Letër engjëllit tim mbrojtës

Ragip Sylaj

I.
Si t’ia nis letrës që nuk shkruhet me ngjyrë, gjak as penë
Si t’ia nis të panisshmës të lajmërohem nga gryka e ferrit
Ndoshta ai është vetëm brenda meje
Vetëm përbrenda meje vlon, djeg prush

Jam në kurth me veten me dashurinë me urrejtjen
Për faj të pafaj për faj të pafuqisë sime
Apo të ndonjë shkaku të pathënshëm kozmik
E s’kam kujt t’i ankohem pos teje

Vetja nuk më kupton nuk e di sa më do
Shpeshherë më braktis si jetimin si mëkatarin e madh
Të tjerët nuk më duan nuk e di a më urrejnë
Por një gjë e di se këtu ku jam, jam i tepërt

Prandaj marr vetëm dhurata dhembjesh
Që i bart si relikte të shenjta
I ruaj brenda vetes përderisa të më bluajnë të tërin
Deri atëherë mund t’i shkruaj memoaret e hidhura
Dhe përsiatjet e pakuptimta: përse erdha në jetë
Përse i rashë këndejpari dhe çka lashë e ç’bëra
Për të mos i ardhur Tokës rënd
Kësaj nëne të mirë që na krijon me gëzim
Që na rrit me hare e na merr në gjirin e amshimit të vet

Vetja nuk më zë Engjëlli im Mbrojtës
Pikëllimi ma ka ngjyrosur fytyrën përbrenda
Dhe ma ka nxirë kaltërinë përjashta
Dielli i hutuar është fshehur pas një reje të zezë
Dikur agonte i bukur e magjepsës në imagjinatën time
Yjet në qiellin virtual
Që s’e kanë ndriçuar kurrë errësirën brenda meje
Mund të shfaqen pas mijëra vitesh drite hyjnore
Hëna si e përdalë shpërfaq gëzimin e vet naiv
As ftohtësia nuk ngroh as ngrohtësia nuk freskon
Në këtë pafundësi apokaliptike

Eja e më nxirr së këndejmi Engjëlli im Mbrojtës
Nxirre këtë fëmijë të plakur e të pamësuar me jetën
Me jetën që nuk çel lule të bardha në këtë kohë traumatike

II.

Kurrë s’më ka përqafuar dashuria aq sa më ka kafshuar urrejtja
Kurrë nuk m’është qasur mirësia aq sa m’ka ledhatuar përbuzja
Kurrë nuk m’u shfaq përdëllesa aq sa m’mbuloi vala e talljes
Kurrë nuk më buzëqeshi dielli i gëzimit aq sa ylli i zhgënjimit
Kurrë nuk m’trokiti n’derë shpresa aq sa m’vërshoi brenga
Kurrë nuk m’ka përdëllyer gëzimi përveçse kur nuk kam qenë aty

Ndoshta kam jetuar më tepër se që është dashur
Ndoshta u harxhuan jeta galdimi, hareja, shpresa
Ndoshta ato janë me mua por unë jam në gjumë
Ndoshta ato janë afruar e unë s’i vërej symbyllur
Ndoshta i ka ndalur dikush në t’bujshëm
Rrugës kah vinin për tek unë
Ndoshta kanë ardhur të tërmekura e nuk më kanë parë
Ose m’kanë parë të mërrolur e janë tutur prej meje
Ndoshta është faji im se s’kam ditur t’i tërheq
T’i josh s’kam ditur të flirtoj me to
Ndoshta në një tjetër rrenë kanë banuar ato
Ndoshta në një rrenë tjetër të bukur kam mundur të banoj unë
Unë i kam kërkuar edhe kur nuk është ditur për to
Ato më kanë kërkuar edhe kur nuk është ditur për mua
Por çudia si çdo çudi tjetër është si nuk u takuam kurrë
Apo kur u takuam nuk u njohëm
Apo ishim krijesa me maska dhe pa fytyrat tona t’vërteta
Se këndej t’frikësuar ikëm nga njëri-tjetri
Në dy anë të planetit në dy skaje të mendimit
Në dy pole të ëndrrës në dy vorbulla imagjinare
Përderisa n’pafundësi t’na bëjë bashkë pafundësia
Atëherë do të dalim të rikrijuar si pas Luftës së Trojës
Atëherë do të shpërfaqemi si pas themelimit të Romës
Atëherë do të rilindemi si pas luftës së Kosovës
Në një çast orgazme kur s’do të ketë kohë e hapësirë
Vetëm lumturia do të trillohet n’qeliza
Nga e cila do të çelin pafundësisht lulet e jetës
Edhe përtej vdekjes

III.
Kanë me ardhur pranverat e kanë m’i gjetë veç vargjet
Kanë me ardhë verat e kanë m’e gjetë veç blerimin e kallur
Kanë me ardhur vjeshtat e kanë me gjetë zbrazëti këngësh
Kanë me ardhë dimrat e kanë m’e gjetë kapituj t’ftohtë jete
Ka me ardhë Stina e Pestë me virgjëri të humbur
Vajtimi i zanave ka me i shurdhu’ Lugjet e Verdha

S’kanë me ardhë pranverat për harrimin e çartur habie
S’kanë me ardhë verat për kallirin e shurdhër të mendimit
S’kanë me ardhur vjeshtat për frytet e papjekura t’pendimit
S’kanë me ardhur dimrat për shpresat e mërdhira
Por ka me na bartur fjala prej libri në libër
Ka me na bartur poleni prej lulesh në lule
Ka me na bartur era si ajrin e dobishëm për bimë
Ka me na bartur përroi si etjen e djegur për zogj
Ka me na bartur gjethi si kujtimin e zverdhur ndër mote

Dikush ka me u ba këngë e dikush pemë e pjekur
Dikush ka me u ba elegji e dikush dru i djegur
Dikush ka me u ba kujtim e dikush përmendore fjale
Dikush ka me u ba trishtim e dikush muranë kujtese
Dikush ka me u ba pëshpëritje e dikush lapidar pendese

IV.
Ndaj po të nis letër ankimi letër njohtimi
Siç niset kërkesa për punë a lutja për shpëtim
Siç niset lutja për pendesë a kërkesa për ankesë
Të më fashitet tronditja e gjakut e turbullimi i shpirtit
Të mos e vjell veten as helmin të mos e mbaj brenda
Të mos mërdhij në fushë as t’mos digjem përbrenda
Paqen ta gjej atje tek e ka humbur i trazuari
Harmoninë ta gjej tek e ka humbur i shthururi
Guximin ta gjej atje tek e ka humbur qyqari
Mençurinë ta gjej atje tek e ka humbur i marri
Forcën e qëndresës ta gjej atje tek e ka humbur i vdekuri
Vetveten ta gjej atje tek e ka humbur i humburi

Ndaj letër po të nis Engjëlli im Mbrojtës
Një letër që s’shkruhet si shkruhet letra
Një letër siç nuk lexohet letra në turmë
Një letër me nga pak vrer me nga pak helm e nga pak mllef
Një letër e mbarsur shqetësim që i ka humbur poetit
Një letër e dehur zbrazëtie mendimesh t’paardhura
Një letër e zverdhur dhembjesh dhe kohësh të harruara
Një letër e zhubrosur moskujdesjeje dhe e vruguar

A është letër që e shkruan i vdekuri apo i palinduri
A thua e shkruan pendestari apo i pabinduri
A thua e shkruan këngëtari apo shtegtari
Gojëkyçur nga heshtja mashtruar nga tregtari
M’ndjej sa herë që kjo letër nuk është letër
M’ndjej sa herë që kjo këngë sa duhet nuk është vepër
Më ndjej sa herë që kjo letër nuk e bind Providencën
Dhe sa herë i shqetëson gjakrat e nuk e zgjidh çështjen

Po atje lart është paqja dhe ju s’e keni vetëm për vete
Atje lart është dashuria që mjafton edhe për të tjerët
Atje lart është mirësia që varfërohet po u konservua
Atje lart rri bujaria që pakësohet po s’u dhurua
Atje lart rri gëzimi që gëzohet kur dikë gëzon
Atje lart rri ndriçimi që nuk përhapet po s’rrezaton
Atje lart rri mençuria që marrëzia s’e pranon
Atje lart ngjizet jeta shenjtëri që grafullon
E të ligat na i prapëson

V.
Vallë është letër e shkruar nga varri apo në varr dërgohet
Vallë është letër e shkruar nga ferri apo nga ferri prapësohet
Vallë është letër e shkruar nga shkretëtira apo n’shkretëtirë lexohet
Vallë është letër e shkruar në kënetë apo në kënetë arrin
Vallë është letër e shkruar në zgafellë apo zgafella e zhbin
Vallë është letër e shkruar pa kuptim e moskuptimi e përpin
Apo është letër e stisur vetëm për art e për lexim

Zjarrin e prushtë ia ndien ai nga i cili buroi
Zjarrin e akullt ia ndien ai tek i cili përfundoi
Ankthin e gulçimin ia ndien ai që e krijoi
I ankthshëm e i akullt ndihet edhe ai që e shijoi
I brengosur u ndi ai që i skaliti këto radhë
Pa brenga nuk mbeti as ai që e përjetoi si përrallë
I nemitur mbeti në fund ai që këndoi nga zori
I pa nemitur nuk mbeti as ai që e interpretoi si aktori

Kjo letër u nis nga një i vdekur
Apo te i vdekuri ka ardhur
Kjo letër u nis nga shpella
Apo në shpellë ka mbërri
Kjo letër është shkruar nga një yll rojtës
Për të përfunduar te Engjëlli im Mbrojtës
Është nisur nga krijesa e kallur prej etjes
Nga një njeri që s’ka mundur ta luajë rolin e vetvetes
Nga një njeri që ka frymuar brenda fjalës
Brenda dhembjes kopsht parajse
Por dije imzot që s’po më lënë bremjet…
Sa herë po m’lëshojnë andrrat po m’kaplojnë dhembjet*

VI.
Engjëlli im Mbrojtës më trego
Si ta vizatoj melankolinë
Si ta pikturojë mërzinë
Si ta fotografoj pikëllimin
Si ta kompozoj dëshpërimin
Si ta skanoj mllefin
Si ta bëj shfaqje zhgënjimin
Si ta filmoj pakënaqësinë
Si ta bëj këngë padurimin
Si ta fsheh pafuqinë
Si ta bëj operë varfërinë
Si ta xhiroj tingullin jo ndrojtës
Më trego Engjëlli im Mbrojtës

Thuamë Engjëlli im Mbrojtës
A shlyhet vizatimi i melankolisë
A griset pastaj piktura e mërzisë
Si mund ta djeg imazhin e pikëllimit
Më tej si ta dekompozoj dëshpërimin
Pamjen e shëmtuar të mllefit si ta hijeshoj
Shfaqjen e zhgënjimit si t’ia maskoj publikut
Këngën e padurimit si ta qetësoj
Pafuqinë si ta shpërfaq n’epos heroik
Xhirimin e tingullit t’shpresës si ta bluaj
Engjëlli im Mbrojtës më thuaj

Më mëso Engjëlli im Mbrojtës më trego
Si ta zhvendos imazhin e melankolisë
Si ta çrrënjos barin e mërzisë
Si ta shartoj pemën e pikëllimit
Si ta rrënoj murin e dëshpërimit
Si ta qetësoj lumin e mllefit
Si ta thaj kënetën e zhgënjimit
Si t’i pres ferrat e mosdurimit
Si ta forcoj qenien e pafuqisë
Si ta ndërtoj shtëpinë e shpresës
Por jo dosido
Më trego Engjëlli im Mbrojtës më mëso

VII.
Kur të arrij letra te ti ndoshta mund të vdesë vdekja
Dhembja mund të shafitet në parahistori
Djalli mund të dalë nga trupi të shkojë me ujërat e zeza
Hidhërimi mund avullohet si ujtë e valuar

Sëmundja mund të shërohet para se të lëshojë rrënjë
Makthi mund të çlirohet si në një ëndërr të bardhë
Kujtimet e zeza do të fundosen në pellgun e harrimit
Kaosi do të organizohet në fund të rrënimit
Verbimit do t’i vijë drita e paparë më parë
Engjëjt e zinj do të vajtojnë pse s’u ftuan në garë
Muret do të rrënohen për ta çmbyllur vetminë
Burgjet do të shemben për ta zhburgosur dashurinë
Kur të arrijë letra te ti mund të jetë harruar vdekja
Në luadhe të ëndrrës mund të ketë lulëzuar jeta
Vetëm atëherë do ta dimë saktë ku do të jetë pikëpjekja

Andaj të lutem ma prapëso pikëllimin
Të lutem shumë ma zhbëjë si t’mundesh dëshpërimin
Porosit marangoz që t’ia hap derën gëzimit
Deri atëherë do të kem mësuar t’i gjej ilaç shqetësimit
Ma mëso rregullin e harmonisë aty ku s’e gjej dot
Ma mëso qeshjen të lutem aty ku veç mund të derdh lot
Ma mëso magjinë e dashurisë aty ku vërshon urrejtja
Më mëso të flas bukur aty ku s’durohet heshtja
Më mëso ta urtoj marrëzinë ta mençuroj çmendurinë
Të bëj ilaç nga helmi që askush dot s’e përpin
Më mëso të bëj ar nga hekuri o alkimist i mirë
Më mundëso ta shndërroj përherë ujin në verë
T’i strehoj të pastrehët të uriturit t’i ushqej
Apatridët t’i bëj me atdhe të robëruarve lirinë t’ua kthej!

(Mars- prill, 2016)

Presidentja Osmani për çmimet e Korit Siparantum në Spanjë: Arritje e jashtëzakonshme, rinia jonë është e pandalshme

Kori Siparantum dje ka fituar ‘Medalje të Artë’ në Spanjë në garat botërore të koreve “Sing for gold”, si dhe është vlerësuar edhe me ‘Çmimin Special’ për programin kontemporan më të mirë dhe interpretim në skenë.

Me këtë rast, Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani ka thënë se kjo është një arritje e jashtëzakonshme dhe një shembull se rinia e Kosovës është e pandalshme.

Më poshtë gjeni postimin e plotë në platformën X:

“Një moment krenarie për Kosovën!

Kori Siparantum ka ngritur edhe një herë lart flamurin tonë, duke sjellë në shtëpi Medaljen e Artë dhe një çmim special për programin më të mirë bashkëkohor dhe performancën skenike në Kupën e Koraleve Botërore në Barcelonë.

Një arritje e jashtëzakonshme dhe një shembull tjetër se rinia jonë është e pandalshme”./ KultPlus.com

Turi i verës, Kumbaro: Vreshtaria dhe enogastronomia, thesare turistike të Shqipërisë

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ka përcjellë një tjetër anë të Shqipërisë turistike, atë të njohjes përmes degustimit të verërave shqiptare.

“Degustimi i Shqipërisë përmes shijes së verës sonë. Turi i Verës, që i jep ngjyra programit “Turet e Agroturizmit” ndaloi për të provuar shijen e verërave të kantinave “Çobo”, “Pupa” dhe “Alpeta” duke promovuar një eksperiencë të veçantë të të përjetuarit të Shqipërisë, ku vreshtaria dhe enogastronomia janë thesare të ofertës sonë turistike, por edhe për të vlerësuar mundin që fermerët dhe prodhuesit e verës kalojnë për të ruajtur varietetet autoktone dhe realizuar verëra me cilësi të lartë”, thuhet në postimin e Kumbaros në rrjete.

Vreshtaria dhe prodhimi i verërave cilësore shqiptare sot është kthyer në një sektor kyç për zhvillimin ekonomik dhe një krenari për brandin shqiptar “Made in Albania”. Sipas të dhënave nga Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, vitin e kaluar u regjistruan 10 178 hektarë vreshta dhe 9 822 hektarë vreshta në prodhim.

Rritja e sektorit të verës ka ardhur nga mbështetja që i ka dhënë qeveria nga Skemat Kombëtare në vite dhe Programi IPARD për rritjen e sipërfaqeve të vreshtave, investimet në pajisje teknologjike për procesin e prodhimit, rritja e certifikimit të fidanëve autoktonë dhe mbështetja për të marrë pjesë në panaire ndërkombëtare në tregje elitare./atsh/ KultPlus.com

Tomas Tranströmer: Shubertiana

Përktheu nga origjinali Qerim Raqi

I

Në errësirën e mbrëmjes në një vend jashtë New Yorkut, një pikë vrojtimi ku njeriu me një shikim mund të kap shtëpitë e tetë milionë njerëzve.
Qyteti gjigant atje larg është një breg i gjatë vezullues bore një galaks spirale nga njëra anë.
Në brendi të galaksit udhëtojnë filxhanat mbi enët, dritaret e reklamave lypin nga kalimtarët, mizëri këpucësh që nuk lënë asnjë gjurmë.
Shkallë emergjente zjarri, dyer ashensorësh që njëjtësohen me dyert e kyçura me dryrë të policëve, një dallgë e vazhdueshme zërash.
Trupa të pashpresë që dremisin vagonave të metrove, katakombe shumë të shpejta.
Unë e di gjithashtu – pa ndonjë statistikë – se pikërisht tani luhet Shuberti në njëren nga dhomat atje dhe se ata tinguj për dikë janë më realë se gjithçka tjetër.

II

Hapësira e pakufishme e trurit të njeriut është tkurrur në madhësinë e një grushti të dorës.
Në prill kthehet dallëndyshja në folenë e vjetshme në zgavrën e çatisë mu në këtë ahur mu në këtë famulli.
Fluturon nga Transilvania, kalon Ekuadorin, për gjashtë muaj fluturon mbi dy kontinente, drejtohet mu kah kjo pikë zhdukjeje e këtij kontinenti.
Dhe ai që i kapë sinjalet e një jete të tërë ca akorde mjaftë të zakonshme të pesë harqeve ai që bënë lumin të rrjedhë nëpër një vrimë gjilpëre është një burrë i ri, i shëndoshë nga Viena, që shokët e quanin.
“Kërpudha” që flinte me syze ulet me elegancë pranë tavolinës së shkrimit mëngjeseve.
Duke i vënë në lëvizje njëmijëkëmbëshat e mrekullueshëm të kompozimit.

III

Të pesë violinat luajnë. Unë shkoj në shtëpi nëpër ca pyje ngazëllyes nëpër tokën që vibron nën mua tkurret si një i posalindur, fle rrotullohet pa peshë brenda ardhmërisë, ndjej befas që bimët kanë mendime.

IV

Sa shumë na duhet të besojmë për ta jetuar të përditshmen ditë pa zbritut në tokë!
T’u besojmë ortiqeve të borës që ngjiten majeve të shkëmbit mbi fshat.
T’u besojmë premtimeve të heshtjes dhe buzëqeshjes së mirëkuptimit, të besojmë se telegramet e fatkeqësive nuk na përkasin dhe se goditja befas e brendëshme me sëpatë nuk do të vijë.
T’u besojmë si vetes boshteve të rrotave rrugëve mu në mes të mizërisë së treqindfishuar prej çeliku
Por asnjëra nga këto nuk e meriton besimin tonë.
Pesë violinat na thonë që ne mund të besojmë në diçka tjetër.
Në çka? Në diçka tjetër, dhe ato na përcjellin paksa deri aty.
Sikur fiket drita tek shkallët dhe dorën e vëmë pas – me vetbesim – pamakut të verbër urdhërrëfyes që e njeh errësirën.

V

Ne rrinim ngjeshur pranë pianos duke luajtur me katër duarnë f-mol, dy kalorës në të njëjtin karrocë dukej paksa qesharake.
Dukej sikur duart tona zhvendosnin peshat e tingujve andej-këndej, sikur lëvizinin kundërpesha në përpjekje për ta prishur drejtpeshimin e tmerrshëm të krahëve të peshores: gëzimi dhe vuajtja peshojnë njësoj.
Annie tha:” kjo muzikë është shumë heroike”, dhe kjo është e vërtetë.
Por ai që shikon me mëri burrat e ngjarjes, ata që në brendinë e tyre urrejnë veten që nuk janë vrasësata nuk e gjejnë veten këtu.
Dhe një pjesë e madhe e atyre që blejnë e shesin njerëz dhe mendojnë se të gjithë mund të blihen, ata nuk e gjejnë veten këtu.
Nuk është muzika e tyre. Melodia e gjatë që është vetvetja në të gjitha metamorfozat, nganjëherë shkëlqyese dhe e dobët, ndonjëherë e vrazhdë dhe e fuqishme, gjurmë kërmilli dhe fije çeliku.
Gumëzhitja kryeneçe që na shoqëron mu tani nga lart në thellësi./Exlibris/ KultPlus.com

Ministria e Kulturës dhuron libra për 30 biblioteka të Kosovës, Preshevës, Ulqinit dhe Manastirit

Ministria e Kulturës ka dhuruar libra për mbi 30 biblioteka të Kosovës, Preshevës, Ulqinit dhe Manastirit.

Ky donacion përfshinë 604 botime, që tash e tutje do të jenë në shërbim të lexuesve.

“Dhurimi i këtyre titujve nga Ministria e Kulturës, nuk nënkupton vetëm pasurimin e denjë të koleksioneve, por edhe investim në lexueshmëri, e në llojllojshmëri të ofertës që institucionet tona kulturore i dhurojnë lexuesit.

Buxheti për librin ishte 150 mijë euro. Gjatë këtij mandati, çdo vit nga një milionë për autorin, botime, përkthime, nxitje të lexueshmërisë”, thuhet në njoftimin e MKRS./ KultPlus.com

‘Kosovo – Albania Theatre Showcase- 2024’ me shfaqje dhe diskutime për teatrin dhe dramaturgjinë

Qendra Multimedia nga Prishtina në bashkëpunim me Teatrin Kombëtar të Shqipërisë, Teatrin Kombëtar Eksperimental “Kujtim Spahviogli” dhe Qendrën M.A.M, do të sjellin për herë të parë në Tiranë ngjarjen më të madhe teatrore në rajon, ‘Kosovo – Albania Theatre Showcase – 2024’.

Nga data 29 tetor deri më 2 nëntor, mbi 80 mysafirë ndërkombëtarë, ndër të cilët selektorë festivalesh, kritikë e gazetarë teatri si dhe profesionistë të ndryshëm të teatrit nga Amerika, Gjermania, Franca, Italia, Polonia, Suedia, Norvegjia, Hong Kongu, Tajlanda, Anglia, Greqia, Rumania, Moldavia, Bullgaria, Serbia, Portugalia, Holanda, Mali i Zi, Çekia, Ukraina, Estonia, e shumë vende të tjera, do të mblidhen në Tiranë për një program të larmishëm me shfaqje teatrore, panele diskutimi, ngjarje të natyrës promovuese për dramaturgë e artistë të rinj të teatrit si dhe ngjarje edukative. Në total, do të prezentohen 10 shfaqje teatri nga Shqipëria, Kosova, Greqia e Serbia, si dhe do të ketë dhjetra ngjarje përcjellëse, për teatrin, dramaturgjinë e kritikën teatrore.

Programi do të hapet me shfaqjen “Lule Sajza”, prodhim i Teatrit Kombëtar Eksperimental “Kujtim Spahivogli”, ndërsa do të pasohet me një performancë unike të grupit polifonik “Bashkimi” në ora 19:00 në ceremoninë zyrtare të hapjes së festivalit. Dita e parë do të vazhdojë me premierën e shfaqjes “Fausti” prodhuar nga Teatri Kombëtar i Shqipërisë.

Më tutje, më 30 tetor programi do të hapet me diskutimin “Peisazhi teatror në Shqipërinë post-komuniste”, i cili mbahet nga ora 15:00 në hollin e ArTurbinës, për t’u pasuar me performancën “Bottecchia” nga aktorët e mirënjohur Ema Andrea e Rafael Hoxhaj në oborrin e ArTurbinës, të cilët do të shoqërohen nga regjisori italian Riccardo Ventrella e muzicientja shqiptare Sevasti Ndini. Në ora 20:00 në Teatrin Kombëtar Eksperimental “Kujtim Spahivogli” do të jEpet shfaqja “Të gjashtët kundër Turqisë” e prodhuar nga Qendra Multimedia ngaa Prishtina.

Programi do të vazhdojë më 31 tetor tek Piramida, me ngjarjen “Konsultimet Poetike” ku publiku i gjerë do të ketë mundësinë e rrallë të ndërveprojë për së afërmi me aktorët e mirënjohur nga Shqipëria Ema Andrea, Rafael Hoxhaj, të cilëve do t’u bashkohen aktorët e njohur nga Kosova Adrian Morina e Albulena Kryeziu Bokshi si dhe aktorja nga Franca Gaelle Goillou. Paneli “Teatri në Hapësirë Publike” do të vazhdojë nga ora 11:30 në hollin e ArTurbinës ndërsa më vonë nga ora 14:30 në Qendrën Kulturore “Tulla” publiku do të ketë mundësinë të shohë shfaqjen “Ndërkombëtarët” nga Greqia. Në ora 17:00 programi vazhdon me shfaqjen “Të bardhët” prodhim i Qendrës Multimedia, në Teatrin Kombëtar Eksperimental “Kujtim Spahivogli”, për  t’u përmbyllur me shfaqjen “Kamarja e Turpit” të prodhuar nga Teatri Kombëtar i Kosovës në ora 20:30 në sallën e Teatrit Kombëtar. Programi vazhdon të premten nga ora 15:00 me shfaqjen “Si mësova të vozis” nga Serbia, që do të jipet në Qendrën Kulturore “Tulla”, ndërsa nga ora 17:00 publiku do të ketë mundësi të shohë shfaqjen “Koncerti” në Teatrin Kombëtar Eksperimental, për ta përmbyllur ditën me shfaqjen “Vassa Zheleznova”, mysafire nga Teatri A.Z. Çajupi – Korçë.

Të shtunën nga ora 13:30 në Qendrën Kulturore “Tulla”, fragmente nga dramat e dramaturgëve të rinj Tobias Xhaxhiu e Ina Baqoshi nga Shqipëria, Ulpianë Maloku nga Kosova dhe Eva Kamcevska e Ana Trpenoska do të lexohen nga aktorët Eva Gjikaj, Ronaldo Kolgjokaj e Shandi Ismailaj, nën regjinë e Artemis Belulit.

Punëtoria “Post, Post Communist Baby” me dramaturgun e mirënjohur nga Anglia Mark Ravenhill do t’u ofrojë dramaturgëve nga rajoni mundësinë e rrallë për të mësuar shkrimin teatror, ndërsa punëtoria për analizë kritike me kritikët Natasha Tripney nga Anglia e Tom Mustroph nga Gjermania do të ofrojë mundësinë e cmuar për të kultivuar brezat e rinj të kritikëve të teatrit në rajon. Në total, rreth 30 pjesmarrës nga Shqipëria, Greqia, Kosova, Mali i zi, Serbia e Maqedonia e Veriut janë përzgjedhur për t’i përcjell këto punëtori.

Për gjashtë vite me radhë, kjo ngjarje e përmasave ndërkombëtare është mbajtur në Prishtinë dhe ka qenë një platformë promovuese e rrjetëzuese për skenën vendore teatrore. Këtë vit, Qendra Multimedia e ka zgjeruar këtë platformë edhe në Shqipëri, me qëllim të promovimit të skenës teatrore të Shqipërisë.

Ndër emrat që do të marrin pjesë në këtë edicion të Kosovo Albania Theatre Showcase në Tiranë janë: Marco Giorgetti, drejtor i Teatri Kombëtar të Italisë “Teatro della Pergola” nga Firenze; Julia Wissert, drejtore e Teatrit të Dortmundit; Steven Morris, autor dhe kritik i njohur amerikan, ka qenë kryesues i çmimit amerikan për letërsi, Pulitzer; Miguel Loureiro, drejtor i Teatrit të Qytetit të Lisbonës; Daniel Přibyl, drejtor i Teatrit të Qytetit të Pragës;  Petra Brylander, drejtore e Teatrit të Malmos; Susanne Burkhardt, redaktore në radion publike gjermane; Jørgen Knudsen, drejtor i teatrit ‘Black Box Teater’ në Oslo; Mark Ravenhill, dramaturg anglez, njëri nga më të njohurit në Evropë;  A.Karim Jawad, kritik teatri, anëtar i Këshillit Shtetëror në Oman; Roy Horovitz, regjisor izraelit, drejtor i Israeli Theatre Showcase./atsh/ KultPlus.com

Botohet “Katalog i botimeve të Institutit Albanologjik-Prishtinë 1953-2023”

Gjatë javës së kaluar doli nga shtypi libri me vlerë të veçantë kulturore “KATALOG i botimeve të Institutit Albanologjik-Prishtinë 1953-2023”.

Është një botim i rëndësishëm për historinë e botimeve të institutit tonë, duke ofruar të dhëna për 779 vepra të botuara përgjatë shtatëdhjetë viteve (1953-2023). Është një pasqyrë e dinjitetshme e punës kërkimore, akademike dhe botuese të Institutit Albanologjik.

“KATALOG i botimeve të Institutit Albanologjik” u përgatit nga Dr. Nuridin Ahmeti, Dr. Hysen Matoshi dhe Dr. Lulëzim Lajçi.

Granit Xhaka renditet në vendin e 16-të në listën për ‘Topin e Artë’

Granit Xhaka është renditur në vendin e 16-të në listën për Topin e Artë.

Mesfushori shqiptar ka pasur një edicion të jashtëzakonshëm dhe u bë pjesë e më të mirëve, shkruan GazetaBlic Sport.

Ai sonte la emra të njohur prapa vetes, duke qenë mirë i renditur në garën për Topin e Artë.

Ky është natyrisht një sukses i jashtëzakonshëm dhe historik për të.

Bill Gates: Mjaft pritët që jeta ‘t’ju sjellë’ gjërat që ju mendoni se ‘i meritoni’

Më 28 tetor të vitit 1955 lindi Bill Gates, njeriu që botës i dha kthesë historike për sa i përket teknologjisë dhe zhvillimit të saj. Gates është pronari edhe kryearkitekti softëare-i i firmës së njohur Microsoft e cila bënë xhiro rreth 36.84 miliard dollar Amerikan në vit edhe ka 128,000 punëtorë[1] të shpërndarë në 85 vënde të ndryshme në botë.

Në vijim, KultPlus ju sjell disa nga thëniet më të njohura të Gates, të cilat sipas tij nuk mund t’i mësoni në shkollë..

1. Jeta nuk është e drejtë, mësohuni me të.
Mjaft pritët që jeta “t’ju sjellë” gjërat që ju mendoni se “i meritoni”.
2. Botës nuk i bëhet vonë për vetëvlerësimin tuaj.
Filloni të bëni diçka me veten dhe për veten tuaj sot. Tani!
3. Nuk do të kesh një pagë me gjashtë shifra menjëherë pas shkollës.
Do të duhet të punosh fort për të arritur atë që dëshiron.
4. Nëse mendon se mësuesi është i ashpër, prit të shohësh si do të jetë shefi.
Në vend të të “hajë me dhëmbë” përpara klasës, tani do të jetë përpara një zyre të tërë.
5. Gatimi i hamburgerëve nuk është “përtej dinjitetit tënd”.
Gëlltite atë krenari idiote dhe merre atë punë që tani mendon se është nën nivelin që ti meriton.
6. Nëse i çon gjërat për dreq, nuk është faji i prindërve.
Mjaft shpërndave fajësime dhe fillo të marrësh përgjegjësi për dështimet e tua.
7. Prindërit dinë diçka që ti nuk e di.
Ndoshta, para se të lindje ti, prindërit e tu nuk kanë qenë aq të mërzitshëm sa janë sot.
8. Shkolla mund të ketë hequr fituesit dhe humbësit, por jeta jo.
Rezultati i një provimi nuk justifikon mjetet. Nuk ka as edhe ngjashmërinë më të vogël me atë që ndodh në jetën reale.
9. Jeta nuk është e ndarë në semestra.
Një herë që fillon, jeta vazhdon e vazhdon, pa fund. Kështu që shpenzoje kohën tënde duke bërë një gjë që vlen.
10. Ajo që sheh në televizor nuk është jetë reale.
Në jetën reale, njerëzit duhet ta lënë kafenenë dhe të shkojnë në punë.
11. Tregohu i mirë me ata që vetëm mësojnë.
Shanset janë që do të përfundosh të punosh për një prej tyre. / KultPlus.com

Presidenti Begaj takon ministrin e Arabisë Saudite, e falënderon për njohjen e Kosovës

Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bajram Begaj, është takuar sot me Ministrin e Haxhit dhe Umres së Arabisë Saudite, Taufiq Bin Fauzan al-Rabiah.

Sipas presidencës shqiptare, në fokus të takimit ishin marrëdhëniet shumë të mira politike në interes të bashkëpunimit dhe të zhvillimit të një agjende dypalëshe, mundësitë e  rritjes së bashkëpunimit ekonomik, si dhe mbështetja për njohje të reja të Kosovës.

Begaj i shprehu ministrit saudit të Haxhit dhe Umres falënderime për ndihmën humanitare dhe financiare që Arabia Saudite ka dhënë ndër vite për Shqipërinë në momente të vështira.

Njëherazi, kreu i shtetit shqiptar shprehu gatishmërinë për të rritur bashkëpunimin ekonomik, investimet direkte, si dhe mundësinë e vendosjes së një linje direkte mes Shqipërisë dhe Arabisë Saudite, gjë që do të ndikojë pozitivisht jo vetëm në numrin e turistëve, por edhe në shkëmbimet tregtare mes dy vendeve.  

Presidenti Begaj vlerësoi njohjen dhe mbështetjen e Kosovës nga Arabia Saudite, teksa kërkoi ndihmën për të zgjeruar numrin e këtyre vendeve.

Ambasadori De Riu: Mezi pres të shikojmë Kosovën të shkëlqejë në Eurovision

Ambasadori italian në Kosovë, Antonello De Riu, mori pjesë në finalen e edicionit të dytë të Festivalit të Këngës në RTK.

Në një postim në “X” të Ambasadës së Italisë në Prishtinë, thuhet se De Riu ishte i emocionuar që mori pjesë në këtë natë të veçantë.

“Mezi pres të shikojmë Kosovën të shkëlqejë në Eurovision dhe të forcojë lidhjet kulturore duke sjellë artistë italianë në festival”, thuhet në postim.

Ndryshe, Endrit Krasniqi është fituesi i edicionit të dytë të Fesitvalit të Këngës në RTK. Ai mori trofeun “Diamanti blu” me këngën “Flas me gjethen”.

Juria ndau çmimin e dytë për Greta Azizin, me këngën “Verës”, derisa çmimi i tretë i shkoi Dea Stricës me këngën “N’Shqipni”.

Në Zym të Hasit u mbajt edicioni i 53-të i ‘Takimeve të Gjeçovit’

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka njoftuar se në Zym të Hasit u mbajt edicioni i 53-të i “Takimeve të Gjeçovit,” për të nderuar 150-vjetorin e lindjes së Shtjefën Gjeçovit, një nga figurat kyçe të kulturës sonë kombëtare.

Sipas njoftimit të MKRS-së, çmimi kryesor “Unaza e Katit” iu nda regjisores Vera Grabocka, ndërsa u zhvilluan edhe aktivitete të shumta si ekspozita e artistit Liman Cakaj, “Ditët e Diasporës” dhe “Festivali i Bukës,” duke kremtuar traditat lokale.

I pranishëm në këtë manifestim që bashkon artin, kulturën dhe historinë shqiptare ishte edhe ministri Çeku.

Çast lumturie

Poezi nga Mitrush Kuteli

… Pra, bir, mos qaj: ky është ligji e qënies
Të vijë rrotull dhe të kthehet rishtaz
Përbrenda gjirit t’amës s’amëshuar
Të mosqënies.

Ku janë ata që patën qënë? Shkuan
Atje ku qenë – lanë prapa tyre
Një tingull n’erë, shuar dalngadalë,
Si çdo qënie.

Nga shtati i tyre ngjizet rishmë jeta
Që duhet rrojtur: mbajtur, vojtur, falur
Kur çasti i madh troket në derën tonë
Urdhëronjës.

Koprace është jeta në të mira
Dhe dorëhapur gjëmash dhe mënxyrash –
Të gjitha duhen hequr dhe duruar
Zemërkthjellët.

Un’ rrethin tim e mbylla keq a mirë,
Si vdekëtar i thjeshtë – hallkë e lidhur
Dhe shkoj i velur hojesh dhe sherbelesh
Pa keqardhje.

Do rroj, shpresoj, ca kohë, brenda teje
Se kjo ka qënë ëndra ime: shpirtin
Tim trashëgim të ta le pas vdekjes
Siç e mora.

Vazhdo dhe ti të jetës shteg, të shkruar:
Të larta mos lakmo – se shtypës bëhesh
As poshtë shumë mos rrëshqit, se shtypesh,
Qofsh i lumtur!/ KultPlus.com

“Gjashtë Apostujt me Shën Mëhillin”, për të parën herë para publikut të muzeut “Onufri”

Pas një pune disamujore, kryer në laboratorin e Konservimit dhe Restaurimit në muzeun “Onufri” nga restauratori Erion Lezi, përfundoi ndërhyrja riparuese për ikonën “Gjashtë Apostujt me Shën Mëhillin”, vepër e fillimit të shekullit XVII, atribuar Onufër Qipriotit.

Restaurimi i kësaj vepre është një arsye më shumë për të vizituar muzeun “Onufri” me ekspozimin për herë të parë të një tjetër thesari të shpëtuar ikonografik.

Kjo ikonë, e dimensioneve të mëdha, është pjesë përbërëse e deisit të madh e cila kompozohet nga dy skena. Ajo prej dekadash ka qëndruar në fondin e muzeut “Onufri” dhe për herë të parë ekspozohet për publikun.

Ikona edhe pse e restauruar përpara disa dekadash, paraqiste problematika të ndryshme si çarje suporti, dëmtim të kornizimit, dëmtim të grundit dhe shtresave përgatitore, dëmtim të pelikulës piktorike, shoqëruar me papastërti të qëndrueshme të lëna nga restaurimi i mëparshëm (dyll dhe parafine) si dhe oksidim verniku. Të gjitha këto copëtonin tërësinë e skenës, tjetërsonin ngjyrat dhe bukurinë e ikonës si dhe rrezikonin degradimin e saj./atsh/KultPlus.com

Muzeu i Bankës së Shqipërisë sjell ciklin me leksione të hapura “Netët e Muzeut”

Cikli i leksioneve të hapura “Netët e Muzeut”, organizuar nga Banka e Shqipërisë, erdhi para publikut me personalitete të spikatura në fusha të ndryshme si: historia e parasë dhe bankës, ekonomia, financa dhe edukimi financiar, numizmatika, si dhe disiplina si filatelia, arti dhe arkitektura etj.

Këto leksione u zhvilluan pas orarit zyrtar të vizitave të Muzeut, duke krijuar një mjedis të përshtatshëm për diskutime dhe shkëmbime idesh mes dëgjuesve dhe ekspertëve.

Në leksionin e radhës me temë “Inflacioni dhe ndikimi në koston e jetesës”, eksperti i njohur, prof. Selami Xhepa diskutoi mbi fenomenin e inflacionit, ndikimet e tij në fuqinë blerëse dhe faktorët që e shkaktojnë.

Diskutimi përfshiu shpjegimin e inflacionit monetar dhe jomonetar, ndikimin e politikave monetare dhe rolin e arit dhe valutave të forta në mbrojtjen kundër inflacionit të lartë.

Ky leksion synoi rritjen e ndërgjegjësimit mbi rëndësinë e politikave të kujdesshme monetare për stabilitetin ekonomik dhe mirëqenien e qytetarëve./atsh/KultPlus.com

“Dashnori” nga Harold Pinter në Qendrën e Artit “Agimi”

Fundjava që lamë pas, solli në Qendrën e Artit “Agimi” shfaqjen “Dashnori” të nobelistit Harold Pinter.

Drama u vu në skenë nga regjisori Irvin Muçaj, përmes interpretimit të aktorëve Ola Harizaj dhe Erion Kame, shoqëruar nga muzika e Rael Hoxhës.

“Dashnori” (The Lover) ka një akt dhe është shkruar nga Pinter në vitin 1962. Fillimisht ajo u shkrua për televizion, por më vonë u vu në skenë. “The Lover” është vënë në skenë me sukses si një komedi ironike nga njëra anë dhe si një dramë nervoze, nga ana tjetër dhe siç ndodh shpesh me Pinter-in, shfaqja i përmban të dyja.

Dramaturgu e bën audiencën të besojë se në shfaqje janë tre personazhe: gruaja, burri dhe dashnori. Por dashnori që telefonon pasditeve zbulohet se është bashkëshorti që hiqet si i tillë. Ai luan dashnorin për të: ndërsa gruaja luan sikur ka dashnor. Ndërsa shfaqja vazhdon, burri (në fillim si dashnor dhe më pas si bashkëshort) shpreh dëshirën për të ndaluar shtirjen e tradhtisë bashkëshortore, gjë që e tmerron gruan. Më në fund, burri papritmas kthehet në rolin e të dashurit.

Harold Pinter ishte një dramaturg, skenarist, regjisor dhe aktor britanik. Fitues i çmimit Nobel, Pinter ishte një nga dramaturgët modernë britanikë më me ndikim, me një karrierë shkrimtari që zgjati më shumë se 50 vjet. Ai gjithashtu drejtoi ose aktroi në radio, skenë, televizion dhe prodhime filmike të veprave të tij dhe të të tjerëve./atsh/KultPlus.com

Si sot 138 vite më parë, “Statuja e Lirisë” u vendos në New York

Statuja e Lirisë iu prezantua publikut në Amerikë më 28 tetor 1886. Të dhënat lidhur me këtë statujë janë mjaft interesante.

Praktisht, emri origjinal i saj është “Liberty Illuminates the World”, edhe pse statuja është e njohur në mbarë botën si Statuja e Lirisë dhe është simbol i Nju Jorkut dhe Shteteve të Bashkuara.

Statuja është një personifikimi i lirisë në formën e një gruaje. Ajo mban një pishtar në dorën e djathtë të ngritur. Figura femërore e veshur me rroba përfaqëson Libertas, perëndeshën romake të lirisë. Ndërsa, statuja është 93 metra dhe peshon 204 tonë metrikë.

Vizitorët duhet të ngjitin 354 shkallë për të arritur kurorën e statujës.

Kjo statujë kolosale është një kryevepër e shpirtit njerëzor. Bashkëpunimi midis skulptorit Frédéric Bartholdi dhe inxhinierit Gustave Eiffel rezultoi në prodhimin e një mrekullie teknologjike që bashkon artin dhe inxhinierinë në një mënyrë të re dhe të fuqishme./KultPlus.com

Më 28 tetor 1897, Murat Toptani u burgos nga osmanët

Më 28 tetor 1897, u burgos nga osmanët skulptori, poeti dhe patrioti i madh shqiptar, Murat Toptani.

Murad bej Toptani ishte atdhetar, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, poet dhe skulptor shqiptar.

Zotëronte disa gjuhë të huaja si frëngjisht, turqisht, arabisht, gjermanisht dhe italisht.

“Do të ishte një gjë me interes t’i mblidhte njeriu vizatimet bërë prej Muradit dhe t’i botonte”, – shkroi Mid’hat Frashëri në 1924.

Në foto, Murat Toptani me fëmijët e tij./ KultPlus.com

Sonte, dy shqiptarë do të pushtojnë skenën e Shtëpisë së Operës në Vjenë

Sopranoja e suksesshme Elbenita Kajtazi sonte do të ngjitet në skenën e Operës Shtetërore të Vjenës, ëndërr e kamotshme e sopranos që të prekë edhe këtë skenë shumë të rëndësishme për karrierën e saj.

Sopranoja Kajtazi do të prezantohet me rolin e Mimit të shfaqjes operistike “La Boheme” të Pucinit, e cila për partner skenik ka edhe tenorin e suksesshëm shqiptar Saimir Pirgu, i cili vjen me rolin e Rodolfos.

Premiera e kësaj shfaqje do të prezantohet sonte, përderisa janë të rezervuara edhe reprizat për 31 tetor, sikurse edhe një reprizë për 2 nëntor. / KultPlus.com

https://kalender.wiener-staatsoper.at/en/calendar/detail/la-boheme/2024-10-28

Ministria e Kulturës dhuron sot libra për mbi 30 biblioteka komunale

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, do të dhurojë sot libra për më shumë se 30 biblioteka komunale.

Sipas njoftimit të ministrisë, në objektin e Bibliotekës Kombëtare, për secilën bibliotekë do të dhurohen më shumë se 600 tituj të autorëve të ndryshëm.

Ceremonia e shpërndarjes pritet të filloj nga ora 13:00.

“Ky aktivitet është i përvitshëm dhe shërben për pasurimi ne fondit bibliotekar në tërë territorin e Republikës së Kosovës dhe më gjerë”, thuhet në njoftimin e ministrisë/KultPlus.com

Kumbaro: Historike, 6 fluturime direkte nga Italia në aerodromin e Gjirokastrës

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ka ndarë pamjet nga aerodromi i Gjirokastrës, që tashmë është në funksion të fluturimeve sportive turistike direkte nga Italia.

“Një ngjarje historike për aerodromin e Gjirokastrës në të cilin për herë të parë u kryen gjashtë fluturime direkte nga Italia, duke reduktuar kostot, kohën dhe duke e bërë Gjiron një destinacion ekskluziv për fluturimet sportive e turistike”, thuhet në postimin e Kumbaros në rrjetet sociale.

Vendosja në funksionim e këtij aerodromi, ka ndikim të rëndësishëm në jetën social-ekonomike të rajonit të Gjirokastrës. Rijetësimi i aerodromit të Gjirokastrës i vjen në ndihmë zhvillimit të biznesit prodhues dhe tregtar që operon aktualisht në këtë zonë si dhe shkëmbimeve në fusha të ndryshme.

Aerodromi i Gjirokastrës ka një histori gati njëshekullore. Fluturimet e rregullta në të kanë nisur zyrtarisht në vitin 1929 me linjën ajrore Tiranë-Gjirokastër-Tiranë. Në funksion të vetë zhvillimeve historike, politike, sociale, ekonomike të vendit tonë edhe fluturimet në aerodromin e Gjirokastrës do të ishin ato për transportin e pasagjerëve, postës, fluturime për qëllime ushtarake, tregtare, diplomatike, madje edhe në rastet e emergjencave civile.

Qyteti i gurtë tashmë është pjesë e Listës së Trashëgimisë Kulturore Botërore nën Mbrojtjen e UNESCO-s, duke bërë që Gjirokastra të jetë një nga qendrat më të rëndësishme të turizmit kulturor gjithëvjetor, me një rritje të vizitorëve nga viti në vit.

Aerodromi i Gjirokastrës ndodhet në një distancë prej më pak se 1 km nga ana lindore e qytetit dhe shumë afër rrugës nacionale./atsh/KultPlus.com

Manjola Kozeli dhe arti që sfidon dhimbjen e kufizimet e të jetuarit me Stiff-Person

Manjola Kozeli është një artiste 51-vjeçare nga qyteti historik i Beratit, e cila po shfaqet si një zë i fuqishëm në botën e artit.

Manjola vuan nga sindroma “Stiff-Person”, një çrregullim i rrallë neurologjik. Njerëzit që kanë këtë sindromë mund të përjetojnë spazma të rënda të muskujve dhe simptoma të tjera që mund të përkeqësohen nëse nuk trajtohen. Këtë sindromë, që në pjesën më të madhe të njerëzve ndikon duke i kufizuar në aktivitetet e tyre, siç është rasti i këngëtares me famë botërore Celine Dion, Manjola nuk e ka lejuar që ta kufizojë, duke i kanalizuar ndjenjat në pikturat e saj. Manjola i ka kthyer pikturat, në një rrëfim vizual të përvojave personale.  Nëpërmjet artit, ajo shpreson të rrisë ndërgjegjësimin për këtë sëmundje shpesh të keqkuptuar, duke hedhur dritë mbi betejat dhe emocionet e përditshme me të cilat përballen ata që jetojnë me të.

Pikturat e Manjolës ndërthurin surealizmin e gjallë me elemente simbolikë, duke rezultuar në pjesë që janë vizualisht tërheqëse dhe thellësisht introspektive. Çdo pikturë mbart një histori, duke i ofruar shikuesit një vështrim në kompleksitetin e të jetuarit me sëmundje kronike.

Zgjedhja e saj e guximshme e ngjyrave dhe të ngopura, si e kuqja e zjarrtë, bluja e pasur dhe vjollca elektrike, pasqyron intensitetin e botës së saj të brendshme, ku dhimbja dhe këmbëngulja bashkëjetojnë.

Pikturat e Manjolës ftojnë shikuesit të interpretojnë shtresat e emocioneve pas çdo vepre.  Përdorimi i saj i formave gjeometrike, i ndërthurur me forma më organike, pasqyron soditjen e saj të rendit kundrejt kaosit, një temë e vazhdueshme që pasqyron paparashikueshmërinë e gjendjes së saj.

Duke pikturuar dhimbjen e saj dhe duke e kthyer atë në diçka të bukur, Manjola Kozeli jo vetëm që kontribuon në botën e artit, por edhe krijon një hapësirë ​​për ndjeshmëri, mirëkuptim dhe ndërgjegjësim. Rrugëtimi i saj i vazhdueshëm krijues është një dëshmi frymëzuese e fuqisë shëruese të artit, si dhe një kujtesë se edhe përballë vështirësive, bukuria mund të gjendet./atsh/KultPlus.com

Muzeu Historik Kombëtar, institucioni më i madh në vend që përçon historinë

43 vite më parë u inaugurua Muzeu Historik Kombëtar.

Për ngritjen e këtij muzeu u mblodh një ekip me specialistët më të mirë të vendit, të fushave të historisë, gjuhësisë, arkeologjisë, etnografisë, hartografisë, arkitekturës e artit dhe u punua në mënyrë të organizuar, sipas seksioneve përkatëse, për gati 3 vjet.

Për një muze gjuha e të shprehurit janë objektet muzeore të ekspozuara, shoqëruar me të dhënat për to.

Muzeu Historik Kombëtar është muzeu më i madh në Shqipëri dhe një nga më të rëndësishmit. Në mjediset e tij gjenden mbi 6000 objekte, të cilat i përkasin një periudhe relativisht të gjatë kohore, duke filluar nga mijëvjeçari IV para Krishtit dhe deri në gjysmën e dytë të shekullit XX.

Muzetë historikë kombëtarë janë ndër përçuesit më të rëndësishëm të interpretimit zyrtar të historisë së një vendi, krahas dhe me sistemin kombëtar të arsimimit të tij. Ata luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e identitetit kombëtar si dhe për përcjelljen e këtij imazhi tek vizitorët dhe në botën e jashtme.

Grupi i punës u drejtua nga personalitete të shquara të kohës si: Gani Strazimiri, Koço Miho, Besim Daja, Skënder Luarasi, Valentina Pistoli, Sami Pashallari, Ilia Papanikolla, Robert Kota, Latif Lazimi, Guri Pani, Maksim Mitrojorgji, Magdalena Furxhiu, Odhise Paskali, Kristaq Rama, Shaban Hadëri, Foto Stamo, Fatmir Haxhiu, Guri Madhi, Ndreçi Plasari, Stefanaq Pollo, Kristo Frashëri, Aleks Buda, Selami Pulaha, Skënder Anamali, Emin Riza, Selim Islami, Burhan Çiraku, Kleanthi Dede, Ballkize Haxhihyseni, Taqi Miho, Iljaz Goga, Rrok Zojzi, Abaz Dojaka, Ramadan Sokoli, Enver Faja, Nina Shehu, Vilson Kilica, Fatmir Haxhiu, Myrteza Fushekati, Met Deliu, Aleksandër Meksi e shumë të tjerë./atsh/KultPlus.com

Rikthimi në identitet

Vështrim rreth romanit të Jusuf Buxhovit “Jeniçeri i fundit”.

Shkruan: Nexhat Rexha

Angazhimet në proceset jetësore krijojnë faqe nga më të ndryshmet si në përvijimin e të ndodhurave, të cilat më shumë kanë krijuar absurdin në zbardhjen e pamjeve kohore. Nëpër këto faqe komplekse me intuitën prej njeriut të përvojës e hulumtimit vjen edhe romani i Jusuf Buxhovit “Jeniçeri i fundit”. Trajtimi i temës historike në roman shpalos rrënjë të dridhjeve të mëdha nëpër periudha nga më të ndryshmet. Enigmat e gjakut dhe ngjyra e tij për fatin e njeriut tonë kanë kaluar nëpër shtylla të lëkundura ,gjatë proceseve historike, këto lëkundje e dridhje kanë edhe anët e errëta të tyre.

Këtë eklips të rrugëtimit nëpër shekuj autori e ka transmetuar nëpër faqet e këtij romani në kërkim të zbardhjes së karaktereve vrojtuese për të ngritur ndërdijen e etnisë. Këto bredhje i kanë edhe tiparet e veçantitë e botës shpirtërore të karakterit ëndërrues nëpër diktatet e kohëve.

Në këto pika sa identifikuese, po aq edhe domethënëse janë ruajtur tiparet dalluese me elemente tradicionale të botës shpirtërore. Nëpër këtë rrugëtim lodhjet kanë krijuar terrenin hermetik, sepse rendet e reja sunduese te popujt e njohur,që kishin luajtur rol në periudha të hershme janë mbikëqyrur me dioptrinë e karremit. Këtyre ndryshimeve prej njërit besim në tjetrin, për një gjysmë shekulli e me tepër kanë krijuar kthime në frymëzim për rende të reja shoqërore. Duke komunikuar në këto përballje protagonistët e këtij romani vijnë me diskursin e komunikimit gjenealogjik, si zëvendësim i fjalës me doktrinë të ndryshueshme, por edhe si ruajtës të traditës burimore.

Kontinuiteti në etimologji ka brumosje të kapshme,sepse në të është ruajtur porosia e Amës, Atit edhe tek jeniçeri për vite të tëra, si.:(Gur-Guri,Guri i Nanës, dhe Guri i Dheut) ,kurse Gjarpri i Shtëpisë dhe Gjarpri Pemës , ose Gjarpi i Qiellit janë testamente , relikte mitologjike që kanë lidhje të hershme në kulturën tonë. Lëkura e gjarprit të shtëpisë dhe të ndodhurat në jetën tonë janë elemente të ndieshme të personifikimit në gojëdhënat tona gjatë shekujve, të cilat kanë arritur të ruajnë fshehtësinë brenda shtëpisë sonë.

Luftërat gjatë shekujve kanë krijuar Rendin e Ri Ushtarak,e këto rende pastaj kanë depërtuar në mënyra të ndryshme tek popujt që janë pushtuar. Në këto situta kohore janë zgjedhur format e veprimit për të vendosur e depërtuar edhe besime e bestytni të reja,sepse në periudhat e ndërrimit të dijeve ,janë ndërruar edhe pikëpamjet e besimeve,sepse planet djallëzore kanë krijuar situata në prishjen e përgjithshme të një realiteti ekzistues në realitetin afirmativë,vetëm nga ikja e një sunduesi tek tjetri.

Konceptimi në fijet e këputura ka shtrirje të gjëra në shtjellimin e problematikës së shtruar, ato vijnë si rezultat e njohjeve të thella të autorit nga fusha të ndryshme të së kaluarës. Parashtrimi në ngjarje ngërthen në vete pjesë nga shumë ide e orientime për të orientuar lexuesin se disa pika informuese ato nuk japin vetëm informacione, por ato kanë pikëqëndrim kanalizues për të rikthyer mendjen dhe dijen në procese si diktate dhe si rrjedhojë e platformave politike, të cilat kanë qenë busull e drejtimeve në qëllime të caktuara.

Në këto kode të kohërave nuk kanë mundur të depërtojnë shumë popuj të botës, e këtë fat jo të mirë e ka përjetuar edhe populli ynë,sepse shumë procese janë lidhur me orientime të huazuara, që kanë bartur me vete edhe misionar nga vende të largëta: ” Dyshohet se ata nuk flisnin as gjuhën tonë,por një të ngjashme me atë të vendeve të moskovit!

“Po na ngatërrohen hesapet nga brenda….”

Ato që thanë Sheh Dyli dhe Sheh Alia m`u lidhën si gur për qafe, ngaqë edhe Baba Bektashi i ndritur kishte zënë ngojë mundësinë e futjes në radhët tona të moskovitëve me anën e disa klerikëve të dyshimtë, që vinin nga popuj të Kaukazit dhe të Krimesë(tatarë,çerkezë,kozakë,ullukë e të tjerë,… të kenë dorë edhe disa shërbime të fshehta të Perandorisë, të njohura për bashkëpunimin me Sinodin e shenjtë,…” fq.134,

Si pjesëmarrja në luftërat turke dhe bërja e radhitjes së jeniçerve në këto procese, të cilat në shumë raste kanë lejuar avancime brenda rrethit te tyre. Ndërkaq, programi finalizues është dirigjuar dhe realizuar në mënyrë shumë profesionale. Këto diktate kanë ndodhur në shumë procese historike, mirëpo Jusuf Buxhovi në këtë vepër dhe në disa të tjera ka depërtuar në deshifrimin e këtyre kodeve të veçanta për shqiptarët.

Në këtë vorbull të kohëve vijnë edhe kombinimet e dijeve të Vjetra dhe Dijeve të Reja. Në letërsinë tonë në përgjithësi njohja e Bektashizmit është njohur vetëm në pika të shkurta. Në roman autori mjaft bukur ka shfaqur e ndriçuar ardhjen e kësaj doktrine fetare në trevat tona,por në këtë vepër ajo ka topografinë e vet të lokalizuar, e cila ka shtrirje në një trevë ku autori ka jetuar edhe me këto elemente të zhvillimit të saj. Lindja e teqeve në këtë trevë ka edhe misionarët e vetë, të cilët në shumë raste kanë dhënë shfaqje të dukshme në orientimin e popullatës. Mirëpo, fatkeqësitë kanë ardhur në momentet e ndërlikuara ,duke asgjësuar njeriun e dijes për një mision vendor. Këto misione në të dy rastet kanë protagonistë vendor,sepse shpata e të huajit ka depërtuar në dorën e njeriut tonë deri në thellësi . Kështu ,edhe misteret nuk janë qartësuar,apo nuk kanë mundur të qartësohen ,duke krijuar edhe bestytni në shumë raste, duke dhënë edhe parafytyrimin e misterit, se ndoshta fuqia ka ardhur nga perëndia qiellore.

Në romanin “Jeniçeri i fundit” protagonisti Jeniçeri shqiptar tani pas një përvoje të gjatë nëpër luftërat turke, kthehet në atdhe dhe ai kudo që ishte, në jetë e ka mbajtur të gjallë kujtesën dhe fjalët e prindërve. Këto kujtime dhe shumë të tjera nga treva nga ishte ai si: Dukagjini e Bjeshkët e Nemuna janë jo vetëm pika mbështetëse të tij për vendlindjen, por njëherit janë edhe pika referuese të autorit sa i përket vendosjes së ngjarjeve në trollin e Kosovës. Pikat referuese të protagonistëve të romanit janë të shpërndara në dukje të parë,mirëpo ato në pikëpamje filozofike harmonizojnë idenë e shtjellimit të ngjarjeve fabulare dhe në një trajtë tjetër japin ndriçim,sepse ato reflektojnë nëpër udhëkryqet e njerëzimit . Pra edhe kjo periudhë historike i ka lënë pasojat e veta gjatë këtij sundimi shekullor. E sa vështirë dilet nga kjo situatë e sundimit. Lexuesi mund të kuptojë vetëm përmes kryeprotagonistit të romanit “ Jeniçeri i fundit” , e cili është kryeprotagonisti i këtij romani, lexuesi prapë duhet të pyes veten, se pse ai është kudo pse më shumë duket hija e tij dhe bota e brendshme që ka dy porosi nga prindërit, e kjo ka rrjedhën nga faqja e parë e deri tek faqja e fundit,duke aluduar në ruajtjen mitike të Konstantinit se besa është duke bashkëjetuar në Jeniçerin e fundit.

Prekja apo shenjimi i disa ngjarjeve në të kaluarën si nga kultura e luftërat tona dhe ato të përbotshme janë hallka që ndërlidhin ngjarjet në roman dhe i japin shenjat sinjalizuese për lexuesin e vëmendshëm se këto procese i kanë rrënjët shumë më të thella se në dukje të parë. Këto depërtime vrojtuese nuk janë dhënë vetëm për të kaluarën e ndodhur, por mesazhi i tyre vjen e dikton të djeshmen e afërt, të sotmen dhe të ardhmen tonë që vazhdimisht është duke trokitur jo në derën tonë po më shumë në dritaren e atdheut tonë.

Romani “Jeniçeri i fundit” i Jusuf Buxhovit kërkon njohje më të thella të shenjimit të disa ngjarjeve sa mitike e sa reale , për të kuptuar mezashin dhe veprimet e të ndoshurave nëpër rrjedhat historike të etnikumit tonë. Sepse: Dijet e Vjetra,Dijet e Reja, Vragjet e Rumit, Pellazgjia, Perandoria Dardane, profetet hazreti Musai,hazreti Ibrahimi ,Jezusi apo hazreti Isai, Biblioteka e Aleksandrisë. Pastaj luftërat dhe lëvizjet e Ali Pashë Tepelenes, Kara Bushatit e tjera si : Kështjella e Damastionit, Kështjella e Hijes, Kështjella e Drilonit, Kështjella e Pasqyrave, numri shtatë ,pastaj, vdekja e piktorit Gropan Muzaka si dhe Juria e Hijeve , nuk janë vetëm identifikim, por më shumë saktësojnë realen e të ndodhurave jetësore.

Rikthimi në identitet ka për qëllim rikthimin, por a e kemi identitenin gjeografik dhe atë kulturor, që duhet ta kemi, apo nuk jemi në rrugën e gjetjes, apo ndoshta duhet të ruajmë këtë që e kemi sot. Këto dhe parashtrime e të tjera karakterizojnë tërësinë e këtij romani historik,me perisiatje sa filozofike, po aq edhe angazhuese për letërsinë moderne shqiptare. Romani në shtjellimin e brendshëm ka formësimin unikat, sepse funksionalizimi dhe dimensionalteti i dhënë kanë qartësinë e komunikimit për lexuesin e vëmendshëm. Në galerinë e dukshme dhe të pa dukshme Jusuf Buxhovi e shpalosë të djeshmen ,për të ruajtur dhe kultivuar pasurinë mendore që ekziston brenda atdheut tonë të shkapërderdhur në ide e koncepte, që në shumë raste e damkosin etninë tonë, kurse vijat në hartën botërore ku atdheu ynë duket se nuk e ka shkëlqimin që duhet ta ketë nëpër proceset e rendit botëror.

Pra, romani “ Jeniçeri i fundit” i Jusuf Buxhovit, konsideroj se radhitet ndër romanet më të konsoliduara në letërsinë e sotme shqiptare, si në aspektin leksikor e në fjalëformimin gjuhësor dhe në tërësinë e tij krijon faqe konsolidimi në identitetin tonë kombëtar e artistik./KultPlus.com