Etno Fest festivali që tash e 13 vite bën bashkë dashamirës të traditës, folklorit dhe trashëgimisë kulturore, filloi mbrëmë rrugëtimin e këtij viti, përcjell KultPlus.
Programi i pasur e i kuruar me shumë kujdes, deri me 20 gusht ofron për publikun ekspozita të shumta, performaca muzikore, shfaqje teatrale, punëtori e debate. Ndër të tjera, për vizitorë është hapur edhe ekspozita figurative e profesorit të ndjerë Shyqri Nimani. Plot vepra artistike që shënojnë etapat e shtetësisë dhe lirisë së Kosovës, ju presin t’i vizitoni.
Të pranishëm në hapje ishin ministri Hajrulla Çeku dhe ministrja Albulena Haxhiu, kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, artistë e artdashës.
Festivali, me mbështetës kryesor MKRS-në, vazhdon të jetë shembull se si mund të shfrytëzojmë potencialin e hapësirave të trashëgimisë kulturore, duke harmonizuar traditën me inovacionin dhe duke u shndërruar në një pikë referimi për entuziastët e kulturës dhe vizitorët e turistët. / KultPlus.com
Pas 8 vitesh u rikthye në Gjirokastër edicioni i XI të Festivali Folklorik Kombëtar, me potpuri këngësh të djepit, të dasmave e gëzimeve, vallet e ritet, paradën e kostumeve popullore nga të gjitha trevat e Shqipërisë e diaspora.
Kryeministri Edi Rama ndau foto nga nata e parë e Festivalit, evenimentit më të madh të muzikës dhe valles shqiptare, cilësuar edhe si një ekspozitë e bukur e trashëgimisë kulturore jomateriale.
“Gjirokastra më e bukur se asnjëherë, si asnjëherë e dashur për njerëz nga tërë anët e botës, e ku asnjëherë folklori ynë s’u ka folur me tingujt dhe ngjyrat e veta magjike kaq shumë njerëzve nga kultura të ndryshme”, u shpreh Rama në rrjetet sociale.
Rama ndoqi nga afër natën e parë të këtij Festivali, i shoqëruar nga bashkëshortja e tij, Linda dhe djali i tyre i vogël, Zaho./atsh/KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, ka nderuar kujtimin e artistëve të mirënjohur popullorë, interpretues brilantë, që me talentin e tyre i dhanë zë, ngjyra dhe jetë, ndër vite, performancave folkorike nga të katër anët e Shqipërisë, të cilët sot kujtohen si krenaria e Festivali Folklorik Kombëtar Gjirokastër.
Përmes një postimi në rrjetet sociale, ministrja Margariti ka kujtuar këngëtarë, rapsodë, valltarë, instrumentistë dhe formacione muzikore, te cilet ishin trashëgimtarët pasionantë të këngëve, valleve tradicionale, që i bartën dhe përcollën me mjeshtëri si vlera të jashtëzakonshme dhe unikale të trashëgimisë sonë folklorike, pjesë e identitetit tonë kombëtar.
Teksa Festivali Kombëtar i Gjirokastrës 2023 është në prag, kujtojmë me mirënjohje:
Xhevat Avdallin, “Artist i merituar”, bilbili i këngës gjirokastrite, korifeu i “Grupit të Pleqve”, që lanë të përjetësuar në art gjithë ceremonialin e jetës shpirtërore të qytetit të gurtë.
Laver Bariun, klarinetistin virtuoz, që interpretoi së bashku brengën dhe gëzimin e shpirtit njerëzor. Kabatë e tij të famshme, vijnë herë si gurgullima e Vjosës e herë si fëshfërima e pyjeve të Dangëllisë dhe pa dyshim ishin një copëz e shpirtit naimjan.
Ndue Shytin, “Artist i Popullit”, që me dy tela çiftelie dinte të prekte dhe të gëzonte shpirtrat e mijëra njerëzve. Me talentin e tij e gdhendi melodinë, që tingujt e saj të mos i marrë era, që tingujt të kenë peshën e gurit të maleve pukjane e të krejt Shqipërisë.
Demir Zykon, i cili kishte zërin e një tenori lirik, të bukur e jashtëzakonisht të ëmbël. Kënga e tij kullonte nga shpirti, me nuancat më të bukura vokale, duke e ngritur interpretimin virtuoz të polifonisë toske deri në kulminacionet më mahnitëse e duke e shndërruar këtë figure në një legjendë.
Fatime Sokoli, “Artiste e Merituar” dhe “Mjeshtër i Madh,” e cila ia kushtoi jetën e saj artit dhe traditës folklorike të krijuar ndër breza. Rrugëtimi i saj artistik i ngjan fluturimit të një shpendi, që nuk mund të jetojë pa hapësirën dhe shpirtin e një populli të lidhur fort pas Alpeve, truallit që e lindi këngën epike e që Fatime Sokoli e interpretoi mrekullisht.
Dervish Shaqja, “Artist i merituar”, Orfe i folklorit burimor shqiptar, i cili me këngën, stilin dhe melodinë e tij la gjurmë të pashlyera tek të gjithë pasardhësit e tij, mori përmasat e një simboli të gjallë, të një “ambasadori” flakërues për situatat e asaj kohe në Kosovë. Ai me mjeshtëri të paarritshme ka krijuar dhe interpretuar këngët më të bukura të kohës së tij.
Ali Kondi. “Artist i merituar”, i cili lumturonte me “devolliçen” jo vetëm ne, por edhe çdo shqiptar tjetër, kudo që ndodhet, duke na ruajtur mallin dhe dashurinë për atë vend të shenjtë, që e duam dhe s’e këmbejmë me asnjë tjetër.
Taip Madani, “Artist i merituar”, Mjeshtër i valleve elegante e plot kolorit të Çamërisë. Veçanërisht i ngriti një monument artistik valles së Osman Takes. Kishte një kërcim mahnitës, befasues, plot gjallëri dhe jetë.
Golik Jaupi, “Artist i merituar”, i cili e përcolli këngën e popullit si era kur përplasej maleve, pyjeve dhe lëndinave plot lule të Labërisë. Herë epik, si një bubullimë, kur u këndonte “gjithë burrave me palcë guri”, herë i butë, flladitës e përkëdhelës si një fëshfërimë bari, kur i këndonte vendlindjes së tij dhe idileve baritore. Ai është bashkudhëtar me këngën labe, sikundër është blerimi me pranverën.
Fitnete Rexha, “Artiste e merituar”, një ndër këngëtaret më të shquara të muzikës popullore të Shqipërisë së mesme, e cila me zërin e saj brilant këndoi këngën tashme himn “Gjirokastra ne shpat’ mali”.
Margariti ka kujtuar gjithashtu grupin kosovar të Rrashbullit, grupin çam të Rrogozhinës, orkestrinën e Zef Grudës, Kukës, orkestrinën simfonike të çiftelive dhe sharkive të Ndue Shytit, Pukë, orkestrinën e Matit, ritualin e “ditës së verës”, të Elbasanit, kabatë e famshme të Çobanit, Lulushit të Korçës dhe shumë e shumë të tjerë, këngëtarë, rapsodë, instrumentistë, valltarë, interpretues etj./ atsh / KultPlus.com
Në Tuz të Malit të Zi është zhvilluar festivali mbarëkombëtar i folklorit “Rapsha 2022”.
Ky ishte edicioni VI i festivalit, i cili organizohet çdo 4 vjet. Të 3 netët e festivalit “Rapsha 2022” janë zhvilluar në ambient të hapur, në Vitojë.
Në këtë festival morën pjesë 24 shoqata e ansamble artistike nga të gjitha territoret ku jetojnë shqiptarë. Shqipëria u përfaqësua me ansamblet folklorike nga Vlora, Elbasani, Berati, Tirana, Kelmendi, Laçi, Kukësi e Fieri.
Organizatorët e “Rapsha 2022” thonë se qëllimi i këtij eventi është ruajtja, kultivimi dhe trashëgimia e folklorit shqiptar.
Festivali i organizuar në Tuz, ka karakter garues dhe pjesëmarrësit vlerësohen nga një juri profesionale, për performancën e tyre e cila zgjat 15 minuta. Juria përbëhej nga prof. dr. Afërdita Onuzi (kryetare), dr. Bashkim Lajçi, prof. Dilaver Kryeziu, dr. Bekim Ramadani dhe Esat Ruka, të cilët u shprehën se nuk e kishin të lehtë përzgjedhjen e grupeve më të mira pjesëmarrëse.
Vendin e parë e fitoi ansambli “Çeta e profetëve” Krumë, Has, Kukës. Vendin e dytë, ansambli folklorik “Çipini” nga Vlora dhe vendin e tretë shoqëria kulturore artistike “Jahi Hasani” nga Gostivari. Ndërsa çmimin special të jurisë profesioniste e mori shoqëria kulturore artistike “Malësori”.
Përpara se të ngjiteshin në skenë, ansamblet pjesëmarrëse parakaluan në qendër të Tuzit, me veshjet e tyre folklorike shumëngjyrëshe. Edicioni i gjashtë i këtij festivali i solli gjallëri jo vetëm Vitojës, por krejt Malësisë, e sidomos qendrës së Tuzit. / KultPlus.com
Më 8 tetor 1860 lindi Mikel Markianoi, historian i letërsisë, folklorist dhe përkthyes i njohur arbëresh, autor i veprave “Koloni arbëreshe të Italisë”, “Shqipëria dhe vepra e Jeronim de Radës” si dhe i mjaft studimeve folklorike. Ishte kushëri me poetin e madh arbëresh Jeronim De Radën, nga i cili u ndikua gjatë gjithë jetës së vet.
De Rada i drejtohet Mikelit në këtë mënyrë: “Shumë i dashuri kushëri” ose “Nipi im i dashur”.
Dr. Mikel Markianoi, personalitet poliedrik, i cili u ngrit në shkallët më të larta të artit dhe të shkencës së letërsisë, sidomos në fushën e studimeve dhe të kritikës letrare është një nga njerëzit më të shquar të italo-shqiptarëve të Kalabrisë, veprat e tij njihen edhe në Evropë. Kishte kulturë të gjerë, si shkrimtar dhe shkencëtar, dallohej për horizontin dhe diapazonin e gjerë, veçanërisht në shkencat humanitare.
Harmonizonte në sintezë profilin e poetit e të përkthyesit me atë të gjuhëtarit e të folkloristit, të historianit dhe të etnografit. Ndihmesat e tij çmohen në historinë e albanologjisë, por njihet edhe si orientalist, helenist dhe latinist. Qe hartues tekstesh shkollore, përkthyes i letërsisë klasike greke, latine e gjermane në italisht, si edhe një stilist i përkryer.
Krijimtaria letrare e shkencore e Markianoit është shumë e pasur dhe e larmishme. I frymëzuar nga ndjenja të pastra shqiptare, Markianoi punoi pa u lodhur, për njohjen e veprimtarisë letrare të arbëreshëve të Italisë. Ndër shkrimet e letërsisë së vjetër shqipe do të përmendim, në radhë të parë, zbulimin dhe botimin e vjershave të Nikoll Filjes (1682-1769) nga Munxifsi (Mexojuzo) e të Nikoll Brankatit (1671-1741) nga Hora, si dhe të arbëreshëve (Piana dei Greçi). Që të dy shkrimtarë shqiptarë prej Sicilie, të shekullit XVIII.
Shkrimet e tyre dhe këngët e vjetra shqipe, Markianoi i gjeti dhe i mblodhi në një udhëtim që bëri në vitin 1901, në ngulimet arbëreshe të Kapitanatës. Vjershat e tyre i botoi, më 1908, me titull: “Poezi fetare shqipe”. Pas tri vjetësh, botoi katekizmin e Filjas, titulluar: “I krishteu arbëresh”. Një kritikë të rreptë për këtë botim jo pa gabime të Markianoit, shkroi dijetari i përmendur arbëresh i Sicilisë, Gaetano Petrota.
Dr. Mikel Markianoin i kanë interesuar edhe çështjet e gjuhësisë shqiptare. kjo ndihmesë e tij modeste, ende nuk është vënë në dukje në studimet tona, botuar për historinë e gjuhësisë shqiptare. Le të përmendim këtu vetëm titujt e punimeve të tij me këtë karakter: “Relikë e gjurmë të trungut të lashtë glotik shqip e afri të gjuhëve trakishte, maqedone e iliriane”, “Gjuha shqipe dhe një kritikë moderne”, dy pjesë, “Polemikë shqipe”. “Gjurmime etnografike dhe gjuhësore trako-ilirishte”.+
Në fushën e studimeve historike janë për t’u përmendur veprat: “Politika shqiptare e shtetet ballkanike prej vitit 1897 deri më 1901”, “Shqipëria e çështjes shqiptare”, “Kufijtë e shtetit të ri shqiptar”, etj.
Si studiues e kritik letrar, ai dha një vështrim të përgjithshëm të letërsisë arbëreshe në punimin: “Ngulimet arbëreshe në Itali dhe letërsia e tyre”. Dr. Mikel Markianci, si filolog klasik, u mor edhe me letërsinë greke dhe atë latine. Veç këtyre, Markianoi botoi edhe vepra të tjera, si “Balladat e Gëtes”, “Për historinë e Manfredonies”, “Babrio”, “Tema hartimesh”, “Hartimet në shkollat e mesme”.
Ai punoi tërë jetën për të nxjerrë në dritë folklorin tonë të pasur, lashtësinë e gjuhës amtare, traditat e njohura të kulturës kombëtare, vlerat e letërsisë artistike shqiptare. Ai qe një burrë me kulturë të gjerë në vargun e gjatë të shkrimtarëve e shkencëtarëve arbëreshë të Italisë.
Dr. Mikel Markianoin e ka karakterizuar përherë patriotizmi i flaktë për Shqipërinë dhe shqiptarët, dashuria e pakufishme për shqipen dhe për emrin arbëresh./ KultPlus.com
Më 18 shtator 2021, Komuna e Chavannes-près-Renens, Zvicër organizon festën e madhe “Këtu Komuna e Chavannes”, ku grupi Ilirët do të fillojë programin që nga ora 13:00, duke paraqitur programin e tyre për një orë.
Në këtë manifestim muzikor do të shfaqen edhe grupet muzikore italiane, portugeze, spanjolle si dhe grupet e të rinjve të kësaj komune.
Kjo festë e madhe është një ngjarje e mirë për rajonin e komunave perëndimor të Lozanës, si dhe vetë kantonin Vaud. Ky takim do të bashkojë të gjithë brezat në një kontekst muzikor dhe festiv, me ç’rast banorët do të mund të zbulojnë pasurinë e kulturave të ndryshme. Një festival i tillë folklorik mishëron një mjet të dobishëm për ruajtjen, promovimin dhe përhapjen e trashëgimisë kulturore jomateriale dhe këtë, veçanërisht përmes zhanreve të shprehjes si muzikës, vallëzimit, riteve, zakoneve, njohurive artizanale dhe artistike etj. Për të kontribuar në mënyrë të konsiderueshme në ruajtjen dhe rritjen e identitetit dhe diversitetit kulturor, një festival folklorik duhet të zhvillohet në një kontekst të përshtatshëm kulturor.
Ilirët e konsiderojnë rëndësinë e trashëgimisë kulturore jomateriale, shkrirjen e diversitetit kulturor si garantues të zhvillimit të qëndrueshëm, siç nënvizohet nga Rekomandimi i UNESCO-s mbi ruajtjen e kulturës tradicionale dhe popullore të vitit 1989, nga Deklarata Universale e UNESCO-s mbi Diversitetin Kulturor të vitit 2001 dhe nga Konventa për Ruajtjen e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale.
Kjo festë do të bashkojë artistët në një atmosferë paqeje dhe miqësie. Me programet e këtyre komuniteteve, të cilat i bëjnë të njohura traditat e vendeve të tyre për pjesëmarrësit e tjerë dhe për publikun e gjerë, kontribuojnë në respektimin e trashëgimive dhe traditave kulturore të popujve./ Migjen Kajtazi / KultPlus.com
Në qytetin e Korçës u zhvillua edicioni i tretë i festivalit “Shpirti i Ballkanit” ku trupa të ndryshme nga vende të rajonit performuan valle dhe muzikë folklorike.
Drejtoresha e Teatrit të Korçës, Zamira Kita, njëkohësisht organizatore e festivalit tha se kjo nismë synon të ruajë folklorin si dhe është mënyra më e mirë për tu rikthyer në normalitet pas më shumë se një viti në pandemi
Ndryshe nga edicioni i parë këtë vit COVID-19 diktoi një formë tjetër organizimi në të cilën morën pjesë vetëm 3 ansamble, Ansambli i Bitolës së Maqedonisë, Ansambli i Skëndërbeut dhe ai i Shqiperisë së Mesme.
Kita tha se “ky festival synon të ruajë traditën e këmbimin e eksperiencave dhe ruajtjen e urave të bashkëpunimit mes vendeve të rajonit”.
“Ne dëshirojmë që të ruajmë në vazhdimësi vlerat e folklorit tonë dhe prandaj e kemi marrë këtë iniciativë. Vjet u përpoqëm në një formë virtuale që të realizonim disa bashkëpunime me disa nga vendet e Ballkanit, ndërsa sivjet u rikthyem në skenë. Shpresojmë që pandemia do të marrë fund dhe ne vitin tjetër do të kemi një festival edhe më të madh në numrin e trupave pjesëmarrëse”, tha Kita.
Këngët popullore folklorike, vallet dhe muzika instrumentale u duartrokiten nga artdashësit korçarë, por dhe turistët e pranishëm në skenën e Pazarit të Vjetër të Korçës.
Një prej anëtarëve të ansamblit “Skënderbeu”, Ines Sulenjis, rrëfeu emocionet e një shfaqje përpara publikut pas një viti pandemi.
“Ishte një ndjesi e papërshkrueshme pasi gjithë trupat nuk ishin mbledhur kurrë pas kësaj kohe pandemie dhe mezi po prisnim të vinim në skenë”, tha ajo.
Një ndër artistët e ansamblit Bitola të Maqedonisë vlerësoi festivalin dhe uroi që vitin tjetër ai të organizohet më i madh.
“Festivali ka qenë i mrekullueshëm, organizimi gjithashtu. Jemi të lumtur që jemi pjesë e tij dhe shpresojmë që vitin tjetër të jetë më i madh”, tha një ndër artistët e Ansamblit Bitola.
Vitin e ardhshëm ky festival pritet të vijë me një program më të zgjeruar dhe pjesëmarrje më të madhe të shteteve të Ballkanit. /atsh/ KultPlus.com
Shekulli XXI, globalizmi, zhvillimet teknologjike dhe mënyra e jetesës kanë bërë që edhe koncepti për folklorin të ndryshojë. Këtë e kanë pohuar edhe njohës të kësaj fushë, mirëpo, sipas tyre, rëndësia e folklorit mbetet e njëjtë. Ruajtja dhe studimi i folklorit shihen si pika kyç edhe në Degën e Folklorit të Institutit Albanologjik të Prishtinës, shkruan Koha Ditore.
Studiuesja e folklorit Leonita Gega-Musa, e cila është hulumtuese në Degën e Folklorit në Institutin Albanologjik, ka thënë se ky institucion deri tani ka një fond të konsiderueshëm të studimeve të cilat kanë mbuluar kryesisht krijimtarinë gojore dhe letrare. Mirëpo ajo ka theksuar se kohëve të fundit është paraqitur nevoja që koncepti i folklorit të jetë më i gjerë.
“Kohëve të fundit kemi tendenca dhe sfida që duhet të fillojmë studimet – veç ka përpjekje edhe fillime – edhe të folklorit bashkëkohor në kontekst të ndryshimeve dhe transformimeve që po ndodhin brenda folklorit e që po bartën pa dallime, si në zona urbane edhe në ato rurale”, ka thënë ajo.
Duke diskutuar për këto ndryshime, ajo ka përmendur edhe një nga botimet e fundit “Grafitet në folklor” të Ylberza Halilit.
Muzikologia Rreze Kryeziu ka thënë se vetë populli shqiptar ka ndikuar që folklori të ketë një jehonë të dobët.
Sipas muzikologes Kryeziu, kultivimi i folklorit vazhdon në masë të madhe të bëhet nga individë dhe ansamble performuese (instrumente e valle). Mirëpo, sipas saj, si rezultat i situatës së ngarkuar ekonomike në vend dhe mbështetjes minimale kultivimi i mëtutjeshëm është i rrezikuar në masë të madhe.
Në mesin e Ansambleve që tentojnë të ruajnë folklorin është edhe ansambli folklorik autokton “Rugova”. Aida Lajçi në moshën 13-vjeçare ishte bërë pjesë e tij. Atëherë për të ka qenë interesante të këndonte e vallëzonte gjersa veshur mbante veshjen e Rugovës. /KultPlus.com
Ansambli i Këngëve dhe Valleve Qytetare Beratase prezantoi me sukses artin dhe kulturën e qytetit përgjatë dy netëve të Festivalit Ndërkombëtar Folklorik, të zhvilluar në Pech të Hungarisë.
Kënga dhe vallja qytetare beratase, nën drejtimin e drejtuesit të muzikës Albi Kadëna, koreografit Euklid Cakrani, regjisorit Shpëtim Dyrmishi, dhe drejtueses artistike, Migena Hoxha, u vlerësua dhe u duartrokit nga spektatorët e shumtë për interpretimin me nivel të lartë artistik.
Ansambli i Beratit u vizitua nga ambasadori shqiptar në Budapest, Arjan Spasse, i cili falenderoi bashkinë e Beratit për mbështetjen që u japin aktiviteteve kulturore.
Nata e dytë e Festivalit Ndërkombëtar Folklorik u zhvillua në qytetin hungarez, Kozármisleny. Edhe kjo natë ishte e suksesshme për ansamblin e këngëve dhe valleve të Qendrës Kulturore “Margarita Tutulani”, Berat.
Performanca e artistëve rrëmbeu duartrokitjet e shumta të spektatorit hungarez për lojën e bukur e dinamike të valltarëve dhe interpretimin profesional e me nivel artistik të këgëtarëve beratas. atsh/KultPlu.com
