“Nëna ime nuk u dërgua kurrë në shkollë. Përderisa tezet e mia u dërguan për një vit apo dy, dërgimi i saj në shkollë nënkuptohej si humbje e forcës punëtore pasi që ajo ishte anëtarja më e zellshme e familjes. Deri në moshën 14 vjeçare ajo kishte mbledhur aq shumë para sa që ka qenë ne gjendje ta blejë një shporet për shtëpinë familjare.
Ajo ishte fëmija i tretë në një familje me shtatë fëmijë. Kur motrat e mia dhe unë e kemi pyetur nënën time se ku dhe si e ka njoftuar babain tim, ajo është përgjigjur, “Në atë moment kur ka hy n ‘dhomën e fjetjes”. E kishin martuar në moshën 17 vjeçare dhe ajo e takoi babain tim për herë të parë kur e dërguan në dhomë në natën e martesës. Madje edhe në ditën e martesës ajo nuk kishte ditur se cili nga burrat do të ishte bashkëshorti i saj”, ky është nja pasazh I shkëputur nga libri Palinë, I këngëtares nga Kosova Fatime Kosumi, ose e njohur me emrin e artit Andrra. Në librin gati autobiografik ajo jep një udhëtim në historinë e saj personale, për të treguar si ka qenë gjendja me femrat në Kosovë.
“U fejua kur i kishte pasë katërmbëdhjetë dhe e kuptoi këtë ditën kur shporeti të cilin e kishte blerë për familjen e saj po transportohej. Tezja e saj ishte në vizitë atë ditë dhe kur nëna kishte arrite në shtëpi të gjithë ia kishin ngulë sytë dhe tezja ia kishte plasë vajit. Duke e pasur të pamundur të kuptojë tensionin emocional i cili po mbizotëronte, nëna kishte pyetur se çka ka ndodhur dhe tezja i kishte treguar, “T’kanë feju!”. Nëna nuk e ka kuptu se çka nënkupton ajo punë, po kjo nuk e ka ndalë tezën e saj nga çirrjet. “Po të isha në vendin tond, nuk ja kisha jep shporetin!”. Nëna ime e kujton këtë sekuencë me humor…”, shkruan Kosumi.
Për të, “procesi i rishikimit të jetës tënde është pa dyshim terapeutik dhe mua më kujtohet si vajzë e vogël kur nëna ime është mundu me na tregu rreth përvojave të saja dhe ndonjëherë kur motrat e mia dhe unë nuk i kushtonim vëmendje ajo thoshte me vete, “Me pasë mësu me shkru, kisha shkru historinë teme.” Në 2014 ajo kishte vendosur të udhëtoj në regjione të ndryshme të Kosovës të hulumtonte dhe dokumentonte rapsodin e kënduar nga gratë e fshatrave, të cilat tregojnë histori jetësore ngjashëm me ato të nënës së saj. Rezultati ishte një dokumentar i shkurtër “Këngë e Defa – Rapsodi i Femrave nga Kosova”. Po ashtu ajo nisi të lexoj librat e Anton Çetës, profesor dhe studiues i folklorit.
Nga viti 1953 deri në 1987 ai kishte botuar 16 libra me folklorin që kishte mbledhur, përfshi këtu edhe përrallat, mitet, baladat, legjendat dhe tekste të këngëve nga të gjitha regjionet shqipfolëse. “Palinë është një përzgjedhje e teksteve që i kam zbuluar në këtë rrugëtim. Ky është vetëm një fragment nga historia e nënës sime dhe i shumë grave rreth e përqark globit të shkëputura nga shkrim-leximi në pamundësi ta shkruajnë historinë e tyre përveçse përmes këngës.”, thotë ajo. Vetëm pak ditë më parë ajo intepretoi këngët e këtij albumin tek Qendra e Artit Tulla në Tiranë. / Gazeta Shqip / KultPlus.com
