Gisèle de Lestrange, piktore franceze, dhe Paul Celan u takuan për herë të parë më 9 nëntor 1951, me të cilën u martua një vit më vonë
LETRA E PARË
Café Kléber,
Trocadéro, [Paris]
11 dhjetor 1951
I shtrenjti im,
Jam ende shumë afër teje, kujdesit tënd, syve të tu, sinqeritetit tënd të bukur dhe dashurisë tënde.
Jam shumë e lumtur të të tregoj se sa qetësisht rashë të fle dje. Dhe dëshira ime e vetme është të di se edhe ti je po ashtu rehat. Është kjo qetësi ajo që më shqetëson, ti e di, nuk është e natyrshme për mua – nuk është fare e natyrshme për mua, e ti je aq që ma dhe tash. Ende s’po mund ta kuptoj. Mos më pyet se çka mendoj, ngase nuk mund ta di ende.
Do të doja ta kuptoja.
Do të doja ta pranoja.
Do të doja ta njihja.
Të të njoh ty më lirshëm, por kjo më frikëson po ashtu – psataj, është kaq e ëmbël të të dua ty, përtej çdo logjike.
Do të doja të jesh i lumtur dhe unë po ndihem bukur larg teje, kaq e papërsosur për ty. Kjo gjithsesi është bukur shqetësuese.
Duhet të jetë tepër e vështirë të Duash një poet, një poet të pashëm. Ndihem aq e pavlefshme për jetën tënde, Poezinë tënde, Dashurinë tënde – dhe gjithçka që nuk është ti tashmë duket të mos ekzistojë për mua.
I dëgjoj fjalët e tua dhe ndihem bukur afër teje. Ma ka ëndja të jem edhe më afër. Më pëlqen të të shikoj – duke e ditur se je aty, duke të të parë të heshtur dhe të përqendruar, më jep vetëbesim, më qetëson në mënyrë të pabesueshme –
I dashuri im i shtrenjtë –
Më duket se një jetë e re tashmë ka filluar për mua – se ti tashmë ke krijuar brenda meje një lule jete që unë zor se mund ta shoh, por që tashmë është duke e imponuar veten bukur butësisht dhe me këmbëngulje.
E mbaj brenda meje, e frymoj me xhelozi gjithë ditën kur nuk mund të të shoh dhe tashmë ka zënë një vend bukur të mirë, bukur të pakuptueshëm. Jam shumë e ngadaltë në kuptimin e asaj që prapëseprapë e ndiej tashmë bukur fuqishëm.
I dashur, më duhet të të lë tash, do të jem e lumtur po gjete qoftë edhe gëzimin më të vogël, qoftë edhe vetëm për një sekondë, duke i parë këto radhë, sado që të shkruara keq. Më fal që s’di fjalë të bukura si ti – barti, i dashur Poet, në muzikën tënde të mrekullueshme.
E mërkurë – ishte pa asnjë fije dyshimi dëshira të të shihja ajo që më bëri të sajoja këtë premierë në La Hune – e cila nuk është deri te premten – dhe kjo është arsyeja pse po e lejoj veten të të shkruaj sot. Veç po deshe diçka tjetër, ma ha mendja se mund të shihemi të premten në orën 6:30 te La Hune. Sa larg – po do të jetë edhe më e ëmbël!
Puno, dashuria ime, dhe mos mendo për mua shumë – nëse kjo të shpërqendron. S’do ta doja këtë.
Do të punosh edhe të mërkurën po ashtu – dhe unë, në shtëpi, do të pikturoj, besoj – dhe kështu do të jemi shumë afër njëri-tjetrit.
Po t’i dërgoj mendimet e mia më të buta dhe shikimin tim që është i gjithi i yti, ngase ti po thua se të pëlqen
Gisèle
LETRA E DYTË
[Paris,]
12 dhjetor 1951
Dashuria ime, si mund të të rrëfej gëzimin që ndjeva këtij mëngjesi kur gjeta letrën tënde? Duhej të ishte edhe më i madh, ky gëzim, derisa frika, edhe pse e pranishme kur zemra befasohet, ishte rrezikshëm e përzier me atë gëzim –
Pra s’do të të takoj deri të premten… por të shtunën po ashtu, ma thuaj, dhe mbase edhe të dielën…
Po të shikoj, e shtrenjta ime, po të shikoj tashmë mbrapa kësaj mjegulle që shpresa, a s’mendon edhe ti kështu, s’do të lodhet se davarituri
Paul
LETRA E TRETË
[Paris,]
7 janar 1952], në orën dhjetë
Maïa, dashuria ime, do të doja të dija si të ta them sa shumë dëshiroj që e gjithë kjo të mbetet, të mbetet e jona, të mbetet e jona përgjithmonë.
Siç po e sheh, kam përshtypjen, duke ardhur drejt teje, se po lë botën, se po i dëgjoj dyert të përplasen mbrapa meje1, derë pas dere, ngase janë të shumta, dyert e kësaj të ndërtuara nga moskuptimi, qartësive të rreme, përtalljes. Me gjasë ka edhe dyer të tjera për mua, me gjasë ende nuk e kam përshkuar gjithë hapësirën në të cilën është përhapur kjo rrjetë e shenjave që nuk na udhëheqin drejt – por po vij, dëgjo, po të avitem, ritmi – po e ndiej – po ngadalësohet, dritat mashtruese po fiken njëra pas tjetrës, gojët gënjeshtare po mbyllen nga vetë jargët e tyre2 – s’ka fjalë më, s’ka zhurma më, asgjë më nuk i shoqëron hapat e mi –
Do të jem aty, pas teje, në një çast, në një sekondë që do ta inaugurojë kohën Paul
Paul
LETRA E KATËRT
[Paris]
28 janar 1952 — 17:00h
Maïa, dashuria ime, po të shkruaj, siç të kam premtuar – po si do të mund të mos të të shkruaja – po të shkruaj të të them se ti nuk resht se qeni këtu, bash mbrapa meje, se ti më shoqëron ngado që shkoj, se kjo botë është e jotja, vetëm e jotja, dhe e cila përhapet dhe e i ka vënë themelet, falë teje, e një dimensioni të ri, një koordinatë e re, të cilës para pak kohësh ndava mendjen t’i përgjigjem, që nuk është më ajo vetmi e pashueshme që më shtynte çdo çast të qëroj këdo që më dilte përpara, të gjuaj vetveten – ngase doja të jem korrekt dhe të mos ndaj askënd! – se gjithçka ndryshon, ndryshon, ndryshon përposh shikimit tënd –
E dashura ime, do të të telefonoj menjëherë, në orën shtatë, pasi të dal nga ora e mësimit3. Por s’do të resht së menduari për ty para se të të telefonoj – jam përherë në merak, pak më pak se dje, sigurisht, edhe më pak se pardje, por gjithmonë jam në merak siç nuk kam qenë kurrë në merak për ndokënd – por ti e di, s’është nevoja të ta them –
Atë që kam dashur deri tash, e kam dashur që të jem në gjendje të të dua ty
Paul
Shënime:
1) Ky imazh do të përdoret përsëri nga Celani në epitafin e shkruar në kujtim të birit të tij, “Grab-schrift für François,” Paul Celan, Die Gedichte: Neue kommentierte Gesamtausgabe in einem Band, ed. Barbara Wiedemann (Berlin: Suhrkamp, 2018;), p. 75: “Die beiden Türen der Welt / stehen offen: / geöffnet von dir / in der Zwienacht. / Wir hören sie schlagen und schlagen” [Që të dy dyert e botës/ janë të hapura:/ të hapura nga ti/ në muzg./ I dëgjojmë të përplasen, të përplasen.].
2) Celani i referohet relacionit të tij konfliktuoz me Vlaire Goll, e veja e poetit të ri Yvan Goll, e cila e kishte akuzuar rrejshëm Celanin se e kishte plagjiatizuar burrin e saj të ndjerë dhe, në gusht të vitit 1953, kishte filluar një fushatë përgojimesh, të cilës Celani i ishte referuar me ‘Infamie’. Mes shumë ngjarjeve shqetësuese, në mars të vitit 1956, Celani kishte marrë një letër anonime, pa dyshim të shkruar nga Claire Goll, në të cilën zbulomte deklaratat e supozuara të një shkrimtari nga Berlini lindor, Georg Maurer, duke e paraqitur Celanin si “mjeshtër të plagjiatit” (Meisterplagiator). Më 3 maj 1960, Celani u bë i vetëdijshëm për letrën përgojuese të titulluar “Unbekanntes über Paul Celan”, të botuar nga Claire Goll në një revistë të vogël të Munihut, ‘Baubudenpoet’. Këto shpifje do të përhapeshin shumë shpejt në shumë gazeta me qarkullim më të madh: me këtë, afera Goll do të hynte në një fazë virale.
3) Me qëllim që të fitonte para për ta mbajtur veten (si një shtesë e domosdoshme të ndihmës që merrte, si person pa shtet, nga Entr’aide universitaire française), Celani jepte mësime gjermanishteje dhe frëngjishteje dhe punonte si përkthyes.
/Marrë nga Paul Celan, ‘Letters to Gisèle’, New York Review Books, 2025/ KultPlus.com
