“Pra mallkue njai bir Shqyptari, qi këtë gjuhë të Perëndis’, trashigim që na la i pari, trashigim s’ia len ai fmis”

Poezi e shkruar nga Gjergj Fishta.

Porsi kanga e zogut t’verës,
qi vallzon n’blerim të prillit;
porsi i ambli flladi i erës,
qi lmon gjit e drandofillit;
porsi vala e bregut t’detit,
porsi gjâma e rrfès zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare.

Ah! po; â’ e ambël fjala e sajë,
porsi gjumi m’nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhè ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubinit,
ka’i bien qiellvet tue flutrue
n’t’zjarrtat valle t’amëshimit.

Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis’,
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s’ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,
flet e t’veten e lèn mbas dore.

Në gjuhë shqype nanat tona
qi prej djepit na kanë thânun,
se asht një Zot, qi do ta dona;
njatë, qi jetën na ka dhânun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t’enden stina e moti,
do ta gzojn kta djalë mbas djali.

Shqyp na vete, po pik’ mâ para,
n’agim t’jetës kur kemi shkue,
tue ndjekë flutra nëpër ara,
shqyp mâ s’pari kemi kndue:
kemi kndue, po armët besnike,
qi flakue kanë n’dorë t’shqyptarëvet,
kah kanë dekë kta për dhè të’t’Parvet.

Në këtë gjuhë edhe njai Leka,
qi’i rruzllim mbretnin s’i a, xûni,
në këtë gjuhë edhe Kastriota
u pat folë njatyne ushtrive,
qi sa t’drisë e diellit rrota,
kanë me kênë ndera e trimnive.

Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini,
gegë e toskë, malci e qyteta,
gjuhën t’uej kurr mos ta lini,
mos ta lini sa t’jetë jeta,
por për tê gjithmonë punoni;
pse, sa t’mbani gjuhën t’uej,
fisi juej, vendi e zakoni
kanë me u mbajtë larg kambës s’huej,

Nper gjuhë shqype bota mbarë
ka me ju njohtë se ç’fis ju kini,
ka me ju njohtë për shqyptarë;
trimi n’za, sikurse jini.
Prandaj, pra, n’e doni fisin,
mali, bregu edhe Malcija
prej njaj goje sod t’brohrisim:
Me gjuhë t’veten rrnoftë Shqypnia!

Shtëpia e At Gjergj Fishtës në shkatërrim e sipër, nisin matjet për hartimin e projektit restaurues (FOTO)

Shtëpia ku ka jetuar At Gjergj Fishta, tashmë është në një gjendje thuajse të mjerueshme.

Dritareve të thyera, pamjes jo të mirë të oborrit dhe gjendjes fizike të shkatërruar të kësaj shtëpie që është Monument Kulture, duket se i ka ardhur fundi, shkruan KultPlus.

Sot përmes një publikimi në rrjetin social Facebook, nga drejtori i Trashëgimisë Kulturore-Historike në Lezhë Paulin Zefi, është bërë e ditur se kanë nisë të bëhen matjet për hartimin e projektit restaurues të këtij objekti.

“Në Fishtë pranë shtëpisë Monument Kulture ku ka jetuar i madhi At.GJERGJ FISHTA duke bërë matjet për hartimin e projektit restaurues të këtij objekti tejet të amortizuar së bashku me specialistët e Drejtorisë së Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit(Bashkia-Lezhë)..
*Lidhur me gjendjen fizike të Monumentit, pamjet flasin vetë…”, ka shkruar Zefi në rrjetin social Facebook./ KultPlus.com

28 Nanduer 1913

Poezi nga Gjergj Fishta.

Oj Zanë, t’këndojm… t’vajtojm, deshta me thanë;
Pse sot ditë kangët s’asht për mue e tye.
Po ç’gzim kjo ditë ne mundet me na dhanë,
Kur, qe; mbas nji motmoti q’iu pëlqye
Europës shqiptarin zot n’shpi t’vet me lanë
E kujt pose Hyut, n’këtë jetë mos me i shërbye,
Shqiptari i ndam’ prap me vedvedi gjindet
E shk’asht ma zi, prej vedit edhe s’bindet…

Flamuri kombtar nuk ka ç’ka ban nder ne,
Po kje se dashtni nuk kem’ për Atdhe!
E, drue dashtni për Atdhe nuk ka shqiptari;
Me gjasë, s’çan krye shqiptari për komb t’vet,
As për at gjuhë të ambël qi i la i Pari,
As pse Shqipnia n’vedi u ba sot shtet;
Pse e shoh se veç atje ku xhixhllon ari
Pa frymë e tue dihatë vrap ai nget,
Si Krishtin shiti Juda Iskarjot,
Drue Adheu ndër ne po shitet për një zallotë…
A thue mos fola keq?… Po lypi t’falun,
Përse ktu vetë me fue nuk due kërkëndin,
E pse asht mirë fjalën n’zemër t’fryt m’e ndalue,
Por ai, qi të liruem me e pasë s’don vendin,
A prej së tjerëve s’don me ia lshue rendin
A thue ai s’asht Judë? Po, kambë e krye Iskariota!,
E pra kso nipash ka edhe shum Kastriota…
E po për ata qi detyrë e nder harrue,
Qi marrë e turp kaherë flakërues mbas shpinet,
M’visar t’Atdheut me t’huej shkojn tue tregue
Kush ndyet mbas Frankut rrejtë, kush mbas stërlinet
Kush pse dinari tepër i ash lakmue.

E Atdheun’ prej t’huejsh me e qitun duen bashtinët,
Thue edhe për ta ndokuj do t’i vijë çuda,
Kur them se nuk janë tjetër veçse Juda?…
Po, Juda janë e gjinde janë tradhtarë.
Mori
M’kamë kryekungujt prej si u vunë,
Duel padija n’krye të vendit;
Njerzt e kënuen u poshtnune,
Metën t’urtit jashtë kuvendit.
Duel me faqe t’bardhë trathtari,
Shpirt e fis qi ka kuletën;
U ndëshkue pa dhimë Shqyptari,
Qi për fis nep gjan e jetën.

Shqynis zani atbotë i humi,
T’huejt mi qafë i a vunë themrën,
E e mloj skami, terri e gjumi,
Djelmt e vet i a lnurën zemrën.
E Shqyptarët jo veç s’e nisen
Për kto punë përjashta Momin.
Por ma fort, medje, e konisen.
Msue gjithmonë me ndërue llomin…
E njikshtu, qitash, njaj i cilli
S’e la mrendë e detit vala,
S’e la ferri, toka e qilli,
N’ Shqypni majet porsi njala.

Fëmijët në fshatin Fishtë, mbjellin pemë në 146 vjetorin e lindjes së poetit Gjergj Fishta

Në përvjetorin e 146 të lindjes së Gjergj Fishtës, u zhvillua një aktivitet përkujtimor të organizuar nga biznesi i Agro-Turizmit “Mrizi i Zanave” dhe komuniteti i fshatit Fishtë.

Fëmijët mbollën vullnetarisht pemë, në komunitetin e tyredhe në këmbim Agrobiznesi “Mrizi i Zanave” u dhuroi libra dhe mjete të tjera shkolle. Fëmijët e shoqëruan aktivitetin përkujtimor me vjersha të poetit, me këngë e valle të zonës ku lindi at Gjergj Fishta, shkruan atsh.

Gjergj Fishta u lind më 23 tetor 1871. Studimet e para i kreu ne Seminarin françeskan të Shkodrës dhe më pas në seminarin e Troshanit, ku u shfaqen edhe shkëndijat e para të talentit të tij poetik. Studimet e mëtejshme i mori në Bosnje, ku studioi filozofi dhe teologji.

Fishta është themelues i shoqërisë Bashkimi në Shkodër (1899), që punoi për shqipen e përbashkët,fjalorin, alfabetin dhe botoi libra me vlerë kombëtare:kryetar i Komisionit të alfabetit shqip në Kongresin e Manastirit(1908). Fishta u bë drejtori i parë shqiptar i Shkollës Françeskane në Shkodër , ku futi shqipën si gjuhë mësimi,pra një akt i tij madhorë.

Më 1913, ai themëloi revistën zëmadhe, “Hylli i Dritës”, (një nga revistat më të njohura të kulturës shqiptare), më të cilën bashkëpunoi deri në vdekje. Fishta ishte deputet i Shkodrës në Parlamentin e parë shqiptarë dhe nënkryetar i tij; përfaqësoi Shqipërinë në Konferencën e Parisit(1909) dhe në Konferencën Ndërballkanike më 1930-1931.

Poetin e madh e nderuan në shumë veprimtari: Më 1931 Greqia i dha dekoratën “Foenix”. Më 1939 Italia e bëri anëtar të Akademisë së saj. Atë Gjergj Fishta vdiq në Shkodër më 30 dhjetor 1940. /KultPlus.com

Shqypnia

Në datëlindjen e Gjergj Fishtës

Edhè hâna do t’ a dijë,
Edhè dielli do t’ két pá,
Se për qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija ‘i vend nuk ká !
Fusha t’ gjâna e kodra t’ blera,
Zijes s’ mnershme larg kû âsht droja,
Me gaz t’ vet ktû i veshë Prendvera,
Si t’ Parrizit t’ larmet shtroja.
Nën nji qiellë përherë t’ kullueme,
N’ rreze e n’ dritë përshkue unjí,
Bjeshkë e male të blerueme
Si vigâj shtiellen n’ ajrí.
Ke ato bjeshkë e ke ato male
Kroje t’ kjarta e t’ cemta gurra,
Tue rrëmbye npër mriza hale,
Gurgullojn npër râjë e curra.
Mbi ato male e bjeshkë kreshnike
Léjn mande’ ata djelm si Zâna,
Armët e t’ cillvet, përherë besnike,
Janë përmendë ndër fise t’ tana.
Atje léjn, po Toskë e Gegë,
Si dý rreze n’ flakë t’ nji dielli:
Si dý rrfé, qi shkojn tue djegë,
Kúr shkrepë rêja nalt prej qielli.
Oh! Po, e din i prûjtë anmiku,
Se âsht rrfé zogu i Shqyptarit,
Rijtun gjakut kah çeliku
N’ dorë t’ ktij shndritë për vend t’ të Parit.
Ato male të madhnueshme,
Ato, po, kanë mûjtë me pá
Se sa forca e pafrigueshme
N’ turr t’ Shqyptarit pît ka rá.
Dridhet toka e gjimon deti,
Ndezen malet flakë e shkndija,
Ka’ i frigueshëm, si tërmeti,
Atje rrmben kû e thrret Lirija.
Lume e shé para atij ngelin,
I a lshojn udhën dete e male;
Mbretënt fjalën s’ mund t’ i a shkelin,
Turrin ferri s’ mund t’ i a ndalë.
Shkundu pluhnit, prá, Shqypní,
Ngrehe ballin si mbretneshë,
Pse me djelm, qi ngrofë ti n’ gjí,
Nuk mund t’ quhesh, jo, robneshë.
Burrë Shqyptár kushdo i thotë vetit,
Qi zanát ka besë e fé,
Për Lirí, për fron të Mbretit
Me dhânë jetën ka bâ bé.
Sy për sy, po, kqyr anmikun;
Përse djemt, qi ti ke ushqyue,
S’ i ka pá, jo, kush tue hikun:
Friga e dekës kurr s’ i ka thye,
Kaq të bukur, kaq të hieshme
Perëndija t’ fali i Amshueshëm,
Sá ‘dhe deka âsht për tý e shieshme:
N’ gjí t’ and vorri âsht i lakmueshëm.
Po, edhè hâna do t’ a dijë,
Edhè dielli do t’ két pá,
Se për qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija ‘i vend nuk ká !
Rrnosh e kjosh, prá moj Shqypní,
Rrnosh e kjosh gjithmonë si vera,
E me dije e me Lirí
Për jetë t’ jetës të rrnoftë tý ndera./KultPlus.com

104 vjet nga botimi i revistës së parë në Shqipëri “Hylli i Dritës”

“Hylli i Dritës” ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Provinçes Françeskane në Shqipërí, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj Át Gjergj Fishta, por madjè një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Provinçën Françeskane por edhe Kombin, shkruan KultPlus.

Më 11 tetor 1913, nën drejtimin e Gjergj Fishtës, u botua në Shkodër, botimi i parë i revistës “Hylli i Dritës”. Sot, shënohem plot 104 vjet që nga botimi i parë i kësaj reviste.

Duke i hedhur një sy përmbajtjes, të pasqyruar në 20 vjetët e jetës së tij, kemi me pasë një shëmbëlltyrë të larmisë së shkrimeve, studimeve e bashkëpunimeve të ndryshme që mbushin faqet e kësaj reviste.

Prej veprimtarisë botuese shumëvjeçare mendojmë se duhen ndjerrur në pah jo aq arsyet dhe argumentet që i dhanë shkas këtij botimi, sepse për këtë flet mjaft qartë me shkrimet që përmban, por më fort shkaqet që sollën bukur mirë dy herë pezullimin e tij dhe herën e tretë ndalimin, rreth gjysmë shekulli, nga ana e regjimit komunist, antishqiptar, antikatolik, në mos shprehje e një antikulturësie të posaçme e të skajshme. / KultPlus.com

Ekspozitë me dorëshkrime dhe objekte personale të At Gjergj Fishtës dhe At Zef Pllumit

Në vijim të aktiviteteve me rastin e 10 vjetorit të ndarjes nga jeta të një nga figurave më të shquara të kulturës shqiptare, At Zef Pllumit, do të hapet edhe një ekspozitë, shkruan KultPlus.

Provinca Franceskane e Shqipërisë në bashkëpunim me Arqipeshkëvinë Metropolitane të Tiranës – Durrësit dhe Bibliotekën Kombëtare me rastin e 10 vjetorit të vdekjes së At Zef Pllumit, në ambientet e Kurias Ipeshkvore (pranë Katedrales së Shën Palit) Tiranë, organizon ekspozitën me dorëshkrime dhe gjëra personale të At Gjergj Fishtës dhe At Zef Pllumit, të shtunën, më 30 shtator, ora 12:00.

Më këtë rast një fjalë përshëndetëse do ta mbaj Shkëlqesia e Tij Imzot George Frendo. / KultPlus.com

Polemika satirike e Gjergj Fishtës për Faik Konicën

Që më herët është botuar një artikull ku flitet për Kastriotin e fundit që pretendoi fronin e Shqipërisë. Emri i tij ishte Juan Pedro Aladro Kastriota, jetonte në Madrid të Spanjës dhe pretendonte për një lidhje të largët tijën me Gjergj Kastriotin, një lidhje jo e ligjshme, pasi vinte si fryt i marrëdhënieve jashtëmartesore.

Disa nga mbështetësit e tij ishin atdhetarë të njohur, ku, mes tyre, përmendim edhe Faik Konicën i cili i dha një hapësirë të konsiderueshme në revistën e tij “Albania” duke shkruar mbi historinë e jetës së tij dhe lidhjet e tij farefisnore me Gjergj Kastriotin, shkruan Konica.al

Sipas gjasave, kjo hapësirë iu dha pasi Juan Kastriota ndihmoi financiarisht revistën në botimin e saj dhe në botimin e kalendarit të përvitshëm, pasi revista, çdo fundvit, bashkë me revistat e vitit që kishte kaluar, dërgonte edhe një kalendar me urimin e Vitit të Ri për ato që ishin të interesuar t’i blenin.

Përveç kësaj, ai reklamoi edhe një fotografi tijën në të cilën ai falënderohej dhe nderohej me titullin “I ndritshmi Gjin Kastrioti” e të tjerë.

Sipas një versioni të historisë, flamuri i ngritur në Vlorë në nëntorin e vitit 1912 nuk është punuar nga Marigoja, por i është dhuruar njërit prej firmëtarëve të pavarësisë nga vetë Juan Pedro Aladro Kastriota.

Njohja e tij në Shqipëri u bë kryesisht nëpërmjet revistës “Albania” ndonëse ajo nuk ishte e vetmja që e reklamonte figurën e tij. Kështu, mes intelektualëve shqiptarë, lindi debati nëse duhej që ai të vinte në Shqipëri apo jo. Jashtë këtij debati nuk mund të rrinte as Atë Gjergj Fishta, i cili shkruan një satirë të qartë me titull “Jaho Begu e Palokë Cuca” për Juan Kastriotin dhe një tjetër pretenduesi si pasardhës i Gjergj Kastriotit me emrin Gjikë.

Gjithashtu, në një pjesë (pjesën e fundit ndër pjesët e mëposhtme), Atë Fishta polemizon dhe ironizon edhe atdhetarët që e mbështetën Juan Kastriota, një ndër të cilët ishte edhe Konica.

Poezia e tij është e jashtëzakonshme dhe ka një satirë sa therëse, aq edhe të këndshme. Konica.al po ju paraqet pjesë nga ajo poezi, marrë nga “Anzat e Parrnasit”, Botimi i tretë, 1942:

Pjesa ku flitet për ardhjen e Juan Pedro Aladro Kastriota (Gjin Kastrioti):

Paj në krajli – deshti Zoti –
Që na bijti, Gjin Kastrioti,
Njashtu nget n’Madrit.
Madje thonë se e kem kushri
E me gjasë n’per nji baxhi,
Martue n’Spanjë kah dit.
Kjo baxhija, sa kje vajsë,
Thonë kje halla e nanës s’dajës
E Gjergjit Kastriota.
S’ka ma ngjat, po e shihni vetë:
T’gjithve nji nanë s’na bjen n’ket jetë,
Si i qet kpurdhat bota.
E prandej me shumë arrsye
Gjinit sod i ka hyp n’krye
Me ardh krajl ndër ne.

Pjesa ku flet për Gjikën

Nji farë Gjiket paska ndi
Se po u lypka krajl n’Shqypni
Derës bujare le;
E t’u ngrehka, jurra djalë,
Diku kambë e diku m’kalë,
Me ardh krajl n’kët dhe.
Pse, me gjasë edhe aj po thotë
Se me fis asht Kastriotë
Gjakut t’Skanderbegut.
Kjosha bindë prej Gjergj Kastriotit
Ç’paska ba aj asi motit,
Tuj hap rodin (fisin) dheut.

Pjesa ku flet për mbështetësit dhe miqtë e Juan Pedro Aladro Kastriota

Përse Aladroja i ka do pare
Me të cillat n’tokë shqyptare
E ka xanë ndoj mik,
T’cill’t mandej, po duen me thanë
Se atij besen ia kanë dhanë
N’Triestë a Dubrovnik.
Qi n’seli kanë për ta vue,
N’kjoftë se i herë ka me u pague
Njado borxhe t’vjetra.
Gjindja e moçme për atdhe
Kjen mundue me besë e fe,
E me armë e letra;
Po, por t’sodshmit – kqyr nji herë!
E kanë gjetë se me tefterë
Puna hecë ma mbarë.
Prandej sod edhe ‘i stervinë
Mjaft qi t’hasë kund m’ndoj sterlinë
E’mbahet atdhetar.

Në ditëlindjen e At Gjergj Fishtës, bëhet zbulimi i shtatores së autorit

Unioni i Shkrimtarëve ka njoftuar për dy ngjarje kulturore që do të mbahen përgjatë datave 27 shtator dhe 23 tetor, përcjellë KultPlus.

Më datë 23 tetor, me rastin e ditëlindjes së Homerit shqiptar, At Gjergj Fishtës (23 tetor 1871), do të bëhet zbulimi i shtatores së autorit dhe me këtë rast do të lexohen edhe disa poezi.

Andaj, të gjithë poetët që janë të interesuar që me rastin e zbulimit të përmendores të marrin pjesë me poezitë e tyre, ftohen të jenë pjesë e eventit më 23 tetor.

Ndërsa nga data 27 shtator deri më 30 shtator, do të mbahet Simpoziumi i 5-të ndërkombëtar me ç ‘rast më 28 shtator organizohet ora e madhe letrare ku seleksionimin për të lexuar pozitë do e bëjnë këshilli organizativ nën udhëheqjen e Prend Buzhales, Gjongjergjaj Lyra dhe të tjerë.

Tema e këtij edicioni do të jetë: Identiteti evropian në literaturë

Poashtu pas orës letrare do shtrohet një drekë për krijuesit shqiptarë dhe ndërkombëtarë nga Unioni i Shkrimtarëve. / KultPlus.com

Ja si shprehej Fishta për myslimanët shqiptarë

Gjergj Fishta, përveç krijimtarisë letrare shquhej edhe për mbështetjen që jepte për t’i harmonizuar raportet mes feve të shqiptarëve.

“Në rast se ata nuk na duan në një shtet të vetëm, pasi thonë shqiptarët qenkan Musliman
Atherë… Na Kristianët, do ti shkriejmë kryqet tona dhe do ti bajmë fishek, me mbrojt vllaznitë tanë musliman shqiptarë”, është ky një citat i At Gjergj Fishtës i cili tregon shumë për harmoninë fetare në mes shqiptarëve.

Madje, poeti i madh shqiptar Fishta në çdo festë të besimit mysliman lidhte një varg llambash me ngjyra që nga Kisha e fretërve e deri tek xhamia në piacë.

Kjo tregon se përjetësisht mes krerëve të besimeve fetare në Shqipëri gjithnjë ka ekzistuar një harmoni e mrekullueshme fetare. / KultPlus.com

Fishta: Shqiptarët kopukë, presin çfarë u jep Evropa

“Njerëzit janë tuj ndejë hijeve pa punë, tuj pritë me gojë hapët, si zogj pëllumbash, pale se shka po u bjen nana-vida Europë”, shkruan ndër të tjera At Gjergj Fishta në vitin 1913.

Edhe pse kanë kaluar 104 vite që nga koha kur është shkruar, shkrimi është më aktual se kurrë.

Titulli ‘Shqiptarët presin çfarë u jep Evropa’ tregon për politikanët që mendojnë për interesat e tyre personale dhe jo për Shqipërinë./ KultPlus.com

Lexoni shkrimin: