Në edicionin e pestë të Festivalit Ndërkombëtar të Operas “Rame Lahaj”, publiku do të ketë rastin të përjetojë një bashkëpunim të jashtëzakonshëm: për herë të parë, Orkestra Simfonike e Radiotelevizionit Shqiptar do të ngjitet në skenën e këtij festivali prestigjioz.
Kjo gala-mbrëmje e shumëpritur, me titullin “Rame Lahaj & Friends”, do të mbahet më 2 gusht, ora 20:30, në Sheshin Skënderbeu në Prishtinë, dhe do të udhëhiqet nga Maestro Roberto Rizzi Brignoli, një emër i njohur i dirigjimit operistik ndërkombëtar, përcjellë KultPlus
Orkestra Simfonike e RTSH-së, një nga institucionet më të rëndësishme muzikore në Shqipëri, vjen në këtë koncert me një histori të gjatë dhe të lavdishme që prej themelimit të saj më 16 maj 1962. Në vitin 2017, ajo u nderua me titullin “Nderi i Kombit”, si vlerësim për rolin dhe kontributin e saj në jetën artistike dhe kulturore shqiptare.
Ky koncert vjen me mbështetjen e Zyrës së Kryeministrit të Qeverisë Shqiptare, dhe shënon një tjetër gur themeli në afrimin e institucioneve muzikore të Shqipërisë dhe Kosovës përmes artit dhe bashkëpunimit.
“Ne besojmë thellësisht se arti është forma më e pastër e lirisë dhe se kufijtë mes Shqipërisë dhe Kosovës mund të ekzistojnë në letra dhe harta, por asnjëherë nuk kanë qenë dhe nuk do të jenë pengesë për bashkëpunimin e për rrjedhën e lirë të artit,” – thuhet në njoftimin zyrtar të Festivalit.
Të gjithë dashamirët e muzikës klasike dhe operës janë të mirëpritur të marrin pjesë në këtë ngjarje të veçantë që premton të jetë një natë e paharrueshme artistike në zemër të Prishtinës./KultPlus.com
‘’Shqiptarja’’ në sytë e artit francez
Një nga veprat më të rralla dhe më domethënëse të Jean-Baptiste Camille Corot, mjeshtrit të peisazhit francez të shek. XIX, është pikërisht piktura me titullin “L’Albanaise” e njohur ndryshe si “Shqiptarja”, realizuar në vitin 1872. Kjo tablo përfaqëson më shumë se një grua me veshje tradicionale; ajo është një rrëfim i heshtur, një frymë estetike që Corot i ka dhënë formë në vitet e fundit të jetës së tij, në një kohë kur arti i tij kishte arritur pjekurinë shpirtërore dhe emocionale.
Në këtë portret, grua shqiptare nuk e sfidon shikuesin. Ajo nuk kërkon vëmendje, as nuk provokon. Ajo ul sytë në një pikë të heshtur, në një reflektim të brendshëm që tejkalon estetikën sipërfaqësore. Ky pozicionim i syve nuk është thjesht teknikë kompozicionale; është një gjuhë e nënkuptuar që flet për ndrojtjen, për përmbajtjen, për mendimin e thellë, për atë feminitet që Corot e përjetëson jo përmes sensualitetit, por përmes shpirtit të gruas si qenie medituese, shkruan KultPlus.
Corot, i njohur gjerësisht për peizazhet e tij të qeta dhe të përndritshme, përmes kësaj pikture tregon një aftësi të rrallë për të kapur thellësinë e portretit njerëzor. “Shqiptarja” është jo vetëm një figurë estetike me veshje popullore ajo është një arketip i shpirtit të përmbajtur, një portret i ndjenjës dhe introspeksionit. Veshja tradicionale, që në vetvete është e pasur me simbolikë etnike dhe kulturore, këtu bëhet pjesë e një universi më të madh emocional, duke mbështetur jo vetëm identitetin e personazhit, por edhe thellësinë e tij njerëzore.
Vepra është realizuar në vaj mbi kanavacë, me përmasa 74.1 x 65.6 cm, dhe ndodhet sot në Muzeun e Brooklynit, si pjesë e koleksionit të dhuruar nga Horace O. Havemeyer. Ajo është një nga pikturat e fundit të Corot-it, i cili ndërroi jetë vetëm tre vite pas krijimit të saj, më 1875.
Edhe pse Corot mbetet kryesisht një emër i lidhur me peizazhin klasik francez dhe paraprijës i impresionizmit, portretet e tij sado të pakta kanë ushtruar një ndikim të thellë në zhvillimin e artit modern. Artistë si Cézanne, Picasso apo Braque e kanë konsideruar Corot-in një figurë themelore që përçonte ndjeshmëri përmes thjeshtësisë, butësisë dhe përmbajtjes.
“Shqiptarja” nuk është vetëm një figurë që i përket një kombi; ajo është një refleksion i shpirtit njerëzor në momentin e vet më intim dhe më të ndjeshëm. Kjo pikturë nuk flet me zë, por me heshtje të ndjerë, duke na kujtuar se arti më i madh nuk është gjithmonë ai që buçet, por ai që rrënjoset thellë, në mënyrë të pashpjegueshme dhe të përjetshme./KultPlus.com/
Pema e famshme e Sycamore Gap, “simbol i bukurisë së egër”
Pema e vetmuar në Sycamore Gap të Northumberland-it ishte një nga më të fotografuarat në gjithë vendin, përpara se të pritej qëllimisht në shtator të vitit 2023.
Ajo kishte qenë një simbol ikonik i zonës, duke qëndruar krenare për rreth 300 vjet në një gropë natyrore të peizazhit, pranë Murit të Hadrianit.
Pema nuk ishte thjesht një pikë referimi e dashur, por kishte një vend të veçantë në zemrat e shumë njerëzve, dhe gurë memorialë të zbukuruar shpesh lihen në vendin ku ndodhej ajo, shkruan BBC.
Tani dy burra janë dënuar me burg për prerjen e paligjshme të pemës dhe dëmtimin e Murit të Hadrianit, një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s dhe monument i mbrojtur. Daniel Graham dhe Adam Carruthers u dënuan të dy me katër vjet e tre muaj burg, percjellë KultPlus.
Gjyqtarja, e cila e përshkroi pemën si “simbol i bukurisë së egër” të peizazhit përreth Murit të Hadrianit, tha se nuk ishte e sigurt për motivin, por besonte se “guximi i tepruar” dhe “kënaqësia në rrezik” ishin faktorë kryesorë./KultPlus.com
Presidentja Osmani në Riga: Kosova, aleate e palëkundur në mbrojtje të vlerave demokratike dhe sigurisë evropiane
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, gjatë vizitës së saj në Riga, Letoni, theksoi përkushtimin e vendit për të qenë një aleate e besueshme në mbrojtje të vlerave demokratike dhe sigurisë kolektive. Ajo vizitoi Qendrën e Ekselencës së NATO-s për Komunikim Strategjik (STRATCOM), ku u diskutua zgjerimi i bashkëpunimit në fushën e sigurisë kibernetike dhe komunikimit strategjik, si pjesë e synimeve të Kosovës për anëtarësim në NATO.
Në kuadër të vizitës, Presidentja mori pjesë në një diskutim në Shtëpinë e Evropës me gra lidere dhe aktiviste nga Letonia. Ajo ndau përvojën e Kosovës si një shtet që ka kaluar luftën, por që sot avancon si një demokraci me gratë në qendër të çdo procesi vendimmarrës dhe të sigurisë.
Presidentja Osmani theksoi se përvoja e Kosovës dëshmon se paqja dhe zhvillimi janë të mundura përmes përfshirjes së barabartë dhe ndërtimit të institucioneve të forta. Ajo vlerësoi përkushtimin e grave në transformimin demokratik të vendit.
Vizita u përmbyll me një ndalesë në Muzeun e Okupimit të Letonisë, ku Presidentja nderoi historinë e rezistencës dhe vuajtjes së popullit letonez. Ajo e krahasoi këtë histori me atë të Kosovës, duke theksuar se kujtesa kolektive është një forcë e fuqishme për të ndërtuar një të ardhme të drejtë dhe të sigurt./KultPlus.com
Pianisti pa dorën e djathtë që ndryshoi muzikën klasike përgjithmonë
Një nga historitë më prekëse dhe frymëzuese në botën e muzikës klasike lidhet me pianistin austriak Paul Wittgenstein, i cili, pas humbjes së dorës së djathtë në Luftën e Parë Botërore, jo vetëm që nuk e la pasionin për pianon, por nisi një epokë të re në muzikën klasike: kompozimet për dorën e majtë të vetme.
Historia e Wittgenstein është një dëshmi e forcës së vullnetit dhe pasionit të pashuar për artin.
Pasi u plagos rëndë në betejën e Galicisë dhe humbi dorën e tij të djathtë, një fat tragjik i përbashkët për shumë ushtarë të asaj kohe ai u burgos në një kamp në Siberi. Aty, në mungesë të një pianoje, ai vizatoi me qymyr tastierën e një pianoje mbi një arkë të kthyer përmbys dhe nisi të stërvitej me dorën e majtë, shkruan The Guardian.
Pas kthimit në Vjenë në vitin 1915, Wittgenstein nuk u dorëzua. I ndihmuar nga pasuria dhe lidhjet e fuqishme të familjes së tij aristokrate,ishte vëllai i filozofit të famshëm Ludwig Wittgenstein ai nisi të porosiste vepra të reja nga disa prej kompozitorëve më të mëdhenj të kohës. Mes tyre ishin Prokofiev, Strauss, Britten, Hindemith, Korngold dhe natyrisht, Maurice Ravel.
Konkretisht, Koncerti për Piano për Dorën e Majtë nga Ravel, i kompozuar në vitet 1929-30, u bë një nga veprat më të njohura të këtij repertori. Kjo vepër është një shembull i shkëlqyer i mjeshtërisë në orkestracion dhe virtuozitetin që mund të shfaqet edhe me një dorë të vetme, përcjellë KultPlus.
Por Wittgenstein nuk ishte gjithmonë dakord me kompozitorët. Ai refuzoi të interpretonte Koncertin nr. 4 të Prokofiev-it, duke thënë se “logjika e brendshme e veprës nuk më është e qartë.” Ndërkohë, bëri ndryshime në partiturën e Ravel-it për premierën, gjë që zemëroi kompozitorin francez, i cili më pas u pajtua me të pasi Wittgenstein pranoi ta interpretonte veprën siç ishte shkruar fillimisht.
Sot, mbi 3,000 vepra janë kompozuar për dorën e majtë, një numër shumë më i lartë se për dorën e djathtë. Kjo jo vetëm për shkak të sfidës teknike, por edhe për faktin se gishti i madh i dorës së majtë (më i forti) projeksionon melodinë më me qartësi sesa gishti i vogël i dorës së djathtë që përdoret zakonisht në repertorin standard.
Në vitin 2025, gjatë edicionit të sivjetshëm të Proms në Mbretërinë e Bashkuar, një pianist i lindur pa dorën e djathtë do të interpretojë pikërisht këtë koncert legjendar të Ravel-it. Ai, një nga shumë pak solistë në botën klasike me një aftësi të kufizuar fizike, e sheh këtë si një nder dhe si një mundësi për të frymëzuar të rinjtë që të eksplorojnë këtë pjesë të jashtëzakonshme të historisë muzikore.
Ai gjithashtu planifikon të performojë edhe veprën e Prokofiev-it që Wittgenstein refuzoi, si dhe koncertin e mrekullueshëm të Korngold për dorën e majtë. Nëpërmjet këtij rrugëtimi, ai synon të mbajë gjallë trashëgiminë e Paul Wittgenstein dhe të çojë më tej historinë e një repertori që lindi nga tragjedia, por që sot ndriçon me talent dhe guxim./KultPlus.com
Gonxhja: Prezantimi në WIPO, hap i rëndësishëm drejt afirmimit të identitetit kombëtar
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, e cilësoi si moment historik organizimin e Side Event në Gjenevë, në Asamblenë e Përgjithshme të WIPO, ku u promovua me krenari trashëgimia jonë kulturore dhe produktet me tregues gjeografik.
Aktiviteti i posaçëm u zhvillua në selinë e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (WIPO) në Gjenevë, ku morën pjesë mbi 600 delegatë nga e gjithë bota.
“Një hap i rëndësishëm drejt afirmimit të identitetit tonë kombëtar dhe integrimit në standardet ndërkombëtare të mbrojtjes së pronësisë intelektuale”, u shpreh ministri Gonxhja, në profilin e tij në rrjetet sociale.
Kjo ishte hera e parë që Shqipëria mori pjesë me një aktivitet zyrtar në ambientet e WIPO-s, duke ia paraqitur publikut ndërkombëtar thesaret autentike të trashëgimisë sonë kulturore.
Në këtë Side Event u prezantuan: produkte të mbrojtura si tregues gjeografik, kostume popullore nga krahinat e ndryshme të vendit dhe punime delikate filigrani, simbol i mjeshtërisë shqiptare. Ndërsa programi artistik përmbante valle tradicionale dhe muzikë nga trevat shqiptare, si dhe një prezantim të veçantë mbi treguesit gjeografikë dhe shprehjet kulturore tradicionale.
WIPO, një agjenci e Kombeve të Bashkuara, udhëheq zhvillimin e një ekosistemi global të balancuar të pronësisë intelektuale që promovon inovacionin, kreativitetin dhe qëndrueshmërinë. Me 193 shtete anëtare, WIPO mbështet kulturat dhe ekonomitë nëpërmjet mbrojtjes së të drejtave krijuese dhe industriale./atsh/KultPlus.com
Zbulohet për herë të parë ikona e Shën Mërisë së Mborjes në Korçë
Për herë të parë, publikut i jepet mundësia të shohë nga afër ikonën e Shën Marisë në Korçë, një nga veprat më të rralla të artit ikonografik shqiptar. Kjo ikonë i përket kishës së Mborjes, një kishë që sot nuk ekziston më, por që ka lënë pas një trashëgimi të jashtëzakonshme shpirtërore dhe artistike.
Restauratori i njohur Genti Proko shpjegon se kjo ikonë daton në fundin e shekullit XIV dhe fillimin e shekullit XV, dhe dallohet për një veçori të rrallë: është pikturuar në të dy anët. Në njërën anë paraqitet figura e Shën Marisë, ndërsa në anën tjetër është realizuar skena e Kryqëzimit, përcjellë KultPlus.
“Kjo ikonë përfaqëson një punim të rrallë për nga teknika, koha dhe përmbajtja. Dyfaqësia e saj tregon për përdorim liturgjik të veçantë dhe na lidh me një etapë të hershme të ikonografisë sonë”, tha restautori Proko.
Ndërkohë, një tjetër ikonë me rëndësi të veçantë, ajo e “Joanit Pagëzorit”, ka përfunduar procesin e restaurimit pas disa muajsh pune të përkushtuar në laboratorin e Konservimit dhe Restaurimit, pranë Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar në Korçë.
“Ikona kishte pësuar dëmtime serioze në të gjitha komponentët e saj, por tashmë ajo është restauruar dhe e gatshme për t’u ekspozuar. Është një pasuri që meriton të shihet nga publiku”, tha Marjana Lara, drejtore e muzeut.
Muzeu i Artit Mesjetar, në kuadër të një qasjeje të re ndaj publikut, prezanton herë pas here ikona që nuk janë ekspozuar më parë, duke i ofruar si vizitorëve vendas, ashtu edhe atyre të huaj, mundësinë për të zbuluar thesare të rralla të trashëgimisë sonë kulturore./KultPlus.com
Ylli i serialit “Adolescence” në Netflix, Owen Cooper, bëhet kandidati më i ri i çmimeve “Emmy”
Ylli i serialit “Adolescent”, Owen Cooper, ka hyrë në historinë e çmimeve Emmy si një nga kandidatët më të rinj ndonjëherë për nominimet e këtij viti.
Aktori britanik 15-vjeçar është nominuar në kategorinë pwr aktorin mw tw mirw mbwshtetws për një serial të kufizuar, antologjik apo film televiziv. Nëse e fiton çmimin, Owen Cooper do të bëhet mashkulli më i ri që ka marrë ndonjëherë një Emmy për aktrim.
Në krye të listës së nominimeve për këtë vit qëndron satira mbi jetën në vendin e punës Severance, e ndjekur nga The Penguindhe The White Lotus.
Britt Lower, Quinta Brunson, Harrison Ford dhe Jeremy Allen White janë mes emrave më të spikatur që garojnë për çmimet kryesore të aktrimit.
Ndër kandidatët kryesorë në kategoritë e komedisë janë serialet The Studio, The Bear, Abbott Elementary dhe Shrinking.
RuPaul ka hyrë në historinë e çmimeve Emmy si prezantuesi më i nominuar ndonjëherë në kategorinë e reality show, falë suksesit të emisionit të tij RuPaul’s Drag Race. Ndërkohë, Harrison Ford ka marrë nominimin e tij të parë ndonjëherë për një çmim Emmy, në moshën 83-vjeçare, për interpretimin në serialin Shrinking.
Aktorët dhe serialet më të spikatura të televizionit do të vlerësohen në ceremoninë e ndarjes së çmimeve që do të mbahet më 14 shtator në Los Angeles./KultPlus.com
Lista e plotë e të nominuarve e shpallur të martën
16 – Të Fundit prej Nesh
Askush nuk e dëshiron këtë (Netflix)
Vetëm Vrasje në Ndërtesë (Hulu)
Çfarë bëjmë në hije (Hulu)
Seri e shkëlqyer e kufizuar ose antologjike
Përbindëshat: Historia e Lyle dhe Erik Menendez (Netflix)
Aktori më i mirë kryesor në një serial dramë
Sterling K Brown – Paradise (Hulu)
Gary Oldman – Kuajt e Ngadaltë (Apple TV+)
Pedro Pascal – The Last of Us (HBO Max)
Adam Scott – Severance (Apple TV+)
Noah Wyle – The Pitt (HBO Max)
Aktorja më e mirë kryesore në një serial dramë
Kathy Bates – Matlock (CBS)
Sharon Horgan – Bad Sisters (Apple TV+)
Britt Lower – Severance (Apple TV+)
Bella Ramsey – The Last of Us (HBO Max)
Keri Russell – The Diplomat (Netflix)
Aktori më i mirë kryesor në një serial komedi
Adam Brody – Askush nuk e dëshiron këtë (Netflix)
Seth Rogen – Studio (Apple TV+)
Jason Segel – Shrinking (Apple TV+)
Martin Short – Vetëm Vrasje në Ndërtesë (Hulu)
Jeremy Allen White – The Bear (Hulu)
Aktorja më e mirë kryesore në një serial komedi
Uzo Aduba – Rezidenca (Netflix)
Kristen Bell – Askush nuk e dëshiron këtë (Netflix)
Quinta Brunson – Shkolla Fillore Abbott (ABC)
Ayo Edebiri – Ariu (Hulu)
Jean Smart – Hacks (HBO Max)
Aktori kryesor më i mirë në një serial ose film të kufizuar ose antologjik
Colin Farrell – The Pinguin (HBO Max)
Stephen Graham – Adoleshenca (Netflix)
Jake Gyllenhaal – I Supozuar i Pafajshëm (Apple TV+)
Bryan Tyree Henry – Hajdut Dope (Apple TV+)
Cooper Koch – Përbindëshat: Historia e Lyle dhe Erik Menendez (Netflix)
Aktorja më e mirë kryesore në një serial ose film të kufizuar ose antologjik
Cate Blanchett – Mohim përgjegjësie (Apple TV+)
Meghan Fehy – Sirens (Netflix)
Rashidah Jones – Black Mirror (Netflix)
Cristin Milioti – The Pinguin (HBO Max)
Michelle Williams – Dying for Sex (Hulu)
Rembrandt, gjeniu i dritës dhe hijes që vdiq i varfër
Rembrandti apo me emrin e plotë Rembrandt Harmenszoon van Rijn, i lindur më 15 korrik 1606 në Leiden, Holandë, ishte piktor holandez, i konsideruar si një nga tregimtarët më të mëdhenj në historinë e artit, me aftësi të jashtëzakonshme për t’i paraqitur njerëzit në disponimet e tyre të ndryshme, sipas Enciklopedisë Britanike.
Rembrandt njihet gjithashtu si një piktor i dritës dhe hijes dhe si një artist që favorizonte një realizëm të pakompromis që do t’i shtynte disa kritikë të pretendonin se ai preferonte më shumë të shëmtuarën sesa të bukurën.
Në fillim të karrierës së tij, Rembrandti pikturoi kryesisht portrete. Përafërsisht një e dhjeta e veprës së tij të pikturuar dhe të gdhendur përbëhet nga studime të fytyrës së tij, si dhe autoportrete më formale, një fakt që ka çuar në shumë spekulime.
Thelbi i veprës së Rembrandt-it, megjithatë, përbëhet nga pjesë historie biblike dhe në një masë shumë më të vogël historike, mitologjike dhe alegorike, të cilat ai i pikturoi, gdhendi ose skicoi me laps, bojë ose shkumës.
Ndryshimet në stilin e Rembrandt janë të jashtëzakonshme.
Qasja e tij ndaj kompozicionit dhe përkthimi i tij i hapësirës dhe dritës, formës dhe ngjyrës, penelata dhe trajtimi i vijës dhe tonit i nënshtrohen gradualisht transformimit, qoftë edhe brenda një vepre të vetme.
Gravurat e tij të pazakonta i sollën famë ndërkombëtare gjatë jetës dhe vizatimet, që në fakt u bënë si ushtrime praktike ose si studime për vepra të tjera, u mblodhën gjithashtu nga artdashësit bashkëkohorë.
Sipas mitit që evoluoi pas vdekjes së tij, Rembrandt vdiq i varfër dhe i keqkuptuar.
Është e vërtetë se në fund të jetës së tij realizmi i tij ishte zëvendësuar nga klasicizmi.
Megjithatë, reputacioni i tij ndërkombëtar midis njohësve dhe koleksionistëve vetëm sa vazhdoi të rritet.
Disa artistë në Gjermani dhe Venecia, gjatë shekullit XVIII, adoptuan stilin e tij.
Ai u nderua gjatë epokës romantike dhe u konsiderua si një pararendës i lëvizjes romantike.
Që nga ajo pikë ai u konsiderua si një nga figurat më të mëdha në historinë e artit./KultPlus.com
40 vjet më parë “Live Aid”, muzika që ndryshoi botën
“Live Aid” ishte një ngjarje historike dhe e papërsëritshme, që mblodhi 150 milionë dollarë për viktimat e urisë në Etiopi dhe shkatërroi karrierën e krijuesit të saj, Bob Geldof.
“Live Aid” mbushi 40 vjeç dje dhe Gjenerata Z që beson se muzika është një koleksion këngësh që duhen shtuar në një listë nuk e di fare se për çfarë bëhet fjalë.
Në atë kohë, Bob Geldof ishte ende lideri i “Boomtown Rats”, një grup irlandez që kishte shijuar sukses të konsiderueshëm në vitet e hershme të “New Wave”.
Pas “Live Aid”, karriera muzikore e Geldof u shua edhe pse ai mori titullin Sir për punën e tij bamirëse.
“Live Aid”, i cili zgjati 16 orë dhe u transmetua drejtpërdrejt duke përdorur 16 satelitë (40 vjet më parë, satelitët ishin tepër të shtrenjtë dhe kishin orare të kufizuara, por nuk vareshin nga tekat e Elon Musk), u ndoq nga dy miliardë njerëz, të ndarë midis skenave në stadiumin “Wembley” në Londër dhe stadiumin JFK në Filadelfia.
Paul McCartney, Bob Dylan, U2, Led Zeppelin, Madonna, Ozzy Osbourne dhe Black Sabbath, Elton John, Crosby, Stills, Nash & Young, Mick Jagger dhe Tina Turner, ishin midis të pranishmëve.
Muzikalish, fituesit ishin “Queen”, të cilët luajtën një shfaqje pasdite në Londër.
Phil Collins fitoi çmimin Stakhanov duke performuar.
Ai më pas mori avionin “Concorde” në Londër (dhe edhe atëherë, ishte një simbol i fatit progresiv të inxhinierisë hapësinore…) dhe mbërriti në Filadelfia, ku këndoi “Against All Odds”, duke bërë një gabim spektakolar në piano, dhe më pas la një përshtypje të tmerrshme duke luajtur bateri me “Led Zeppelin”.
Nga ana tjetër, Paul McCartney e gjeti veten me mikrofonin të fikur për dy minutat e para të këngës “Let It Be”, dhe askush, as në stadium dhe as në shtëpi, nuk dëgjoi asnjë notë.
Në edicionin DVD të publikuar 20 vjet më vonë, pistat e mikrofonit dhe pianos u rimasterizuan duke përdorur pistat origjinale, të cilat fillimisht mezi dëgjoheshin.
“Live Aid” ishte një ngjarje e rëndësishme që demonstroi fuqinë e muzikës për t’u mobilizuar dhe angazhuar, një forcë e paimagjinueshme sot.
Sidomos duke pasur parasysh se origjina e “Live Aid” qëndron në këngën “Do They Know It’s Christmas”, e cila solli të gjithë yjet më të mëdhenj të rock dhe pop britanik në studion e regjistrimit për të mbledhur fonde për viktimat e urisë në Etiopi, me iniciativën e Geldof dhe Midge Ure.
Kjo këngë nxiti “We Are the World”, këngën e publikuar nga kompania fituese e çmimeve Lionel Ritchie & Quincy Jones me bekimin e Michael Jackson.
Kënga është subjekt i njërit prej dokumentarëve muzikorë më sensacionalë të viteve të fundit, duke sjellë disa nga legjendat e muzikës amerikane në studio brenda një nate./KultPlus.com
Jacques Derrida, filozofi që rishkroi mendimin bashkëkohor
Jacques Derrida lindi më 15 korrik 1930 në El Biar, një periferi e Algjerit, në kohën kur Algjeria ishte ende një koloni franceze. Ai ishte një nga figurat më të rëndësishme të filozofisë bashkëkohore dhe themeluesi i metodës kritike të njohur si dekonstruksioni, e cila sfidoi mënyrat tradicionale të interpretimit të teksteve, historisë dhe gjuhës, transmeton KultPlus.
Derrida u lind në një familje hebre-sefarde dhe përjetoi personalisht diskriminimin racor që ndodhte në Francën koloniale, veçanërisht gjatë regjimit të Vichy-t në Luftën e Dytë Botërore. Kjo përvojë ndikoi thellësisht në mënyrën se si ai më vonë do të mendonte për përjashtimin, marginalizimin dhe identitetin.
Në vitet 1950, ai studioi në École Normale Supérieure në Paris, ku u njoh me filozofë të mëdhenj si Jean-Paul Sartre, Emmanuel Levinas dhe Michel Foucault. Me kalimin e kohës, Derrida u dallua për një mënyrë të re të të menduarit, që shpesh e vendoste në kundërshtim me strukturat klasike të filozofisë perëndimore.
Dekonstruksioni nuk është një metodë shkatërrimi, siç është interpretuar gabimisht herë pas here, por më tepër një analizë e thellë e mënyrës se si kuptimet ndërtohen dhe prishen në gjuhë. Ai besonte se çdo tekst ka kontradikta të brendshme që minojnë pretendimin për kuptim të qëndrueshëm.
Në veprën e tij më të njohur, Of Grammatology (1967), Derrida analizoi marrëdhënien ndërmjet të folurit dhe të shkruarit, duke sfiduar idenë se e folura është forma “më e pastër” e gjuhës. Ai tregoi se gjuha është gjithmonë e ndërmjetësuar dhe se kuptimi nuk është kurrë i fiksuar – gjithmonë në rrëshqitje, gjithmonë në diferencë.
Në thelb, Derrida i sfidoi të gjitha binaritetet tradicionale që kanë mbizotëruar mendimin perëndimor: prania/mungesa, shkrimi/e folura, i arsyeshmi/i ndjeshmi, mashkulli/femra. Ai e trajtoi filozofinë si një mjet për të shqyrtuar pushtetin që fshihet pas strukturave të mendimit, dhe mënyrat në të cilat këto struktura formësojnë jetën politike, kulturore dhe sociale.
Ai u mor gjithashtu me tematika të tilla si drejtësia, mikpritja, përjashtimi, si dhe identitetet e minoriteteve, duke e shndërruar filozofinë në një praktikë radikale dhe të përfshirë në realitet.
Jacques Derrida ndërroi jetë më 8 tetor 2004, por ndikimi i tij vazhdon të ndihet fuqishëm. Ai ka ndikuar jo vetëm filozofinë dhe teorinë letrare, por edhe disiplinat si antropologjia, sociologjia, psikologjia, arkitektura dhe teoria ligjore.
Edhe pse shpeshherë i keqkuptuar apo i debatuar, Derrida ishte një mendimtar i guximshëm, që i dha filozofisë një dimension të ri – një mendim që kërkon të kuptojë atë që është lënë jashtë, të padukshmen, të papërfaqësuarën./KultPlus.com
Përse Da Vinci, Botticelli dhe Rembrandti shtonin të verdhën e vezës në bojërat e tyre
Sipas një studimi të botuar në revistën ”Nature Communications”, mjeshtrit e mëdhenj të epokës së Rilindjes dhe Barokut si Leonardo da Vinci, Sandro Botticelli dhe Rembrandt shtuan qëllimisht të verdhën e vezës në pikturat e tyre me vaj, shkruan g24.sky.it.
“Burimet janë të pakta dhe studimet shkencore mbi këtë temë nuk janë bërë kurrë më parë”, theksoi autorja e studimit, Ophélie Ranquet e Institutit të Inxhinierisë në Institutin e Teknologjisë Karlsruhe në Gjermani.
E verdha e vezës
Sipas asaj që doli nga studimi, mjeshtrit e epokës së Rilindjes dhe Barokut e zbatuan këtë strategji, sasi të vogla të verdhë veze, ndryshojnë në një mënyrë të qëndrueshme vetitë e bojës dhe artistët e dinin mirë këtë gjë”.
Deri më tani mendohej se prania e proteinave si e verdha e vezës ishte rezultat i kontaminimit aksidental.
Ranquet, e cila gjeti gjurmë të substancës në dy piktura në Alte Pinakothek në Mynih, ”Madonna me karafil” e Leonardos dhe ”Vajtimi mbi Krishtin e vdekur” të Botticellit, është e bindur se artistët ishin të vetëdijshëm për pasojat e përzierjes së të verdhës me bojë, duke përfshirë për shembull përmirësimin e rezistencës ndaj lagështirës.
”Të dhënat e reja nuk janë vetëm të dobishme për restaurimin dhe ruajtjen e veprave të artit, por gjithashtu lejojnë një kuptim më të mirë të historisë së artit. Ato na ofrojnë një skenar të ri për të kuptuar teknikat e lashta të pikturës”, deklaroi Maria Perla Colombini, profesoreshë e kimisë analitike në Universitetin e Pizës./ KultPlus.com
Gjirokastra 20 vjet në UNESCO, ekspozitë dhe koncert në kala
Qyteti i gurtë i Gjirokastrës mbushi 20 vjet nga shpallja pasuri botërore e UNESCO-s, teksa mbetet një ndër më të vizituarit nga turistët vendas e të huaj.
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër organizoi sot, me këtë rast, një sërë aktivitetesh në kalanë e qytetit.
Pjesë e festimeve ishte çelja e një ekspozite fotografike, si dhe një koncert me këngë polifonike dhe valle tradicionale.
Turistë të shumtë që vizitonin kalanë iu bashkuan grupit të këngëve dhe valleve, pasi kishin dëshirë ti njihnin më shumë ato.
I konsideruar si një qytet që përbën dëshmi unike të traditës kulturore të jetës së zhvilluar në shekujt XIV-XV, në Gjirokastër veçohet tipi i shtëpisë së fortifikuar me çati me pllaka guri, në harmoni perfekte me peizazhin shkëmbor të territorit ku ajo ngrihet.
Qyteti ruan të paprekur skemën urbanistike, ku çdo shtëpi ka karakteristika të veçanta që lidhen me terrenin mbi të cilin është ndërtuar. Sipas kategorive të monumenteve kulturore, në qytet dallohen kalaja, pazari, ndërtimet e kultit dhe shtëpitë e banimit.
Kalaja, e ndërtuar në shekullin e XIII, përbën zanafillën e qytetit, ndërsa Pazari, i vendosur në qendër të qytetit, ruan mirë karakteristikat e një pazari tradicional, me ndërtesa të njëpasnjëshme me rrugica të shtruara me kalldrëme gurësh të zinj./KultPlus.com
Opera e Kosovës sjell ‘Carmen’, Ferizi: Rreth 200 artistë për të vënë në skenë një ndër veprat më të famshme të repertorit operistik
Flonja Haxhaj
Opera ikonike ‘Carmen’ e kompozitorit franzez Georges Bizet do të prezantohet në Prishtinë nga institucioni i Operës së Kosovës. Ky është një moment historik, jo vetëm për institucionin, por edhe për gjithë jetën kulturore në vend, duke shënuar një etapë të re të zhvillimit artistik në fushën e muzikës klasike, shkruan KultPlus.
‘Carmen’, e adoptuar nga novela e Prosper Mérimée, një nga veprat më ikonike të muzikës klasike dhe realizmit në operë e cila mbetet një nga kryeveprat më të interpretuara në gjithë botën, do të prezanohet edhe në Prishtinë më 22 korrik.
Drejtori i Operës së Kosovës, Meriton Ferizi tha për KultPlus se institucioni i operës po sjell një nga veprat më të famshme të repertorit operistik botëror pikërisht në 20-vjetorin e realizimit të saj në Kosovë për herë të parë.
“Carmen është një nga veprat më të famshme dhe më të dashura të repertorit operistik botëror. Ajo përçon emocione të fuqishme, dramë, pasion dhe muzikë brilante që është menjëherë e njohshme për publikun. E kemi parë si një mundësi për t’i sjellë publikut tonë një vepër klasike me ndikim të madh ndërkombëtar dhe një platformë për të angazhuar artistë të jashtëzakonshëm vendas e ndërkombëtarë. Po ashtu, kjo premierë vjen në përkujtim të 20-vjetorit të realizimit të saj për herë të parë në Kosovë, në vitin 2005”, theksoi Ferizi.
Megjithatë, sipas Ferizit, për një institucion të ri si Opera e Kosovës, realizimi i një vepre kaq të madhe nuk ka qenë pa sfida, sidomos krijimi i një trupe të nevojshme dhe mjete të mjaftueshme financiare.
“Të realizosh një vepër si Carmen kërkon burime të mëdha artistike, teknike dhe financiare. Sfida jonë më e madhe ka qenë ndërtimi i një ekipi të qëndrueshëm artistësh, sigurimi i buxhetit adekuat dhe bashkërendimi i të gjitha komponentëve – nga skenografia e kostumografia te bashkëpunimi me produksionin nga Opera ‘Stara Zagora’ në Bullgari, dirigjentë dhe solistë ndërkombëtarë”, shtoi ai duke folur për vështirësitë dhe sfidat për të vënë në skenë një operë madhështore siç është ‘Carmen’.
Opera ‘Carmen’ vjen në Kosovë si bashkëpunim në mes të Operës, Filharmonisë dhe Baletit të Kosovës, dhe në skenë do të jenë të angazhuar rreth 200 artistë.
“Në këtë produksion janë të angazhuar rreth 200 artistë në total, përfshirë solistët, korin, orkestrën, baletin, korin e fëmijëve, teknikët dhe ekipin mbështetës”, tha Ferizi, teksa shtoi se bashkëpunimi ndërmjet Operës, Filharmonisë dhe Baletit të Kosovës është kyç për realizimin e këtij projekti.
Ndërkaq, për të gjithë ata që nuk do të mund të marrin pjesë në natën e parë, më 22 korrik, do të kenë mundësi që të mund ta ndjekin reprizën, më datë 24 korrik. Në këtë mënyrë, Ferizi tha për KultPlus se në këtë mënyrë, ‘Carmen’ do të jetë e arritshme për të gjithë.
Drejtori i Operës së Kosovës, ndau edhe planet e këtij institucioni pas paraqitjes me ‘Carmen’.
“Pas Carmen, do të vijojmë me sezonin artistik vjeshtor, që përfshin vepra të tjera në bashkëpunim me Filharmoninë e Kosovës, si dhe aktivitete edhe jashtë vendit. Po ashtu, në fundvit, do të rikthehet baleti ‘Arrëthyesi’ në bashkëpunim me Baletin Kombëtar të Kosovës, i cili është tashmë bërë traditë”, theksoi ai për KultPlus.
Ju kujtojmë, se ‘Carmen’ vihet në skenën e Kosovës si një bashkëpunim tjetër në mes të Operës, Filharmonisë dhe Baletit të Kosovës, pas një paraqitje madhështore me operën ‘Carmina Burana’./KultPlus.com
“Vargjet tua janë për t’i lexue në heshtje, e jo para mikrofonit”
Nji poeti të sotëm
Rruga jote â e mirë:
Parkat janë fytyrat ma të shëmtueme
të miteve klasike. Ti nuk shkrove për to,
por për rrasa guri e ballë njerzorë
me rrudha shum e për dashuninë.
Vargjet tua janë për t’i lexue në heshtje
e jo para mikrofonit
si të çetës së poetëve tjerë,
zemra
ndonëse nën shtatë lëkura
akull,
akull
ndonëse nën shtatë lëkura./ KultPlus.com
Historia e panjohur e vrasjes së atdhetarit të shquar, Çerçiz Topullit
Çerçiz Topulli mund të ishte edhe simboli i ushtarit të panjohur i rënë në luftë për pavarësi. Nuk ka një të dytë në historinë e Shqipërisë që të mos e ketë hequr armën asnjëherë nga supi, por njëkohësisht të kishte një fund aq të trishtë, i vrarë pabesisht dhe, për më tepër, pa marrë famën dhe vlerësimin që i takonte.
I lidhur kokë e këmbë me zinxhirë nga ushtarët malazezë, mëngjesin e të shtunës së 17 korrikut 1915, ai e humbi betejën e fundit në jetë edhe pse u përlesh me ta si një luan. Ndërkohë që 15 njerëz me uniformë e qëllonin me plumba dhe e shponin me bajoneta në trup, Çerçiz Topulli u bë nga dëshmorët e parë të Shqipërisë. Vetëm pak minuta më parë i kishin vrarë para syve shokun e tij Mustafa Qulli, një gazetar i cili, ndryshe nga Çerçizi që pushkën e kishte simbolin e lirisë, mbante penën.
SKENA E KRIMIT
Çerçiz Topulli kishte bërë dhjetëra manovrime në jetën e vet ndaj atyre që kishin dashur ta kapnin dhe asgjësonin. Por mëngjesin e 17 korrikut 1915, për herë të parë dhe të fundit, ai dështoi.
Një skuadër ushtarësh malazezë u shfaqën në portën e shtëpisë ku qëndronte në Shkodër dhe, pa asnjë urdhër të shkruar e vunë në pranga. Bashkë me të u arrestua edhe miku i tij, Mustafa Qulli, një gazetar me emër në atë kohë në Shkodër.
Pa shumë sqarime ushtarët e huaj i lidhën të dy me zinxhirë në duar e këmbë dhe i dërguan në kazermë. Pas 10 ditësh qëndrimi në një dhomë në kushte skandaloze, ata të dy i hipën në një karrocë dhe u thanë se do t’i dërgonin në Cetinjë.
Sapo karvani bëri disa kilometra në Fushën e Shtoijt, ora shënonte 04.00 dhe sapo nisi të zbardhte, ushtarët i zbritën ata dhe pa një pa dy nisin t’i qëllojnë me armë. Mustafai vdiq në vend, ndërsa Çerçizi, ashtu i lidhur me zinxhirë, përleshet me ushtarët malazezë, por ata, duke qenë në numër të madh, arritën ta qëllonin për vdekje me plumba dhe duke i shpuar trupin me bajoneta.
Kur panë që të dy kishin dhënë shpirt, me shpejtësi hapën dy gropa jo shumë të thella, i futën brenda të dy trupat, i mbuluan me shkurre dhe drurë rrethanorë dhe u larguan.
SI U KRYE VRASJA
Vrasja e pabesë dhe e fshehtë e Çerçiz Topullit është shoqëruar dhe me rregullin se edhe krimi më i sofistikuar lë gjurmë. Edhe pse menduan se i fshinë gjurmët bashkë me varrosjen e kufomave, asnjë nga 15 vrasësit nuk e dinin se prapa shkurreve, një person i ndodhur aty rastësisht kishte parë të gjithë ngjarjen. Quhej Mahmut Golemi dhe rrëfimi tij gjashtë muaj pas ngjarjes është unikal:
“Natën e së premtes, (duke gdhirë e shtuna) natë Ramazani, para se del drita, dola me ngarkue sanë prej livadhit, në freskë, kur prej së largut pashë tuj ardhë dy njerëz të përcjellë prej afro 15 ushtarësh, të cilët kur më panë, më urdhëruan të largohem, dhe unë u fsheha mbrapa qerres. Kur erdhën deri në një vend, atje u ndalën dhe ushtarët morën pozicion me qitë mbi dy personat në fjalë.
Ai që ishte veshë me petka bojëhini që ia kasha dhënë unë pse kishte mbetur pa xhaketë (Muço Qulli) bërtiti në një mënyrë alarmante, e një burrë i gjatë dhe i plotë, i bërtiti shokut tue i thanë: “Mos u tremb se patriotët kështu e kanë”.
Ushtarët qitën; ai me petka bojëhini ra dekun, kurse tjetri, tue sha, me një zë luani e me një shpejtësi të rrufeshme, mësyn ushtarët dhe pa u lanë kohë të qesin të dytën herë, hyn midis tyre dhe erdhi fytyrat me ta për të marrë një pushkë prej tyre. Kjo luftë vazhdoi afro një minutë. Në atë përleshje mbasi gjetën rast i ranë për herë të dytë dhe e vranë”.
Krimi i organizuar u krye, më pas duhej vetëm fshehja e gjurmëve. Një veprim që ushtarët vrasës e bënë me shpejtësi dhe fshehtësi. Të paktën sipas tyre, hapën dy gropa dhe i hodhën brenda dy viktimat. U hodhën shkurre përspër. Dëshmitari Mahmut Golemi vijon rrëfimin:
“Të nesërmen shkova në vendin e ngjarjes, ku i pashë se ishin mbulue krejt cekët e me ferra. Si myslimanë që ishin, për sevap, i mbulova më thellë. Në kontrollimin e gropes gjetëm shumë shenja që i përkisnin Muço Qullit, pasi trupin e Çerçizit që ishte mbuluar më thellë nuk e prekëm”.
GREKËT NË VRASJE
Vrasja e Çerçiz Topullit tregoi edhe një herë aleancat sllavo-greke kundër shqiptarëve.
Sipas të dhënave, dëshmive dhe raporteve të kohës, rezulton se malazezët e vranë Çerçizin për llogari të grekëve. Ishte një hakmarrje për faktin që Çerçizi kishte vrarë peshkopin grek, si kundërpërgjigje ndaj vrasjes së Spiro Kosturit, në Selanik, në vitin 1907. Kishin kohë që qarqet greke e kërkonin me qiri komitin shqiptar, i cili u vra nëpërmjet një intrige.
Po cilët ishin grekët që e porositën vrasjen te malazezët? Tre janë personat që ishin të implikuar në këtë vrasje: Alush Lohja, Spiro Tozhli, Mihalaki Kulumburi, të cilët kishin si qendër konsullatën greke në Shkodër. Tozhli ishte një tregtar në këtë zonë që mendohet se ka vënë në dispozicion paratë për vrasje. Dëshmia dhe deklarata e parë që vërteton këtë është e Kol Bjankut, sekretar i Kadastrës në Shkodër. Në një shkrim të numrit 18 të datës 9 qershor 1919 në gazetën “Kuvendi” ai shkroi:
“Tash, tuj mos mujtun m’u durumun prej varrës randë të zemrës s’eme, po i lajmëroj vllazënve qi në vjetin 1915 Mihalaki Kambuluri me dredhime t’veta bani fli (mbyti) dy ma t’ndershmit atdhetar, shpirtndritçmit Mustafa Qulli dhe Çerçiz Topulli qi sot Shqipnia i vajton”. Kjo dëshmi e tronditi rëndë opinionin. Në numrin e datës 16 korrik në gazetën “Kuvendi”, Mihalaki Kambuluri iu përgjigj Bjankut duke e cilësuar shpifje atë që ai shkruan.
Por shfajësimi të lë me gojë hapur teksa ai implikon Fejzi Alizotin:
“Fejzi Bej Alizoti i njef fort mirë shkaktarët e njimnendshëm t’ asaj vrasje, sikur ai vetë shumë herësh m’a pat diftue ktu në Shkodër, kur shifeshim ditë për ditë e rrinim bashkë…”.
Se sa e vërtetë është që Alizoti të kishte dijeni, kjo nuk është vërtetuar, por pas kaq vjetësh një dëshmi e shkruar vlen sa një mijë prova.
Ndërkohë ndryshonte arsyeja dhe rrethanat për eliminimin e gazetarit Mustafa Qulli. Të dhënat tregojnë se ai u vra si austrofil dhe kjo ndihej hapur në shkrimet e tij në gazetën “Populli” që botohej në Shkodër, në të cilën ai ishte drejtor. Kjo kishte sjellë zemërimin e malazezëve, por sidomos të serbëve dhe, nga situata e krijuar, ishte një rast që, duke e bërë bashkë me Mustafanë Çerçizin, të eliminonin njëherësh dy shqiptarë që luftonin me penë dhe me pushkë.
KATËR VARRIME
Eshtrat e Çerçiz Topullit nuk gjetën prehje kollaj. Katër herë nëntoka shqiptare ka pranuar trupin e tij të vdekur si të ishte një reagim. Varrimi i parë u krye nga malazezët, të cilët pasi e vranë, ende me gjak të ngrohtë e futën në dhe. Varrimi i dytë u krye më 27 nëntor të vitit 1936, në Gjirokastër, në një ceremoni shtetërore, ndërkohë që më 14 shtator 1936 në Shkodër ishte kryer zhvarrimi dhe kjo u shoqërua me një ceremoni përcjelljeje që ka mbetur në histori, sepse kjo ishte edhe dalja e parë publike e Enver Hoxhës me një fjalim që ai mbajti në ballkonin e bashkisë së qytetit.
Në vitin 1945 u krye varrimi i tretë, duke i vendosur eshtrat në Varrezat e Dëshmorëve në Gjirokastër. Në vitet ’70-të eshtrat u vendosën në kodrën e qytetit të Gjirokastrës bashkë me varret e Bajo Topullit, Koto Hoxhit dhe Pandeli Sotirit të shoqëruara me një memorial.
Shkëputur nga libri “100 vrasjet më të bujshme në historinë e shtetit shqiptar 1912-2017”, me autor Roland Qafokun. / KultPlus.com
Besnik Baraj, Gëzim Hoxha e Stefan Çapaliku fitojnë titullin akademik
Akademia e Shkencave të Shqipërisë mblodhi asamblenë e saj nën drejtimin e kryetarit Skënder Gjinushi, me praninë e kryesisë dhe të anëtarëve të Asamblesë.
Mbledhja kishte për qëllim zhvillimin e votimit për avancimin në titull të tre akademikëve të asociuar, votimin për një akademik në fushën e historisë, pranimin si anëtar nderi të një personaliteti të shquar në fushën e shkencës dhe zgjedhjen e një anëtari të ri të jashtëm të Akademisë.
Asambleja përmes një votimi ceremonial zgjodhi prof. Melisa Perry si anëtare nderi e Akademisë së Shkencave.
Në motivacionin e lexuar nga Gjinushi u nënvizua profili i saj si një nga figurat më të shquara në shkencën e shëndetit publik në nivel global, me kontribute të rëndësishme në epidemiologji, toksikologji mjedisore dhe ndikimeve të ndotjes në shëndetin publik. Me angazhime të vazhdueshme në shkencën shqiptare, ajo ka qenë nismëtare e konferencës së parë mbi infodeminë dhe organizatore kryesore e Konferencës Ndërkombëtare për Shëndetin Publik dhe Mjedisin në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave.
Prof. dr. David Kalaj një personalitet i shquar në shkencën e matematikës u zgjodh anëtar i jashtëm i ASHSH-së. Ai është autor dhe bashkautor i 125 artikujve shkencorë, prej të cilëve 120 janë botuar në revista të indeksuara, si: Mathematische Annalen, Advances in Mathematics dhe Transactions of the AMS. Sipas Google Scholar-it, puna e tij është cituar rreth 1800 herë.
Ai ka bashkëpunuar me matematikanë të njohur ndërkombëtarë dhe ka marrë pjesë në mbi 40 konferenca shkencore. Prof. Kalaj ka përkthyer mbi 10 tekste shkollore nga gjuha malazeze në gjuhën shqipe.
Asambleja vlerësoi punën dhe rezultatet në kërkimin shkencor të tre akademikëve të asociuar, Besnik Baraj, Gëzim Hoxha, Stefan Çapaliku, që pas votimit morën titullin akademik.
Në fushën e historisë Asambleja zgjodhi prof. dr. Hamit Kabën si anëtar të ri të saj./atsh/KultPlus.com
Çerçiz Topulli, simboli i ushtarit të panjohur i rënë në luftë për pavarësi
Çerçiz Topulli mund të ishte edhe simboli i ushtarit të panjohur i rënë në luftë për pavarësi. Nuk ka një të dytë në historinë e Shqipërisë që të mos e ketë hequr armën asnjëherë nga supi, por njëkohësisht të kishte një fund aq të trishtë, i vrarë pabesisht dhe, për më tepër, pa marrë famën dhe vlerësimin që i takonte.
I lidhur kokë e këmbë me zinxhirë nga ushtarët malazezë, mëngjesin e të shtunës së 17 korrikut 1915, ai e humbi betejën e fundit në jetë edhe pse u përlesh me ta si një luan. Ndërkohë që 15 njerëz me uniformë e qëllonin me plumba dhe e shponin me bajoneta në trup, Çerçiz Topulli u bë nga dëshmorët e parë të Shqipërisë. Vetëm pak minuta më parë i kishin vrarë para syve shokun e tij Mustafa Qulli, një gazetar i cili, ndryshe nga Çerçizi që pushkën e kishte simbolin e lirisë, mbante penën.
SKENA E KRIMIT
Çerçiz Topulli kishte bërë dhjetëra manovrime në jetën e vet ndaj atyre që kishin dashur ta kapnin dhe asgjësonin. Por mëngjesin e 17 korrikut 1915, për herë të parë dhe të fundit, ai dështoi.
Një skuadër ushtarësh malazezë u shfaqën në portën e shtëpisë ku qëndronte në Shkodër dhe, pa asnjë urdhër të shkruar e vunë në pranga. Bashkë me të u arrestua edhe miku i tij, Mustafa Qulli, një gazetar me emër në atë kohë në Shkodër.
Pa shumë sqarime ushtarët e huaj i lidhën të dy me zinxhirë në duar e këmbë dhe i dërguan në kazermë. Pas 10 ditësh qëndrimi në një dhomë në kushte skandaloze, ata të dy i hipën në një karrocë dhe u thanë se do t’i dërgonin në Cetinjë.
Sapo karvani bëri disa kilometra në Fushën e Shtoijt, ora shënonte 04.00 dhe sapo nisi të zbardhte, ushtarët i zbritën ata dhe pa një pa dy nisin t’i qëllojnë me armë. Mustafai vdiq në vend, ndërsa Çerçizi, ashtu i lidhur me zinxhirë, përleshet me ushtarët malazezë, por ata, duke qenë në numër të madh, arritën ta qëllonin për vdekje me plumba dhe duke i shpuar trupin me bajoneta.
Kur panë që të dy kishin dhënë shpirt, me shpejtësi hapën dy gropa jo shumë të thella, i futën brenda të dy trupat, i mbuluan me shkurre dhe drurë rrethanorë dhe u larguan.
SI U KRYE VRASJA
Vrasja e pabesë dhe e fshehtë e Çerçiz Topullit është shoqëruar dhe me rregullin se edhe krimi më i sofistikuar lë gjurmë. Edhe pse menduan se i fshinë gjurmët bashkë me varrosjen e kufomave, asnjë nga 15 vrasësit nuk e dinin se prapa shkurreve, një person i ndodhur aty rastësisht kishte parë të gjithë ngjarjen. Quhej Mahmut Golemi dhe rrëfimi tij gjashtë muaj pas ngjarjes është unikal:
“Natën e së premtes, (duke gdhirë e shtuna) natë Ramazani, para se del drita, dola me ngarkue sanë prej livadhit, në freskë, kur prej së largut pashë tuj ardhë dy njerëz të përcjellë prej afro 15 ushtarësh, të cilët kur më panë, më urdhëruan të largohem, dhe unë u fsheha mbrapa qerres. Kur erdhën deri në një vend, atje u ndalën dhe ushtarët morën pozicion me qitë mbi dy personat në fjalë.
Ai që ishte veshë me petka bojëhini që ia kasha dhënë unë pse kishte mbetur pa xhaketë (Muço Qulli) bërtiti në një mënyrë alarmante, e një burrë i gjatë dhe i plotë, i bërtiti shokut tue i thanë: “Mos u tremb se patriotët kështu e kanë”.
Ushtarët qitën; ai me petka bojëhini ra dekun, kurse tjetri, tue sha, me një zë luani e me një shpejtësi të rrufeshme, mësyn ushtarët dhe pa u lanë kohë të qesin të dytën herë, hyn midis tyre dhe erdhi fytyrat me ta për të marrë një pushkë prej tyre. Kjo luftë vazhdoi afro një minutë. Në atë përleshje mbasi gjetën rast i ranë për herë të dytë dhe e vranë”.
Krimi i organizuar u krye, më pas duhej vetëm fshehja e gjurmëve. Një veprim që ushtarët vrasës e bënë me shpejtësi dhe fshehtësi. Të paktën sipas tyre, hapën dy gropa dhe i hodhën brenda dy viktimat. U hodhën shkurre përspër. Dëshmitari Mahmut Golemi vijon rrëfimin:
“Të nesërmen shkova në vendin e ngjarjes, ku i pashë se ishin mbulue krejt cekët e me ferra. Si myslimanë që ishin, për sevap, i mbulova më thellë. Në kontrollimin e gropes gjetëm shumë shenja që i përkisnin Muço Qullit, pasi trupin e Çerçizit që ishte mbuluar më thellë nuk e prekëm”.
GREKËT NË VRASJE
Vrasja e Çerçiz Topullit tregoi edhe një herë aleancat sllavo-greke kundër shqiptarëve.
Sipas të dhënave, dëshmive dhe raporteve të kohës, rezulton se malazezët e vranë Çerçizin për llogari të grekëve. Ishte një hakmarrje për faktin që Çerçizi kishte vrarë peshkopin grek, si kundërpërgjigje ndaj vrasjes së Spiro Kosturit, në Selanik, në vitin 1907. Kishin kohë që qarqet greke e kërkonin me qiri komitin shqiptar, i cili u vra nëpërmjet një intrige.
Po cilët ishin grekët që e porositën vrasjen te malazezët? Tre janë personat që ishin të implikuar në këtë vrasje: Alush Lohja, Spiro Tozhli, Mihalaki Kulumburi, të cilët kishin si qendër konsullatën greke në Shkodër. Tozhli ishte një tregtar në këtë zonë që mendohet se ka vënë në dispozicion paratë për vrasje. Dëshmia dhe deklarata e parë që vërteton këtë është e Kol Bjankut, sekretar i Kadastrës në Shkodër. Në një shkrim të numrit 18 të datës 9 qershor 1919 në gazetën “Kuvendi” ai shkroi:
“Tash, tuj mos mujtun m’u durumun prej varrës randë të zemrës s’eme, po i lajmëroj vllazënve qi në vjetin 1915 Mihalaki Kambuluri me dredhime t’veta bani fli (mbyti) dy ma t’ndershmit atdhetar, shpirtndritçmit Mustafa Qulli dhe Çerçiz Topulli qi sot Shqipnia i vajton”. Kjo dëshmi e tronditi rëndë opinionin. Në numrin e datës 16 korrik në gazetën “Kuvendi”, Mihalaki Kambuluri iu përgjigj Bjankut duke e cilësuar shpifje atë që ai shkruan.
Por shfajësimi të lë me gojë hapur teksa ai implikon Fejzi Alizotin:
“Fejzi Bej Alizoti i njef fort mirë shkaktarët e njimnendshëm t’ asaj vrasje, sikur ai vetë shumë herësh m’a pat diftue ktu në Shkodër, kur shifeshim ditë për ditë e rrinim bashkë…”.
Se sa e vërtetë është që Alizoti të kishte dijeni, kjo nuk është vërtetuar, por pas kaq vjetësh një dëshmi e shkruar vlen sa një mijë prova.
Ndërkohë ndryshonte arsyeja dhe rrethanat për eliminimin e gazetarit Mustafa Qulli. Të dhënat tregojnë se ai u vra si austrofil dhe kjo ndihej hapur në shkrimet e tij në gazetën “Populli” që botohej në Shkodër, në të cilën ai ishte drejtor. Kjo kishte sjellë zemërimin e malazezëve, por sidomos të serbëve dhe, nga situata e krijuar, ishte një rast që, duke e bërë bashkë me Mustafanë Çerçizin, të eliminonin njëherësh dy shqiptarë që luftonin me penë dhe me pushkë.
KATËR VARRIME
Eshtrat e Çerçiz Topullit nuk gjetën prehje kollaj. Katër herë nëntoka shqiptare ka pranuar trupin e tij të vdekur si të ishte një reagim. Varrimi i parë u krye nga malazezët, të cilët pasi e vranë, ende me gjak të ngrohtë e futën në dhe. Varrimi i dytë u krye më 27 nëntor të vitit 1936, në Gjirokastër, në një ceremoni shtetërore, ndërkohë që më 14 shtator 1936 në Shkodër ishte kryer zhvarrimi dhe kjo u shoqërua me një ceremoni përcjelljeje që ka mbetur në histori, sepse kjo ishte edhe dalja e parë publike e Enver Hoxhës me një fjalim që ai mbajti në ballkonin e bashkisë së qytetit.
Në vitin 1945 u krye varrimi i tretë, duke i vendosur eshtrat në Varrezat e Dëshmorëve në Gjirokastër. Në vitet ’70-të eshtrat u vendosën në kodrën e qytetit të Gjirokastrës bashkë me varret e Bajo Topullit, Koto Hoxhit dhe Pandeli Sotirit të shoqëruara me një memorial.
Shkëputur nga libri “100 vrasjet më të bujshme në historinë e shtetit shqiptar 1912-2017”, me autor Roland Qafokun. / KultPlus.com
Rembrandt, jeta dhe vepra e një mjeshtri të madh të artit evropian
Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606–1669) është një nga piktorët dhe gravuristët më të mëdhenj të historisë së artit perëndimor. Me origjinë nga Holanda, ai është figura më përfaqësuese e Epokës së Artë Holandeze – një periudhë e jashtëzakonshme zhvillimi ekonomik, shkencor dhe artistik në shekullin e XVII, transmeton KultPlus.
Rembrandt lindi më 15 korrik 1606 në Leiden, një qytet universitar në Republikën e Vjetër të Holandës. Ishte fëmija i nëntë në një familje të klasës së mesme. I ati punonte si mullixhi, ndërsa e ëma ishte bijë pjekësi. Megjithëse fillimisht studioi në Universitetin e Leidenit, ai shpejt hoqi dorë nga arsimi akademik për t’iu përkushtuar artit.
Ai u trajnua fillimisht nga piktori lokal Jacob van Swanenburgh dhe më pas nga Pieter Lastman në Amsterdam, i cili ndikoi shumë në stilin e tij të hershëm, sidomos në trajtimin e skenave biblike dhe mitologjike.
Në vitin 1631, Rembrandt u zhvendos në Amsterdam, ku filloi të punonte si portretist dhe fitoi famë të menjëhershme. Ai realizoi portrete të qytetarëve të pasur, duke përfshirë edhe grupe kolektive, të cilat e bënë të njohur në të gjithë vendin.
Një nga veprat më të famshme të kësaj periudhe është “Roja e Natës” (1642) – një pikturë monumentale që sfidoi konventat e kohës me dinamizmin dhe përdorimin dramatik të dritës dhe hijes.
Rembrandt u dallua për mjeshtërinë e tij të jashtëzakonshme në përdorimin e chiaroscuro-s – kontrasti i thellë midis dritës dhe errësirës – që i jepte veprave të tij një ndjesi dramatike dhe emocionalitet të thellë. Ai ishte gjithashtu mjeshtër i gravurës dhe litografisë, duke e ngritur këtë teknikë në lartësi të reja.
Në dallim nga bashkëkohësit, Rembrandt ishte më i interesuar për të zbuluar thellësitë shpirtërore dhe psikologjike të subjekteve të tij, sesa për të idealizuar formën apo për të paraqitur luksin e jashtëm.
Në kulmin e suksesit, Rembrandt jetoi në një shtëpi të madhe në Amsterdam dhe krijoi një koleksion të pasur artesh dhe objektesh antike. Por jeta e tij nuk ishte pa dhimbje: gruaja e tij e dashur, Saskia van Uylenburgh, vdiq e re, dhe vetëm një nga fëmijët e tyre arriti të mbijetojë.
Pas disa vendimeve të këqija financiare dhe mungesës së porosive, ai u përball me falimentim në vitin 1656. Megjithatë, ai vazhdoi të punojë dhe të krijojë disa nga veprat më të thella dhe të sinqerta të karrierës së tij në këtë periudhë të vështirë.
Rembrandt vdiq më 4 tetor 1669, në moshën 63-vjeçare, në varfëri relative. Por vepra e tij ka mbijetuar si një nga thesaret më të mëdha të artit botëror. Ai ka lënë pas qindra piktura, vizatime dhe gravura – një trashëgimi që ndikon akoma edhe sot artistët dhe studiuesit e artit.
Ndër veprat më të njohura të tij përveç “Roja e Natës”, përmendim:
- “Vetëportretet”, të cilat dokumentojnë plakjen dhe transformimin e tij personal e emocional përmes dekadave;
- “Bajamiri i Samaritanit të Mirë”, me thellësi shpirtërore të jashtëzakonshme;
- “Anatomia e Dr. Nicolaes Tulp”, që tregon interesin për shkencën dhe trupin e njeriut.
Rembrandt nuk ishte vetëm një mjeshtër i teknikes, por edhe një hulumtues i madh i natyrës njerëzore. Vepra e tij është një ndërthurje e realitetit të përditshëm me një ndjeshmëri të thellë psikologjike e shpirtërore. Ai mbetet një figurë kyçe jo vetëm për artin holandez, por për gjithë trashëgiminë kulturore të njerëzimit.
Në sytë e shumë studiuesve dhe admiruesve të artit, Rembrandt është piktori që i dha shpirt dritës.KultPlus.com
“Marubi”, ekspozitë me artefakte shkodrane të zbuluara në Muzeun Etnografik të Budapestit
Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” po përgatitet të hapë në fundjavë, ekspozitën “Pazari i humbur i Shkodrës: Ringjallja e një kujtese”.
Kjo ekspozitë sjell për herë të parë në Shkodër koleksionin e Palokë Lacës, një tregtar i hershëm i Shkodrës, artefaktet e të cilit gjenden të ruajtura në arkivën e Muzeut të Etnografisë së Budapestit. Në dialog me objekte nga fondi i etnografisë të Institutit të Antropologjisë dhe me imazhet e papublikuara të arkivit të “Marubit”, ekspozita rrëfen historinë vizuale të Pazarit të Shkodrës, që për dekada ndikoi jetën kulturore dhe ekonomike të qytetit.
Një hapësirë e veçantë i dedikohet edhe dizajnerit të tekstileve Jozef Martini, me punimet e tij në jacquard, që sjellin një qasje bashkëkohore ndaj motiveve tradicionale shkodrane.
Pas përurimit të ekspozitës, vizitorët e ekspozitës dhe të qytetit të Shkodrës mund të shijojnë koncertin e grupit Shkodra Elektronike në shëtitoren e qytetit, duke e plotësuar kështu atmosferën festive të fundjavës.
Projekti i ekspozitës u realizua në bashkëpunim me Muzeun e Etnografisë të Budapestit, Ambasadën e Hungarisë në Tiranë, Ambasadën e Holandës në Tiranë, Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit, Bashkinë e Shkodrës dhe u mbështetet nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit./atsh/KultPlus.com
‘What is light for?’, performancë katërditore me pianistin Marino Formenti në Burgun e Idealit
Në një ngjarje që tejkalon format tradicionale të koncertit dhe performancës artistike, pianisti i njohur ndërkombëtarisht Marino Formenti do të qëndrojë për katër ditë dhe katër netë në ambientet e “Muzeut të Prishtinës – Burgu i Idealit”, duke sjellë një përvojë të veçantë muzikore dhe njerëzore me titullin “WHAT IS LIGHT FOR?”, përcjell KultPlus.
Kjo performancë unike do të nisë më 17 korrik, nga ora 19:00 dhe do të zgjasë deri më 20 korrik në mesnatë, me dyer të hapura për vizitorët çdo ditë nga ora 11:00 deri në mesnatë.
Përgjatë këtyre katër ditëve, Formenti do të jetojë brenda burgut, aty do të flejë, ushqehet, do të mirëpresë mysafirë dhe do të luajë në piano.
Në vijim, KultPlus ua sjell njoftimin e Molla e Kuqe NGO:
WHAT IS LIGHT FOR?
Performancë katërditore me pianistin Marino Formenti në Burgun e Idealit
– Prej datës 17. korrik, nga ora 19:00, deri më 20 korrik (mesnatë)
– Çdo ditë e hapur për vizitorë nga ora 11:00 deri në mesnatë
Performancë muzikore & Lexim: tekste nga burgu
HIRI I GRAMSHIT
Më 20.7. Ora 20:00
Pianisti me famë botërore në muzikën klasike dhe bashkëkohore, Marino Formenti (“Best of New York Times”, “Best of The New Yorker”), do të qëndrojë për 4 ditë dhe 4 netë në “Muzeu i Prishtinës – Burgu i Idealit”. Gjatë kësaj kohe, ai do të jetojë në burg, do të flejë, ushqehet, mirëpresë mysafirë dhe do të luaj në piano.
Muzika, koha, hapësira, tingulli – dhe mbi të gjitha të qenurit bashkë – janë thelbi i kësaj performance.
Vizitorët ftohen për një pije e të dëgjojnë muzikë, të kalojnë kohë me pianistin apo ta shpërfillin atë, të vijnë të rrinë ca çaste dhe të kthehen sërish, të lexojnë, të shkruajnë, të vizatojnë, e të rikthehen ditën tjetër prapë.
Gjithashtu, ju mund të sillni a propozoni muzikë për Marinon, apo të vini me një instrument dhe të luani bashkë. Ndërveprimi gjithnjë është i mundur me të apo vizitorët tjerë: që të dëgjoni një koncerte intim, ndërveprues dhe për të shkëmbyer përvoja së bashku.
Temat që lidhen me burgun – shtypja, detyrimi, liria, pushteti, hierarkia, guximi, dëbimi, deportimi – do të eksplorohen përmes muzikës dhe bisedave me ish-të burgosurat/it politike/ë.
Pika muzikore nga: J. S .Bach, Philip Glass, Nirvana, Brian Eno, Morton Feldman, Frédéric Chopin, Erik Satie, John Lennon, Franz Schubert, Galina Ustvolskaya, Marino Formenti ose të tjerë; muzikë popullore, këngë burgu, këngë politike etj.
Ky aktivitet realizohet nga Molla e Kuqe NGO, në kuadër të projektit për funksionalizimin e hapësirës së muzeut, të mbështetur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për vitin 2025./KultPlus.com
Festivali Anibar nis edicionin e 16-të
Një numër i madh artistësh, aktivistësh dhe adhuruesish të animacionit u mblodhën të hënën
mbrëma në Kinemanë e Liqenit në Parkun e Pejës për të hapur edicionin e 16-të të Festivalit
Ndërkombëtar të Animacionit, Anibar, i cili këtë vit vjen me një pyetje urgjente dhe pa përgjigje
të qartë: “Çfarë është e ardhmja?”
Nën tingujt e korit dhe magjinë e animacionit, ceremonia e hapjes së festivalit u mbajt në një
atmosferë të ngrohtë, me një publik entuziast nga vendi, rajoni e bota.
Mbrëmja nisi me një interpretim emocionues e të veçantë nga Kori i mirënjohur “Siparantum”
nga Peja. Kurse, pas performancës, audienca pati mundësinë të shikojë filmin “Një Botë në
Kaos” nga David Crisp – një film që shpalos sfidat e shumta me të cilat po përballet planeti ynë.
Anibar këtë vit do të zgjasë deri më 20 korrik, për të sjellë mbi 160 filma nga 51 shtete të botës,
ndër ta një kategori e veçantë e titulluar “Palestine Animated.” Filmat do të konkurrojnë në
gjithsej 6 gara dhe 5 kategori jo-garuese.
Ndër tjera, një mori aktivitetesh – panele diskutimi, punëtori dhe propozime për animacione, do
të mbahen nëpër hapësira të ndryshme të qytetit, përfshirë shfaqjet e filmave në Kinemanë Jusuf
Gërvalla, Kinematë Kuba dhe Liqeni, Kinemanë Çarshia si dhe Galerinë e Arteve.
Po ashtu, programi profesional i festivalit, Anibar Pro, do të bashkojë krijues, mentorë,
producentë dhe studio nga Kosova dhe vende të tjera evropiane për të shkëmbyer njohuri dhe për
të zhvilluar projekte të reja në fushën e animacionit.
Anibar Pro mbështetet nga GENESIS, një iniciativë franceze-kosovare me mision fuqizimin e
gjeneratave të reja të sipërmarrësve kreativë në animacion, lojëra digjitale dhe multimedia.
Për plot një javë, Peja do të gjallërohet me aktivitete krijuese, bashkëpunim, si dhe angazhim për
mbrojtjen e mjedisit./KultPlus.com
Opera dhome, shfaqet për herë të parë në kishën Shën Lucia në Durrës
Kompozitori Red Radoja krijoi veprën “Ëndrra e Gotfridit” që u ngjit në skenë në kuadër të edicionit të 20-të të Festivalit Ndërkombëtar të Muzikës së Dhomës.
Radoja, që jeton dhe krijon prej vitesh në Francë, e ka shkruar operën fillimisht në frëngjisht. Tani, për herë të parë, ajo vjen në versionin shqip, duke sjellë një premierë unike për skenën shqiptare, ku muzika klasike, elementet shqiptare, ëndrrat dhe realiteti bashkohen në një akt të vetëm.
Në skenë u ngjitën emra të njohur të muzikës lirike, si tenori Neron Kacerja, mezzo-sopranoja Anita Kërhani dhe bas-baritoni Hektor Leka. Vepra u shoqërua nga një kuartet instrumental, i cili u dirigjua në piano nga vetë autori.
“Ëndrra e Gotfridit” u prit me entuziazëm nga publiku dhe u përjetua si një moment i veçantë artistik, që lidh krijimtarinë shqiptare me standardet evropiane të muzikës së dhomës./ KultPlus.com
Publikohet fotografia e parë nga seriali i ri “Harry Potter”, HBO zbulon kastin e ri
Magjia rikthehet me pamjen e parë nga adaptimi televiziv i shumëpritur i sagës “Harry Potter”. HBO publikoi sot fotografinë e parë zyrtare nga seriali, ku shfaqet aktori i ri Dominik McLaughlin në rolin e magjistarit të famshëm, duke mbajtur syzet karakteristike dhe veshjen klasike të shkollës së magjisë, Hogwarts. Në dorë ai mban një klaketë xhirimi, duke sinjalizuar fillimin e një epoke të re për fansat e kësaj bote të dashur.
Dominik McLaughlin do të pasojë Daniel Radcliffe në rolin që e bëri atë një ikonë globale, teksa HBO premton një “adaptim besnik” të librave të J.K. Rowling. Seriali do të publikohet në vitin 2027 në HBO dhe HBO Max, si dhe në disa tregje ndërkombëtare përfshirë Gjermaninë, Italinë dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Produksioni ka zbuluar disa emra të rinj të kastit, si Rory Wilmot (Neville Longbottom), Amos Kitson (Dudley Dursley), Louise Brealey (prof. Rolanda Hooch) dhe Anton Lesser (Ollivander). Ndërkohë, emra të njohur që janë konfirmuar më herët përfshijnë John Lithgow si Albus Dumbledore, Paapa Essiedu si Minerva McGonagall, Janet McTeer si Severus Snape dhe Nick Frost në rolin e Hagridit.
Në qendër të serialit do të jetë treshja e re e protagonistëve: McLaughlin si Harry, Alastair Stout si Ron dhe Arabella Stanton si Hermione. Të tre aktorët e rinj pritet të udhëheqin projektin për të paktën një dekadë, sipas planeve afatgjata të HBO.
Autorja J.K. Rowling do të jetë vetë pjesë e ekipit si producente ekzekutive, duke garantuar që seriali do t’i qëndrojë sa më afër origjinalit letrar që ka magjepsur breza të tërë. Fansat anembanë botës tashmë janë në pritje të këtij udhëtimi të ri drejt Hogwarts-it./ KultPlus.com
