës mbi këtë art, dhe këto pyetje, gjë që në të vërtetë e bën tejet të vështirë po këtë. Aq më shumë, libri vetë “Ontologjia e Artit të Shtatë” në atë që është dhe që arrin si përpjekje, ka një integritet dhe autoritet tejet të lartë.
Prandaj, duke iu kthyer hapjes së këtij teksti, mbi këtë art të shtatë – dhe ky emërim i marrë si i mirëqenë -si burim i të ardhmes sonë, krijohet, rikrijohet dhe aq më shumë hapet pikërisht habia, apo enigma e tij, aq më shumë me qenë se përfshinë teknologjinë në vete të pandashme nga ky art, mbi pushtetin, të eskaluar, apo jo, të tij mbi ne.
Kur Maurice Blanchot, në esenë e tij krejtësisht të shkurtë, Dy versionet e imagjinares, flet për imazhin e prodhuar njerëzor, ai thotë se artisti në të vërtetë e vdesë objektin/realitetin, pasi që dhe duke e pas kaluar atë në riprodhim. Kjo më vonë në filozofinë e tij, duke e lindur Post-Strukturalizmin, definon zhbërjen e gjuhës në pafundësinë e kuptimit të të njëjtës, apo qoftë edhe të vetëm një objekti/realiteti. E ngjanë që sipas kësaj, kjo është habia, enigma, e pushtetit që ka në ne filmi për të kaluar në fenomen – burimi – të të ardhmes sonë, një burimi ekzakt të të ardhmes sonë, por të kontrolluar, qoftë si self – fullfulling – prophecy, e paradoksalisht edhe qoftë si pafundësi e objektit (pra të ardhmes)/realitetit në prodhimin njerëzor të tij.
Nëse e shtrijmë, prej me sa u tha, në filozofi të ekzistencës këtë – burim – ndoshta edhe mund të shohim, përafërsisht edhe atë që Konjufca e citon mbi filmin “Birth of a Nation”, përsëritjen e të njëjtit në tërë historinë e filmit (amerikan). Duke qenë se projektojmë në film mekanizmin tonë mbrojtës primar, qoftë në alienët si metaforë për veten, qoftë e vetëdijshme e qoftë e pavetëdijshme, për alienimin e vetë neve, dhe qoftë në filmat historik, etj, e që është krijimi i projektimit tonë mbi ankthin tonë, për ta shpëtuar veten, pavarësisht zgjedhjes dhe zgjidhjes së këtij – burimi -. Gjë që në fund na sjellë tek progresioni dhe antagonizmi i ekzistencës pas riprodhimit të objektit/realitetit (siç u tha më lartë sipas Maurice Blanchot).
Sigurisht Konjufca arrin të ‘veçojë’ në historinë dhe ndërtimin e tij, një qeniesim të një arti, të këtij – burimi – të të ardhmes sonë, dhe e bën këtë me shumë autoritet argumentimi. Libri është një pallat i veçantisë së këtij, është themelim, dhe edhe mendim tejet i sofistikuar dhe i argumentuar.
Por, pavarësisht pafundësisë së kuptimeve të objektit/realitetit deri në zhbërje të tij, “Ontologjia e Artit të Shtatë” krijon në mënyrë klasike të argumentimit, Qendrën e tij, dhe aq më shumë të këtij – burimi -të të ardhmes sonë. Qoftë në ndërtimin e tij, qoftë në idenë e tij. Në shtrirjen e tij sipas ekzistencës në të cilën e projektuam mekanizmin mbrojtës të njeriut në film për veten e tij, ka një konflikt ndërmjet përcaktimit, apo thënë më saktë të përcaktueshmërisë së qoftë të gjitha anëve të argumentimeve, dhe qoftë të idesë brenda këtij libri të Konjufcës. Shembull: nëse zanafilla e këtij arti është e përcaktuar, ajo më nuk është në ‘kongruencë’ me idenë e këtij libri, është në një mënyrë arbitraritet. Dhe më tutje, kur flasim për dy versionet e imagjinares (sipas Blanchot) ky arbitraritet na sjellë para një paradoksi të një riprodhimi të ri të një objekti të njëjtë/të një realiteti të njëjtë.
Më tutje, kjo ngrehinë e një Qendre të re të vjetër, shprehur në filozofinë e Jacques Derrida, i kthehet të përhershmes së auto-afeksionit të njeriut, dhe më tutje rikthimit ankthit të ekzistencës, sajimit të një shenje, të një fizikeje, që bëhet Qendër.
Kjo, më tutje kthen në qoftë ‘shpikjet’, e qoftë metodat relativisht bashkëkohore, posaçërisht të asaj të – suture (term psikanalitik i teoretizimeve mbi filmin, që literalisht do të thotë dy anët e qepjes së një plage) ku filmi është vetë premtimi i, qoftë, zotit, babait edipian, apo të tjerave, për të arritur një besim të përbashkët me njeriun.
Suture – si teori, thotë se duke e përimtuar filmin deri në momentin e tij më të imë, hasim një Dorë që e krijon atë. Më tutje është vazhdimësi e filozofisë post strukturaliste: mungesë e neutralitetit të Qendrës, dhe më tutje pronësi ideologjike qoftë autoriale dhe qoftë e pavetëdijshme.
Ky shembull teorik, i ftuar këtu, tregon në të vërtetë, që jo vetëm autori është “dora e zotit” brenda dhe përbrenda filmit, por është marrëveshje (jo vetëm sipas Kompleksit të Edipit të psikanalizës) mes kësaj “dore të zotit” me njeriun/lexuesin.
Tërë kjo, me sa u tha në këto paragrafë, që prej shtrirjes së këtij fenomeni sipas filozofisë së ekzistencës e deri tek paragrafi paraprake, mund të kthejnë në po të njëjtën, duke e parë këtë ontologji (jo këtë libër) si të pathemelueshme, apo, këtë art si të pathemelueshëm, apo themelin si inekzistent. Që prej riprodhimit të realitetit të parë të të njëjtit.
Gjë që na sjellë para konfliktit, nëse pathemelueshmëria e botës njerëzore (përkundër tokës) mund të krijohet në një – burim – të të ardhmes. Apo të vetë enigmës: si mund të jetë kjo pathemelueshmëri – burim – i të ardhmes. Por, kjo apori, në të vërtetë është vetë marrëveshja për të bërë të pavërejtshme pikërisht atë që e jetësojmë – në mospërfundimin e kuptimit të realitetit – duke e sajuar një marrëveshje mbi po të njëjtin, përmes arbitrares së marrëveshjes.
Në fund, libri në fjalë, në të vërtetë pikërisht përpjekja e këtij libri – shkollë është ankthi për të kuptuar më seriozisht këtë – burim – të të ardhmes, ankthi për të hetuar, përcjellë, dhe për të gjetur gjuhën e tij, për të hetuar tërë fenomenin e tij, dhe për të bërë të lexueshëm filmin si ky – burim – i të të ardhmes sonë, për ata që e marrin më seriozisht vetë filmin.
Arti i shtatë është tanimë edhe shqiptarë, do të shtonim për fund, flet edhe shqip, në tërë gjithëpërfshirjen e tij të reprezantuar nga autori Glauk Konjufca në librin e tij “Ontologjia e Artit të Shtatë”./ KultPlus.com
