Teatri i të rinjve, fëmijëve dhe i kukullave “Dodona”, ka publikuar kalendarin e shfaqjeve për muajin janar.
Në repertorin e këtij Teatri do të jenë 7 shfaqje.
Më 18 janar do të jepet premierë shfaqja “Fjalët magjike” me regji të Shkurtë Aliu. Në program janë edhe dy shfaqje të tjera për fëmijë, teksa në Skenën e mbrëmjes janë paraparë katër shfaqje, nga të cilat njëra premierë. Më 15 janar, do të jepet premiera e shfaqjes “Harroje Hollivudin” me regji të Faik Gashit.
“Dodona” do ta përmbyll muajin janar me shfaqjen “Une jam vetë grua”, me regji të Kushtrim Koliqit. /KultPlus.com
Erza Muqolli është padyshim një nga emrat e rinj më premtues në fushën e muzikës, shkruan KultPlus.
Këngëtarja shqiptare, e njohur për audiencën ndërkombëtare si një yll francez këtë herë ka interpretuar vargjet “O s’ka ma mirë se në Shqipni, sa herë unë jam ktu s’du mu kthy, s’du mu kthy”, të këngës “Duaje atdheun tënd” në emisionin “Soiree” në Top Chanel, në Tiranë, me të cilën kanë mbetur të habitur e gjithë audienca. /KultPlus.com
Adriano Çelentano (Milano 6 janar 1938) është një këngëtar i njohur, aktor, komedian, regjisor e shkrimtar këngësh dhe mikpritës televiziv. Falë karrierës së tij gati 50-vjeçare e sukseseve të tija botërore është quajtur Elvis Presley italian, megjithatë është një figurë dhe një ikonë e shoqërisë italiane të pasluftës.
Është i vetmi këngëtar italian që ka shitur më tepër se 100 milionë albume. Celentano është gjithashtu ndër të parët që ka arritur famë botërore (sidomos me albumin Prisencolinensinainciusol).
Disqet
“Il tuo bacio è come un rock” (Puthja jote është si rok) 1960
“Furore” 1960 (Tërbim)
“Peppermint twist” 1962 (Përdredhje mente)
“A New Orleans” 1963 (Një Orleans i Ri)
“Uno strano tipo” 1963 (Një tip i çuditshëm)
“Non mi dir” 1965 (Mos më thuaj)
“La festa” 1965 (Festa)
“Il ragazzo della via Gluck” 1966 (Djaloshi i rrugës Gluk)
“Adriano rock” 1968 (Adriano rok)
“Una carezza in un pugno” 1968 (Një ledhatim në një grusht)
“Le robe che ha detto Adriano” 1969 (Gjërat që ka thënë Adriano)
“Adriano hits” 1970 (Hitet e Adrianos)
“Il forestiero” 1970 (I Huaji)
“Er più” 1971 (Ishte më tepër)
“I mali del secolo” 1972 (Të ligat e shekullit)
“Nostalrock” 1973 (Mall rok)
“La storia di un ragazzo chiamato Adriano Celentano” 1973 (Historia e një djaloshi të quajtur Adriano Çelentano)
“Yuppi du” 1975
“Il meglio di Adriano Celentano” 1975 (Më të mirat e Adriano Çelentanos)
“Svalutation” 1976 (Shvlerësim)
“Disco dance” 1977
“Tecadisk” 1977
“Me live!” 1977 (Unë drejtpërdrejtë)
“Ti avrò” 1978 (Do të të kem)
“Geppo il folle” 1978 (Gjepo i marri)
“Me, live!” 1979 (Unë drejtpërdrejtë)
“Soli” 1979 (Vetëm)
“Antologia (’57-’80)” 1979 (Antologjia)
“Un po’ artista un po’ no” 1980 (Pak artist pak jo)
“Deus” 1981 (Zot)
“Uh… uh…” 1982
“Atmosfera” 1983
“Celentano hit parade” 1983
“Le volte che Adriano è stato primo” 1983 (Herët kur Adriano ka qene i pari)
“I miei americani” 1984 (Amerikanet e mi)
“Joan Lui” 1985
“I miei americani 2” 1986
“La pubblica ottusità” 1987 (Cekësia publike)
“Antologia ’57-’87 (6 disqe)” 1987
“Il re degli ignoranti” 1991 (Mbreti i të paditurve)
“Superbest” 1992
“Quel punto” 1994 (Ajo pikë)
“Gli anni sessanta” 1995 (Vitet 60-të)
“Alla corte del Re-mix” 1995
“Arrivano gli uomini” 1996 (Po vijnë njerëzit)
“Le origini di Adriano” 1997 (Rrënjët e Adrianos)
“Mina Celentano” 1998
“Io non so parlar d’amore” 1999 (Unë nuk di të flas për dashurinë)
“Esco di rado e parlo ancora meno” 2000 (Dal rrallë e flas edhe më pak)
“Il cuore, la voce” 2001 (Zemra, zëri)
“Per sempre” 2002 (Përgjithmonë)
“Tutte le volte che Adriano è stato 1” 2003 (Të gjitha herët që Adriano ka qenë 1)
“C’è sempre un motivo” 2004 (Ka gjithmonë një shtysë)
“C’è sempre un motivo + L’Indiano” 2005
Filmografia
I ragazzi del juke-box (1959)
Juke-box, urli d’amore (1960)
Urlatori alla sbarra (1960)
Sanremo, la grande sfida (1960)
La dolce vita (1960)
Io bacio… tu baci (1961)
Uno strano tipo (1962)
Canzoni di ieri, canzoni di oggi, canzoni di domani (1962)
Një gur i rrallë parahistorik, i zbuluar në Rugovë të Pejës nga veprimtari e humanisti, Besnik Lajqi, ka ngjallur interesimin edhe të arkeologëve dhe të historianëve të njohur shqiptarë.
Arkeologu e historiani i njohur Neritan ceka, ka bërë “leximin” e këtij guri të rrallë. Ja mendimi i tij shkencor për zanafillën e këtij guri-histori:
“Shenja te tilla ne shkembenj, apo pllaka guri ndeshen ne dy epoka te ndryshme. Se pari ne prehistori, ne epoken e bronzit, rreth 4000 vjet me pare. Nje periudhe te dyte e kemi ne mesjeten e hershme, rreth 1200 vjet me pare, kur shoqerohen me skena njerzore. Ne rastin tuaj duhet te jete nje objekt prehistorik, qe duhet dorezuar ne Muzeun e Prishtines. Pershend. Neritan Ceka”.
“Te nderuar miq ky eshte shkrimi qe me dergoj arkiologu i njohur shqiptar per gurrin qe eshte gjetur ne fshatin Drelaj. Ky gur gjindet tek une!,” shkruan zbuluesi i këtij guri të rrallë, Besnik Lajqi. /KultPlus.com
Nuk isha këndej dhe me vonesë e lexova nji artikull të nji gazetareje amatore se si po e (dez)informonte opinionin kosovar në gazetën Zëri, përmes artikullit “Përdhunuesit e gjuhës do të ndëshkohen me ligj”.
Jo se nuk isha i informuem për iniciativën, sepse miqtë e mi në Tiranë me kishin marrë në telefon menjihere dhe më kishin tregue për nji iniciativë të nji dore pleqsh komunistë, të cilët kanë pësue nji teptisje iracionale atavizmash enverian, dhe në vend se me u ballafaque me fuqinë e argumentit kundër tanë atyne që e kontestojnë Standardin e vitit 1972, kërkojnë me u kapë për ‘alltia’ pushtetare. Dikush duket se edhe i gëzohet kësaj dhune, ose ma mirë me thanë dëshire për me i dhunue tanë ata që mendojnë dhe e kuptojnë e perceptojnë ndryshe ate që ndër ne asht ba zakon me u quejt “Gjuhë Shqipe”, në vend se “Standard i Shqipes”. Dhe, keqkuptimi i parë mbrenda kulturës sonë lind nga keqkuptimi i kësaj fjale – “Gjuha Shqipe”. Çka queni ju “Gjuhë Shqipe”? Ose ndoshta këte pyetje duhet me ja adresue tanë kulturës shqiptare, e cila në vend se me u mundue me e demokratizue dhe me e ba publike këte pyetje dhe çashtje përmes debateve dhe nji diskutimi publik, don me iu bind inciativave të dofarë pleqve të rrokatun që në mungesë argumentesh, mendojnë se me kamxhi e me allti munden me i zgjidhë problemet në gjuhë. Po le t’i kthehemi pyetjes: Çka queni ju “Gjuhë Shqipe”? Nëse Gjuhë Shqipe ju queni Standardin e vitit 1972 (sic!), mendoj se bani nji nga gabimet ma të mëdha që nji kulturë mundet me ia ba vetvetes, e nji gjuhëtar mundet me ia ba kredos së vet profesionale. Nëse me ligj ju mendoni se mundeni me e heshtue e me e nemit Gjuhën Amtare të katër milionë shqiptarëve tjerë, të cilët rastësisht shqipen e kanë të nji tingëllime e shqiptimi tjetër, mendoj se jeni tue e ba nji nga dhunimet ma të mëdha që dikush mundet me ia ba këtyne njerëzve. Sepse, gjuha jemi na vetë. Ua ndalove atyne, neve, Gjuhën Amtare me ligj, ju automatikisht ua dhunoni nji nga të drejtata themelore njerëzore të tyne. Por, nuk po due me u zgjatë, sepse iniciativa si e tillë duket joserioze dhe natyrisht se JAVA ka me e informue këte opinion thellësisht dhe thelbësisht për çkado që mundet me u shfaqë nga kjo iniciativë. Por, argument ma të fuqishëm se sa të paargumentuem e fragjilë janë në mbrojtjen e Standardit të vitit 1972 jo vetëm këta pleq të rrokatun, por edhe tanë tjerët që me heshtje i kontribuojnë kësaj, flet bash kjo iniciativë, e cila nuk ngritë argumente për mbrojtje por – dhunë. Po sa për dhunë, më duhet me ua kujtue, jo vetëm këtyne pleqve andej, por edhe të gjithë tjerëve që mendojnë se dhuna asht zgjidhja e kësaj çashtje, se Enveri ka vdekë, se ky nuk asht viti 1972, dhe se çfarëdo iniciative nuk ka me mbetë pa u ba shoshë nga pyetjet dhe argumentet e kundërta të nji opinioni qytetarësh. Çfarëdo iniciative e cila kishte me qenë ligjore në esencë, mundet me u kuptue vetëm mbasi së pari të ishte deblokue dhe detabuizue Standardi i vitit 1972, të kishte pasue nji debat i gjanë me participimin e tanë njerëzve t’interesuem (jo vetëm gjuhëtarësh), dhe vetëm mbasi t’ishin ballafaque argumentet “pro” dhe “contra” në nji diskutim transparent publik. Dhe, mbas tanë kësaj, kur nga ai debat t’ishin emanue vendimet dhe t’ishte ekstraktue nji si projektligj (i cili po ashtu kishte me ju nënshtrue nji debati të gjanë) në mbrotje të asaj që kishim me e quejt jo “Gjuha Shqipe”, po “Standardi i Gjuhës Shqipe”, atëhere mundeni me thanë se kjo asht iniciativë demokratike në shërbim të përgjithshëm. Kështu si u prezentue, kjo s’asht tjetër pos vagabondizëm i pleqve të rrokatun kaplue atavizmash enverian. E ky standard i vitit 1972 s’ka shpëtim, veç vonim. Edhe nji argument shtesë jemi për këte asht – dhuna e kërkueme për me e mbrojtë standardin e vitit 1972!
Unë nuk kam nevojë të jem komuniste të dua vendin tim. E dua vendin tim edhe pse nuk jam komuniste. Unë e dua përparimin e tij. Ju mburreni se keni fituar luftën, dhe tani ju jeni fituesi që doni të shuani ata që ju i quani kundërshtarë politikë.
“Unë mendoj ndryshe nga ju, por unë e dua vendin tim. Ju jeni duke më ndëshkuar për idealet e mia!”
Musine Kokalari lindi më 10 shkurt të vitit 1917, në Adana, të Turqisë. Në vitin 1921, familja e saj kthehet në Shqipëri, në Gjirokastër, ku Musineja kreu shkollën fillore. Nëntë vjet më pas, Kokalarët vendosen në Tiranë.
Në vitin 1937, Musineja mbaroi shkollën e mesme “Nëna Mbretëreshë”. “Muza” është pseudonimi letrar i përdorur nga Musine Kokalari në shtypin e këtyre viteve. Studimet në Universitetin e Romës, në Itali, i kreu shkëlqyeshëm në vitin 1941. Teza e disternacionit të saj ishte “Naim Frashëri”, një studim pak i njohur, ndonse i çmuar në literaturën naimjane.
Në vitin 1939, botoi librin e parë “Siç më thotë nëna plakë”, një rrëfim mbi jetën, doket e zakonet e qytetit të Gjirokastrës. Më 1942 punoi te shkolla “Nëna Mbretëreshë’.
Edhe pse e diplomuar në Itali, ajo nuk u pajtua me pushtimin italian të Shqipërisë. Në vitin 1943, themeloi Partinë Socialdemokrate. Aktiviteti i saj politik dëshmon se në krahun e rezistencës kundër pushtimit të vendit dhe të regjimit fashist, nuk e ishin vetëm komunistët por dhe forca të tjera të majta brenda vendit.
Një vit më vonë, nën drejtimin e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”. Në vitin 1944, botoi librin e dytë “Rreth vatrës”. Më 12 nëntor 1944 vëllezërit e saj, Muntaz e Vesim Kokalari, u pushkatuan pa gjyq bashkë me 60 intelektualë e njerëz të shquar. Gogo Nushi në Pleniumin e Beratit do ta pranonte se ishin pushkatuar pa pasur asnjë faj. Më 16 nëntor 1944 Musinenë e arrestuan, e mbajtën 17 ditë në burg.
Në janar të vitit 1945, u botua libri i tretë “Sa u tund jeta”. Më 23 janar të vitit 1946, Musine Kokalari u arrestua për së dyti nga forcat e Mbrojtjes së Popullit, gjyqi e dënoi me 20 vjet heqje lirie. Në vitin 1961, e internuan në Rrëshen, punoi në ndërtim, doli në pension me gjysmë page.
Në vitin 1981, sëmuret nga kanceri. Dy vjet më pas, më 13 gusht 1983, ndahet përgjithmonë nga jeta.
2. Kredo intelektuale
Si intelektuale antikomuniste e paepur mbetet ikona e opozitës shqiptare në kohën e diktaturës. Në gjyq me guxim qytetar e njerëzor të pazakontë ajo e ka formuluar kështu kredon e saj:
“Unë nuk kam nevojë të jem komuniste të dua vendin tim. E dua vendin tim edhe pse nuk jam komuniste. Unë e dua përparimin e tij. Ju mburreni se keni fituar luftën, dhe tani ju jeni fituesi që doni të shuani ata që ju i quani kundërshtarë politikë. Unë mendoj ndryshe nga ju, por unë e dua vendin tim. Ju jeni duke më ndëshkuar për idealet e mia!”
Këto fjalë mund të gdhendeshin në bronz në një memorial të saj.
3. “La mia vita universitaria”…..
Antropologu Mauro Geraci në bashkëpunim me Simonetta Ceglie, arkiviste në Arkivin e Shtetit në Romë, e cila ka bërë transkriptimin jashtëzakonisht të vështirë të dorëshkrimit origjinal, plot me ndërhyrje, korrektime, fshirje, mendime të shtuara, ka botuar në Itali një punim kritik të ditarit-roman të Musine Kokalarit,. “La mia vita universitaria”.
“Jeta ime universitare” (2016) është një libër autobiografik, historik, etnografik dhe filozofik, i shkruar nga Musine Kokalari në vitet 1940-1942 në Romë, kur ishte në vitin e fundit të studimeve. Ditari u shkrua në italisht. Kokalari përshkruan në të momentet më të rëndësishme të jetës studentore. Libri është një përvojë e rrëfyer nga vetë Kokalari me detaje, përjetime, ngjarje deri dhe mbi dashurinë për një djalë.
Në këto muajt e fundit është deklasifikuar dosja formulare, ky dokumentohet përndjekja nga Sigurimi e Musine Kokalarit.
Vepra e saj është botuar në dy vëllime.
Ajo është nderuar me dekorata të larta të shtetit të sotëm shqiptar.
4. Mbi fundin tragjik ka dëshmuar:
C’fat tragjik! Më doli edhe sëmundja kundër. Të paktën të kisha pak qetësi në vitet e fundit të jetës sime”…. “Këtu, (në spitalin onkologjik) kuptova një gjë. Për mua, jo vetëm që nuk interesohen, por kanë qejf të më zvarritin. Dhe vetë kontrollet e këtyre muajve s’janë gjë tjetër veçse fjalë të kota. Sipas rregullave, unë duhet të isha operuar këtu e gjashtë muaj më parë. Ç´do të ngjasë?”.
5. Epilogu
“Njoha kulturën demokratike, njoha tragjedinë e përmbysjeve të mëdha revolucionare. Njoha një gjyq special. Njoha 16 vjet burg dhe 22 vjet internim me përplasje andej-këndej. Njoha punën e punëtorit me normë individuale, njoha punën e krahut me normë kolektive në bujqësi e ndërtim.
Njoha vetminë e vetëkërkuar, shoqërinë e rastit në burg dhe gjithë ndryshimet që pasojnë nga ky tërmet i pandërprerë për të konsoliduar diktaturën e proletariatit. Nganjëherë them me vete se nuk fitova gjë që mbeta gjallë. Kam 38 vjet që nuk e di ç’domethënë familje”.
Një Nesibe Dobi nga Gjirokastra, poete me një poezi shqip në dorëshkrim, shkruar me alfabet arab, njihet si shkrimtarja (poetja) e parë grua në letrat shqipe.
Musine Kokalari ka qenë shkrimtarja e parë e letërsisë shqipe, shkrimtare me tre libra të botuar që me gjalljen e saj. /KultPlus.com
Shekulli XXI, globalizmi, zhvillimet teknologjike dhe mënyra e jetesës kanë bërë që edhe koncepti për folklorin të ndryshojë. Këtë e kanë pohuar edhe njohës të kësaj fushë, mirëpo, sipas tyre, rëndësia e folklorit mbetet e njëjtë. Ruajtja dhe studimi i folklorit shihen si pika kyç edhe në Degën e Folklorit të Institutit Albanologjik të Prishtinës, shkruan Koha Ditore.
Studiuesja e folklorit Leonita Gega-Musa, e cila është hulumtuese në Degën e Folklorit në Institutin Albanologjik, ka thënë se ky institucion deri tani ka një fond të konsiderueshëm të studimeve të cilat kanë mbuluar kryesisht krijimtarinë gojore dhe letrare. Mirëpo ajo ka theksuar se kohëve të fundit është paraqitur nevoja që koncepti i folklorit të jetë më i gjerë.
“Kohëve të fundit kemi tendenca dhe sfida që duhet të fillojmë studimet – veç ka përpjekje edhe fillime – edhe të folklorit bashkëkohor në kontekst të ndryshimeve dhe transformimeve që po ndodhin brenda folklorit e që po bartën pa dallime, si në zona urbane edhe në ato rurale”, ka thënë ajo.
Duke diskutuar për këto ndryshime, ajo ka përmendur edhe një nga botimet e fundit “Grafitet në folklor” të Ylberza Halilit.
Muzikologia Rreze Kryeziu ka thënë se vetë populli shqiptar ka ndikuar që folklori të ketë një jehonë të dobët.
Sipas muzikologes Kryeziu, kultivimi i folklorit vazhdon në masë të madhe të bëhet nga individë dhe ansamble performuese (instrumente e valle). Mirëpo, sipas saj, si rezultat i situatës së ngarkuar ekonomike në vend dhe mbështetjes minimale kultivimi i mëtutjeshëm është i rrezikuar në masë të madhe.
Në mesin e Ansambleve që tentojnë të ruajnë folklorin është edhe ansambli folklorik autokton “Rugova”. Aida Lajçi në moshën 13-vjeçare ishte bërë pjesë e tij. Atëherë për të ka qenë interesante të këndonte e vallëzonte gjersa veshur mbante veshjen e Rugovës. /KultPlus.com
Një prej çështjeve më të ndjeshme në dy dekadat e fundit në Kosovë, çështja e personave të pagjetur, të vrarë, të masakruar dhe zhdukur gjatë pushtimit nga shteti i Serbisë, ka mbetur në udhëkryq. Praktika po tregon që sot ajo është vetëm brengë e familjarëve, të cilët nuk e kalojnë asnjë natë të qetë, derisa nuk e dinë ku i kanë eshtrat e më të dashurve të tyre.
Familjarët që e kanë nisur edhe një vit të ri në ankth dhe mbrojtës të të drejtave të njeriut thonë për KosovaPress, se kjo çështje duhet të trajtohet ekskluzivisht si çështje humane, ndërkohë kryetari i shtetit thotë se ekziston amnisti ndërkombëtare për gjenocidin që Serbia e ka kryer në Kosovë.
Të mllefosur me mos-punën e institucioneve vendore e ndërkombëtare drejt zbardhjes së fatit të personave të pagjetur tash e dy dekada, por asnjëherë të lodhur nga pritja që një ditë më të dashurit e tyre do të t’i kenë varret mbi të cilat ata do të vendosin lule, në çdo përvjetor, në çdo festë e në çdo përkujtim.
Çdo ditë janë plot sy e vesh mos dikush po tregon diçka të re, se mos diku do të gërmohet, se mos shteti i Serbisë, i cili në luftën e fundit në Kosovë vrau dhe zhduki shqiptarë civil, po tregon lokacionet se ku i ka lënë trupat.
Këta janë familjarët e personave të zhdukur në Kosovë, një prej kategorive më të ndjeshme që ka prekur lufta e fundit nën regjimin e atij që njihet si kasapi i Ballkanit, Sllobodan Millosheviq.
Mbi 1600 persona sot nuk prehen të qetë në varret e tyre. Mbi 1600 familje nuk dinë çka është festa tash e 20 vjet, meqë për ata ekziston vetëm një ditë feste, një ditë gëzimi, e ajo është dita kur ata i gjejnë trupat e familjarëve të tyre.
Në ditëlindjen e babës së tij, në përvjetor, Tafil Strana mund të vendosë lule vetëm pranë obeliskut për personat e pagjetur që ndodhet krejt pranë ndërtesës së Kuvendit dhe asaj të Qeverisë së Kosovës. Institucione këto që deri tani nuk kanë arritur të “detyrojnë” Serbinë, e as të kushtëzojnë atë, të tregojë se ku i ka lënë shqiptarët që i ka zhdukur në luftën e viteve ’98-99.
Vetëm të ky obelisk, Tafil Strana nga Mitrovica përkulet dhe bashkë me familjarë të tjerë vendosë lule dhe bënë thirrje për zbardhjen e fatit të babës së tij që u zhduk më 13 mars të vitit 1999, dhe mijëra të tjerëve ende të pagjetur.
Strana: Babën e kam të zhdukur nga 13 marsi i vitit 1999
“Është i zhdukur prej dorës serbo-çetnike, këtu gisht doktor Marko Jakshiq, prej dorës së tij është mbyt, është zhdukë. Sot po bëjmë përpjekje me i gjetë personat e zhdukur, nuk është në pyetje veç një prind i jemi, por shumë prind. 1500 të zhdukur në Kosovë, 114 vetë janë të Mitrovicës”, thotë ai për KosovaPress.
Dukë rrëfyer për jetën e tij dy dekadëshe në kërkim të babës së zhdukur, Strana thotë e ka mjaft të vështirë çdo ditë e çdo festë që kalon.
Strana: Familjarët nuk kanë gjumë rehat kur nuk e dinë për fatin e më të dashurve të tyre
“Pa babën vështirë është, neve si familjarë as gjumin si gjumë nuk mund ta bëjmë prej ëndrrave, prej ankthit, kur të paramendojmë që janë të zhdukur e nuk i kemi familjarët tonë. Hajde Serbia krime ka bërë, por edhe institucionet e tona të përparshme asgjë nuk kanë punuar ndaj tyre”, rrëfen ai.
Familjarët konsiderojnë se çështja e personave të pagjetur ka mbetur në udhëkryq dhe se me këtë çështje madje po bëhet lojë nga Beogradi përgjegjës.
Bajram Qerkinaj, është edhe një tjetër prind që kërkon djalin e tij të zhdukur. Ai udhëheq me shoqatën “Zëri i Prindërve” në Mitrovicë, dhe në emër të familjeve thotë se ekzistojnë fakte për vendndodhjen e trupave.
Qerkinaj: Çështja e të pagjeturve ka mbet në udhëkryq, kush duhet të na tregojë ku është rruga?
“Sa u bë këtë vit, ne nuk jemi të kënaqur aspak, për shkak se neve na u ka dukë jo që po na shkelen të drejtat e njeriut ato elementaret, çka janë për zbardhjen e fatit të të pagjeturve por po duket se po bëjnë edhe njëfarë loje, si Beogradi, ashtu edhe mjerisht ndërkombëtarët të cilët na kanë çlirua. Të të pagjeturit, ky proces i tyre, i familjarëve ka mbetur në rrugëkryq, kur të fol me udhëheqësin tonë thonë ka faj EULEX-i, kur fol me EULEX-in thonë nuk i kemi marrë krejt dokumentacionet prej UNMIK-ut, e kur nisë jashtë Kosovës, katastrofë, me bë me fol me grupin punues edhe të Serbisë, është katastrofë, nuk kanë zbardh asnjë fat qysh duhet, edhe pse të ne ka dokumente, i kemi faktet e gjalla, jo për një por për shumë të tjerë. Tash çka, ku jemi, kush duhet të na tregojë ku është rruga?”, thotë Qerkinaj.
I pikëlluar që ka hyrë edhe në një vit tëri, me plagë të vjetra, Qerkinaj që është mjaft i shtyrë në moshë, nuk pranon të jetë lodhur nga kërkimi për djalin dhe mijëra persona të tjerë të zhdukur.
Ai thotë që Serbisë i duhet vënë kusht dhe mos të bisedohet për asnjë temë tjetër, pa u përmbyllur procesi i të pagjeturve.
Qerkinaj: Serbisë duhet vënë kusht, mos të bisedohet pa zbardhjen e fatit të personave të pagjetur
“Kusht duhet t’i qitet gjithqysh Serbisë për personat e pagjetur, nuk ka bisedime. Nëse në Rudnicë kanë shkuar 250, e pranojnë serbët, e pranojnë eprorët që i kanë dërgua, të bisedosh me ta dhe t’i kanë dhënë vetëm 50, pse me bisedu me ta, duhet me thënë ne e kemi dokument që i kanë marrë 450 kur Vakariq ka thënë i kemi 250. Për çka me bisedu më, çka do me bisedu”, thotë Qerkinaj i mllefosur me këtë situatë kur nuk po dihet asgjë për të zhdukurit.
Ndërsa në Këshillin për Liritë dhe Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut thonë se procesi për zbardhjen e fatit të personave të pagjetur do të zvarritet derisa kjo çështja nuk trajtohet si humanitare por hedhet në një teren politik.
Kryetari i KLMDNj, Behxhet Shala thotë se kjo çështje duhet trajtuar ekskluzivisht si e drejtë e njeriut.
Shala: Çështja e të pagjeturve duhet të trajtohet ekskluzivisht si e drejtë e njeriut
“Derisa çështja e personave të pagjetur nuk trajtohet ekskluzivisht si e drejtë e njeriut, si çështje humanitare, por bëhet përpjekje të hedhet në një teren politik, atëherë vetëm sa do të kemi zvarritje, sepse në fund të fundit politika është përgjegjëse për fatin e tyre dhe ajo që është përgjegjëse nuk ka as interesim të jap sqarime apo informata për fatin e tyre. Kjo duhet të trajtohet ekskluzivisht si e drejtë e njeriut dhe në atë drejtim mund të bëhet më tepë, ndoshta me kalimin e kohës dikush edhe mund të jap informacione mirëpo nuk pres që do të ketë informacione për të gjithë”, thotë ai.
Sipas tij, mund të arrihet marrëveshje finale me Serbinë, por pa zgjidhjen e çështjes së personave të pagjetur ajo nuk do të ishte e qëndrueshme.
Shala: Nuk mund të ketë paqe pa zgjedhjen e çështjes së të zhdukurve.
“Problem të ketë qetësi, problem të arrihet një marrëveshje e qëndrueshme, sepse mund të arrihet marrëveshje e cila është e imponuar, thjesht u imponohet dy palëve e keni këtë ofertë doni ose jo duhet ta bëni. Pra nëse familjarët e personave të pagjetur nuk janë të kënaqur me një vendim, atëherë asnjë paqe nuk do të jetë e qëndrueshme”, thotë Shala.
Hilmi Jashari i cili drejton institucionin e Avokatit të Popullit, vlerëson se ka pasur mundësi të bëhet më shumë drejt zbardhjes së fatit të personave të pagjetur.
Jashari: Ka pasur mundësi të bëhet më shumë për çështjen e të pagjeturve
“A ka pas mundësi të bëhet më shumë, jam më së i bindur që po, sepse vet fakti që ka pasur një lloj konfuzioni të përgjithshëm në mes të autoriteteve tu përfshi UN e deri tek momenti kur është shpallë pavarësia e vendit, e pastaj ka pasur një varg zbrastësirash e derisa në momentin kur është trajtuar dhe konsideruar si çështje politike e cila është vendosë në procesi ne dialogut Kosovë-Serbi në Bruksel. Dhe kjo nuk ka ndihmu definitivisht në zgjedhjen ligjore ose juridike të këtij problem, mundësitë kanë qenë të hapura, ndoshta edhe më të mira për të bërë më shumë si vend, duke filluar përmes mekanizmave ndërkombëtar e duke i shfrytëzuar ato, duke mbledhë të dhënat që ka pas një defekt në sigurimin dhe mbledhje ne të dhënave adekuate, profilizimi ne të gjitha këtyre të dhënave dhe pastaj për t’i adresuar në mënyrë më të duhur dhe në formë dokumenti zyrtar, deri të te dhënat që janë bërë past aj në vend”, thotë Jashari.
Krerët e institucioneve të Kosovës vazhdimisht kanë deklaruar se po bëjnë përpjekje të shtyjnë përpara procesin e zbardhjes së personave të pagjetur.
Presidenti i vendit, Hashim Thaçi, flet për amnisti ndërkombëtare për gjenocidin që ka kryer Serbia në Kosovë.
Thaçi: Amnisti ndërkombëtare për gjenocidin e kryer nga Serbia në Kosovë.
“Ne merremi vazhdimisht kudo që jemi me këtë çështje por Beogradi nuk ka qenë bashkëpunues në këtë drejtim dhe krejt çka kemi pasur mundësi të bëjmë është të bashkëpunojmë ngushtë me mekanizma ndërkombëtarë që të influencojnë të shteti i Serbisë. Serbia ka kryer gjenocid në Kosovë, kjo është e padiskutueshme, ka kryer spastrim etnik, ka vrarë mbi 13 mijë civil shqiptar, ka kryer rreth 400 masakra kundër civilëve shqiptarë dhe ka kryer rreth 20 mijë dhunime, për çka nuk janë ballafaquar me drejtësi ndërkombëtare. Definitivisht është një amnisti ndërkombëtare për spastrimin etnik që ka ndodhë në Kosovë nga shteti i Serbisë, spastrim etnik dhe gjenocid. Lirisht mund të themi amnisti ndërkombëtarë për gjenocidin që ka kryer Serbia në Kosovë.
Ndërkohë kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj thotë se ka qenë i kujdesshëm me shoqatat e familjeve të personave të pagjetur, duke i përkrahur në aspektin buxhetor dhe thekson që ka kërkuar nga ndërkombëtar për presion ndaj palës serbe.
Haradinaj: Kam kërkuar që ndërkombëtarët të bëjnë presion mbi Beogradin për zbardhjen e fatit të personave të pagjetur.
“Kam kërkuar në instanca të nalta ndërkombëtare takime që të bëhet presion mbi Beogradin për zbardhjen e fatit të të pagjeturve, mirëpo e vërteta është se kjo është dy pjesëshe, një pjesë është identifikim i mbetjeve mortore që janë në Kosovë, ende nuk janë identifikuar krejt mbetjet mortore që ekzistojnë në Kosovë, por po ashtu është edhe një zbardhje dhe një dhënie e të dhënave që i ka Serbia e nuk po i jep”, thotë Haradinaj.
Familjarët e personave të pagjetur, të cilët bëjnë thirrje për presion ndaj Serbisë që kjo e fundit të tregojë se ku ua ka lënë më të dashurit e tyre, kërkojnë më shumë angazhim nga politikanët kosovarë që kanë mandat udhëheqës.
Qerkinaj: Vendorët do të japin përgjegjësi para popullit dhe Zotit për çështjen e të pagjeturve.
“Nuk është seriozitet edhe nga vendorët. Vendorët, për mua, jo që po hyjnë në gjynah, e jo që nuk e kanë me seriozitet, por do të japin përgjigje para popullit dhe Zotit, sepse kjo çështje është jashtëzakonisht e dhimbshme”, thotë Bajram Qerkinaj, kryetar i shoqatës “Zëri i Prindërve”.
Ata kërkojnë nga qeveria e re që pritet të formohet në Kosovës, që mos të bisedojë me Serbinë për asnjë çështje tjetër para kësaj për personat e pagjetur. /KultPlus.com
Edhe pse në Ligjin për buxhet të vitit 2018 ishte paraparë që për projektin “Blerja e librave” të shpenzoheshin 5.6 milionë euro, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) në fund të vitit 2018 për këtë projekt ka shpenzuar 7.5 milionë euro, apo 1.9 milionë euro më shumë sesa parashihte ligji.
Këtë e ka evidencuar Zyra Kombëtare e Auditimit (ZKA) në raportin e auditimit të performancës “Korniza afatmesme e shpenzimeve 2018-2020 në sektorin e arsimit dhe të infrastrukturës”, të publikuar ditë më parë, shkruan “Koha Ditore”.
Sipas raportit, në kërkesën e Kornizës Afatmesme të Shpenzimeve (KASH) që e ka përgatitur MASHT-i, për këtë objektivë strategjike ishte planifikuar buxhet nga kategoria investime kapitale në vlerë prej 3.6 milionë eurosh, si dhe është bërë kërkesë shtesë në KASH për hartimin e teksteve të reja në vlerë prej 7.5 milionë eurosh.
“Në fund të vitit 2018, shpenzimet për këtë projekt ishin në vlerë prej 7.5 milionë eurosh, afërsisht 1.9 milionë euro më shumë sesa buxheti i aprovuar në ligj. Buxheti shtesë është aprovuar përmes vendimeve të Qeverisë. Nuk janë shpjeguar arsyet e mosaprovimit me kohë të kërkesës për buxhet shtesë në kërkesën fillestare të KASH nga MASHT-i, dhe nuk kemi dëshmi të mjaftueshme mbi analizat të cilat kanë bërë që të aprovohet buxhet prej 5.6 milionë eurosh në Ligjin për buxhet 2018 për këtë prioritet”, thuhet në raport. /KultPlus.com
Filmi “1917” është zgjedhur më i miri në edicionin e sivjetmë të ceremonisë “Golden Globes”.
Renee Zellweger është shpallur aktorja më e mirë për rolin e Judyt, ndërsa Joaquin Phoenix mposhti Adam Driverin e Christian Balen për aktorin më të mirë me “Jokerin”.
Lista e fituesve në ceremoninë e mbajtur në Los Angeles:
Filmi më i mirë – dramë: 1917
Aktorja më e mirë – dramë
Renee Zelweger – Judy
Aktori më i mirë – dramë
Joaquin Phoenix – Joker
Filmi më i mirë – muzikël ose komedi – Once Upon a Time in Hollywood
Aktorja më e mirë në muzikël ose komedi – Awkwafina – The Farewell
Aktori më i mirë në muzikël ose komedi – Taron Egerton – Rocketman
Filmi më i mirë i animuar – Missing Link
Filmi më i mirë në gjuhë të huaj – Parasite
Aktorja më e mirë dytësore – Laura Dern – Marriage Story
Aktori më i mirë përkrahës – Brad Pitt – Once Upon a Time in Hollywood
Regjisori më i mirë – Sam Mendes – 1917
Skenari më i mirë – Quentin Tarantino – Once Upon a Time in Hollywood
Kënga më e mirë origjinale – I’m Gonna Love Me Again – Rocketman
Seria më e mirë televizive – dramë – Succession
Aktorja më e mirë në seri – dramë – Olivia Colman – The Crown
Aktori më i mirë në seri – dramë – Brian Cox – Succession
Seria më e mirë televizive muzikël ose komedi – Fleabag
Aktorja më e mirë në seri televizive muzikël ose komedi – Phoebe Waller-Bridge – Fleabag
Aktori më i mirë në seri televizive muzikël ose komedi – Ramy Youssef – Ramy
Seria më e mirë televizive e kufizuar – Chernobyl
Aktorja më e mirë në seri të kufizuar – Michelle Williams – Fose/Verdon
Aktori më i mirë në seri të kufizuar – Russell Crowe – The Loudest Voice
Aktorja më e mirë përkrahëse në seri – Patricia Arquette – The Act
Aktori më i mirë përkrahës në seri – Stellan Skarsgard – Chernobyl. /KultPlus.com
Më 6 janar 1882, u lind shkrimtari Fan Stilian Noli, me emrin Theofanes Stylianos Mavromatis në fshatin İbriktepe, në Trakinë Lindore.
Më 1901 u regjistrua në Fakultetin e Filozofisë në kryeqytetin grek. Më tej, meqë kishte prirje për aktor, punoi si kopist, sufler e aktor me një trupë teatri me të cilën u end nëpër Greqi për gati dy vjet.
Pastaj, më 1903 shkoi në Egjipt, ku gjeti punë si mësues i greqishtes dhe po atë vit përktheu në greqisht traktatin e Sami Frashërit “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”.
Nga 21 dhjetori 1915 deri më 6 korrik 1916, u bë përsëri kryeredaktor i “Diellit” të Bostonit, tashmë gazetë e përditshme. Në korrik 1917 u bë edhe një herë kryetar i Federatës Vatra. Në shtator të vitit 1918 Noli drejtoi organin The Adriatic Review (Revista e Adriatikut) gjashtë muajt e parë të saj, të cilën e botonte si shtojcë “Dielli” i Vatrës.
Vepra e parë e Nolit është drama “Isreilitë e Filistinë”, e botuar në Boston 1907. Kjo dramë qe shkruar qysh më 1902, bazuar në historinë e Samsonit dhe Dalilës në Dhjatën e Vjetër. Duke ndjerë nevojën e besimtarëve për të mbajtur meshë në shqip, ai përktheu ritualet dhe liturgjinë ortodokse në dy vëllime “Librë e shërbesave të shënta të kishës orthodoxe” dhe “Libre é te krémtevé te medha te kishes ortodokse”.
Më 1921 u botua vepra “Historia e Skënderbeut (Gjerq Kastriotit), mbretit të Shqipërisë 1412-1468”. Kurse më 1947 botoi përpunimin që i bëri George Castrioti Scanderbeg (1405-1468), pastaj atë “Bethoveni dhe Revolucioni francez”. Vëllimi me vjersha Albumi u botua më 1948. Brenda viteve 1961-1963 botoi dy vjershat e fundit origjinale dhe disa shqipërime vjershash të poetëve të njohur.
Kontributi më i gjerë i Nolit qe në fakt ai i stilistit, siç shihet në përkthimet e tij. Bashkë me Faik Konicën mund të vlerësohet si ndër stilistët më të mëdhenj të dialektit Toskë. Noli përktheu autorë amerikanë e evropianë të shek. XIX. Ai vdiq në Fort Lauderdale, më 13 mars 1965, ndërkaq u varros në Forest Hills Cemetery, të Bostonit.
Në një postim të tij në rrjetin social “Facebook”, kryeministri në detyrë, Ramush Haradinaj ka përkujtuar eruditin shqiptar.
“Fan Noli nuk ishte vetëm burrë shteti, prift e dijetar. Ai ishte ideolog kombëtar e strateg, vepra kolosale e të cilit u bë udhërrëfyese për të gjithë shqiptarët. Në 138 vjetorin e lindjes së tij, këshillat e idetë e tij, janë më aktuale se kurrë”, ka shkruar Haradinaj.
Pjesë nga fjalimi i Nolit në Lidhjen e Kombeve, në Asamblenë e Pestë të Lidhjes, më 10 shtator 1924
Kam frikë se më i nxehti paqedashës, po t’i hedhë një sy veprës së kryer nga Lidhja e Kombeve gjatë këtyre 5 vjetëve, do t’i ngrejë duart drejt qiellit nga dëshpërimi dhe do të bërtasë : “ Oh! Më mirë luftë sesa të gjitha këto llomotitje të mërzitshme për paqen!” Ç’kemi bërë për paqen? Çfarë bëjmë tani në këtë çast në këtë Asamble? Ajo që është bërë këta 5 vjet të shkuar pushon qetë-qetë në paqen e përjetshme, mbyllur fort, varrosur në dosjet e vdekura të Sekretariatit, të ruajtura me kujdes prej atij fort të ndershmit e të shquarit xhentëlmen, që është Sekretari i Përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve. Është e vërtetë që Lidhja e Kombeve ka bërë disa shërbime të vogla për paqen në përgjithësi dhe në veçanti nuk lejoi copëtimin e Shqipërisë, duke siguruar kështu paqen dhe rendin në Ballkan.
Siç e dini, Shqipëria ishte një kaçkë e fortë për t’u thyer dhe më e rëndë për t’u ndarë, kështu që Lidhja e Kombeve me mençuri vendosi ta lërë Shqipërinë të qetë, të lirë, të lagur nga valët e Adriatikut.
Por, ju lutem, zoti Sekretar i Përgjithshëm, përse refuzoni t’i jepni Shqipërisë një hua që do t’i lejonte të ecte vetë? Ne nuk na duhen më tepër se 300 milion fr. ar. Apo më shumë?
Atëherë po bëj gjestin elegant të zbres në shumën modeste prej 200 milionësh. Ju tundni kokën. E po jam gati të hyj në bisedime për një shumë më të vogël, p.sh., për 100 milionë. Më falni, mos pretendoni se nuk më keni takuar kurrë dhe, pra, nuk jeni i predispozuar të më jepni asnjë dhjetësh? Atëherë merreni këtë kërkesën time dhe varroseni në dosjet e vdekura të Sekretariatit, kyçeni mirë dhe mbyteni fort përpara se ta futni nën akropolin tuaj, sepse mund t’ju dalë nga varri.
Ndoshta, Sekretari i Përgjithshëm ka dashur të thotë se ai nuk dëshiron që të hyjë në bisedime për një hua me një qeveri kryengritëse, që nuk ka parlament, një qeveri si ajo që kryeson i përunjuri prift që po ju flet.
Po a e dini ju se ç’është parlamenti? Pa dyshim e dini. Por do të keni një ide më të qartë kur t’ju them ç’mendoj për të. E, pra, parlamenti është një sallë ku mblidhen politikanë pa shpirt për të bërë prova operate (vivisectionner) në trupin e gjallë të racës së tyre, një sallë plot me gazra helmuese, gazra mbytëse, gazra që shkaktojnë lot dhe të qeshura dhe gjithë gazrat e tjera që u përdorën gjatë luftës së fundit për t’u dhënë fund gjithë luftërave e për të vendosur paqen, atë paqe për të cilën po flasim./KultPlus.com
Dielli ka përmbytur qytetin me dritën e tij të pingultë e të hatashme. Rëra është lëbyrëse dhe deti llamburit. Njerëzit të topitur lëshohen me t’patëkeq të bëjnë gjumin e drekës, një gjumë që është një lloj vdekje e ëmbël, ku ai që fle, me sy gjysmë të çelët, shijon kënaqësitë e shpërbërjes së tij.
Ndërkohë, Doroteja, e vetmja krijesë e gjallë në atë orë, e fortë dhe krenare si dielli, ecën në rrugën e shkretë, nën kaltërsinë e pafund, duke lënë një njollë fekse dhe të errët.
Ecën duke lëkundur lehtë gjoksin aq të imët mbi këllqet e saj të gjëra. Fustani prej mëndafshi të derdhur, në një ngjyrë të çelur rozë, dallon thekshëm në terrin e lëkurës dhe nxjerr në pah format e shtatit të saj të lartë, kurrizin e harkuar dhe gjinjtë me majë*.
Ombrella e saj e kuqe, që zbut dritën, lë t’i bjerë mbi fytyrën e errët hija ngjyrë gjaku e reflekseve të saj.
Pesha e floknajës së saj të madhe, pothuaj blu, tërheq nga pas kokën e brishtë dhe i jep një pamje ngadhënjyese e përtace. Vathët e mëdhenj u mërmërisnin fshehtas veshëve të saj të bukur.
Herë pas here, flladi i detit i ngre kindin e fustanit dhe zbulon këmbën e saj të mrekullueshme që llamburit. Këmba e saj, njëlloj si këmbët e perëndeshave që Evropa mbyll në muze, lë me besnikëri gjurmën mbi rërën e imët. Sepse Doroteja është madhërisht nazike, sa dëshira që të adhurohet është më e madhe se krenaria e të qenit e lirë, por edhe pse ajo është e lirë, ajo ecën pa këpucë.
Ajo ecën ashtu, plot harmoni, e lumtur që jeton dhe buzëqesh me një buzëqeshje të bardhë, sikur tutje në hapësirë të qe një pasqyrë ku shihte ecjen dhe hijeshinë e saj.
Në një orë të tillë kur edhe vetë qentë kuisin nga dhimbja nën diellin që kafshon, cili është ai motiv aq i fuqishëm pra, që e bën të ecë ashtu dembelen Dorote, e bukur dhe e ftohtë si një bronz?
Përse ka lënë shtëpizën e saj të rregulluar aq këndshëm, ku lulet dhe thurimat edhe në atë mungesë freskie e shndërrojnë në një sallon të vogël pritjeje, ku ajo kënaqet aq shumë tek krihet, tymos, freskohet apo tek vështrohet në pasqyrën e erashkave të saj prej puplash, ndërkohë që deti që rreh plazhin njëqind hapa më tutje u bëhet ëndrrave të saj të pasigurta një shoqërues i fuqishëm e monoton dhe kusia prej hekuri, ku gatuan një ragu gaforresh, orizi e shafrani, përcjell deri te ajo, në fund të oborrit, aromën e saj ndjellëse?
Mbase ajo ka takim me ndonjë oficer të ri, i cili në plazhet e largëta ka dëgjuar nga shokët e tij të flitet për Dorotenë e famshme. Me siguri ajo do t’i lutet, krijesa e thjeshtë, që ai t’i përshkruajë vallëzimin në Opera dhe do ta pyesë nëse aty mund të shkohet këmbëzbathur, sikundër në vallëzimet e të dielës, ku edhe vetë kafrinat e vjetra dehen e çmenden nga gëzimi dhe, akoma më tej, nëse bukuroshet e Parisit janë të gjitha po aq të bukura sa ajo.
Doroteja adhurohet dhe përkëdhelet nga të gjithë dhe ajo do të ishte plotësisht e lumtur nëse nuk do të qe e detyruar të mblidhte pjastër pas pjastre për të blerë motrën e saj të vogël që ka mbushur njëmbëdhjetë vjeç dhe tashmë është e rritur dhe aq e bukur.
Me siguri do t’ia dalë mbanë, Doroteja e mirë. Pronari i fëmijës është tepër cingun për të kuptuar bukuri tjetër veç asaj të ekuve!
* Për këtë frazë ekziston një letërkëmbim i Bodlerit me një nga botuesit e tij, i cili këmbëngulte që ai të shkruante thjesht se: fustani nxirrte në pah format e trupit të saj. ˗ Beson ti vërtet, se shprehja jote është e barabartë me : son dos creux et sa gorge pointue (kurrizi i saj i harkuar dhe gjijtë me majë?), sidomos kur është fjala për zezaket e pjesës orientale (të Afrikës) ?˗ përgjigjet poeti, ˗ Gjithë jetën e kam kaluar duke mësuar të ndërtoj fraza dhe e them, pa patur frikë se bëj njeri të qeshë, se ajo që dorëzoj në shtypshkronjë është e përkryer./KultPlus.com
Në kryeqendrën e qytetit të Manastirit kanë jetuar një numër i madh i shqiptarëve gjatë gjithë periudhave historike.
Me rënien e Perandorisë Osmane ka patur lëvizje dhe dyndje të popullatës shqiptare nga Manastiri, por dhe nga gjithë rrethina e sajë, duke e marrë parasysh si Vilajet në tërësi.
Sidomos gjatë luftërave Ballkanike, asaj të Parës dhe të Dytës, por edhe gjatë luftës së Parë botërore, askush nuk e din numrin e saktë të të dëbuarve dhe të dyndurve shqiptarë që kanë lëvizur për nga Turqia dhe Rumania, por dhe për në Itali, Bullgari, e deri në Ukrainë.
Pas Luftës së Dytë Botërore, edhe pas kësaj periudhe vazhdon spastrimi etnik dhe dyndjet e mëdha të shqiptarëve nga Manastiri dhe rrethina e tij.
Ata, gjatë viteve të pasluftës hasin në shtypje të mëdha duke ua uzurpuar pronat dhe pasuritë e patundshme, por edhe arin, duke ua ndaluar veshjen tradicionale, dhe më pas me planin dhe marrëveshjen e Titos dhe Menderezit nga pala turke, shqiptarët u shpërngulën për në Anadoll, duke i detyruar ata që të deklaroheshin turq.
Që nga viti 1951 e deri vitin 1968, nga Manastiri dhe rrethi i tij janë shpërngulur për në Turqi, SHBA, Itali, Kanada, Australi dhe Evropë, mbi 38 000 shqiptarë. Por nuk mbeti me kaq. Shqiptarët nga këto anë vazhduan të emigronin në vendet e lartpërmendura akoma, përmes martesave, dhe mënyrave të ndryshme.
Nga këto dyndje, pasojat janë të parapara dhe tronditëse. Disa fshatra nuk ekzistojnë më dhe si struktura urbanistike. I ka ngrënë dhëmbi i kohës. Fshatrat Snegovë, Armatush, Drevenik, Zllakuqan nuk kanë më asnjë banorë.
Tani, Manastiri ka një numër të konsiderueshëm të popullatës shqiptare, dhe atë numri më i madh jeton nëpër fshatrat përreth.
Kurse në brendinë e qytetit, ka një numër të konsiderueshëm të shqiptarëve, dhe ata janë ardhacak nga shumë treva të tjera, si nga Struga dhe rrethi i sajë, nga rrethi i Krushevës, Prilepit dhe Prespës. Qytetar të vjetër Shqiptar të Manastirit më s’ka. Ata jetojnë tanimë në Stamboll të Turqisë, një numër shumë i madh i tyre.
Në fillim Manastiri ka qenë një qytezë e vogël dhe kështu ka vazhduar deri në vitet 1800 – 1850. Zhvillimi i qytezës në një qytet të zhvilluar me një ekonomi të rëndësishme për Vilajetin e atëhershëm fillon pas kësaj periudhe, dhe shqiptarët këtu japin kontributin e rëndësishëm ekonomik.
Manastiri ishte një udhëkryq ku gërshetoheshin rrugët e tërë Ballkanit, apo Rumelisë si quhej atëherë. Akoma dhe asaj kohe po funksiononte rruga Antike “Via Egnatia”, e cila lidhte të gjitha Vilajetet e Rumelisë me Stambollin, kryeqendrën e Perandorisë Osmane. Sidomos lidhja me Selanikun dhe bregdetin shqiptar ka qenë një rrugë arterie kryesore që ka shërbyer për tregtinë dhe këmbimin e mallrave të ndryshme.
Atëherë fillon dhe ringjallja e shqiptarëve si në aspektin frymorë, ashtu dhe at ekonomik. Shqiptarët fillojnë të participojnë në ekonominë e qytetit.
Bëhen pronarë të objekteve të ndryshme, si të tregjeve, haneve (hoteleve të asaj kohe), hamameve (banjave publike), zejtarinë e marrin në dorë, merren me tregti, dhe me shumë veprimtari të tjera të kohës. Ndërtohet hani i Dibrës, ai i Kërçovës, hoteli “Liria”, shtypshkronja e Qiriazëve, ngritja e Bezistanit gjithashtu ndihmohet nga shqiptarët, etj.
Janë disa familje të njohura e të ngritura në nivelin aristokrat të kohës si ajo e Gërmenjëve, Qirjazve, familja Topulli, Zavalanët, etj. Shqiptarët në Manastir ishin gati të dytit sipas dominimit ekonomik pas hebrenjëve dhe grekëve.
Shqiptarët ishin të përfshirë edhe në administratën e pushtetit osman këtu në selinë e Vilajetit të Manastirit, e njëri nga valitë e Vilajetit, ishte me prejardhje shqiptare. Por kjo e gjithë shkatërrohet gjatë luftërave Ballkanike, asaj të Parë Botërore, të Dytës dhe pas saj.
Pronat e shqiptarëve bien në duart e okupatorëve dhe dhunuesve sllav dhe u merren gati pa pagesë, pasi shqiptarët iknin për në Anadoll.
Pas luftës së Dytë Botërore, ata që mbetën të jetojnë në Manastirin e Jugosllavisë, ishin vetëm krah pune nëpër fabrikat që hapeshin për ardhacakët nga fshatrat sllave. Asnjë prej tyre nuk ishte në pozitë drejtuese, as nëpër fabrikat e kombinatet, e as nuk ishin të përfaqësuar në administratën shtetërore të atëhershme./KultPlus.com
Akademia e Shkencave e Shqipërisë për vitin 2020 do të ketë prioritet edhe gjuhën shqipe. Kryetari i këtij institucioni, Skënder Gjinushi shpjegon se do t’i propozojnë qeverisë një ligj për ruajtjen edhe zhvillimin e saj. Ndërsa, gjuhëtari Gjovalin Shkurtaj shprehet, se kjo duhet bërë pa qenë vonë, shkruan Shqiptarja.com
Dikur populli shqiptar ka qenë analfabet, por fliste bukur, ndërsa sot njerëzit kanë shumë diploma dhe flasin keq. Këtë shqetësim ngre akademiku edhe gjuhëtari Gjovalin Shkurtaj, teksa thotë se duhet më shumë kujdes për ruajtjen e gjuhës shqipe, veçmas nga institucionet në vend. Ndërsa, kryetari i Akademisë së Shkencave Skënder Gjinushi e cilëson si një nga prioritetet e institucionit që ai drejton për vitin 2020, hartimin e një fjalori të plotë për gjuhën shqipe dhe të një ligji, që ta mbrojë atë.
“Nëse se mbrojmë ne gjuhën shqipe, s’ka kush ta mbrojë tjetër. Në fushën e albanologjisë, Shqipëria dhe Akademia e Shkencave duhet që të jetë në avangardë. Në këtë drejtim duhet një ligj, edhe një fjalor i plotë. ASH ka bërë projekte më parë, por do t’i rishikojë dhe riprozojë, me ligj edhe me vendime të Këshillit të Ministrave për gjuhën në institucionet publike”, shprehet akademiku Skënder Gjinushi.
Ndonëse, nuk është hera e parë që Akademia e Shkencave propozon ligj për gjuhën shqipe, kësaj here Gjinushi shprehet i vendosur për më shumë për vëmendje, edhe pse ky ligj do të prek institucionet, që shpeshherë siç rrëfen gjuhëtari Gjovalin Shkurtaj nuk kanë as korrektor edhe as redaktor.
“Besoj se është një gjë e dëshirueshme, jo vetëm për mua, por për cilido shqiptar që do të mirën e Shqipërisë edhe ka krenari se është shqiptar. Sa mirë do të ishte që të flasim shqip, të kujdesemi për gjuhën edhe para se të themi fjalën ta mendojmë mirë. Do të dëshiroja që viti 2020 të jetë një vit i këndelljes për gjuhën shqipe. Populli shqiptar ka një pasuri fjalësh edhe shprehjesh, është një popull që ka qenë analfabet, por fliste bukur, ndërsa sot ka më shumë diploma edhe flitet më keq…”, shprehet Shkurtaj.
Prej 15 vitesh gjuha shqipe nuk ka një fjalor të ri. Fjalori i fundit i Gjuhës Shqipe, me rreth 48 mijë fjalë është botuar në vitin 2006 nga Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, që asokohe në varësi të Akademisë së Shkencave. /KultPlus.com
Irani sot është vatër krizash në botë dhe një fuqi në Lindjen e Mesme. Ky shtet në fakt është edhe vatër e shumë zbulimeve të mëdha që sot aplikohen në gjithë botën.
Nga algjebra, posta, shahu, kitara e shumë çka tjetër.
Më poshtë po listojmë 10 zbulime që ndodhën në Iran apo nga iranianët:
Të drejtat e njeriut
Cilindri i Cyrus është i njohur historikisht si karta e parë universale në botë e të drejtave të njeriut. Krijuar në 534 pes, Cilindri i Cyrusit është i ndërtuar prej balte. U zbulua në Babiloni në vitin 1879 dhe tani mbahet në Muzeun Britanik në Londër.
Shërbimi Postar
‘Chapar Khane’ është një term persian për sistemin e parë të shërbimit postar të përdorur gjatë Perandorisë Akhemenid. Ajo u krijua nga Kiri i Madh dhe më vonë u zhvillua më tej nga Darius i Madh si një metodë e komunikimit në të gjithë tokat Persiane. Sistemi përbëhej nga një seri stacionesh përgjatë një autostrade në të gjithë perandorinë, ku ‘Chapars’ do të hipnin mbi kalë, duke dërguar posten nga një pjesë e mbretërisë në tjetrën.
Frigoriferi
Në vitin 400 pes, Persianët e lashtë krijuan frigoriferin e parë në botë. Fjala Persiane për frigorifer – Yakhchal – përkthehet si gropë akulli, që është pak a shumë fillimk i frigoriferit i ditëve moderne. Struktura origjinale kishte një formë kupolë disi si një mal i vogël, dhe përdoret për të ruajtur kryesisht akull por edhe nganjëherë sende ushqimore.
Algjebra
Muhamed ibën Musa al-Khwarazmi ishte një dijetar persian (750-850 pas Krishtit) në Bagdad. Puna e tij përfshiu fushat e matematikës, astronomisë dhe gjeografisë gjatë kalifatit abasid. Sot, ai njihet më së miri për metodën përmes së cilës ai mësoi algjebrën si një shkencë e pavarur. Për këtë arsye, ai është njihet si babai themelues i algjebrës.
Acidi sulfurik
Zakariya Razi (865-925 pas Krishtit) ishte një studiues pionier iranian që zbuloi alkoolin dhe acidin sulfurik. Në ditët e sotme, acidi sulfurik ka një gamë të gjerë përdorimesh dhe aplikimesh.
Shahu
Megjithëse ekzistojne debate në lidhje me faktin nëse loja e shahut e ka origjinën nga India apo Persia, shkrimet më të hershme ku permendet kjo lojë i perkasin letërsisë iraniane. Pjesët më të vjetra të shahut që mbijetuan erdhën nga trojet Persiane,duke e përforcuar kështu këtë besim.
Kitara
Versioni më i hershëm i kitarës së kohëve moderne ekziston si një formë e lahutës- një instrument prej druri, mbi të cilin vendoseshin disa tela për të prodhuar muzikë.
Feja e parë monoteiste
Zoroastrianismi konsiderohet të jetë feja më e vjetër monoteiste në botë, e themeluar nga profeti Zarathustra rreth 3.500 vjet më parë në qytetin e Jezdit. Vlerësimet sugjerojnë se kjo fe, ka sot rreth 190,000 besimtarë në mbarë botën.
Qanat
Qanat është një sistem i menaxhimit të ujit i përdorur në ujitje. Qanati më i vjetër i njohur është në qytetin Gonabad në Iran, i cili pas 2,700 vjetësh akoma arrin të sigurojë ujë të pijshëm për njerëzit.
Zbulime të rëndësishme në mjekësinë moderne
Ibn Sina ose Abu Ali Sina konsiderohet të jetë një nga mjekët, astronomët dhe mendimtarët më domethënës të epokës së artë islamike .Ai ka prodhuar vepra të famshme si:’ Libri i shërimit ’dhe‘ Kanuni i Mjekësisë ’, një enciklopedi e mjekësisë./KultPlus.com
Në fillim i përshkruaj dy shpirtrat Pastaj sytë që shkëlqejnë si xixa Si dhe mollëzën e hatëruar për puthje Pastaj jastëkun me pupla të bardha Ku e qet kryet dhe ëndërron shiun e përqafimit Pas pak edhe buzët që dinë me heshtë Edhe flokët e zez të shtrirë në fundbel Shikimin më vonë meqë ndoshta digjen fjalët Kështu vazhdon çasti i frymëzimit Me pa çka është lumturia e të dyve Ngjyrat e qiellit sigurisht nuk do të hidhërohen As zogjtë e lagur nga shkuma e puthjeve Më vonë vjen përshkrimi i qepallave Kur ndrisin si rreze dielli Ecjen që ngjan me ditën e parë të mallit Si kujtimet e pritjes në mëngjesin e bardhë Sidoqoftë mjafton të mos përgjumet kujtesa Nëpër stuhinë e buzëqeshjes sa herë gjuha i vë kapak fatit Do të ishte mëkat të harrojmë zgjimin e dashurisë Siç nuk i harruam as të dy shpirtrat Përafërsisht kështu lind poezia për Ty Faleminderit o Zot! /KultPlus.com
Matisse pa më shumë sesa një objekt që ëmbëlson shijen, ai ishte padyshim intrigues për tu bërë element kyç në pikturat e mjeshtrit frëng.
Në tetor të vitit 1897, 27 vjeçari Henri Matisse ishte i ftuar në një dasmë në Paris. Në banketin e organizuar me rastin e kësaj ceremonie, ai ishte i ulur pranë një gruaje të re me emrin Amelie Parayre. Të dy kishin lidhje të tjera; u martuan tre muaj më vonë.
Në ceremoninë e martesës së zotit dhe zonjës Matisse, e cila u bë në Janarin që pasoi, në mesin e shumë dhuratave për çiftin e sapomartuar ishte edhe një ibrik çokollate, dhuratë nga Albert Marquet, një mik i afërt i dhëndrit. Ky ibrik i cili u përdor për të bërë kafe dhe çokollatë nga Matisse, do të shfaqej më vonë në shumicën e veprave të artistit, përgjatë gjithë karrierës së tij.
Dhe ashtu siç kishte potencuar njëherë artisti, “Një aktor i mirë mund të luaj dhjetë role të ndryshme; një objekt mund të luaj rol në shumë piktura të ndryshme,” dhe ky ibrik u bë pjesë e e njërës prej kryeveprave të Matisses, “Still Life with Blue Tablecloth”.
Ibriku i parë i çokollatës në Francë, i këtij lloji është krijuar në shekullin 17 për të përgatitur pije të ngrohta nga çokollata. Në fillim ishin nga porcelani dhe bënin pjesë tek objektet e luksit, pas shpikjes së pluhurit të kakaos (më i lirë dhe më i lehtë për t’i realizuar pijet e çokollatës), në mesin e vitit 1800, ibriku i çokollatës u bë element i domosdoshëm në secilën shtëpi.
Megjithatë Matisse pa më shumë sesa një objekt që ëmbëlson shijen, ai ishte padyshim intrigues për tu bërë element kyç në pikturat e mjeshtrit frëng.
Vepra të tjera në të cilat shfaqet dhurata e famshme e dasmës është edhe piktura e vitit 1900, “Still Life”, një kontrast ngjyrash, me sipërfaqen e argjend, një kombinim i modernes me traditën.
Vetëm pak pas debutimit të tij, Matisse e shfaqi sërish ibrikun në veprën “Bouquet of Flowers in a Chocolate Pot”, të vitit 1902, tashmë në një rol tjetër atë të vazos. Sipas njërit prej kuratorëve të Akademisë Mbretërore, Lucy Chiswell, këtu kemi një ibrik të shfaqur nga të tre anët, që ngjan më shumë në një portret formal. Buqeta është si referencë për gruan e tij dhe dyqanin e saj të luleve, që e hapi në Paris një vit pas martesës së tyre.
“Më pëlqen ta trajtoj këtë pikturë, si dedikim sensual për gruan e tij”,- është shprehur Chiswell.
Megjithëse Matisse gjatë gjithë karrierës së tij, kishte ibrikun e çokollatës si nëj prej elementeve kryesore të pikturës, duke e konsideruar atë siç konsiderohen kolegët e mirë, duket se afiniteti ndaj tij vjen nga këndet më intime siç është ambienti i shtëpisë. Në një nga letrat e tij dërguar bashkëshortes së tij, në vitin 1920, ai shkruan “Objektet më bëjnë shoqëri…nuk jam vetëm”./KultPlus.com
Shumë prej emrave dhe figurave atdhetare që kontribuan dhe firmosen shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, nuk patën një fund si heronj.
Shume prej tyre u përndoqen, u burgosen dhe u vranë nga sistemi komunist, të akuzuar si tradhëtar të vendit.
Historia e shtrembëruar e komunizmit u mundua që të zhdukte veprat e tyre atdhetare dhe të njolloste emrin e tyre, por sot e verteta del në shesh.
Një nga ato ishte dhe Shefqet Dajiu.
Dajiu ishte një avokat, veprimtar politik, arsimdashës, dhe një ndër firmëtarët e Shpalljes së Pavarësisë.
Dajiun e burgosi diktatura komuniste bashkë me djalin e tij 21-vjeçar si armik të popullit të tij, duke e quajtur kolaboracionist, pasi kishte mbrojtur Shefqet Bej Vërlacin (kryeministrin e vendit gjatë pushtimit italian). U dënua me 30 vite heqje lirie dhe vdiq në burg”. Feriti u dënua me 9 vjet burg.
Gjatë diktaturës komuniste familja e Shefqet Dajiut do të kalonte shumë vuajtje. Feriti, i biri i arrestuar bashkë me të, u dënua me 9 vjet burg, e më pas fëmijët e tij nuk u lejuan të shkolloheshin.
Ai lindi në vitin 1882 në Elbasan, ku kreu mësimet e para në shkollën turke “Idadie”. Më pas në vitin 1905 ai vazhdoi studimet në Stamboll për Drejtësi. U kthye në Shqipëri dhe u emërua prefekt në qytetet Skrapar dhe Pogradec. Në vitet 1910-1912 Shefqeti punoi si mësues në Dibër, ku dha gjuhën shqipe.
Në Dibër ai drejton shkollën Normale ku krahas degës turke, hapi edhe degën shqipe. Në vitin 1912 Shefqet Dajiu zgjidhet delegat i Elbasanit në Kuvendin Kombëtar të Vlorës dhe emërohet shkronjësi i dytë, mbas Luigj Gurakuqit. Ai ishte një ndër firmëtarët e Pavarësisë që bashkë me Ismail Qemalin shpallën vendin të pavarur.
Nga viti 1914-1920 punoi avokat në qytetin e Elbasanit. Në vitin 1919 botoi një “Abetare” në gjuhën shqipe, dhe në vitin 1938 përktheu nga turqishtja librin. “Ç’është Kur’ani”, duke e pajisur edhe me një pasthënie.
Mbas vitit 1920 Shefqet Dajiu ishte deputet dhe përfaqësonte grupimin e forcave politike të qytetit të Elbasanit.
Bashkëpunoi me Aleksandër Xhuvanin në shoqërinë kulturore “Kopshti letrar” si dhe në revistën e përkohshme të këtij klubi, me të njëjtin titull. Në vitin 1946 ai vdiq në burg, pas një sëmundjeje të rëndë në moshën 64-vjeçare. Në kohën e diktaturës gjithçka që i përkiste familjes së Shefqet Dajiut u shtetëzua, djali i tij i madh Feriti, u detyrua që të punonte në ullishtë e më pas si bojaxhi, ndërsa pesë vajzat e Shefqetit u martuan disa me familje të varfra dhe të tjera familje të njohura, intelektuale por të persekutuara nga diktatura./KultPlus.com
Kopertina është sipërfaqja e librit, por kjo nuk është sipërfaqësore. Është si lëkura. Është identiteti, i çfarëdo libri, mënyra sesi perceptohet, sepse përfaqëson leximin e parë kolektiv të asaj që është shkruar brenda. Po kush qëndron mbrapa kopertinave të librave, ilustrimet pa fund.
Dardan Luta për gazetën Flatra“.
Në tregun tonë sot shohim libra të shumtë, që përveç titujve na tërheqin vëmendjen edhe me kopertinat e tyre. Varësisht nga përmbajtja e librit, preferenca e autorit apo ndonjë element tjetër identifikues, ballina e librit shpesh herë është tregues i asaj çfarë fshihet brenda tij, edhe pse thonë se librin nuk duhet gjykuar nga kopertina. Në fakt përveç librave për fëmijë, kopertinat tjera duket se zgjedhin rrugën më të lehtë dhe vendosin që t’i prezantohen lexuesit me imazhe të huazuara apo blera nga interneti, duke lënë anash profesionalizmin që e gjejmë vetëm tek dizajnimet dhe ilustrimet autentike të artistëve.
Dardan Luta është një prej artistëve tanë që praktikon këtë art kaq të veçantë, duke u bërë kështu autori i shumë kopertinave të librave që shohim sot. Ai thotë se të jesh ilustrator librash kërkon përkushtim dhe kreativitet, në mënyrë që prezantimi të jetë sa më i mirë dhe të mos bëhen kompromise për arsye të ndryshme. Megjithatë si nisi gjithçka dhe sot ilustrimet janë pjesë e veprimtarisë së tij artistike.
“Në çdo shtëpi një laps e një fletë, gjithmonë gjendet diku. Kështu si çdo fëmijë me ato pak gjëra të vogla, që na rrethonin me ato mundoheshim të shprehnim kërkesën tonë, atyre që vërtetë dëgjonin. Në fillim ishin vetura prototipe nga e ardhmja, pastaj tregime të ndryshme që dëgjonim nga gjyshërit, e më vonë imitonim pllakatet e filmave si dhe rikrijimin e skenave filmike, që na linin më shumë përshtypje. Me kohë, shokëve që kisha afër u linden pasione tjera ndërsa unë e shihja si një botë pa fund dhe mbeta ta eksploroj e ta studioj. Ndërkaq kur jemi tek librat them se ato më zgjodhën mua, ngase në shtëpinë time në Pejë, kam qenë i rrethuar prej tyre qysh se e mbaj n’mend veten. Përpara ka pas një përkujdesje se si është plasu libri në treg, prej thyerjes grafike, formatit, gjetjes tipografike e deri te mbështjellësi. Sot pak kush i kushton rëndësi elementeve të lartpërmendura, është gara me kohën dhe paranë. Në të shumtën e rasteve autori e vetëfinancon, vrapon poshtë e lartë për ndihma të ndryshme, që fjala e tij t’i ofrohet lexuesit. Sidoqoftë mendoj se gjithë krijuesit duhet të kenë prezantimin më të mirë të veprave të tyre dhe të mos bëjmë kompromise.”
Të dizajnosh një kopertinë libër është sfidë tjetër, që ashtu si çdo angazhim artistik kërkon përkujdesje, kreativitet, veçanti dhe të jetë i pranueshëm për ata, të cilëve u dedikohet. Dardani thotë se një gjë e tillë funksionon në varësi nga libri i caktuar.
“Ka disa libra ose tema që ato shtjellojnë, që ngjallin kureshtje të hulumtosh dhe t’i përkushtohesh më shumë. Por ka edhe nga vetë autorët, që e kanë vizionin e tyre dhe t’i kryen punën e teknikut. Kjo është më e mundimshme sepse merr kohë më shumë, por shërbimi duhet kryer me përpikëri si çdo punë tjetër. Megjithatë un dëshiroj që kopertinat të cilat i realizoj, të kenë një njollë timen nëse mund ta quaj kështu, një lloj dore ku vërehet fryma ime. Prapë po them kjo ndodh me rastet kur puna më besohet plotësisht. Nuk kam dëshirë që kopertinën ta lë në fatin e programeve softuerike dhe kufizimeve që kanë ato, më pëlqen tradicionalja.”
Dhe sot kur duket aq e lehtë të gjesh një fotografi apo një ilustrim, dizajn nga faqe të ndryshme që i ofron interneti, për artistët kjo nuk është mënyra më e mirë për tu prezantuar denjësisht dhe tregon një lloj neglizhence kundrejt lexuesit.
“Po, një pjesë e tyre mbrohet nga e drejta autoriale, ndërsa një pjesë e madhe janë në shitje. E keqja e template është se të njëjtën mund ta blejë edhe ndokush tjetër, pra nuk është e dedikuar posaçërisht për kërkesën e autorit. Po në vendet në tranzicion si te ne ku ligji ende nuk është në funksion të plotë, sa i përket të drejtave autoriale as që vërehen këto gjana. Është e shëmtuar kur merr një punim prej mjeshtërve të Impresionizmit dhe e vë në ballinë të librit, pak a shumë tregon për librin aq sa edhe për autorin.” ,- përfundon krijuesi dhe autori i kopertinave të ndryshme Dardan Luta. /KultPlus.com
Nuk ka asnjë këngë të keqe nga Armend Rexhepagiqi. Mes tyre, ‘Një Vit i Ri’ është e veçantë dhe relevante për këtë periudhë.
“Një Vit i Ri” e Armend Rexhepagiqit është këngë e para dy dekadave, por gjithmonë aktuale në këtë ditë kur reflektohet mbi dashuritë e humbura dhe mundësitë e së ardhmes.
Sa për tekstin e këngës, as nuk do diskutim, sikur çdo tekst tjetër që është kënduar nga zëri i Rexhepagiqit.
Poshtë po e sjellim këngën, duke e nisur këtë janar 2020 me nostalgji. / KultPlus.com
Një bisedë mes miqsh nuk është më si diku. Në një moment të caktuar kuptojmë, që secili prej nesh jemi “zhytur” në telefon dhe secili po hulumtojmë të gjejmë vetveten…apo dikë tjetër, shkruan gazeta Flatra.
Në “shekullin e internetit“, edhe gjërat më personale nuk janë më aq personale, sepse pa e kuptuar mirë gjithçka tashmë duhet ta ndajmë me të tjerët, si një formë tjetër e komunikimit dhe ruajtjes së raporteve qoftë ato miqësore, familjare apo edhe profesionale. Natyrisht se kjo mënyrë e komunikimit shpesh herë na e lehtëson faktin, që të gjitha informacionet t’i marrim shumë shpejtë dhe të njoftohemi me më të rejat nga vendi dhe globi, por të qenët “online” nuk është vetëm kaq. Varësia nga telefoni, rrjetet sociale, aktivizimi online, janë temë diksutimi madje edhe shqetësuese duke pasur parasysh numrin gjithnjë në rritje të përdoruesve. Megjithatë cilat janë disa nga ndjesitë apo shprehitë më të mira që po i “vjedhë” çdo ditë e më shumë teknologjia?
Lexojmë libra…online
Për ata që kanë mbërritur të ambientohen me leximin online s’ka më zhgënjime se libri nuk është në bibliotekën që po e kërkojnë, se dikush nuk ta ka kthyer atë libër apo se dikush e ka marrë para teje. Libri gjithmonë është aty, jo në formën klasike që e ka shkruar autori, jo në dorën tënde ku t’i mund t’i prekësh aqet e tij, ta rrotullosh nëpër duar, ta shënosh emrin tënd në faqen e parë apo ta vendosësh në raft, është në një ekran përball teje, por libër është, ende quhet i tillë.
Bëjmë blerje…online
Përmes avansimit të teknologjisë na mjafton të kyçemi online dhe të gjejmë faqet ku gjinden gjërat që dëshirojmë t’i blejmë t’i zgjedhim ato, t’i porosisim dhe të rrimë duke pritur në shtëpi për pakon e porositur. Ky trend i shitjeve dhe blerjeve online na ka lehtësuar punën dukshëm dhe ka ndryshuar goxha shumë formën klasike të blerjeve, megjithatë mungon ai entuziazmi dhe kënaqësia, që gjatë blerjeve të jeni e/i shoqëruar nga miqtë, të komentoni dhe të argëtoheni bashkë.
Mesazhe në vend të telefonatës
Të gjithë sot e kemi më të lehtë të shkruajmë një sms sesa të përdorim çdo formë tjetër të komunikimit. Por a është kjo gjithmonë mënyra e duhur? Sa arrijmë të tregojmë atë që duam dhe sa të ngrohta janë urimet për festat e ditëlindjeve, që ne i shprehim përmes sms-ve? Ndoshta mënyra më e lehtë nuk është gjithmonë mënyra e duhur…
Kinemaja nuk është opsion
Në ditët e sotme premierat botërore më nuk i presim në radhë për të blerë biletën. Tashmë të gjitha realizimet e fundit kinematografike i shohim në shtëpi, pa u munduar që të përjetojmë atë kënaqësinë dhe magjinë që na e dhuron vetëm ekrani i madh i kinemasë.
Luajmë online
Jo doemos kemi nevojë për një mik që të na ulet përballë në tavolinë për të luajtur një lojë me letra, shah apo domino, këtë e kemi zëvendësuar me aplikacionet online… Kur humbim apo triumfojmë s’mund të debatojmë dhe dallimi mes lojërave kompjuterike dhe klasike është shumë i madh./KultPlus.com
Abidin Krasniqi, përkthyesi i “Lahutës së Malcisë” të Gjergj Fishtës në gjuhën frënge, flet për motivet që e kanë shtyrë të bëjë këtë punë kapitale për letërsinë dhe kulturën shqiptare.
I lindur në vitin 1986 në Francë, nga nëna franceze dhe babai shqiptar i Kosovës (Sefo Beta Krasniqi, një regjisor dhe aktor i njohur i viteve `70 në Kosovë). Ka studiuar fillimisht Juridikun, por pas vetëm një viti e ka braktisur. Pastaj ka punuar dy vjet në fabrikë, ka udhëtuar rreth dy vjet si backpacker në Amerikë të Jugut, në Afrikë, në Indi, në Nepal, në Azi Qendrore… Më vonë, në Paris, ka studiuar sociologjinë, duke e kurorëzuar me master. Kjo është me pak fjalë CV-ja e Abidin Krasniqit. A ngjan kjo CV në biografinë e dikujt që do të sjellë “Lahutën e Malcis” në gjuhën e Molierit dhe Hygosë? Sigurisht që jo. Dhe pikërisht duke qenë i këtillë, atipik nga shumë aspekte, Krasniqi është më interesant për publikun dashamirës të letërsisë.
Albinfo.ch ka zhvilluar një intervistë me përkthyesin e talentuar, ku ai flet për shumëçka dhe sidomos për motivin që e ka shtyrë të përkthejë Fishtën në gjuhën frënge.
Albinfo.ch: Keni lindur në Francë, në një vend që konsiderohet qendra e kulturës botërore, ku kryqëzohen përvoja të ndryshme kulturore dhe ku lindin e vdesin “përdit” shkolla letrare. Dhe, në këtë qendër kozmopolite, ju keni zgjedhur të përktheni “Lahutën e Malcisë”. Çfarë ju shtyu?
Abidin Krasniqi: Jam rritur i rrethuar nga librat. Babai im ishte i interesuar kryesisht për histori, por edhe për antropologji, etnologji dhe histori të feve. Ai ishte në gjendje të fliste disa gjuhë të gjalla dhe të lexonte disa të vdekura (mes tyre, greqishten e vjetër dhe latinishten). Nga të gjithë këta libra, disa ishin në gjuhën shqipe ose mbi shqiptarët. Mbaj mend disa vëllime me këngë kreshnike, “Albanesische Studien” të Johann von Hahn-it, ose “Studi speciali albanesi” nga Antonio Baldacci, etj. Midis këtyre librave në gjuhën shqipe ose mbi shqiptarët, ishte “Lahuta e Malcis” e Fishtës. E lexova ndërsa isha ende fëmijë. Nuk kuptova gjithçka, natyrisht, por historia më mahniti. Pothuajse njëzet vjet më vonë, ndërsa kërkoja diçka tjetër, hasa përsëri “Lahutën…” në bibliotekën universitare INALCO në Paris. E lexova përsëri. Këtë herë, e kuptova më mirë se herën e parë. Dhe ajo më magjepsi si kurrë më parë! Ndërsa bëra disa hulumtime, pashë që Lahuta ishte përkthyer në italisht, gjermanisht dhe anglisht, por jo në gjuhën e Molière-it. E gjithë kjo po ndodhte në fillim të vitit 2017. Një sëmundje e gjatë më kishte tronditur. Unë po mendoja se çfarë do të bëja në jetë pas një viti e gjysmë pa aktivitet. Përgjigja erdhi natyrshëm: Më duhet ta përktheja Lahutën! Unë isha një nga njerëzit e vetëm që mund ta bëja këtë punë pasi që e njihja edhe shqipen (për më tepër gegnishten) edhe frengjishten. Lexuesi francez duhej të njihte letërsinë tonë, kulturën tonë, civilizimin tonë.
Cili është formimi juaj artistik, letrar? Jeni marrë në përgjithësi me letërsinë si më i ri apo edhe më vonë?
Përgjigjja ime do t’ju befasojë: jo, nuk jam marrë me letërsi. Në moshën 18-vjeçare u revoltova, nuk pajtohesha me shumë gjëra në shoqërinë franceze, fillova të punoja në fabrikë! Pas disa vitesh punë dhe udhëtime të shumta (në Amerikë të jugut, Indi, Nepal, Turqi, Egjipt…), u ktheva në universitet. Studiova sociologjinë, një disiplinë që ishte në kryqëzimin në mes të historisë, antropologjisë dhe shkencës politike (tri disiplina që në të vërtetë me interesonin). Sigurisht, kam lexuar klasikët e letërsisë franceze: Molière, Zola, Balzac, Céline, Camus dhe të tjerë, por unë qartësisht nuk isha (dhe nuk jam sot e kësaj dite) specialist i letërsisë. Një përjashtim megjithatë: kam qenë gjithmonë i interesuar për poezinë epike: kam lexuar herët Homerin, por edhe Shahnamen, Mahabharatën (në rezyme sepse ka më shumë se 200 000 vargje) dhe Ramayanën e hindusve, apo epopenë e Gesar-it (të tibetanëve). Këto tekste kanë diçka të mrekullueshme dhe e lidhin imagjinatën me historinë, kohërat mitologjike me kohërat aktuale. Këto epope e tregojnë më mirë shpirtin e një populli se çdo libër historik.
Para se ta përkthenit “Lahutën…”, a keni pasur ndonjë përvojë tjetër përkthimi në gjuhën frënge nga shqipja ose anasjelltas?
Jo, nuk kam përkthyer asgjë. Por kam lexuar përkthimin anglisht të Lahutës nga Robert Elsie si dhe disa romane të Ismail Kadaresë, të përkthyer në frëngjisht.
A keni pasur që nga fëmijëria – le të themi, nga babai ose ndonjë familjar tjetër – edukim me letërsinë popullore, me legjendat, epikën e veriut?
Po, qartë. Çuditërisht, babai im nuk ishte nostalgjik për jetën në Prishtinë apo Prizren (jetë që ai si aktor dhe regjisor e kishte pasur shumë interesante), por për jetën fshatare. Shpeshherë fliste për mbrëmjet e dimrit në fshatin e tij të lindjes, dhe ato që burrat ende i përjetonin në vitet `60 në Drenicë apo Rugovë. Ai shpesh evokonte mençurinë e pleqve ose talentin e shahirëve duke kënduar këngë historike ose legjendare. Ai më tregonte për këto institucione tradicionale ose virtyte që janë besa, ndorja, kanuni, besnikëria… Dhe në të njëjtën kohë, ai e njihte në mënyrë të përsosur historinë e Greqisë antike ose të Persisë së vjetër. Ishte në të vërtetë e çuditshme. Ai më bëri të lexoja këngët kreshnike sepse sipas tij në këto tekste kishte elemente antikë të cilat datojnë mijëra vjet… Nga ana tjetër, ai më foli pak për Lahutën e Fishtës. I vlerësoi disa pjesë të tekstit (këngët e Oso Kukës ose Marash Ucit), por disa të tjera, jo. Për të, Gjergj Fishta, me gjithë bukurinë e teksteve të tij, ishte dikush që nuk i kishte rezistuar Italisë fashiste, dhe ky fakt, sipas tij, ishte i pafalshëm dhe “ja nxinte fytyrën” për gjithmonë…
“Lahuta e malcisë” ashtu si dhe e gjithë vepra e Fishtës është së pari e vështirë për t’u kuptuar nga një lexues i sotëm me gjuhë amtare shqipen. Pastaj edhe më e vështirë, për t`u përkthyer në gjuhë të huaja. Dhe kulmi është kur ajo përkthehet nga një i ri i socializuar në kulturën franceze e jo në atë shqiptare! Sa ka qenë e vështirë që ta përktheni Fishtën dhe ku i keni hasur vështirësitë më të mëdha? Çfarë literature keni përdorur për të kapur më mirë nuancat kuptimore të “Lahutës së Malcis?`”
Kjo është një pyetje që kërkon një përgjigje të plotë. Nuk e pata problem ta kuptoja Lahutën, kjo është e sigurt (natyrisht, kisha vështirësi me disa vargje, këtu e atje, por kjo është e pashmangshme në një epikë prej më shumë se 15 000 vargjesh). Kam pasur më shumë vështirësi ta përktheja : nëse do të ishte shkruar në prozë, do të kishte qenë më lehtë, natyrisht ! Por kam dashur me çdo kusht të ruaj ritmin, frymën poetike të vargut fishtian… pa u larguar nga kuptimi, dhe duke e përkthyer varg pas vargu, as një më pak, as më tepër. Teknikisht, sa u përket fjalëve, jam mbështetur më së pari në shpjegimet (shkruar nga Danjel Gjeçaj) që përmban vet botimi i 1958-ës. Se dyti, kam përdorur shumë fjalorë (atë të Tahir Kolgjinit, Shpalime rreth Lahutës, fjalorin e Gazullit, atë të Mehmet Elezit dhe Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, Fjalorin e orientalizmave të Tahir Dizdarit dhe të tjerë). Së treti, krahasimi me përkthimin shum serioz anglisht të të ndjerit Robert Elsie më ka ndihmuar shumë. Disa studime tjera mbi Lahutën më frymëzuan dhe më ndihmuan të shkruaj shënimet shpjeguese. Prej atyre duhet të përmendën : Tonin Çobani, “Lahuta e Malcis. Ngjizja mitologjike dhe Fjalori i figurave mitologjike” ; Xhavit Beqiri – “Lahuta e Fishtës : gjuhë dhe stil” si dhe vëllimi mbledhur nga At Benedikt Dema, me titull “Gjergj Fishta O.F.M. (1871-1940)”. Në fund, kam lexuar shumë libra e artikuj për të shkruar fusnotat dhe për të vendosur çdo ngjarje të përmendur në Lahutë, në kontekstin e saj historik (bëhet fjalë për librat e mirënjohur të autorëve Mary Durham, Hyacinthe Hecquard, Auguste Degrand, Margaret Hasluck, por edhe për atë të George Gawrych, Nathalie Clayer, Jean-René Trochet, Robert Elsie…).
Sa ka qenë e vështirë të ruhet edhe metrika e vargut shqip në gjuhën frënge?
Në fillim, unë u përpoqa të ruaj metrikën dhe rimën e vargjeve të Lahutës. Por shumë shpejt, kuptova se ishte e pamundur të ruheshin të dyja pa u larguar nga kuptimi. Kështu që vendosa të ruaj atë që më dukej më thelbësore: metrikën. Tetërrokshin e kam përkthyer në një nëntërrokësh, sepse, sipas meje, është mënyra më e mirë të transmetohet frëngjisht ritmi i Lahutës. Duhet të them gjithashtu se në fillim jam munduar të përkthej në vargje dhjetërrokësh (i cili është ndoshta edhe më i bukur frëngjisht), por nuk kam arritur sukses, pa lëvizur shumë larg nga teksti. Sidoqoftë, nëntërrokëshin e kam ruajtur prej fillimit deri në fund.
Poezia fishtjane ka brenda saj shumë referime historike e kulturore thellësisht (dhe madje edhe “ngushtësisht”) shqiptare. Si ja keni dalë me kthimin e tyre në frëngjishte? A mund të arrihet që Fishta të përjetohet nga lexuesi francez?
Poezia fishtjane është e vështirë të përjetohet plotësisht edhe nga lexuesi shqiptar, atëherë çka mund të thuhet për të huajin! Një shprehje thotë: traduttore, tradittore ! (të përkthesh është të tradhtosh!). Këtë fenomen e kam gjithmonë parasysh dhe mendoj se duhet të nënkuptohet, kur flasim për përkthim. Duke thënë këtë, jam i bindur që një lexim i kujdesshëm, një lexim kurioz, do t’i mundësojë lexuesit frankofon që të kuptojë thellësisht Lahutën. Përjetimi i saj nuk mund të jetë kurrë i njëjti : në Francë, qytetari dhe fshatari, i riu dhe plaku, akademiku dhe punëtori, francezi dhe i huaji, nuk e përjetojnë njësoj Të mjerët e Hugo-s ose një vepër madhore të letërsisë franceze. Por jam i sigurt që secili lexues do të gjejë diçka që do ta prekë, do ta interesojë, do ta intrigojë.
Çfarë kategorish të lexuesve prisni që ta lexojnë “Lahutën e Malcis`” në gjuhën frënge. Ose: në bazë të përvojës së deritashme të shitjes-leximit të librit, a keni një ide ku shitet-lexohet më shumë ky libër?
Tregu i librit është në një situatë të vështirë ekonomike në Francë. Disa faktorë shpjegojnë këtë gjendje. Së pari, koha mesatare e kaluar për të lexuar nga secili person zvogëlohet: ne të gjithë kalojmë çdo ditë më shumë kohë përpara kompjuterit, tabletit ose smartphone-it tonë. Pastaj, shumë zhanre letrare zëvendësojnë gjithnjë e më shumë poezinë: të rinjtë lexojnë më shumë romane, thriller, manga, komike, etj. E gjithë kjo bën që poezia të ketë gjithnjë e më të vështirë për t’u shitur në Francë. Pothuajse asnjë nga botuesit kryesorë nuk pranon të botojë poezi sot! Më në fund, letërsia e huaj ka zënë gjithmonë një vend margjinal në Francë. Edhe autorët e njohur në Francë si Kafka, Borges, Solzhenitsyn, Mishima, Garcia-Marquez, Kundera ose Kadare lexohen pak nga publiku i gjerë. Megjithatë, disa biblioteka e kanë porositur librin, shumë miq e kanë blerë gjithashtu, është shpërndarë mirë në platforma online si amazon.com… Duhet të them që pres edhe më shumë nga ana e diasporës shqiptare: Shqiptarët në mërgim mund dhe duhet ta promovojnë librin. Unë kam udhëtuar tashmë në Bruksel, Gjermani, Shqipëri dhe Kosovë për të folur për librin dhe për ta shpërndarë atë. Mjetet e mia janë të kufizuara. Kështu që, në emër të gjithë kulturës sonë, në emër të vetë Gjergj Fishtës, i thërras të gjithë ata që duan të shohin shkëlqimin e emrit të kombit tonë, le ta promovojnë Lahutën e Malcis !
A keni në duar ndonjë përkthim të radhës?
Po, jam duke përgatitur librin tjetër, një antologji të epikës sonë popullore. Pavarësisht nëse dikush beson se këto këngë datojnë që nga lashtësia, apo se ato datojnë vetëm nga shekujt XVI-XVIII, nuk ka rëndësi. Dhe nuk dua të hyj në këtë debat, i cili mendoj se nuk është i domosdoshëm. Këngët kreshnike janë vjersha epike të shquara, si për stilin e tyre, për estetikën dhe faktet që ato raportojnë. Nuk është për shkak se serbët ose boshnjakët gjithashtu kanë këngë epike, ndonjëherë edhe më të gjata se tonat, që vlera e tyre të zvogëlohet. Kur merret parasysh konteksti në të cilin këto këngë janë transmetuar për breza, nga rapsodë kryesisht analfabetë, tek një audiencë, gjithashtu pothuajse gjithmonë analfabetë, atëherë njeriu kupton se sa e pabesueshme është vetëm ekzistenca e tyre. Një përkthim i nivelit akademik në gjuhën frënge, i plotësuar me shënime të shumta, me indeks, harta dhe ilustrime është i rëndësishëm dhe duhet të bëhet.
Cila është shkalla e njohjes së letërsisë shqiptare në Francë?
Literatura shqiptare është e njohur për publikun e gjerë në Francë vetëm nga një autor: Ismail Kadare. Të apasionuarit pas letërsisë ndoshta i njohin Migjenin, Rexhep Qosjen, Dritëro Agollin apo Ali Podrimën, të gjithë këta kanë të paktën një vepër të përkthyer në frëngjisht. Një vepër aq e rëndësishme sa historia e Zef Pllumit, Rrno vetem për me tregue, e cila është përkthyer frëngjisht, njeh vetëm një shpërndarje konfidenciale./KultPlus.com
Poshtë e gjeni orarin e filmave, me përshkrime në gjuhën angleze.
*
13 January 2020 / at 8pm THE CONSTITUTION by Rajko Grlic (2016) Countries: Croatia, Slovenia, United Kingdom, Czech Republic Main Awards: Montréal World Film Festival award for Best Film, Raindance Film Festival award for Best Film, Best Screenplay, Best Performance
14 January 2020 / at 8pm RAY & LIZ by Richard Billingham (2018) Countries: United Kingdom Main Awards: Locarno International Film Festival: Special Jury Prize, Seville European Film Festival: Grand Jury Award, British Independent Film Awards: Douglas Hickox Award
15 January 2020 / 8pm KING OF THE BELGIANS by Peter Brosens, Jessica Woodworth (2016) Countries: Belgium, Netherlands, Bulgaria Main Awards: Avanca Film Festival Cinema Prize for Best Feature Film, Avanca Film Festival Don Quijote Award, Avanca Film Festival Special Mention for Best Screenplay, Magritte Award for Best Actor, Odessa International Film Festival Grand Prix
16 January 2020 / 8pm STRANGER IN PARADISE by Guido Hendrikx (2016) County: The Netherlands Main Awards: Amsterdam International Documentary Film Festival Special Jury Award, Madrid International Documentary Film Festival Fugas Feature Film Competition.
17 January 2020 / 8pm BLOODY MILK (PETIT PAYSAN) by Hubert Charuel (2017) Countries: France Main Awards: César Award for Best First Film, César Award for Best Actor, César Award for Best Actress in a Supporting Role
