Elbasani mirëpriti sot trofeun “Dita e Verës”, një aktivitet tashmë tradicional që mbledh çiklistë nga qytete të ndryshme të vendit, duke promovuar sportin dhe një stil të shëndetshëm jetese.
Të apasionuarit pas çiklizmit kaluan një ditë fantastike, duke përshkuar rrugët e qytetit në një atmosferë festive dhe plot energji. Aktiviteti u përshëndet nga kryetari i Bashkisë Elbasan, Gledian Llatja, i cili vlerësoi angazhimin e të rinjve dhe sportdashësve në këtë event të rëndësishëm.
Falë masave të marra nga Policia e Shtetit dhe ajo Bashkiake, turi u zhvillua pa probleme, duke garantuar sigurinë e çiklistëve dhe qytetarëve që ndoqën nga afër këtë garë sportive.
Trofeu “Dita e Verës” është kthyer në një traditë që jo vetëm promovon sportin, por edhe promovon qytetin e Elbasanit si një destinacion të rëndësishëm për evente sportive dhe kulturore. /atsh/ KultPlus.com
“The Sunday Pictoral” ka botuar, të dielën e 25 majit 1930, në faqen n°2, intervistën ekskluzive asokohe me Aleksandër Moisiun në Londër, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Aktori i madh këtu
Aleksandër Moisiu nesër mbrëma luan në Londër
1300 herë në një pjesë
Burimi : The Sunday Pictoral, e diel, 25 maj 1930, faqe n°2
Aleksandër Moisiu, aktori i famshëm gjerman, i cili ka luajtur Hamletin 1000 herë dhe ka luajtur Stanhope në produksionin vjenez të “Journey’s End — Fundi i Udhëtimit”, tani ndodhet në Londër.
Ai erdhi në Londër sepse, pasi kishte performuar pothuajse në çdo kryeqytet tjetër të botës, ai aspiron, si emri i tij Aleksandri i Madh, të pushtojë kryeqytete të reja.
Sulmin e tij do ta nisë në Teatrin Globe nesër mbrëma, kur do të hapë sezonin ndërkombëtar të Cochran dhe Maurice-Browne si Fedya në “Der Lebende Leiehnam” (“Kufomën e gjallë”) të Tolstoit. Këtë, pjesën e tij më të famshme, ai e ka luajtur mbi 1300 herë.
“Megjithëse nuk kam aktruar kurrë më parë në Londër,” tha zoti Moisi dje për The Sunday Pictorial, “unë nuk po ndihem nervoz. Unë jam mjaft kurioz – kurioz të takoj luanin tuaj anglez dhe të shoh nëse ai do të më gëlltisë. Ndoshta ai nuk është aq i mprehtë sa e kanë pikturuar. Shpresoj që jo.”
“Fakti që aktroj në gjermanisht, shpresoj, nuk do të më bëjë të pakuptueshëm për audiencën londineze që nuk e kupton gjuhën. Aktrimi është më i thellë se fjalët.”
Sharmi i Moisiut vendoset që me shikimin e parë. Ai ka flokë të zinj, sy depërtues por të butë dhe një zë me ëmbëlsi dhe bukuri të pakrahasueshme.
“Më pëlqen më shumë, — tha ai, — të aktroj në një teatër intim, me publikun afër meje. Sa më larg të jeni nga audienca, aq më e vështirë është ta bëni — si e quani ? — transmetimin e rrymës (energjisë).”
Pas një jave me “Der Lebende Leichmam — Kufomën e Gjallë”, Moisiu do të shfaqet në teatrin Globe në shfaqjen e “Hamletit”.
“Por jo,” tha ai, “Hamleti me pallto. Publiku modern nuk i vlerëson vërtet kostumet moderne, edhe pse ato mund t’u japin atyre një ndjesi të këndshme të çastit.”/ KultPlus.com
Parku Arkeologjik Shkodër gjatë dy muajve të parë të vitit 2025 ka mirëpritur mbi 4,700 vizitorë, 27% më shumë krahasuar me vitin 2024.
Shifra u bë e njohur nga ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja ndërsa ndau foto nga vizitorë të ndryshëm në rrjetet sociale.
Turistët në Shkodër ndalen në kala për një vizitë ndërsa ndodhen qoftë edhe tranzit drejt veriut të vendit. Kalaja e Shkodrës ka pozicion të atillë që nuk tërheq vetëm për vlerat e trashëgimisë historike, por edhe per peizazhet fantastike që mund të shihen prej saj me liqenin dhe luginën e Bunës.
Parku Arkeologjik Shkodër është një destinacion ku historia dhe natyra krijojnë peizazhin perfekt. Kalaja, ajo që vazhdon të tërheqë më shumë vëmendjen e vizitorëve vendas e të huaj, është një nga më të bukurat në rajon, duke qenë se edhe pozicioni i saj strategjik ofron një fushëpamje mahnitëse. Numri i vizitorëve në Kalanë e Rozafës, vitet e fundit ka qenë gjithnjë në rritje.
Parku Arkeologjik Shkodër, ka një sipërfaqe prej rreth 70 ha. Rozafati, me një sipërfaqe prej 3.6 ha dhe një perimetër muresh rrethues prej 881 m, është objekti më i rëndësishëm i Parkut. Ajo dominon mbi një kodër shkëmbore ndërmjet lumenjve Drin dhe Buna, në hyrjen juglindore të qytetit të Shkodrës.
Gjurmët antike të saj, teknika e mureve me blloqe poligonalë, ruhen pranë hyrjes kryesore dhe datojnë të shek. IV p.e.s. Kalaja kishte një rol të rëndësishëm si qendër e fortifikuar ilire gjatë periudhës së mbretit Ilir Genti në mesin e shek. II p.e.s. Historiani romak Tit Livi e quante Shkodrën vendin më të fortifikuar të fisit Ilir të Labeatëve.
Kalaja njihet me emrin Rozafa, të cilin duhet ta ketë marre aty mes shek. V-VI-të./atsh/ KultPlus.com
Mediat e Maqedonisë së Veriut raportojnë se qeveria ka caktuar shtatë ditë zie kombëtare për shkak të tragjedisë në Koçan.
Raportohet se vendimi do të shpallet zyrtarisht në Parlament në seancën e sotme të jashtëzakonshme që do të mbahet pasdite.
Gjithashtu do të merret vendim për një inspektim të menjëhershëm dhe të jashtëzakonshëm në të gjitha lokalet e natës, diskotekat dhe restorantet që organizojnë festa, shkruajnë mediat maqedonase.
Janë të paktën 59 viktima nga zjarri që ra mbrëmë në diskotekën Pulse në Koçan, sipas ministrit të Brendshëm.
155 persona kanë mbetur të plagosur dhe po trajtohen në spitale të ndryshme në të gjithë vendin. 18 nga të lënduarit janë në gjendje kritike për jetën, njoftoi më herët Ministria e Shëndetësisë./ KultPlus.com
Shkrimtari i njohur Ben Blushi është shpallur Ambasador i Paqes në Deçan.
Ai ishte i futar në Deçan për prezantimin e romanit “Parajsa Artificiale”, dhe ka bërë të ditur se mbeti i surprizuar kur doli nga ai takim i shkëlqyer, si një Ambasador i Paqes.
Më poshtë gjeni postimin e tij të plotë:
Deçani është një komunë e vogël e Kosovës, mes Pejës dhe Gjakovës, në kufi me Shqipërinë, ku gjatë dhunës serbe të vitit 1999 është shënuar një nga masakrat kulturore më të egra në historinë moderne të Evropës.
Aty serbët kanë zhdukur dhe djegur më shumë se 100 mijë libra bashkë me katër bibliotekat e kësaj komune.
Pra bashkë me popullin, serbët kanë dashur të zhdukin dhe rrënjët e tij cka e kanë bërë vetem nazistët kur digjnin libra për shkaqe ideollogjike gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Prandaj të shkoja në këtë komunë, ku pushtuesit kanë shfarosur librat ishte shumë emocionuese.
Nuk ka dhimbje më të madhe për një shkrimtar se sa të gjendet në një vend ku janë shfarosur librat.
Qoftë edhe për këtë arsye të ftuarit ishin shumë të interesuar për letërsinë, për artin, për historinë dhe të ardhmen si të gjithë ata që kanë etje për diçka që ju mungon.
Unë mora dhjetëra pyetje nga të rinj dhe të vjetër, gjatë një takimi që mund të kishte zgjatur edhe 4 orë nga 2 që ishte planifikuar.
Në fund, si për ta bërë edhe më të paharrueshëm këtë takim, Komuna e Deçanit dhe Federata e Paqes Universale më akorduan titullin Ambasador i Paqes.
Me këtë rast dua t’i falenderoj organizatorët dhe gjithë të pranishmit sepse që nga dje jam luftëtar i paqes në Deçan dhe jo vetëm./ KultPlus.com
Sot janë bërë 236 vite nga lindja e shkencëtarit Georg Simon Ohm.
Georg Simon Ohm (16 Mars 1789 – 6 Korrik 1854) ishte një fizikan dhe matematikan gjerman.
Si mësues shkolle, Ohm filloi kërkimet e tij me qelizën e re elektrokimike, të shpikur nga shkencëtari italian Alessandro Volta. Duke përdorur pajisjet e krijimit të tij, Ohm zbuloi se ekziston një proporcionalitet i drejtpërdrejtë midis diferencës potenciale (tensionit) të aplikuar përgjatë një përcjellësi dhe rrymës elektrike rezultuese. Kjo marrëdhënie njihet si ligji i Ohmit.
BBC ka publikuar një artikull me titullin “Gjyshet që shpëtuan kuzhinën shqiptare” duke nxjerr në pah përpjekjet e grave të moshuara në Shqipëri, të cilat kanë luajtur një rol vendimtar në ruajtjen e praktikave tradicionale të kuzhinës. Këto gra kanë përcjellë receta dhe teknika gatimi ndër breza, duke siguruar që gatimet autentike shqiptare të mbeten një pjesë jetike e trashëgimisë kulturore të vendit. Përkushtimi i tyre jo vetëm që i ka mbajtur gjallë këto tradita kulinarie, por ka kontribuar edhe në një vlerësim më të gjerë të kuzhinës shqiptare si në vend ashtu edhe në atë ndërkombëtar.
Pasi u izolua nga bota e jashtme për dekada dhe duke përjetuar një eksod masiv, Shqipëria po anon në rrënjët e saj të kuzhinës me ndihmën e gjysheve kuzhiniere, transmeton KultPlus.
Tefta Pajenga, 76 vjeçe, është një nga kuzhinieret e shumta televizive në moshë pensioni në Shqipëri. Në emisionin e saj të gatimit në televizionin kombëtar, mësuesja në pension udhëzon një amvise më të re se si të gatuajë japrakë, një pjatë tradicionale me gjethe hardhie të mbushura me oriz dhe erëza.
Japrakët zënë një vend të veçantë në zemrat shqiptare. Zakonisht përgatitet nga familjet së bashku dhe më pas ndahet në ditët e festave të krishtera dhe myslimane në këtë komb të larmishëm fetar. Ashtu si shumë pjata në këtë udhëkryq të kuzhinës, receta vjen nga gjetkë. Megjithatë, përbërësit janë të gjithë vendas: kopër, speca dhe nenexhik nga Shqipëria veriore.
Sot, gjyshet shqiptare si Pajenga po mësojnë breza të shumtë në një nga vendet më të vjetra të Evropës se si të gatuajnë pjata të vjetra. Kjo sepse kombi ballkanik ka pësuar jo një, por dy periudha amnezie kulinare gjatë 80 viteve të fundit.
Alamy
Së pari, nga viti 1946 deri në vitin 1991, Shqipëria udhëhiqej nga komunistë të linjës së ashpër, të cilët në fakt e mbyllën kombin e vogël malor nga bota e jashtme, duke bërë që Edi Rama, kryeministri aktual i vendit, të thoshte se dikur ishte “Koreja e Veriut e Evropës”. Gjatë kësaj periudhe, librat e gatimit u dogjën, importet u ndaluan, udhëtimet jashtë vendit u ndaluan, ushqimi u kolektivizua dhe mungesat u përhapën. Ishte një recetë për fatkeqësi.
Së dyti, në ndërtimin e dhunshëm dhe pasojat e kolapsit të komunizmit në vitet 1990, 710,000 qytetarë – 20% e popullsisë – u larguan nga Shqipëria nga viti 1989 deri në 2001 në kërkim të punës në vende të tjera. Me kalimin e kohës, Pajenga tha se shumë prej këtyre emigrantëve harruan recetat e gjysheve të tyre teksa u përshtatën me vendet dhe kulturat e reja. Mes mungesës së ushqimit të përhapur gjatë komunizmit dhe emigrimit të mëvonshëm pas tij, në fillim të shekullit të 21-të, shumë shqiptarë brenda dhe jashtë vendit kishin harruar se si të përgatisnin kuzhinën tradicionale shqiptare – me përjashtim të grave të një moshe të caktuar.
Ironikisht, Pajenga thotë se tranzicioni i Shqipërisë drejt demokracisë e komplikoi problemin. “Në kohën e komunizmit njerëzit kishin një punë fikse nga ora 07:00 deri në 15:00”, kujton ajo. “Kur erdhi demokracia, të duheshin më shumë se një punë për të ushqyer familjen”. Prandaj, shumë prej atyre që kujtuan se si përgatiteshin gatimet tradicionale shqiptare, tani nuk kishin më kohë për t’i përgatitur ato.
Alamy
Pajenga filloi emisionin e saj televiziv në vitin 2004, “audienca ime nuk ishte për kuzhinierët, por për amvisat” dhe gjithashtu të rinjtë “të cilët nuk kishin njohuritë ose kishin harruar të bënin kuzhinën tradicionale”.
Kultura kulinare e Shqipërisë ka reflektuar prej kohësh statusin e saj si një gur hapi midis Lindjes dhe Perëndimit. Romakët prezantuan rrushin, ullinjtë dhe prodhimet e tjera moderne shqiptare kur pushtuan zonën në shekullin II pes. Duke filluar nga shekulli i 16-të, pjata si Arnavut ciğeri (mëlçia shqiptare) u përhapën në lindje nga Shqipëria në të gjithë Perandorinë Osmane, ndërsa sutlijaš (pudingu i orizit) me siguri mbërriti në Shqipëri me nëpërmjet osmanëve. Dhe pas Luftës së Dytë Botërore, pjatat e importuara si ajvari (një shije e bërë nga speca të kuq të pjekur, patëllxhanë dhe erëza) migruan në jug nga Ballkani verior.
Disa ushqime indigjene, si mishavina (një lloj djathi i bardhë me kokrra), nuk mund të gjenden askund tjetër. Metoda e përgatitjes së saj, në të cilën gjiza paketohet fort për tre muaj brenda yndyrës shtazore derisa të fermentohet në një djathë pikant, është përcjellë nga brezat e barinjve në Alpet Shqiptare. Pjata të tjera shekullore shqiptare përfshijnë flia, një petull me shtresa si krep të lyer me krem dhe byrek me mish.
Gjyste Bici, 67 vjeç, mësoi receta shekullore nga gjyshja e saj në Alpet veriore të Shqipërisë, ku dimrat me borë ende mund t’i presin banorët për muaj të tërë. “Edhe para komunizmit publikohej pak material, kështu që recetat kaloheshin gjithmonë nga gjyshet tek brezat e rinj”, thotë ajo
Alamy
Shumë receta shqiptare kanë rrënjë fetare. Kjo ishte e pakëndshme në komunizëm, veçanërisht pas vitit 1967, kur sundimtari autoritar Enver Hoxha ndaloi të gjitha praktikat fetare.
“Diktatura u përpoq të shkatërronte të gjitha fetë,” kujton Dallendyshe Xhahysa, një kuzhiniere 91-vjeçare, e cila mësoi përmendësh recetat shqiptare nga paraardhësit e saj dhe i bëri ato gjatë sundimit gati gjysmë shekullor të vendit të sundimit komunist. Sipas Xhahysës, “recetat e përdorura në festimet myslimane dhe të krishtera nuk do të kishin mbijetuar kurrë nëse nuk do të ishin për përpjekjet e gjysheve si unë”.
“Duhej të gatuanim enët speciale fshehurazi gjatë Pashkëve apo Ramazanit”, vijon Xhahysa. Një pjatë e tillë ishte halva, një ëmbëlsirë e dendur, e ngjashme me fuxhën, e përdorur tradicionalisht në ditën më të shenjtë të Ramazanit, Lailat al Kadr.
“Nëse do të gatuash hallvë për Ramazan, fqinjët të spiunonin për të marrë një bonus nga shteti”, kujton Xhahysa. Për të mos tërhequr vëmendjen, përbërësit bliheshin javë më parë. “Ne gatuajmë hallvë me dritare të mbyllura ose me perde të tërhequra” për të kufizuar aromën e shijshme të sheqerit, arrave dhe ujit të trëndafilit.
Alamy
Dënimi nëse kapej duke përgatitur një festë fetare ishte i ashpër. “Mund të na çojnë në një kamp riedukimi për shumë muaj për të na dhënë një punë të keqe, si pastrimi i një burgu në një zonë të largët”, kujton Xhahysa duke u dridhur.
Mungesa ekstreme e ushqimit çoi në humbjen e recetave të tjera. “Shumë pak njerëz u lejuan të mbanin kafshë apo tokë bujqësore”, shpjegon Bici. Vetëm ata në zonat rurale u lejuan të punonin një parcelë 50 m2 dhe të mbanin disa pula. “Ishte e ndaluar të kesh një derr apo dele”.
Gjithçka ishte e racionuar, vazhdon Bici. “Çdo muaj ju lejoheshin 10 kg patate dhe 2 kg djathë për familje”.
Pa akses të lehtë te përbërësit apo librat e gatimit, recetat shekullore si tavë krapi (tavë e pjekur e krapit) u harruan kryesisht për shkak të ndalimit të peshkimit privat.
Uka Farm
Kur kufijtë e Shqipërisë u hapën më në fund në vitet 1990 dhe rrjetet e saj televizive kombëtare nuk kontrolloheshin më nga shteti, shumë gjyshe filluan të përdorin televizorin për të ringjallur trashëgiminë e kuzhinës të humbur prej kohësh të vendit.
Bici filloi të gatuante në emisionin ‘E Diela Shqiptare’ në 2007, duke shfaqur receta që ajo thotë se gatuheshin “për mijëra vjet”, si lakror me arra (një byrek shqiptar i bërë shpesh me rikota me shtresa, hithra, presh, mish qengji dhe arra).
Por ndërsa emisionet e gatimit të Bicit dhe Pajengës po ndihmonin për të ringjallur recetat tradicionale, ata po luftonin kundër një valë tjetër: fermerët në Shqipërinë rurale po emigronin në Tiranë në kërkim të punës dhe shumë fshatra rurale u bënë qytete fantazmë. “Bujqësia ende nuk është rikuperuar plotësisht nga ajo që ndodhi [në dekadat pas komunizmit],” thotë Pajenga.
Bici e ka bërë si mision të saj të sigurojë që recetat tradicionale shqiptare të mos harrohen për herë të tretë. Gjyshja ka përmbledhur metoda të vjetra gatimi në një libër, Kuzhina unike e malësive shqiptare. Ajo gjithashtu gatuan receta malore në emisionin ‘Histori Shqiptare’.
Uka Farm
“Kam shumë kërkesa nga Instagrami për receta të vjetra”, thotë Bici. “Nëse të rinjtë ndjekin recetën time për lakror në TikTok, kjo është gjithashtu mirë.”
Edhe Xhahysa, tashmë stërgjyshe, po ndan ende njohuritë e saj. Ajo filloi të gatuante me gjyshen e saj në vitet 1930 dhe kontribuoi me receta në restorantin e parë në Shqipëri nga ferma në pirun, Uka Farm, një bar verërash me bazë në Tiranë dhe agroturizëm që ka frymëzuar 100 qëndrime në ferma rurale në të gjithë Shqipërinë.
Receta e Xhahysës për fërgesë (një pjatë e pjekur me perime me djathë) është një meze e njohur në Uka Farm. Specat e skuqura me gjalpë të fermës të servirura me një kukull të madhe gjizë (një djathë në stilin rikota) është një shije e së shkuarës së harruar të Shqipërisë.
Frymëzuar nga Pajenga, Bici dhe gjyshe të tjera të gatimit televiziv, një event i 2018-ës në Tiranë, duke çiftuar 12 gjyshe me 12 kuzhinierë kryesorë, u bë një sensacion i menjëhershëm shqiptar, duke krijuar disa shfaqje televizive me gjyshe-takon-mijëvjeçarin si ‘Gjyshet Milionere’.
Mullixhiu
Veprimtaria u drejtua nga një prej shefave më të famshëm të kuzhinës shqiptare, Bledar Kola, i cili i ka kushtuar një pjesë të madhe të karrierës së tij përkrahjes së kuzhinës tradicionale shqiptare. “Jo shumë kokëfortë”, – thotë Kola, – por ky emision nisi një shkëndijë të vogël në një zjarr të madh.
Pas një karriere duke punuar në restorantet më të mira të Evropës, duke përfshirë skenat në Le Gavroche në Londër dhe Noma në Kopenhagë, Kola u kthye në Tiranë një dekadë më parë për të prezantuar recetat e lashta shqiptare në një mënyrë më moderne në restorantin më të mirë të kryeqytetit Mullixhiu. Në mungesë të librave të gatimit, ai mori aftësi edhe nga një gjyshe shqiptare.
Tani Kola po shkon një hap më tej duke hapur një restorant tradicional në Gjirokastër, një qytet i mbishkruar nga Unesco në jug të Shqipërisë. Në restorantin e ardhshëm rural Mullixhino (i cili pritet të hapet në fund të vitit 2025), fokusi është drejtpërdrejt te gatimet e vjetra shqiptare. “Kuzhina do të jetë e frymëzuar nga kopshti, gjithçka gatuhet në zjarr të hapur, në kuzhinë të hapur”, thotë Kola.
Recetat e restorantit janë një homazh për gjyshet shqiptare. “Kemi takuar gjyshet për kafe për të krijuar një koncept të mrekullueshëm”, thotë Kola.
“Do të shërbejmë ushqime tradicionale nga jugu i Shqipërisë, të ndikuara nga gjyshet e rajonit”.
Alamy
Një almanak i ri ushqimor që përmban 7,000 përbërës shqiptarë, gatime dhe metoda gatimi – shumë të ardhura nga gjyshet – është gjithashtu në progres dhe është duke u shkruar nga vëllai i Kolës, Nikolin, së bashku me nëntë akademikë.
Nikolin beson se libri “do të rrisë ndërgjegjësimin për ushqimin shqiptar, si ajo që bëri Rene [Redzepi] për gatimin danez”.
Falë gjysheve, kuzhina shqiptare më në fund po rilind./ KultPlus.com
Jusuf Vrioni është juristi, politologu, shkrimtari dhe përkthyesi brilant i formuar në shkollat më prestigjioze franceze, i njohur si “përkthyesi i Kadaresë”, trashëgimtari i fisnikërisë shqiptare dhe atdhetari, që i mbijetoi burgut dhe torturës mizore të regjimit totalitar.
Jusuf Vrioni lindi në datë 16 mars 1916 në Korfuz. Pas emërimit të babait të tij Iljaz Bej Vrionit në pozicionin e ambasadorit, familja e tij u shpërngul në Paris. I diplomuar në Drejtësi dhe Studime të Larta Tregtare në Francë, me Doktoraturë në Jurisprudencë në Itali, ai u kthye në Shqipëri gjatë pushtimit të saj nga Italia fashiste.
Me vendosjen e regjimit komunist, Jusuf Vrioni u akuzua si agjent i Francës. U dënua me 15 vjet heqje lirie dhe me punë të rëndë në burgun famëkeq të Burrelit. Pas lirimit në vitin 1958, u internua në Fier.
Më 1960, për nevojat propagandës ndërkombëtare të regjimit diktatorial, emërohet në Tiranë si përkthyes.
Ndër përkthimet e tij të para numërohen “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” i Ismail Kadaresë, i cili më vonë u botua në Paris. Ndërkaq, emri i tij si përkthyes do të fillonte të figuronte nëpër botimet në Francë vetëm në vitet 1980. Edhe pse pjesën më të madhe të kohës e shpenzonte duke përthyer dhe redaktuar tekstet propagandistike të Enver Hoxhës, Jusuf Vrioni gjente kohë për të përkthyer romanet e tjera të Ismail Kadaresë. Falë elegancës së frengjishtes së tij, romanet e Ismail Kadaresë nisën të tërheqin vëmendje të jashtëzakonshme në publikun frankofon. Rreth fundit të viteve ’80, Jusuf Vrioni nisi të gëzojë famë si përkthyes i pashoq në qarqet intelektuale dhe artistike të kryeqytetit.
Në vitet e para të Shqipërisë post-diktatoriale, Jusuf Vrioni, falë posturës së tij multidimensionale si intelektual, u angazhua në qarqet e shoqerisë civile dhe për një kohë shërbeu si “Kryetari i Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut”. Kriza famëkeqe e vitit 1997 do ta detyronte tashmë burrin e moshuar të largohej sërish nga atdheu i tij dhe të rikthehej në Parisin e tij të dashur. Më 1998 emërohet Amabasor i Republikës së Shqipërisë nga UNESCO dhe më 22 maj të këtij viti, për kontributin e tij të pasur në gjuhën frënge, dekorohet nga Republika Franceze me urdhërin “Chevalier de la Légion d’Honneur”, ashtu si dikur i ati, Ilias Bej Vrioni, ish dekoruar në fund të viteve 1920 me urdhrin “Grand Officier de la Légion d’Honneur” nga Republika Franceze.
Jusuf Vrioni ndërroi jetë në Paris, në maj të vitit 2001 ndërsa shërbente si Amabasador i Republikës së Shqipërisë në UNESCO.
Berati, vendlindja e Vrionasve, nëpërmjet bashkisë së qytetit do ta nderonte Jusuf Vrionin pas vdekjes më 18 qershor 2001 me titullin “Qytetar Nderi”.
Për mirënjohjen dhe vlerësimin e përkthyesve me kontribut të çmuar në njohjen dhe promovimin e letërsisë shqipe në gjuhë dhe kultura të huaja, Ministria e Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve e Republikës së Shqipërisë, më 2006 krijoi çmimin Jusuf Vrioni.
Presidenti i Republikës, Bujar Nishani më 14 prill të vitit 2017, i akordoi Jusuf Vrionit Dekoratën “Nderi i Kombit”./ KultPlus.com
Ylli i Hollywood-it, Sylvester Stallone tregon historinë e tij pa doreza në librin e shumëpritur të kujtimeve “The Steps” (”Hapat), që do të publikohet njëkohësisht në mbarë botën në tetor.
Jeta aventureske e Sylvester “Sly” Stallone është e kombinuar me mesazhe shprese, pozitiviteti dhe elasticiteti.
Për herë të parë, krijuesi dhe ylli i serialeve Rocky dhe Rambo, një nga aktorët, shkrimtarët dhe regjisorët më të nderuar të të gjitha kohërave, u ofron lexuesve një vështrim intim dhe zbulues të rrugëtimit të tij personal.
Në “The Steps” ai ndan histori të një fëmijërie të vështirë, të bullizimit dhe keqtrajtimit, dhe të luftës së tij për të gjetur veten dhe potencialin e tij, duke përballuar dhe kapërcyer sfidat e jetës, hap pas hapi.
Titulli “Hapat”, i referohet 72 hapave që Rocky bën në Muzeun e Artit të Filadelfias në filmin e parë të serisë, dhe ato ofrojnë kornizën narrative në të cilën Stallone tregon historinë e tij për të frymëzuar lexuesit.
“Unë e kam vendosur veten si aktor, shkrimtar, regjisor. Por, ky libër është testamenti im. Është një shprehje e asaj që dua të jetë trashëgimia ime. Do të heq pluhurin nga shamia e vjetër blu dhe kapelja prej kartoni dhe do të hedh gjithçka që di për jetën në faqe libri, tani që jam shumë më i moshuar”, thotë Stallone.
“Çfarë kam mësuar për jetën? Për luftën? Për “shkallët”? E thjeshtë. Eksitimi i të gjithave, të ngjitjes, të të qenit ende në këmbë kur bie zilja. Kjo është arsyeja pse po shkruaj këtë libër. Unë dua t’i marr të gjitha këto dhe të vrapoj dhe t’i ngjit përsëri ato shkallë, t’i gjej ato momente dhe të ngrihem”, thotë ai .
I lindur në vitin 1946 në qytetin e Nju Jorkut, Stallone ka kapërcyer sfidat e hershme për të ndërtuar një karrierë legjendare që përfshin dekada, duke ndërthurur aksionin, dramën dhe rrëfimin personal./ KultPlus.com
Baleti Kombëtar i Kosovës, një institucion që krijon artin e pakrahasueshëm të vallëzimit, së shpejti do të dhurojë premierën e radhës për këtë vit, “Deadline”. Brenda katër mureve të heshtjes kolektive, mblidhen balerinët të cilët i bëjnë ballë kohës dhe njëkohësisht i japin formë asaj. Muzika që hyn brenda shpirtit të tyre rreh vrazhdë si daullet që kërcasin me njëra-tjetrën. Balerinët shpalosin çdo herë një histori të pathënë, kreative dhe secila lëvizje e tyre simbolizon një kambanë për shikuesit. Të njëjtin rast do e gjejmë edhe brenda koreografisë së “Deadline” që po krijohet mjeshtërisht nga balerini Sead Vuniqi, shkruan KultPlus.
“Deadline”, koreografit Vuniqi, i ka ardhur si ide para shumë vitesh, duke reflektuar se sa shumë punë dhe presion ekziston për të sjellë lajmin te qytetarët dhe garën mes redaksive për të qenë më të lexuarat në vend. Njëkohësisht, shfaqja trajton vështirësitë e kohës së viteve 1930-1940 në krahasim me realitetin e sotëm. Në atë periudhë, gazetat ishin një pjesë thelbësore e jetës së qytetit, ndërsa sot ato janë në zhdukje. Në vendin tonë nuk ka më shtyp të gazetave si dikur, dhe kjo e ka bërë këtë temë për koreografin Vuniqi të rëndësishme për t’u trajtuar.
Titulli “Deadline” vjen si një metaforë për presionin, garën me kohën dhe për pasojat që vijnë kur ky afat nuk respektohet. Është një term që e përcakton qartë ritmin e shfaqjes dhe ndjesinë e urgjencës që ndiejnë personazhet. Dhe harqet e balerinëve besohet se do të shpojnë audiencën me precizitetin, ndjenjën e ankthit dhe veçantinë që e kanë. Trupat e tyre do të flasin nga një frymëmarrje në tjetër dhe ekuilibri i tyre do të shpalosë përherë një pyetje, një mendim dhe po ashtu nuk do mungojnë as shpalosjet e prapaskenave brenda gazetave në vend dhe kudo.
Koreografi Sead Vuniqi në një intervistë për KultPlus ka treguar se provat kanë filluar qysh më 10 shkurt me punë intensive, dhe gjithçka po shkon siç e kanë planifikuar. Ai uron që deri më 20 mars trupa të jetë gati para publikut për të sjellë diçka unike.
“’Deadline’ sjell tension, presion dhe emocion. Jo gjithmonë duhet të shkruhet vetëm për skandale, por ndonjëherë edhe për gjëra emocionale. Kjo reflektohet në mënyrën si zhvillohet historia brenda shfaqjes. Shfaqja përcjell emocione të forta duke treguar sakrificën dhe punën që bëjnë të gjithë brenda redaksisë. Përtej presionit dhe ritmit të shpejtë, ajo synon të tregojë përkushtimin e gazetarëve dhe përpjekjet e tyre për të sjellë të vërtetën”, ka thënë Vuniqi për KultPlus.
Qasja e Vuniqit ndaj koreografisë është e ndërtuar mbi një strukturë të ngjashme me një lojë matematikore – një rrjedhë e vazhdueshme, ku çdo skenë është e ndërlidhur me tjetrën në mënyrë precize. Ai ka eksploruar lëvizje që reflektojnë ngutjen, përplasjen dhe fragmentimin e vëmendjes, duke përdorur tavolina dhe karrige si pjesë organike të gjuhës koreografike.
“Shfaqja ka lëvizje të stilit bashkëkohor dhe mes neoklasikes, duke krijuar një ndërlidhje mes dinamikës së gazetarisë dhe shprehjes përmes trupit”, thotë ai.
Në anën tjetër, muzika nga Phil Von konsiderohet si një përzierje mes kohërave. Pra, përdoren pjesë të rikompozuara nga xhazi, tango dhe muzika e viteve 1930, të ndërthurura me tinguj bashkëkohorë për të krijuar një atmosferë që lëviz mes të shkuarës dhe së tashmes.
“Dua që publiku të ndiejë ritmin e shpejtë dhe presionin e vazhdueshëm, por edhe të vërejë lëvizjet e balerinëve që ndryshojnë herë pas here. Shfaqja ka një ndërthurje interesante mes pjesëve, duke krijuar një rrjedhë që e mban audiencën të angazhuar. Shfaqja ka shumë nuanca që flasin për kohën e viteve 1930, si nëpërmjet kostumeve që i referohen asaj periudhe, ashtu edhe në skenografi, e cila i kushtohet po asaj kohe. Do të ketë karrige lëvizëse, makina shkrimi të asaj periudhe dhe një estetikë që përpiqet të sjellë ndjesinë e një redaksie të asaj kohe. Lëvizjet po ashtu janë krijuar duke ruajtur frymën e asaj epoke, ndërsa ndërthuren me qasjen bashkëkohore”, shpalos Vuniqi për KultPlus.
Më 4 shkurt është dhënë premiera e shfaqjes “Hope” e para e BKK-së për këtë vit, dhe “Deadline” tashmë është shfaqja e dytë premierë. Koreografinë për dy shfaqjet e ka krijuar vetë Vuniqi, i cili thotë se “Hope” ka qenë një projekt shumë personal dhe emocional, që i erdhi nga nevoja për të shprehur një mesazh mbi luftën me sëmundjet dhe forcën njerëzore.
“Si pjesë e trupës, unë gjithmonë kërkoj të sjell diçka që jo vetëm sfidon kërcimtarët, por që gjithashtu ka një peshë emocionale dhe intelektuale për publikun. Inspirimi për një balet të ri shpesh vjen nga një ndjesi e fortë ose një temë që ndihem i detyruar ta eksploroj”, përfundon ai.
“Deadline”, një balet bashkëkohor nga koreografi Sead Vuniqi, na çon në botën magjepsëse të një redaksie gazete në kulmin e epokës së artë të shtypit – vitet 1920 në një metropol evropian. Përmes një gjuhe lëvizjeje dinamike dhe ekspresive, shfaqja pasqyron energjinë dhe përkushtimin e këtij mjedisi të gjallë, ku bashkëpunojnë gazetarë dhe fotoreporterë, gazetarë të rinj, një magnat i shtypit, punëtorë, stenografistë dhe sekretare.
Premiera e shfaqjes do të epet më 20 mars në sallën e Ateliesë, në Pallatin e Rinisë dhe Sportit, duke filluar nga ora 20:00.
Repriza e parë epët një ditë më vonë, më 21 mars./ KultPlus.com
Pas publikimit të listës së Kombëtares, me emrat e grumbulluar për dy sfidat ndaj Anglisë dhe Andorrës, të vlefshme për kualifikueset e Kupës së Botës 2026, trajneri i Kombëtares Silvinjo doli sot në konferencën zyrtare për media.
Tekniku kuqezi foli për lojtarët e ftuar, risitë, mungesat e rëndësishme për shkak të dëmtimit dhe për dy ndeshjet e para ndaj Anglisë dhe Andorrës.
Konferencën e nisi me një sqarim për mediat për katër lojtarët që mungojnë për shkak të dëmtimeve: Mario Mitaj, Elseid Hysaj, Mirlind Dakun dhe Keidi Barën.
“Mario Mitaj ka problem në pubalgji dhe është vendosur të operohet. Keidi Bare ka dëmtim në pulpë dhe nuk është i disponueshëm për momentin, ka pasur komunikim mes doktorit tonë dhe klubit të Zaragoza-s. Me Elseid Hysajn kam komunikuar vetë dhe mund të jetë i gatshëm për t’u rikthyer pas pauzës së Kombëtares për t’u trajnuar me ekipin e tij. Daku ka të njëjtin problem, pra në pubalgji, dhe do të ketë mundësi të trajtohet për t’u rikthyer shpejt me ne dhe skuadrën e tij,” tha Silvinjo.
Sa i përket dy ndeshjeve të marsit, Silvinjo tha se janë dy ndeshje të vështira, shumë të ndryshme nga njëra-tjetra dhe se duhet punuar shumë për të dyja.
“Sa i përket Anglisë, jam dakord, është ndër më të fortat në botë, ka lojtarë shumë të fortë, tani ka një trajner shumë të madh, siç ishte edhe Gareth Southgate që arriti dy finale europiani. Tani vjen një trajner tjetër i rëndësishëm, të pret një ekip me nivel të lartë. Ne duhet të punojmë shumë. Më shqetësojnë të dy ndeshjet”, tha ai.
I pyetur nga gazetarët nëse ka një qasje tjetër për të shkuar në Kupën e Botës, trajnieri i Kombëtares shqiptare theksoi se “përballja me Italinë, Spanjën dhe Kroacinë na ka mësuar shumë dhe ne do të punojmë shumë për t’ia dalë mbanë. Ne jemi një Kombëtare e vogël, por që jemi vazhdimisht në rritje. Sigurisht që do të bëjmë ndryshime të rëndësishme, stimuj të tjerë, më shumë në fokusin e përqendrimit dhe në aspektin teknik apo taktik, por gjithmonë duke mos humbur ekuilibrin e skuadrës, sepse ai është i rëndësishëm”.
“Ky kompeticion që nisim është shumë i vështirë, por është një ëndërr e bukur. Duhen ndeshje perfekte, sepse rregulli është i ndryshëm, vetëm një shkon direkt. Është një grup i vështirë, por jo i pamundur se e nisin të gjithë nga zero. Por ajo që nuk duhet të negociojmë me askënd, është që në fushë shkohet me zemër, djersë, se përfaqësojmë një komb, kjo nuk duhet të mungojë kurrë”, vijoi ai.
Trajneri i Kombëtares foli edhe për risinë në listë, Etnik Brrutin. Në lidhje me polemikat për zgjedhjen e Shqipërisë nga mesfushori, Silvinjo tha se i takon lojtarit të vendosë për kombëtaren që përfaqëson. Braziliani zbuloi edhe arsyen përse e ftoi, duke thënë se te kuqezinjtë mungojnë mesfushorët dhe sulmuesit e krahut të djathtë, që luajnë me këmbën e majtë.
“ Sa i përket Brrutit, ai është një lojtar që ne e kemi ndjekur dhe që ka karakteristika të mira. Është mëngjarash dhe është një lojtar që na mungon. E kam shpjeguar edhe më parë, Muçolli ishte një lojtar që i kishte këto karakteristika, por që fatkeqësisht ka disa kohë që është i dëmtuar dhe humbi edhe Europianin. Është një lojtar shumë i mirë që na pëlqen dhe uroj të rikthehet. E thashë edhe më parë, kemi mbingarkesë në të majtën, në të djathtën kemi më pak, edhe në mesfushë. Rikthehet edhe Pajaziti, jam shumë i lumtur, është një lojtar polivalent që mund të bëjë disa role. Brruti është një lojtar me të majtën, që e kemi vlerësuar dhe meriton të vijë te ne dhe jam i bindur se mund të bëjë gjëra të rëndësishme”, tha ai./ KultPlus.com
Presidenti i Republikës, Bajram Begaj shprehu sot tronditjen nga tragjedia e ndodhur nga humbja e jetëve të reja dhe lëndimi i shumë të tjerëve nga zjarri i rënë në një diskotekë në qytetin Koçan të Maqedonisë së Veriut.
Përmes një mesazhi në rrjetet sociale, Begaj shprehu ngushëllimet e sinqerta për familjarët që humbën të afërmit e tyre dhe për të gjithë popullin fqinj të Maqedonisë së Veriut.
“Lutjet e mia dhe të popullit shqiptar shkojnë për të lënduarit, që të gjejnë shërim të shpejtë e të mos rëndojë më shumë dhimbja në qytetin e Koçanit”, u shpreh Presidenti Begaj.
Së paku 50 persona kanë humbur jetën në një zjarr në një klub nate të shkaktuar nga mjetet piroteknike në qytetin e vogël të Koçanit të Maqedonisë së Veriut. Fatkeqësia ndodhi në Koçan, rreth 100 kilometra në lindje të kryeqytetit Shkup, ndërsa një grup i njohur vendas po performonte në klubin e natës.
Ka pasur edhe një numër të madh të personave të plagosur duke tejkaluar kapacitetin e spitalit të qytetit, duke bërë që shumë prej të lënduarve të dërgohen në kryeqytet, Shkup./ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama shprehu sot ngushëllimet për tragjedinë e madhe të Koçanit në Maqedoninë e Veriut, ku si pasojë e një zjarri në një klub nate humbën jetën të paktën 50 persona.
“Me një ndjenjë hidhërimi të veçantë u përcjell vëllezërve e motrave të Maqedonisë së Veriut ngushëllimet e mia për tragjedinë e madhe të Koçanit. Jam pa fjalë dhe lutem që të lënduarit të shërohen dhe që familjarët e viktimave të gjejnë forcën të përballojnë humbjen e tyre të pangushëllueshme”, shkruan kryeministri Rama në një postim në rrjetet sociale.
Kryeministri Rama i përcolli po ashtu kryeministrit Hristijan Mickovski dhe autoriteteve të vendit fqinj ngushëllimet në emër të Shqipërisë e shqiptarëve, “duke shprehur gatishmërinë për çfarëdoqoftë ndihma jonë mund të jetë e nevojshme”.
Së paku 50 persona kanë humbur jetën në një zjarr në një klub nate të shkaktuar nga mjetet piroteknike në qytetin e vogël të Koçanit të Maqedonisë së Veriut. Fatkeqësia ndodhi në Koçan, rreth 100 kilometra në lindje të kryeqytetit Shkup, ndërsa një grup i njohur vendas po performonte në klubin e natës.
Ka pasur edhe një numër të madh të personave të plagosur duke tejkaluar kapacitetin e spitalit të qytetit, duke bërë që shumë prej të lënduarve të dërgohen në kryeqytet, Shkup./ KultPlus.com
Kryeministri Kurti ka reaguar pas tragjedisë me 51 të vdekur në Kocan të Maqedonisë së Veriut.
Ai i ka shprehur ngushëllime familjarëve të të vdekurve, liderëve dhe qeverisë si dhe gjithë vendit.
“Jam thellësisht I pikëlluar të kuptojë për humbjen e 51 jetëve në Kocan të Maqedonisë së Veriut, si rezultat i shpërthimit tragjik të zjarrit në një klub nate. Shpreh ngushëllmet më të thella për familjet që kanë humbur të dashurit e tyre, liderëve dhe qeverisë së Maqedonisë së Veriut dhe gjithë vendit gjatë kësaj kohe zie. I uroj shërim të shpejt dhe të plotë të lënduarve”, ka shkruar ai./ KultPlus.com
Në ITB të këtij viti në Berlin, Shqipëria ishte vendi zyrtar i ftuar dhe impresionoi vizitorët me diversitetin e saj. Studiuesi i fenomeneve të së ardhmes, *Thomas Druyen shpjegon se si mund të shndërrohet një vend në tranzicion në një magnet të turizmit të Evropës.
Ndryshimi politik dhe ngritja ekonomike
Dekadat e fundit kanë shënuar një proces të thellë transformimi në Shqipëri, duke e çuar vendin nga një sistem komunist i izoluar në një demokraci në zhvillim me vrull ekonomik në rritje dhe rigjallërim kulturor. Dikur një lojtare që mezi dukej në skenën gjeopolitike, Shqipëria tashmë është pozicionuar si një kandidate serioze për në Bashkimin Evropian. Ky zhvillim nuk është vetëm rezultat i reformave të brendshme, por edhe reflektim i një vullneti të rrënjosur thellë për integrim evropian. Por, cilët faktorë e kanë bërë të mundur këtë ndryshim?
Forcimi i shtetit të së drejtës
Trazirat politike të fillimit të viteve ’90 u shënuan nga faza të paqëndrueshme tranzicioni, gjatë të cilave vendi ishte në gjendje të çlirohej ngadalë nga barra e trashëgimisë së diktaturës. Në veçanti, forcimi i shtetit të së drejtës, zbatimi i masave kundër korrupsionit dhe reforma në sistemin gjyqësor e kanë vendosur Shqipërinë në një kurs të qartë drejt BE-së. Kjo rrugë vazhdon të ndiqet vazhdimisht, edhe pse nuk mund të zbatohet kurrë tërësisht pa probleme. Megjithatë, stabiliteti politik dhe besimi institucional në rritje tregojnë se Shqipëria është e gatshme të përafrohet me standardet e larta të BE-së dhe të marrë një rol aktiv në komunitetin evropian.
Momenti ekonomik dhe rritja e turizmit
Krahas stabilizimit politik, Shqipëria ka pësuar një transformim të dukshëm ekonomik. Ndërsa vitet ’90 karakterizoheshin ende nga pasiguria financiare dhe papunësia e lartë, vendi ka krijuar një ekonomi tregu dinamike nëpërmjet reformave të synuara dhe investimeve të huaja. Theks i veçantë i është kushtuar sektorëve të infrastrukturës, turizmit dhe energjisë së rinovueshme, të cilët janë kthyer në shtyllat kryesore të zgjerimit ekonomik.
Turizmi, në veçanti, është shfaqur si një shtytës qendror i rritjes ekonomike. Kjo dëshmohet qartë dhe në mënyrë të qëndrueshme nga roli i fundit i Shqipërisë si vendi zyrtar i ftuar në panairin më të madh të turizmit në botë, ITB në Berlin. Ai gjithashtu thekson sezonin më të suksesshëm turistik të Shqipërisë deri më sot, me 11,7 milionë vizitorë të huaj.
Diversifikimi i turizmit
E ardhmja e turizmit në Shqipëri qëndron në diversifikimin strategjik. Përtej plazhit tradicional dhe turizmit kulturor, sektorë të specializuar janë të gatshëm për rritje të ndjeshme. Ekoturizmi është në rritje, duke përfituar nga peizazhet e paprekura të Shqipërisë – nga Alpet deri te lagunat bregdetare – ku agroturizmet dhe turnetë e natyrës me guidë po tërheqin më shumë vizitorë. Turizmi i aventurës po lulëzon gjithashtu, me gjeografinë e bukur të vendit që ofron gjithçka, nga rafting dhe biçikleta malore deri te paragliding.
Në të njëjtën kohë, turizmi shëndetësor po bëhet më i spikatur, me zhvillimin e llixhave termale dhe resorteve. Turizmi mjekësor është gjithashtu në rritje, ku kombinimi i Shqipërisë me aftësi të larta profesioninale dhe çmimet konkurruese tërheqin më shumë pacientë ndërkombëtarë.
Turizmi ushqimor është një tjetër pikë kryesore në zhvillim. Verërat e Shqipërisë, festivalet e kuzhinës dhe përvojat e ngrënies nga ferma në tryezë po e vendosin vendin në hartën për adhuruesit e ushqimit në mbarë botën.
Bumi i turizmit do të ketë pasoja ekonomike
Bumi turistik i Shqipërisë pritet të ketë efekte të gjera ekonomike. Ekspertët parashikojnë se deri në vitin 2035, sektori i turizmit mund të kontribuojë deri në 30% të PBB-së së vendit dhe të krijojë mbi gjysmë milioni vende pune, direkt dhe indirekt. Kjo rritje ekonomike mund të ulë ndjeshëm papunësinë, veçanërisht tek të rinjtë. Mund të ndihmojë gjithashtu në kthimin e rënies së popullsisë në zonat rurale dhe, nëpërmjet rritjes së të ardhurave nga taksat, të çojë në përmirësime të mëdha në sistemin arsimor dhe të kujdesit shëndetësor. Për më tepër, njohja ndërkombëtare në rritje e Shqipërisë po forcon besimin kombëtar dhe identitetin kulturor.
Sfidat dhe mundësitë në turizëm
Pavarësisht këtyre perspektivave premtuese, ka sfida që duhen adresuar. Mbrojtja e mjedisit është thelbësore për ruajtjen afatgjatë të bukurisë natyrore të Shqipërisë. Rregullore të rrepta ndërtimi, zonat e mbrojtura detare dhe strategjitë e menaxhimit të qëndrueshëm të ujit janë thelbësore për të siguruar që turizmi të mos bëhet në kurriz të mjedisit.
Një sfidë tjetër është natyra sezonale e turizmit. Nxitja e aktiviteteve dimërore dhe ngjarjeve kulturore mund të ndihmojë në përhapjen e përfitimeve ekonomike gjatë gjithë vitit.
Sigurimi i standardeve të cilësisë është gjithashtu një çështje kyçe. Programe gjithëpërfshirëse trajnimi do të jenë të nevojshme për të siguruar që nivelet e mikpritjes dhe shërbimeve të përmbushin pritshmëritë ndërkombëtare. Për më tepër, planifikimi i infrastrukturës është thelbësor për të parandaluar mbipopullimin, ndërsa numri i vizitorëve vazhdon të rritet.
Rilindja kulturore e Shqipërisë
Krahas progresit politik dhe ekonomik, Shqipëria po përjeton një ringjallje të rëndësishme kulturore. Gjatë epokës komuniste, shumë forma tradicionale të shprehjes u shtypën ose manipuluan për qëllime ideologjike. Tani, vendi po përjeton një dinamizëm të ri kulturor që po e sjell atë në skenën ndërkombëtare.
Galeritë e artit modern në Tiranë, projektet e restaurimit arkitektonik dhe një skenë e lulëzuar muzikore, filmi dhe letrare janë shenja të qarta të kësaj ringjalljeje. Shqipëria po ndërthur me sukses trashëgiminë e saj historike me një vizion bashkëkohor, duke u dëshmuar jo vetëm si një roje e traditës, por edhe si një shtytëse e inovacionit kulturor.
Kuzhina shqiptare po përjeton gjithashtu një rilindje, duke bashkuar ndikimet mesdhetare me traditat vendase, duke shtuar diversitetin kulinar të Evropës.
Rëndësia gjeopolitike dhe ekonomike për Evropën
Rëndësia gjeopolitike dhe ekonomike e Shqipërisë për Evropën nuk mund të mbivlerësohet. Pozicioni i saj strategjik në Adriatik, lidhjet ekonomike në rritje me vendet anëtare të BE-së dhe reformat e brendshme të vazhdueshme nxjerrin në pah potencialin e vendit si forcë stabilizuese në rajon. Anëtarësimi në BE jo vetëm që do të hapte mundësi të reja për Shqipërinë, por gjithashtu do të kontribuonte në kohezionin ekonomik dhe të sigurisë të kontinentit. Në një kohë kur Europa përballet me sfida të shumta, Shqipëria mund të luajë një rol të vlefshëm si një katalizator ekonomik dhe një urë kulturore. Vendi po bën gjithashtu përparime në fusha të tilla si inteligjenca artificiale, duke e pozicionuar veten si një lojtar që mendon përpara në rajon.
Shqipëria: Një yll në ngjitje
30 vitet e fundit kanë treguar se Shqipëria nuk është vetëm një perlë e fshehur për udhëtarët, por edhe një vend që punon aktivisht drejt një të ardhmeje evropiane. Reformat e thella në politikë, ekonomi dhe kulturë pasqyrojnë një komb të vendosur për të përballuar sfidat aktuale dhe për të kapur mundësitë e ardhshme.
Ata që vizitojnë Shqipërinë sot, jo vetëm që do të ndeshen me mikpritjen e ngrohtë dhe peizazhet që të lënë pa frymë, por edhe një vend që po kalon një transformim dinamik – ai që e sheh Evropën jo vetëm si një destinacion, por si një pjesë integrale të identitetit të tij./ a.jor.
*Thomas Druyen ka studiuar efektet e ndryshimit në mendjen njerëzore, shoqërinë dhe brezat e ndryshëm për më shumë se tre dekada. Që nga viti 2015, ai është drejtor i Institutit për Psikologjinë e Ardhshme dhe Menaxhimin e së Ardhmes, dhe që nga viti 2006, ai drejton gjithashtu Institutin për Kulturën Krahasuese të Pasurisë dhe Psikologjinë e Pasurisë në Universitetin Privat Sigmund Freud në Vjenë./ KultPlus.com
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani u ka shprehur ngushëllime familjarëve dhe gjithë popullit të Maqedonisë së Veriut për vdekjen tragjike të mbi 50 personave si pasojë e një zjarri në një klub nate në Koçan.
“Lajm shkatërrues nga Koçani, Maqedonia e Veriut. Humbja e kaq shumë jetëve të reja është një tragjedi që nuk mund të përshkruhet me fjalë”, shkroi ajo në X.
“Shprehim ngushëllimet tona më të sinqerta dhe qëndrojmë pranë familjeve të viktimave dhe të gjithë popullit të Maqedonisë së Veriut në këtë kohë të vështirë. Ju jeni në mendimet dhe lutjet tona”, shtoi Osmani./ KultPlus.com
Të paktën 50 persona kanë vdekur në orët e vona të natës në qytetin lindor të Maqedonisë së Veriut, Koçan, si pasojë e shpërthimit të zjarrit në një klub nate, kanë thënë autoritetet maqedonase për agjencinë e lajmeve MIA.
Sipas mediave lokale, zjarri është përhapur nga mjetet piroteknike që janë përdorur gjatë një performance nga bendi maqedonas DNA. Në kohën e shpërthimit dhe përhapjes së zjarrit, klubi ka qenë i mbushur me njerëz.
Mediat lokale kanë thënë se pas shpërthimit të zjarrit, në vendin e ngjarjes kanë arritur zjarrfikësit, ambulanca, dhe zyrtarët policorë.
Ministri i Shëndetësisë Arben Taravari tha se 118 persona jane shtruar në spitalet e Koçanit, Shtipi dhe Shkupit. Të gjitha kapacitetet janë vënë në funksion, shkruan Alsat.
Të gjithë pacientët janë shtruar në spitale dhe marrin trajtimin e duhur. Taravari nuk deshi të japë detaje lidhur me gjendjen shëndetësore të të lënduarve./ KultPlus.com
Tuneli i Murrizit, i konsideruar si vepra më e rëndësishme e Rrugës së Arbrit është hapur tashmë për qarkullimin e mjeteve.
Pas një pune sfiduese që në nisje të tij për shkak të gjeologjisë problematike të zonës nëpër të cilën kalon, tuneli i Murrizit është tani plotësisht i aksesueshëm duke shkurtuar distancat mes qyteteve.
Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale opinionet e qytetarëve të ndryshëm, të cilët shprehin vlerësimin për këtë investim që i impakton në jetën e përditshme.
“Zëri i qytetarëve, jo vetëm të Dibrës, për Tunelin e Murrizit që na e mori shpirtin derisa e lidhëm krejt si duhej Rrugën e Arbrit”, u shpreh Rama.
Vepër madhështore që shkurton 6 orë rrugë.
Kështu e cilësojnë qytetarët këtë investim, ndërsa shprehen se tashmë ndjehen të lehtësuar.
“Jemi shumë të kënaqur na ka ndihmuar në maksimum”, u shpreh një prej tyre.
“Klosi gjysmë ore lagje e Tiranës, Burreli 50 minuta maksimumi, Peshkopia po ashtu, Bulqiza. Të gjitha mrekulli. Jashtëzakonisht mrekulli i lumtë Edi Ramës, i qoftë hallall. Super investim”, u shprehën ndër të tjera qytetarët.
Një tjetër qytetar e konsideroi tunelin e Murrizit një vepër ndërkombëtare.
“Nuk ndihmon vetëm Dibrën dhe Klosin por ndihmon gjithë Shqipërinë. Unë jam nga Tepelena iki për në Dibër të Madhe, na ndihmon të tërëve. I shërben tregtisë me Maqedoninë e Veriut, është një vepër kolosale që as më ëndërrimtari nuk e imagjinonte”, u shpreh një tjetër.
Hapja e tunelit të Murrizit e bën të aksesueshme edhe të gjithë rrugën e Arbrit, një nga rrugët kombëtare më të rëndësishme, e cila do të shënojë rritje ekonomike të zonës dhe të sektorit turistik për Veriun.
Me një gjatësi rreth 74 km, Rruga e Arbrit bëhet një korridor lidhës i rëndësishëm Lindje-Perëndim. Jo vetëm do të afrojë qytetarët e Tiranës e gjithë Shqipërisë me Dibrën dhe Maqedoninë e Veriut, por është një arterie e zhvillimit ekonomik dhe të turizmit.
Kjo rrugë lidh rajonet lindore dhe verilindore të Shqipërisë, duke përmirësuar transportin e banorëve që jetojnë në zonat në të cilën kalon rruga, si dhe siguron transportin e burimeve natyrore nëntokësore, siç është kromi, nga Bulqiza për në portin e Durrësit, i cili më pas eksportohet.
Gjithashtu, ky aks rrugor është rruga më e shkurtër që lidh Tiranën me Dibrën, si dhe me veriun e Maqedonisë së Veriut Dibrën e Madhe, Tetovën dhe Shkupin, pra do të jetë rrugë lidhëse ndërkombëtare./ KultPlus.com
Ilir Shaqiri është një prej këngëtarëve më të dashur për publikun shqiptar. Ai është autor i përmbi 400 këngëve të lehta, popullore dhe folklorike. Ai ka marr pjesë në më shumë se 1000 koncerte dhe përmbi 900 prej tyre janë humanitare, shkruan KultPlus.
Gjatë vitit 1998, ai mbajti 109 koncerte në përkrahje të UÇK-së nëpër Evropë: Gjermani, Zvicër, Belgjikë, Angli, Itali, Norvegji, Suedi, Austri, Holandë dhe Shqipëri. Më 6 mars 1999, si anëtar i Trupës Ushtarake Artistike në kuadër të UÇK-së, mori pjesë në përvjetorin e parë të rënies së Komandantit legjendar Adem Jashari në Prekaz, gjatë luftës kundër pushtuesit serb.
Këngët e tij kanë qenë e vazhdojnë të mbesin të pakrahasueshme, ku në kohët më të vështira të popullit kosovar, zëri i tij u kthye në forcë për popullin që po kalonte tmerret e pushtimit serb.
“Sërish vjen Marsi” është një ndër këngët më të ndjera që edhe sot të rrëqeth trupin.
KultPlus ju sjell sot këtë këngë:
Sërish vjen Marsi Sërish vjen stina Të rënët dhe t’gjallët bëhen tokë Vesë as shi, s’duron lëndina burrëria nuk duron lot.
Sërish vjen Marsi Sërish vjen stina T’rënët e t’gjallët bëhen tokë Vesë as shi, s’duron lëndina burrëria jo nuk duron lot
Midis kujtimesh e midis këngësh shfaqet Krye – Trimi fjalë pak Ndër këmba degësh në sytha pemësh Mërzisë sonë i vë kapak
Sërish vjen stina E ne ndrrojm mot Por vetëm ai s’plaket kurr Uji i bjeshkëve I rrejdh për bosht Ai lartësohet si flamur o si flamur Dhe njerzia vijn përkulen n’varrin tënd nderim Nipi e mbesa e merr uratën, nisen fluturim, Zemra merr guxim, plisi bardh shkëlqim Heeej! Me ty gjithmonë në ball, me ty o legjendar (2x)
Sërish vjen Marsi e vjen pranvera amanetin e tij përtrin
Lulet e barin i tund veq era si medaljona npelerin Midis kujtimesh e midis këngësh shfaqet Krye – Trimi fjalë pak Ndër këmba degësh në sytha pemësh Mërzisë sonë i vë kapak
Sërish vjen stina Ne ndrrojm mot Por vetëm ai s’plaket kurr Uji i bjeshkëve I rrejdh për bosht Ai lartësohet si flamur O si flamur
Dhe njerzia vijn përkulen n’varrin tënd nderim Nipi e mbesa e merr uratën, nisen fluturim, Zemra merr guxim, plisi bardh shkëlqim Heeej!me ty gjithmone ne ball, me ty o le gjendar(2x) Me ty gjithmonë në ball, me ty o legjendar (2x). / KultPlus.com
Kryetari i Odës së Hotelierisë dhe Turizmit të Kosovës (OHT), Hysen Sogojeva, ka theksuar se sektori privat ka luajtur rolin kryesor në zhvillimin e turizmit në Kosovë, duke e vendosur vendin në hartën e destinacioneve të kërkuara, raporton Ekonomia Online.
Megjithatë, ai paralajmëron se ngjarjet e fundit politike dhe pasiguria institucionale po ndikojnë negativisht në numrin e turistëve.
Në një intervistë për Ekonomia Online, ai ka theksuar se këtë vit ka pasur rënie të numrit të turistëve në vend.
“Duke marr parasysh që me këtë zhvillim ekonomik që e kemi dhe në anën tjetër Kosova si destinacion mund të themi ka evoluar në aspektin zhvillimit të kapaciteteve hoteliere edhe turistike të cilat e bëjnë të mundshëm që si destinacion të jetë atraktiv për një numër të madh të turistëve si vendor po ashtu edhe të jashtëm. Megjithatë krejt kjo është fal sektorit privat. Dhe nëse kalojmë në periudha ose krahasimin mesë viteve na del që ky vite është pak më i zbehtë për arsye se kemi pasur shumë ngjarje, për arsye që çdo ndikim, çdo gjë që ndodh pavarësisht çfarë grupimi apo çfarë lajmesh ndikon dukshëm në zvogëlimin e turistëve. Sepse turisti donë qetësi, dëshiron rehati”, ka thënë ai.
Një nga faktorët kryesorë që, sipas tij, ka ndikuar në rënien e numrit të vizitorëve është retorika e tensionuar politike dhe përmendja e fjalës “luftë” nga zyrtarë të ndryshëm, çka krijon pasiguri për ata që planifikojnë të vizitojnë Kosovën.
“Sa ma shumë që të kemi lajme të cilat nuk ka stabilitet në Kosovë, pavarësisht a është në veri apo në pjesë të tjera të Kosovës, ajo ndikon dukshëm. E sidomos lajmet të cilat përmendet lufta edhe nga kush përmendet lufta, prej qeveritareve, prej njerëzve ku duhet me zbutur atë term sepse në momentin kur përmendet lufta për turistët nuk është e mirë. Kemi një zvogëlim diku ka 5-6 për qind ka rënie në këtë, po ndoshta ka ndikuar edhe koha e zgjedhjeve edhe vetë fakti që jemi në një fare forme në formim të institucioneve pas zgjedhjeve dhe kjo e bënë të luhatshme që të kemi numër më të vogël të turistëve”, ka deklaruar ai.
Sogojeva apeloi për formimin sa më të shpejtë të institucioneve pas zgjedhjeve, duke argumentuar se vonesat në ndarjen e buxhetit dhe politikat për mbështetjen e bizneseve po e dëmtojnë sektorin e turizmit.
“Ne si Odë apelojmë që sa më parë të formohen institucionet të dala nga këto zgjedhje, neve nuk na intereson kush edhe si. Rezultati i këtyre zgjedhjeve të mundëson formimin e qeverisë. Sa më shumë që të vonohen për biznese është me keq, për shembull kur të bëhet shpërndarja e buxhetit nëpër komuna, këto mbesin, sa më shumë që të zvarritet kjo është më dëm të bizneseve, edhe ashtu që nuk kemi ndihmë prej tyre, le më të zvarritet për shembull për ato që pritet diçka nga to”, ka thënë ai për Ekonomia Online.
Ai gjithashtu ka thënë që presin nga qeveria e re që të marrë masa për të rritur konkurrueshmërinë e turizmit në Kosovë, duke përmendur disa kërkesa konkrete si ulja e TVSH-së për akomodimin dhe rregullimi i sistemit të kuponëve fiskalë.
“Mendoj që Kosova është futur në rangun e destinacioneve të kërkuara për arsye se sektori privat e ka bërë të mundshme. E kemi këtë bukuri, kemi këtë potencial turistik, duke përmendur edhe Bjeshkët e Nëmura edhe Malet e Sharrit, në kuadër të kësaj mund të ndërtohen qendra të tjera turistike që do të kishin me qenë edhe më joshës për vizitorët. Kërkesat për qeverinë e re janë që TVSH patjetër të zbritet, nuk ka kuptim TVSH në akomodim me qenë 18 për qind kurse krejt rajoni i ka 5-6 për qind. Rregullimi i kuponëve fiskal, duhet të rregullohet kjo çështje, ka mundësi që të zgjidhet ai problem. Jo të kemi problem çdo herë, dënime subjektet hoteliere për një kupon fiskal që ndoshta edhe nuk është fajtor”, është shprehur ai./ KultPlus.com
‘Krenaria ka shumë ngjyra’ është video-performanca që u paraqit mbrëmë para publikut në teatrin ‘Oda’ në Prishtinë si një formë e artit të guximshëm, si një reflektim mbi sfidat dhe rezistencën e komunitetit LGBTQ+ në Kosovë, shhkruan KultPlus.
Kjo video-performancë, me regji të Arlinda Morinës dhe e shkruar nga Uresa Ahmetit vjen në formën e gjashtë poezive të realizuara në performanca trupore e vizuele. Çdo poezi, shoqëruar me perforamancë i jep rëndësi në tërësi, dashurisë, triumfit e rezistencës duke zbërthyer shumëllojshmërinë e flamurit të krenarisë.
Poezitë e jetësuara nëpërmjet gjuhës së trupit, erdhën tek publiku si një emocion, ato pasqyruan frikën e shtypjes, rezistencës, stereotipeve, turpit, por duke i vënë theksin gjithmonë dashurisë, fuqizimit dhe frymëzimit të individëve queer për të jetuar në liri dhe krenari.
Regjisorja Arlinda Morina, shprehu mes emocionesh përpara të pranishmëve rëndësinë e këtij projekti, sidomos për të, duke theksuar krenarinë që i përket këtij komuniteti.
“Titulli i kësaj videoje është ‘Krenaria ka shumë ngjyra’, disa më pyetën pse nuk ia vure titullin ‘Dashuria ka shumë ngjyra’, unë ju përgjigja se ndihem krenare kush jam dhe me të gjitha ato që i kam, nuk më vjen më turp me atë se kush jam edhe shtypja n aka bërë që të ndihemi krenarë shpeshherë dhe kur nuk kemi dashur të ndihemi krenarë, edhe kur nuk kemi dashur t’i marrim të gjitha ato bullizime”, tha Morina, teksa falënderoi të gjithë për pjesëmarrjen.
Ndërkaq, Uresa Ahmeti, e cila ka shkruar poezitë që u paraqitën në këtë mbrëmje, tha për KultPlus se ky është minimumi i asaj se çka mund të bëjë ajo si artiste për këtë komunitet dhe sfidat e tyre.
“Krenaria ka shumë ngjyra është inspiruar dhe bazuar në atë se çka përfaqëson flamuri për komunitetin LGBTQ+, e që është shumëllojshmëria e përjetimeve, ndjenjave dhe dhimbjes e qëndresës që ky komunitet e ka përjetuar dhe që e simbolizon përgjatë kohërave. Ndihem shume mirë që gjithçka ka shkuar shumë mirë, pjesë e saj kanë qenë persona pjesë e komunitetit, persona të thjeshtë, e që është mënyra më e mirë që të kemi një audiencë që është e shumëllojshme, që t’i marrim mesazhet e kësaj videoje. Për mua është nevojë e të njëjtën kohë edhe nder e privilegj, sepse artisti duhet t’i reflektojnë kohërat dhe realiteti është se ky komunitet vuan nga një shtypje sistematike dhe për mua të jem pjesë e kësaj rezistence është një nder dhe një forcë shumë e madhe”, tha Ahmeti për KultPlus.
Ju kujtojmë, se ky projekt i cili ka për qëllim jo vetëm të edukonte dhe sensibilizonte publikun mbi të drejtat e njeriut është mbështetur nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport./KultPlus.com
Apple njofton përditësime në linjën e saj të telefonave çdo vjeshtë, por kompania shpesh e ka të vështirë t’i mbajë të fshehta detajet.
Përpara zbulimit zyrtar të iPhone 17, ne kemi dëgjuar tashmë mjaft sugjerime për atë se si mund të jetë ai.
Ja çfarë dihet dhe çfarë presim.
Kur do të prezantohet seria e iPhone 17?
Shumicën e rasteve, telefonat kryesorë prezantohen në shtator. Është pak herët për të zbuluar data specifike; disa vite, Apple jep vetëm një ose dy javë kohë ndërmjet dërgimit të ftesave dhe organizimit të ngjarjes. Por vitet e kaluara tregojnë se diku në shtator duhet të jetë koha kur iPhone 17 të bëjë debutimin.
Çfarë do të përfshijë linja e re e iPhone 17?
Rrjedhjet e dizajnit sugjerojnë se Apple po ndërton një telefon ultra të hollë, me gjasë që do të quhet iPhone 17 Air që të përputhet me përcaktimin e laptopit ultra të lehtë të Apple.
Mark Gurman i Bloomberg, shpesh një burim solid i informacionit të avancuar për Apple, raportoi në janar se iPhone 17 Air do të pajiset me një çip bazë A19 dhe do të ketë vetëm një lente të vetme kamere.
Mund të përdorë gjithashtu modemin e ri të brendshëm të Apple, i cili u prezantua në shkurt në iPhone 16e, shkruajnë mediat e huaja.
Më shumë detaje rreth këtij zhvillimi mund të dalin përpara shtatorit, por kjo është ajo që dihet tani për tani.
Çdo listë e re përfshin një model bazë, por me kalimin e viteve, Apple habit me shumëllojshmërinë e telefonave që ofron.
Me shumë mundësi do të ketë një iPhone 17 dhe një iPhone 17 Pro.
Apple gjithashtu është përkushtuar ndaj filozofisë së çështjeve të madhësisë dhe ka ndërtuar një opsion iPhone Pro Max me një ekran edhe më të madh dhe jetëgjatësi më të mirë të baterisë; seria e 17-të me siguri do të ketë gjithashtu një të tillë.
iPhone 17 Air duket se është gati të zërë vendin e një iPhone 17 Plus të mundshëm.
Si do të jetë iOS 19?
Jon Prosser në Front Page Tech hodhi një video në janar që tregon se si një aplikacion i ridizajnuar i kamerës mund të tregojë ndryshime më drastike që do të vijnë për sistemin operativ në linjën e ardhshme të iPhone.
Më herët në mars, Bloomberg gjithashtu mbështeti pohimin se një rregullim i iOS është në punë.
Ndryshe, nuk ka pasur një përditësim të dukshëm të iOS për disa gjenerata dhe mund të jetë emocionuese të shohësh Apple duke e bërë këtë.
Dhe ndërsa nuk kemi ndonjë rrjedhje zyrtare, duket krejtësisht e garantuar që Apple do të vazhdojë të ofrojë paketën e saj Apple Intelligence.
Priten ende përditësime të premtuara për Siri që kanë për qëllim të përfitojnë nga mjetet e AI, kështu që në mënyrë ideale ato do të përfundojnë plotësisht dhe do të integrohen deri në momentin që të arrijë seria 17.
Kompania zakonisht ndan më shumë detaje në lidhje me planet e saj të ardhshme gjatë Konferencës së saj të Zhvilluesve në mbarë botën.
WWDC 2025 ka shumë të ngjarë të ndodhë në fillim të qershorit, kështu që prisni të dëgjoni më shumë këtë verë.
Rrëfimet e mbetura në letër mbi karakterin e shqiptarëve. Shënimet e grekëve, italianëve, turqve apo francezëve mbi shqiptarët.
Faik Konica
(Nga Uashingtoni, ai vazhdonte të hidhte në letër historinë e shqiptarëve, frymëzuar nga gjithë librat që kishte lexuar, por dhe nga përvoja personale. Fati nuk deshi që Konica t’i përfundonte këto shënime, por ato janë sot si dëshmi jo vetëm e një kohe dhe një mendjeje që ka kontribuar aq shumë për çështjen shqiptare, por dhe një mënyrë për të parë një tablo të jetës sonë në ato vite. Këto shënime do të botoheshin shumë më vonë në një libër “Shqipëria, kopshti shkëmbor i Europës Juglindore”, një libër që ia vlen t’i rikthehesh shpesh për të takuar idetë përparimtare të tij.)
Për të nisur hulumtimin në karakterin e shqiptarëve, Konica ndalet te një nga gjestet që mund të quhet i rëndë për një shqiptar dhe ai është ta quash “i pabesë”. “Më së pari duhet ditur se fyerja më e rëndë në Shqipëri, është ta quash tjetrin ‘i pabesë’. Shumë gjaqe kanë pasur si pikënisje akuzën për pabesi. Kjo s’do të thotë se në Shqipëri nuk ka njerëz të pabesë, por tregon nivelin e sjelljes dhe idealin që parapëlqehet më shumë. Është interesante të vihet në dukje se në Greqinë moderne fyerja më e rëndë është ta quash tjetrin “analfabet” ose “të trashë” a “të plogët”: ideali i fqinjëve jugorë të Shqipërisë nuk është karakteri, por zgjuarsia, shkathtësia. Një fjalë e urtë e përhapur në të gjithë Shqipërinë thotë: “Shqiptari për një plesht djeg jorganin”. Kjo tregon padurimin dhe rrëmbimin, vrullin e shqiptarit. Ndoshta proverbi e ka zanafillën tek këshilla e ndonjë udhëheqësi për të mos nisur luftime të kushtueshme për punë të kota. Një sjellje edhe më fisnike shpreh fjala e urtë “Kokë e falur nuk pritet”, që do të thotë se armiku i nënshtruar ose i zënë rob nuk vritet”, shkruan ai.
Historiani bizantin, Nikiforos Gregoras, i cili nuk mund të dyshohet për simpati ndaj shqiptarëve, e përforcon faktin se shqiptarët nuk i vrasin, as nuk i shndërrojnë në skllevër, armiqtë e mundur. Është e vërtetë se Gregorasi përmend edhe emrat e disa kombësive të tjera të Perandorisë Bizantine që ndjekin po atë etikë luftarake, por edhe shembuj të ndryshëm, që dëshmojnë të kundërtën, mund të gjenden në kronikat e Bizantit. “Sidoqoftë në kohët e reja, në mes të kombeve të Europës Juglindore, vetëm shqiptarët i kanë qëndruar besnikë traditës kalorësiake që ta falin armikun e mundur”, Duke folur për femrën, ai shkruan se “është diçka e ditur dhe e vërtetuar që në Shqipëri ‘gruaja gëzon paprekshmërinë’”. “Edhe në luftimet e gjaqet më të egra, gruan s’e trazon njeri. Kur dikush ka një armik, i cili ruan rastin t’i marrë hak, kur i duhet të udhëtojë, e ndien veten më të sigurt po të jetë i shoqëruar nga ndonjë grua; megjithëse kjo mënyrë veprimi quhet si jo burrërore. Edhe hajdutët e rrugëve i përmbahen këtij qëndrimi ndaj grave”, shkruan Konica.
Ai sjell në kujtesë një ngjarje që duhet të ketë ndodhur në vitet 1900 ku në shtypin botëror shkruhej për një ngjarje: treni ndërkombëtar “Orient Ekspres”, që udhëtonte nga Parisi në Stamboll, u sulmua nga kusarët e Thrakisë. Udhëtarët meshkuj u detyruan të linin trenin me gjithë plaçkat e veta. Ndërkaq kryetari i bandës u tha grave të zinin vendet ku ishin më parë në tren dhe disa herë me radhë u kërkoi të falur për shqetësimin. Nga urdhrat që u jepte shokëve të vet në gjuhën shqipe, u mor vesh kombësia e hajdutëve. “Shqiptarët, kur flasin për veten e tyre, krenohen duke thënë se kanë shumë cilësi të mira e virtyte. Kjo është një pikë e dobët që e ka çdo komb dhe opinione të tilla nuk kanë ndonjë vlerë. Përkundrazi thëniet dhe shprehjet popullore janë gjykime spontane; ndër to, si të thuash, një komb zihet në befasi. Ne do ta vazhdojmë gjurmimin tonë po në atë vijë dhe do të përpiqemi të japim mendimin e popujve të tjerë për shqiptarët”, shkruan Konica.
Ai veçon mendimin e turqve, për shkak të afërsisë së tyre pesëqindvjeçare me shqiptarët. “Të gjithë historianët turq bëjnë fjalë për kokëfortësinë shqiptare: ‘Arnaud iunud’ do të thotë ‘shqiptari kokëfortë (i papërkulshëm)’” dhe është një shprehje e zakonshme në kronikat e vjetra turke. Turqit mendojnë gjithashtu se shqiptarët janë gjaknxehtë. “E ka një dell shqiptari”, është një shprehje turke mjaft e përhapur. Sir James Sedhouse, që e ka përfshirë këtë shprehje në fjalorin e vet monumental turqisht-anglisht, jep këtë përkufizim në botimin e ri të vitit 1921: “Arnautligi tuttu” – filloi t’i lëvizë gjaku, flet a vepron, siç bën zakonisht një shqiptar, me vrull. Sipas mendimit të komandantëve të vjetër turq, është me të vërtetë trim dhe shumë i zoti për të sulmuar, për të pushtuar ndonjë vend me mësymje, por qëndron indiferent kur kushtet kërkojnë taktikë mbrojtëse. Shqiptari vlerësohet nga turqit si tip i zgjuar, por një historian turk i shekullit XVII, Ibrahim Peçevi, thotë se “Ajaz Pasha i përkiste racës shqiptare, e megjithatë ishte shumë i zgjuar”, shkruan ai.
Sipas mendimit të turqve, interesi për para është një karakteristikë tjetër e shqiptarit, i cili është gati të futet në aventurat më të rrezikshme, mjaft që të nxjerrë ndonjë përfitim. E kishin zakon të tregonin një anekdotë në kohën e Perandorisë së vjetër turke: E pyetën shqiptarin një herë “a do të shkosh në ferr?” dhe ai u përgjigj “Sa është rroga atje?”.
Ndërsa grekët kanë një tjetër mendim për shqiptarët. Në gjuhën popullore greke, takojmë dy shprehje për shqiptarët. “Një kokë shqiptari” thuhet për një njeri të papërkulshëm e kryeneç. Kur dikush vuan nga hallet që i kanë rënë përsipër, miqtë e ngushëllojnë duke i thënë “hajt se Zoti nuk është shqiptar”, që do të thotë se Zoti është i mëshirshëm.
“Kjo akuzë për mizori kuptohet fare mirë po të shikohet në dritën e historisë: grekët për qindra vjet me radhë i kanë njohur shqiptarët vetëm si pushtues, si kusarë që u plaçkitnin qytetet bregdetare, si ushtarë të dërguar ndër ekspedita ndëshkimore, si xhandarë ose si mbledhës taksash. Grekët nuk patën rast të njohin anën njerëzore të shqiptarëve”, shkruan Konica.
Ajo çfarë e çudit atë janë italianët. “Italianët – dhe kjo të çudit shumë – megjithëse kanë pasur vazhdimisht marrëdhënie të ngushta dhe të afërme me shqiptarët, kanë vetëm një shprehje në lidhje me këtë popull. Edhe kjo nuk është diçka në favor të shqiptarëve. Shprehja “far l’albanese” mund të gjendet në të gjithë fjalorët e mirë të italishtes, si për shembull, në atë të Nikola Zingarelit (Nicola Zingarelli). Përkthimi fjalë për fjalë i shprehjes është “të hiqesh si shqiptar”, kurse kuptimi është tjetër “bëj sikur s’kuptoj; hiqem sikur nuk di gjë”, shkruan ai.
Ndërsa francezët gjithnjë kanë pasur marrëdhënie të ngushta me shqiptarët, princat e familjes së Kapetëve kanë mbretëruar në Shqipëri për afro njëqind vjet. Një shprehje që mund të takohet në kronikat e vjetra është kjo: “fier comme un albanais” – krenar si shqiptar. Edhe banorët e Ishujve Britanikë do ta kenë vizituar shpesh Shqipërinë në kohën e kryqëzatave, gjatë rrugës së tyre për në Tokat e Shenjta. Këtë itinerar ndiqnin edhe popujt e tjerë, mbasi rruga që kalonte nëpër Shqipëri ishte më e sigurta në atë kohë, kur udhëtimi për det, me anije të vogla, paraqiste rrezik.
Por këto vizita, në kalim e sipër, nuk kanë lënë gjurmë në histori. Për një grup anglezësh në Shqipëri bëhet fjalë vetëm në vitin 1457. Në këtë vit, një fisnik anglez me një kompani detarësh, erdhi në Shqipëri për të ndihmuar Skënderbeun në luftën kundër turqve. Nga këta ushtarë të guximshëm anglezë një pjesë e mirë u kthyen të gjallë në atdhe, i cili në atë kohë ishte i trazuar nga Lufta e dy Trëndafilave dhe nuk dihet çfarë përshtypjesh u la Shqipëria. Por, tre a katërqind vjet më vonë, anglezët, pasi pushtuan ishujt e Detit Jon, hynë në marrëdhënie të mira për një kohë të gjatë me Shqipërinë.
“Ata na kanë lënë disa vëzhgime të mprehta dhe të shkëlqyeshme mbi karakterin e shqiptarëve. Këto përshtypje, herë janë, herë nuk janë në favor të shqiptarëve, por vlejnë për sinqeritetin e tyre, mbasi shqiptarët për të cilët bëhej fjalë në ato studime ishin analfabetë e prandaj të paaftë të falënderonin ose të protestonin për sa thuhej rreth tyre”, shkruan Konica.
Villiam Martin Lik , i cili e filloi karrierën e vet si inxhinier ushtarak dhe e mbylli si arkeolog klasik, studimet e të cilit edhe pas një shekulli studiohen me nderim nga dijetarët, flet më se një herë në librat e vet për karakteristikat e shqiptarëve. “Plutarku na vë në dijeni. – thotë Lik, – se Pirroja ishte një oborrtar i shkathët dhe që në rini përpiqej të fitonte miqësinë e njerëzve të fuqishëm. Ky është në përgjithësi karakteri i shqiptarëve. Ata përpiqen me çdo mënyrë të sigurojnë mbrojtjen e eprorëve të tyre dhe u qëndrojnë besnikë, kur paguhen rregullisht. Kryengritjet e tyre të shpeshta zakonisht shkaktohen nga sjellja e pabesë e zyrtarëve, të cilët ndërmarrin disa punë pa siguruar më parë mjetet e duhura financiare. Shqiptarët, duke qenë zakonisht më të varfër se turqit, janë të kufizuar në kërkesat e veta, janë më të qëndrueshëm e të durueshëm, janë më të regjur me vështirësitë që në moshë të njomë”.
Në një vend tjetër, koloneli Lik shpreh këtë mendim: “Ndërsa turku krenar dhe përtac dhe fshatari i varfër grek paraqiten shpeshherë pa pikë energjie, si pasojë e shtypjes dhe e varfërisë së vazhdueshme, këta shqiptarët dallohen për veprimtarinë e tyre të palodhur. Ata i zinin të parët pikat më të larta anës udhës, sikur ishin në garë cili do të ngjitej i pari. Të gjitha pyetjeve në lidhje me topografinë u përgjigjeshin me zgjuarsi, lejen për të shikuar me teleskopin tim e quajnë si një shpërblim të madh. Nuk ka dy gjëra në këtë botë që ndryshojnë më tepër në mes tyre se sa zakonet, (sjelljet) e shqiptarëve me ato të osmanllnëve. Këta të fundit janë qeniet më flegmatike dhe të plogëta të njerëzimit, përveç rasteve kur i nxit diçka e jashtëzakonshme.
Por, për Konicën, një ndër karakteristikat kryesore të shqiptarëve, që asnjë studiues i huaj nuk e ka vënë re, është individualizmi.
Një dijetar gjerman, dr. Herbert Louis, i cili, siç e kemi thënë edhe më parë, ishte ngarkuar nga qeveria shqiptare të studionte topografinë e vendit, deklaron se në Shqipëri nuk ekziston kuptimi i fjalës turmë. “Një nga përshtypjet më të forta, – deklaron dr. Louisi – që më ka mbetur nga shqiptarët, është ajo që te secili prej tyre, vihet re një njeri me besim të madh në vetvete. Çdo individ, qoftë i zgjuar ose budalla, ka një aftësi të dukshme për të vendosur vetë dhe është mësuar të trajtojë pasurinë dhe jetën e vet në mënyrë praktike. Në një situatë të paqartë, secili jep një gjykim dhe është i gatshëm për nisma të guximshme. Me fjalë të tjera, në Shqipëri nuk ekzistojnë masa indiferente”.
“Kjo mungesë e frymës së turmës ka pasur pasoja fatale për unitetin e Shqipërisë, pasi secili përpiqej të merrte pjesë drejtpërsëdrejti personalisht, pa ndërmjetës ose të deleguar, në diskutimin e punëve publike. Ideja e shtetit për shqiptarin nuk kalonte përtej caqeve të qytetit ose përtej maleve ku banonte. Ashtu si për grekët e vjetër dhe për italianët e mesjetës, ideali i shqiptarit ishte ai i një qyteti shtet. Në rastet kur çështja kombëtare kërkonte unitet veprimi, vetëm mbas diskutimesh pa fund arrihej të merreshin masa të përbashkëta, por edhe këto shumë herë tepër me vonesë. Nëse Shqipëria u nënshtrua nga të huajt në të kaluarën, gjithmonë ndodhte për fajin e një qëndrese të pakombinuar”, shkruan Konica.
Ajo çfarë është interesante sipas tij, është dhe fakti se shqiptari, megjithëse shumë i pavarur dhe individualist, për të mos iu nënshtruar ndikimit të huaj kundër vullnetit të vet, prapëseprapë ka besim të madh në përparësinë që i takon atij që ka lindur në një familje të fisme. Ai sjell si shembull një ngjarje nga historia e kryengritjeve shqiptare, kur trazirat shkaktoheshin vetëm për shkak se caktohej si sundimtar ndonjë njeri nga familje e panjohur (pa emër). “Jo shumë kohë më parë (për të qenë të saktë, në vitin 1896) Sulltani kishte emëruar një sundimtar të përgjithshëm në Shqipërinë e Veriut, por popullsia ngriti krye, rroku armët dhe shprehu pakënaqësinë që do të sundohej nga një njeri me prejardhje familjare të rëndomtë. Një gazetar frëng i kohës vuri në dukje se “këta shqiptarët kanë një mënyrë të menduari si Montomorensia” (Duka i Montmorency, të cilit ia prenë kokën më 1632).Por qëndrimi shqiptar e ka burimin gjetiu: mbështetet në përvojën që “njeriu i ri”, njeriu i pafis (homo novus), shpesh nuk di ta përmbajë veten. Në Shqipëri dëgjohet ky proverb popullor “Kur bëhet jevgu pasha, më parë vret të atin”. Kjo shprehje popullore e shqipes është varianti i proverbit të anglishtes “Po i hipi kalit një lypës, do t’i grahë sa t’i nxjerrë shpirtin”.
Urrejtja është një tjetër. Prandaj përzierja e një autoriteti qendror në liritë lokale dhe individuale shikohet si një dhunë, ligjet që nxjerr ai autoritet qendror quhen në esencë si të padrejta dhe shkelja e tyre, sado e rëndë që të jetë, konsiderohet vetëm si një sjellje e pahijshme. Për më tepër, prej njëfarë qëndrimi patriarkal ndaj jetës, ngurron të marrë masa të rënda ndëshkimore. Dënimi me vdekje shikohet kudo si diçka e urryer, dhe është për t’u vënë në dukje se edhe në ditët tona, ashtu si në të kaluarën, nuk gjen dot njeri në Shqipëri që të bëjë punën e xhelatit. Për të zbatuar dënimet me vdekje të gjykatave, policia detyrohet të pajtojë ndonjë jevg, i cili, pas shumë protestash, e kryen detyrën, natyrisht jo si profesionist, por si diletant, gjë kjo që ia zgjat vuajtjet viktimës”, shkruan Konica.
Ndërsa një nga karakteristikat fatkeqe të shqiptarëve dhe që zë vend të dukshëm, është mungesa e plotë e idealizmit tek ata. Në një vend ku njeriu vdes aq me lehtësi në grindje të ndryshme, nuk është dëgjuar të vdesë kush për një ideal a për një çështje (kauzë). Kjo ndihmon të shpjegohet fakti përse Shqipëria nuk e fitoi lirinë më parë dhe ka një numër kaq të paktë dëshmorësh të rënë për pavarësinë kombëtare. Aktet e devotshmërisë dhe të guximit, që kanë shkaktuar vdekjen e mijëra njerëzve, mund të përdoren si argument për të përgënjeshtruar thënien time. Por, devotshmëria e egër ndaj traditave të vendosura dhe ndaj kanunit shekullor të nderit, janë më tepër veprime mekanike dhe për t’i kryer nuk nevojitet të vihet në rrezik jeta në mënyrë të vullnetshme për një ideal të zgjedhur lirisht. Ndërsa mikpritja është një virtyt tashmë i pranuar nga të gjithë.
Konica thotë, se “shqiptarët nuk kanë prirje të flasin shumë”. Këtë gjë e vë re dhe shkrimtari frëng Hiasent Hekar (Hyacynthe Hecquard), i cili, si konsull i Francës në Shkodër për shumë vjet me radhë, arriti ta njihte mirë Shqipërinë e Veriut, e vë në dukje shkurtësinë plot dinjitet të fjalimeve në kuvendet popullore.
Jeta seksuale e shqiptarëve
Për jetën seksuale të shqiptarëve mund të thuhet fare pak në një libër të destinuar për publikun e gjerë. Disa vese nuk janë të panjohura ndër qytete, megjithëse janë fryti i ndikimeve të huaja; porse vështirë të gjendet në botë një popullsi me zakone më të pastra se ajo e fshatarëve dhe malësive të Shqipërisë. Pafajësia e popullit të thjeshtë dëshmohet edhe nga një zakon i çuditshëm që ka mbetur deri vonë e nuk është zhdukur ende plotësisht. Përpara martesës (dhe nusja është zakonisht pesëmbëdhjetë deri më shtatëmbëdhjetë vjeçe, kurse dhëndri nëntëmbëdhjetë deri njëzetenjë) një burrë i moshuar, pjesëtar i familjes, do t’i shpjegonte bashkëshortit të ardhshëm anën fizike të martesës, ku do të shënonte me shkumës, me qymyr ose me ndonjë lëndë tjetër ngjyruese një rreth të vogël përqark “depilata virginis pudenda, ut iuvenis inexpers introitum facilius inveniat”.
Në disa krahina të Shqipërisë ekziston një besëtytni në lidhje me seksin e ujërave. Disa ujëra quhen “mashkullore” dhe besohet se kanë veti afrodiziake për burrat; disa ujëra të tjera janë “femërore” dhe mendohet se ushtrojnë të njëjtin efekt te femrat; kurse një lloj uji tjetër është “asnjanës”. Një burrë, me arsim, më tregoi se një herë kishte shkuar për punë nga qyteti i lindjes Gjirokastër në një fshat gjashtë orë larg. Sapo arriti aty piu një gotë ujë nga një burim dhe menjëherë pas kësaj diçka e shtyu të kthehej në shtëpi dhe të takohej me të shoqen. Ai ua tregoi shokëve këtë ndjenjë të çuditshme dhe ata e pyetën, duke qeshur, nëse kishte pirë ujë nga një farë burimi. Unë e ndërpreva bashkëbiseduesin, duke e pyetur a e dinte më parë çfarë mendohej për ato ujëra. “E mora vesh çfarë doni të nxirrni me këtë pyetje, ma ktheu ai – doni të dini se mos isha ndikuar nga sa kisha dëgjuar për ato ujëra; jo, deri atë ditë nuk kisha dëgjuar asgjë për efektin e tyre”. Ai shtoi se, meqë e kishte kthyer kalin në Gjirokastër dhe i kishte urdhëruar shërbyesit të vinin e ta merrnin pas tri ditësh, u kthye më këmbë në qytet sa më shpejt që mundi. /Konica.al/ KultPlus.com
