Ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit Vlora Dumoshi, ka organizuar disa aktivitete online për të rinjtë në këtë kohë pandemie.
Dumoshi ka thënë se të rinjtë do e luftojnë këtë virus, njofton Klan Kosova
Ky është postimi i plotë i Dumoshit:
Të dashur të rinjë,
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, në bashkëpunim me United Nations Kosovo Team, do të organizojnë aktivitete online për të rinjë, gjatë situatës COVID – 19.
Nesër 16 Prill, ora 18:00-19:30, do të argëtohemi së bashku; Koncert LIVE me këngëtarin e mirënjohur Shpat Deda, Video – mesazhe sensibilizuese nga Ulrika Richardson dhe Vlora Dumoshi, dhe shumë risi tjera gjatë ditëve në vazhdim.
Ju të rinjë do e luftoni këtë virus, sepse luftoni fuqishëm. Ngjarja madhore është për JU!
Vaçe Zela, padyshim mund të themi se ishte një këngëtare ikonë e skenës shqiptare.
Ajo e filloi karrierën e saj në moshë të re dhe në vitin 1962 ishte e para që fitoi Festivalin e Këngës. Me këngën “Fëmija i parë”, ajo dëshmoi se një idhull i muzikës po lindte atë mbrëmje të 26 dhjetorit të vitit 1962.
Repertori i saj është shumë i pasur; numërohen me dhjetëra këngë popullore, të lehta, kantata, balada, etj. Ajo ka dhënë një kontribut të rëndësishëm edhe në muzikën e filmit, ku ka interpretuar shumë këngë si pjesë e muzikës së filmave.
Fituese 12 herë e festivalit, Vaçja fitoi famë gjatë kohës komuniste dhe iu dha titulli ‘Artist i Merituar’ në vitin 1973 dhe ‘Artist i Popullit’ në vitin 1977.
KultPlus këtu ju sjell tekstin dhe videon e këngës “Valsi i lumturisë”, një nga hitet më të njohura të artistes shqiptare.
lalalala… lalalala…
Sa knaqsi kur degjoj valsin tone ne kete pranvere ai perseri po na fton te vallzojme si ate here.
Bashk me pranveren dhe ti lulezon lule plot ere qe ne shpirt me gjalleron…
(refreni) Vals o vals ti jeho mbi te bukurin atdhe Fushat tona i pershkon ku shperthen jete e re.
lalalala… lalalala…
Ne nje vals na bashkoi dhe na fali lumturin tingujt sot e ndegjoj dhe kujtoj prape rinine.
Bashk me pranveren dhe ti lulezon lule plot ere qe ne shpirt me gjallerroooooooooon
(refreni) Vals o vals ti jeho mbi te bukurin atdhe Fushat tona i pershkon ku shperthen jete e re. lalalala… lalalala…
Në këto ditë karantine, kur virusi Covid-19 është përhapur anembanë botës, qëndrimi brenda shtëpisë është mundësi e mirë për t’u rikthyer te leximi. Dhe kalimi i kohës duke lexuar libra është gjithmonë zgjedhje e mirë.
KultPlus-i vazhdon me rekomandimet për të gjithë juve që jeni të interesuar t’i rrekeni leximit dhe ta shfrytëzoni këtë kohë për t’i zgjeruar njohuritë tuaja.
“Ndodh që një herë në disa dekada të botohet një libër që ndryshon jetën e lexuesve të tij përgjithmonë. “Alkimisti” i Paulo Coelho-s është tamam libri që tashmë mban statusin e romanit modern por klasik.”
“Për të kuptuar vetë fatin është obligim i secilit.”
Romani magjepsës i Paulo Coelho-s ka frymëzuar miliona lexues kudo nëpër botë.
Në të përshkruhet një histori e shkëlqyer në thjeshtësinë dhe urtësinë e vet, historia e një bariu të ri andaluzian, me emrin Santiago, i cili guxoi të udhëtonte nga vendlindja e tij, Spanja për në Afrikën e Veriut në kërkim të një thesari të fshehur te Piramidat.
Gjatë rrugës ai takoi një grua të re cigane mjaft të bukur, një burrë që vetëquhej mbret dhe një alkimist, që nga pikëvështrimi i Santiagos e ndihmuan në kërkimin e thesarit të vet. Asnjë prej tyre nuk e dinte se për çfarë thesari bëhej fjalë ose nëse Santiago do të mund të kapërcente pengesat që do të haste duke përshkuar shkretëtirën. Por ajo çka nisi si një aventurë djaloshare përfundoi me mësimin se thesarin gjendej pikërisht në shtëpinë e vet.
E brishtë, ndjellëse, dhe thellësisht njerëzore, historia e Santiagos është një testament i përjetshëm për të realizuar ëndrrat tona duke dëgjuar zërin e zemrës.
Në një veprim që do të vijë si lehtësim i ëmbël për prindërit britanikë, aktori Tom Hardy do të marrë përsipër detyrën rrëfimit të përrallave për një javë.
Hardy u shfaq në kanalin televiziv të fëmijëve CBeebies në BBC në emosionin “Historitë e gjumit” në vitin 2016 dhe do t’i rikthehet këtij roli nga 27 prilli, tha transmetuesi në një deklaratë për media të mërkurën.
Aktori i njohur më së shumti për rolet e tij në “Inception”, “Peaky Blinders” dhe “The Revenant”, u dëshmua si një lexues shumë i popullarizuar i përrallave, me leximet e tij në vitin 2016 duke arritur një milion shikime në shërbimin streaming iPlayer të BBC-së.
Lajmi për kthimin e Hardy-t u prit shumë mirë edhe nëpër mediat sociale.
Gjatë “javës së Tomit”, Hardy do të lexojë “Hug Me” nga Simone Ciraolo; “Under the Same Sky” nga Robert Vescio dhe Nicky Johnston; “There’s A Tiger In The Garden” nga Lizzy Stewart; “Don’t Worry, Little Crab” nga Chris Haughton; “The Problem With Problems” nga Rachel Rooney dhe Zehra Hicks, dhe një përrallë më shumë që mbetet për t’u konfirmuar.
Angela Merkel, Kancelarja e Gjermanisë ka njofttuar masa të reja për të luftuar koronavirusin.
Merkel urdhëroi të gjithë qytetarët të mbajnë një distancë prej 1.5 metra largësi, duke paralajmëruar se kush nuk e zbaton këtë masë, do të gjobitet nga 250 euro deri në 20 mijë euro, përcjell albinfo.ch.
Ajo ka faldëneruar 17 Landet për një politikë unike, si dhe qytetarët për zbatimin e rregullave.
Merkel e ka quajtur një “sukses të brishtë” atë që është arritur deri tani në Gjermani, e cila vijon të shënojë numër të vogël viktimash, duke shtuar se “nuk duhet të harrojmë se virusi është ende në ajër dhe ende s’ka vaksinë”.
Por, disa masa do të lehtësohen deri para 4 majit, kur do të merret vendimi i ardhshëm.
5 masat e reja:
1,5 m largësi mes njerëzve. Nëse nuk do zbatohet do zbatohen gjobat (250€-20.000€)
Do të zhvillohet një App për telefona që do instalohet me dëshirë dhe do të funksionojë për paralejmërim se kush mund të jetë i sëmurë.
Pas 4 majit hapje e shkallëzuar e shkollave. Një herë ata që janë para provimeve, diplomimeve dhe të shkollave do të kenë përparesi.
Dyqanet do të hapen nga java tjetër nën mbajtjen rigoroze të rregullave.
Parukeritë do të hapen pas javës tjetër, pasi të përpilojne një plan/ rregullor higjenik për trajtimin e klientëve.
School Resource Officer Donald Lee locks the gates of the Dr. Martin Luther King, Jr. Elementary School for Science and Technology, after all the students left, in New Orleans, Friday, March 13, 2020. Louisiana Gov. John Bel Edwards on Friday closed K-12 public schools across the state for roughly a month and banned gatherings of more than 250 people in an effort to slow the spread of the coronavirus. He said he also planned to postpone the presidential primary until June.(AP Photo/Gerald Herbert)
Në një intervistë telefonike, Slavoj Zizek flet për ndjenjën e solidaritetit që po lind në këtë situatë, në dështimin e shumë organizmave botërorë dhe zhvlerësimin e populizmave. Por çfarë i mungon më shumë këto ditë? Libraritë. “Libraritë janë ndër vendet e vetme ku ke mundësi për zgjedhje kulturore. Nuk i duroj dot algoritmet e Amazon apo Netflix, sepse të sugjerojnë atë që ato mendojnë se të pëlqejnë, pa të dhënë mundësinë e zbulimit të gjërave të reja”, thotë ai.
“Një ndjenjë e re komuniteti, ja çfarë po lind nga kjo krizë. Një lloj i ri mendimi komunist, por shumë larg nga komunizmi historik”. Kështu thotë në këtë intervistë telefonike Slavoj iek, tashmë 71 vjeç. “Kam gjithë simptomat e Covid-19, por nuk jam pozitiv. Ka vite që nuk ndihem mirë”. Ndoshta për këtë arsye ka vendosur të ngrejë pyetje se si pandemia po ndryshon jetët tona, me disa ese të shkruara këto kohë.
Ju shkruani: “I druhem gjumit, sepse më shfaqen makthe mbi realitetin që na pret”. Ajo frikë na prek të gjithëve. Ju çfarë parashikoni?
Realiteti ka ndryshuar tashmë. Shohim qeveri liberale të marrin masa të cilat në kohë të tjera do t’i quanim socialiste: Donald Trump u jep urdhra industrive private mbi çfarë të prodhojnë. Boris Johnson shtetëzon përkohësisht hekurudhat. Të gjithë po jetojmë në një mënyrë që deri para pak muajsh nuk na e merrte mendja. Ka edhe nga ata që mendojnë për një botë e cila do të përfitojë nga virusi për të na kontrolluar të gjithëve dhe sigurisht që është një mundësi. Por unë nuk i besoj totalitarizmave të rinj: në panik sot janë vetë qeveritë, të paafta për të kontrolluar situatën, e jo më të ndërtojnë një shoqëri sipas stilit të Vëllait të Madh. Më shumë i druhem mungesës së besimit ndaj institucioneve. Madje edhe në Kinë pamë protesta, edhe pse modeste. Duhet gjetur mënyra që të rindërtohet besimi te institucionit. Ndoshta me Assange të rinj që janë të aftë të çjerrin maskën e abuzimeve. Me siguri virusi tregon se na takon neve, qytetarëve, të ushtrojmë më shumë kontroll ndaj qeverive, dhe jo e kundërta.
Po thoni që njerëzit duhet të merren më shumë me politikë?
Dikush thotë se në këtë krizë duhet të shqetësohemi vetëm për të shpëtuar veten. Unë mendoj të kundërtën: Nuk ka moment më politik se ky. Pavarësisht paralajmërimeve të shkencëtarëve, qeveritë u zbuluan të papërgatitura. Por tani që jemi të detyruar të përballemi me më të keqen, është e qartë: Nuk ka më hapësira për “America First” dhe slogane të tilla. Për të mbijetuar nga tani e tutje shtetet duhet të merren gjithmonë me të ardhmen. Lipset një sistem i ri shëndetësie botërore dhe agjenci ndërkombëtare që të kenë aftësinë për të reaguar me veprime të koordinuara. Nevojiten paga minimale të garantuara, për të cilat tani po flet edhe vetë Trump. Ideja ime e komunizmit nuk është ëndrra e një intelektuali: po e kuptojmë në lëkurën tonë se disa masa duhen marrë për të mirën e interesit të përbashkët. Mos ta nënvlerësojmë impulsin që virusi po i jep sistemeve të reja të solidaritetit në nivel lokal dhe global. Testi ynë do të jetë nëse do të ndërojmë një mënyrë të re jetese apo jo. Por njerëzit duhet të marrin në kontroll situatën që tani, jo të presin mbarimin e krizës.
E si t’ia bëjmë? Jemi të gjithë të mbyllur në shtëpi.
Jo të gjithë ata që janë mbyllur në shtëpi po e kalojnë kohën duke parë filma idiotë. Shumë po e shfrytëzojnë këtë kohë për të reflektuar. Dhe për të zgjedhur. Është e vërtetë, jemi më të izoluar por edhe më të ndërvarur nga njëri-tjetri. Jetojmë një imperativ paradoksal: jemi më solidarë, duke mos iu afruar njëri-tjetrit. Kurrë nuk kam qenë optimist, por ky respekt presupozon një ndryshim të thellë në sjellje që do t’i mbijetojë krizës.
Me të vërtetë do të mësojmë diçka nga e gjitha kjo?
Kostoja psikologjike është e tmerrshme. Dhe sigurisht, izolimi krijon edhe forma të reja paranojake. Kjo mund të shihet në shumë histori komploti që po qarkullojnë në rrjet dhe vende si SHBA dhe Kina që po zihen për origjinën e virusit. Por, e përsëris, do të jemi më të vetëdijshëm mbi atë se çfarë do të thotë të jesh afër tjetrit, në të mirë e në të keq. Për shembull, ritakimet do të jenë gëzim më vete. Pastaj kjo situatë nxori në pah edhe dallimet sociale. Unë mendoj për egoizmin e super të pasurve të mbyllur në bunkerët e tyre ose në jahte. Madonna postoi video nga vaska duke thënë se ne të gjithë jemi në të njëjtën barkë. Nuk është kështu dhe njerëzit e kuptojnë. Heronjtë e rinj janë njerëzit e zakonshëm.
Për të ndaluar përhapjen e virusit, kufijtë u mbyllën. Në një farë mënyrë jemi përpara një forme të re nacionalizmi. Nuk mendoni se është një ringjallje e populizmit?
Nëse dikush u zbulua lakuriq, është pikërisht mesazhi populist. Njerëz si Donald Trump apo Jair Bolsonaro treguan maskën e tyre duke dhënë idenë se ishin gati të sakrifikonin më të dobëtit. Dhe në Europë nuk funksionoi strategjia për t’ia hedhur fajin kinezëve apo regugjatëve. Virusi u përhap nga turistët dhe njerëzit e biznesit. Edhe rendja e amerikanëve për të blerë armë ishte diçka naive. Mendojnë të mbrojnë shtëpitë, por sëmuren sepse nuk lajnë mjaftueshëm duart. Të gjithë po kuptojmë se sforcimet e izoluara kombëtare nuk mjaftojnë. Limitet e populizmit nacionalist që këmbëngul për sovranitetin shtetëror tashmë po i shohin të gjithë. E përsëris, solidariteti global dhe bashkëpunimi janë e vetmja rrugë e arsyeshme për t’u ndërmarrë. Por ama duhet të përballemi edhe me të ardhmen e Bashkimit Europian. U tregua në mënyrë qesharake pasiv. Mund të ndërmerrte masa konkrete dhe të shpërndante ndihma, por nuk e bëri. Ka dështuar.
Ende nuk ka mbaruar emergjenca. Si të rezistojmë deri atëherë?
Po përjetojmë një situatë të jashtëzakonshme, prej aty mund të na nxjerrë më e mira ose më e keqja. Nuk do të bëhemi të gjithë budistë apo shenjtorë katolikë. Për të përballuar vetminë gjëja më e mirë është të ecim përpara duke vendosur rutinat bazike ditore. Një përsëritje që të shmangë rënien në kaos. Duhet të ruajmë një rregull, për të qenë gati nesër.
Edhe ju po qëndroni në shtëpi. Çfarë ju mungon më shumë?
Të shkoj në librari. Libraritë janë ndër vendet e vetme ku ke mundësi për zgjedhje kulturore. Nuk i duroj dot algoritmet e Amazon apo Netflix, sepse të sugjerojnë atë që ato mendojnë se të pëlqejnë, pa të dhënë mundësinë e zbulimit të gjërave të reja. Në librari shkon për të kërkuar diçka dhe shpesh herë kthehesh në shtëpi me diçka tjetër. Libraritë janë të pazëvendësueshme dhe është shumë e rëndë që kriza po i gjunjëzon.
*Slavoj Zizek është filozof, sociolog dhe akademik slloven. Studiues i marksizmit, idealizmit gjerman dhe i psikanalizës lekaniane, është i njohur për përballjen me temat e aktualitetit duke bashkuar konceptet filozofike me kulturën popullore./tiranapost
“Furtuna e koronavirusit do të kalojë, por zgjedhjet që bëjmë këto ditë mund të na ndryshojnë jetët tona për shumë kohë”. Kjo është profecia e Yuval Noah Hararit, historianit izraelit 44-vjeçar, autor i tre best seller-ave ndërkombëtarë: “Homo Deus: Një histori e shkurtër e njerëzimit”, “Një histori e shkurtër e të ardhmes” dhe “21 mësime për shekullin XXI”. Kohët e fundit, Harari është bërë një prej intelektualëve më të ndjekur të planetit.
Sfida që paraqet Covid19, pohon sot Harari, duhet ta shtyjë njerëzimin që “të mbyllë kufijtë mes virusit dhe njeriut”, por jo mes shteteve. Duhet ta shtyjë që të zgjedhë solidaritetin global dhe jo nacionalizmin izolacionist. Duhet ta shtyjë të dëgjojë udhëheqës që duan të bashkojnë popujt e tyre, dhe jo t’i përçajnë ata. “Shkurt, duhet të hapemi dhe jo të mbyllemi në vetvete, të emancipojmë qytetarët në vend se të forcojmë kontrollin totalitar”. Harari ka dhënë një intervistë për të përditshmen italiane La Repubblica, përmes telefonit nga shtëpia e tij në Tel Aviv, ku jeton në një moshav, komunitet bujqësor hebraik i ngjashëm me kibbutz-ët, aty ku praktikon veganizmin dhe meditimin.
-Kjo pandemi është kriza më e madhe globale e brezit tonë, apo jo profesor?
Yuval Noah Harari: Padyshim që po. Ka përfshirë tashmë të gjithë botën dhe do të ketë pasoja të thella, si nga pikëpamja shëndetësore, ashtu edhe ajo ekonomike. Furtuna e virusit në një moment të caktuar do të kalojë, por zgjdhjet që ne bëjmë gjatë këtyre ditëve për ta përballuar atë, mund të ndryshojnë jetët tona për shumë kohë.
-A është kjo një sfidë më e madhe, se sa ajo e krizës së rëndë financiare të vitit 2008, apo se sa kriza e ndryshimeve klimatike?
Yuval Noah Harari: Është më e madhe se sa kolapsi financiar, sepse kjo nuk është një krizë vetëm ekonomike, por mund të ndryshojë çdo aspekt të jetës sonë shoqërore. Nuk është më e madhe se sa kriza e ndryshimeve klimatike, për shkak se ne i kemi instrumenat për ta zgjidhur pozitivisht, dhe relativisht më shpejt, krahasuar me dëmet që shkakton ndotja. Por nëse ne bëjmë zgjedhjet e gabuara, edhe kriza e koronavirusit do të ketë pasoja të rënda që do të zgjasin në kohë.
-Çfarë zgjedhjesh? Për të perifrazuar titullin e librit tuaj të fundit, e përmban koronavirusi një mësim për shekullin e njëzetenjëtë?
Yuval Noah Harari: Jo një, po dy mësime: mes nacionalizmit izolacionist dhe solidaritetit global; dhe mes kontrollit totalitar dhe emancipimit të qytetarëve. Marrim të parin: secili shtet mund të përpiqet ta përballojë pandeminë në mënyrë individuale, ose mund të bëhet pjesë e një plani global veprimi. I dyti është zgjedhja mes tundimit totalitar për të kontrolluar çdo infeksion nga lart, me shtetin që zbaton padallim çfarëdolloj mase, ose mund t’u japësh më shumë zë dhe përgjegjësi qytetarëve. Do të thotë të pranosh që vetëm një shoqëri me një nivel të lartë arsimimi dhe ndërgjegjësimi dhe një sens të fortë qytetar, mund të kuptojë se çfarë është e nevojshme për të mposhtur virusin. Natyrisht, unë uroj që të zgjidhet opsioni i dytë në të dyja rastet, përndryshe do të kemi një botë të mbyllur në vetvete, më pak të sigurt dhe më pak demokratike.
-A nuk do të shpjerë pandemia drejt fundit të globalizimit?
Yuval Noah Harari: Për mua duhet të shpjerë drejt një globalizimi më të mirë. Mbyllja është reagimi i gabuar. Pandemitë ekzistonin edhe në një botë të mbyllur si ajo e Mesjetës, kur Vdekja e Zezë vrau një të tretën e popullsisë së Tokës. Duhet të kthehemi në epokën e gurit, kur njerëzit jetonin në komunitete shumë të vogla pa kontakte mes tyre, për të gjetur një model shoqërie të mbyllur që mund t’i shpëtojë epidemive. Sot, vetëm bashkëpunimi, solidariteti dhe një përpjekje e përbashkët nga të gjithë mund ta zgjidhë problemin dhe ta shtyjë qytetërimin tonë të hedhë një hap përpara. Duhet të mbyllim kufijtë mes virusit dhe njeriut, jo kufijtë mes njerëzve, apo mes kombeve e shteteve.
-E megjithatë “globalizimi” është një term që shumëkush në Perëndim vazhdon ta konsiderojë si negativ.
Yuval Noah Harari: Globalizimi nuk mund të gjykohet në mënyrë bardhë e zi. Edhe ushqimi italian është një produkt i globalizimit. Kështu ka qenë gjithmonë: ishin konkuistadorët spanjollë që sollën në Itali domatet, nga Amerika Latine. Nëse dikush është kundër globalizimit, do të duhej të mos imagjinonte më spageti me domate.
-Ju keni shkruar se në këtë vit 2020, me kriza të paprecedenta mungon një udhëheqje globale. Në të kaluarën, gjatë dy luftërave botërore dhe përgjatë të gjithë Nëntëqindës, ka qenë Amerika që e ka ofruar këtë lidership. A mund ta ofrojë sërish, nëse Biden mund Trumpin, apo do u takojë të tjerëve?
Yuval Noah Harari: Për momentin, Amerika as nuk po përpiqet të ofrojë një lidrship global. Përveç faktit që Trumpi në fillim e injoroi virusin si një kërcënim serioz dhe më pas vonoi në ndërhyrje, edhe tani vazhdon që të thotë “Amerika e para!”. Dhe po arrin atë që deshte, Amerika është e para për nga numri i të infektuarve dhe viktimave. Por edhe nëse në nëntor Trumpi do të humbte dhe në Shtëpinë e Bardhë do të vinte Bideni, gërryerja e besimit tek Amerika gjatë katër viteve të fundit ka qenë kaq e thellë, saqë rikthimi i këtij besimi nuk do të jetë as i thjeshtë dhe as i shpejtë. Për të patur një udhëheqje globale, bota nuk mund të presë çdo katër vjet për të parë se kush është president i Shteteve të Bashkuara: duhet të mbështetet më shumë tek vende të tjera, dhe mbi të gjitha tek institucionet ndërkombëtare, tek shumëpalësia, nga OKB tek Bashkimi Evropian, nga G20 tek Organizata Botërore e Shëndetit. Shpresoj që kriza e koronavirusit të shërbejë edhe për këtë, për të nënvizuar domosdoshmërinë e bashkëpunimit dhe solidaritetit global.
-Çfarë mendoni për mënyrën si po e përballon Italia epideminë?
Yuval Noah Harari: Kam parë shumë sinjale inkurajuese, të frymës komunitare, të bashkëpunimit. Dallohen edhe në Itali, ashtu sikurse gjetkë, edhe të tjera fenomene: nxitje të urrejtjes ndaj të huajve, përpjekje për të ndarë jo vetëm shtetin nga shteti, por edhe qytetarë brenda të njëjtit shtet. Kush mendon ndryshe nga ti nuk shihet më si një kundërshtar legjitim, por si tradhëtar i atdheut. Në kohëra pak a shumë normale, është e mundur të qeverisësh mee 51% të votave, të vësh gjysmën plus një kundër gjysmës minus një. Por në një krizë si kjo pandemi, përpjekja për ta bërë këtë do të rezultontë në katastrofë. Ja pra mësimi tjetër që mund të nxjerrim nga koronavirusi: nevoja për një udhëheqje që të bashkojë shoqëritë tona, në vend se t’i ndajë, siç përpiqen të bëjnë populistët dhe nacionalistët.
– Yuval Noah Harari: Po ju ku ndiheni më mirë, si në shtëpi? Në moshavin tuaj? Në Qytetin e Vjetër të Jeruzalemit? Në plazhin kozmopolit të Tel Avivit?
Jetoj në një moshav, një komunitet bujqësor, më pëlqen se është qetësi, por njëkohësisht pranë një qyteti shumë të gjallërishëm dhe kozmopolit, siç me të drejtë e quajtët ju Tel Avivin. Shkoj në Jeruzalem sepse jap mësime historie në Universitetin Hebraik, por Qyteti i Shenjtë është një vend plot me tensione, ku shumë njerëz urrejnë të tjerët. Ndjehet në ajër. Nuk do të jetoja dot atje.
-Situata politike në Izrael nuk është aspak e qetë.
Yuval Noah Harari: Jemi në një stinë kaosi, të cilës koronavirusi i shtoi tundimin për të instrumentalizuar pandeminë për të zbatuar gjendjen e jashtëzakonshme, masa speciale. Eshtë një risk që e ndeshin edhe vende të tjerë: ngjitja e regjimeve antidemokratike me pretekstin e luftimit të Covid19.
-Dhe meqë e keni disiplinë të përditshme, a na rekomandoni ne të tjerëve meditimin, duke qenë se jemi të mbyllur në shtëpi këto kohë?
Yuval Noah Harari: Unë e praktikoj dy orë në ditë edhe në kohë normale, por ndihmon për të patur një ekuilibër. Meditimi, në fund të fundit të ndihmon të njohësh veten tënde, ankthet e tua, frikërat, të cilat vazhdojnë të ekzistojnë gjithësesi, por t’i mëson të jetosh me to dhe t’i kontrollosh. Dhe në një moment krize të madhe si kjo, kemi shumë nevojë për ekuilibër dhe dije. / marrë nga La Repubblica, në shqip nga Bota.al
Një 93 vjeçare në karantinë u bë e famshme pasi u fotografua nga një i afërm i saj me një kanaçe birre në dorë dhe një tabelë ku shkruhej: “Më duhen më shumë birra”!
Fotoja u bë virale në internet, dhe gjyshes i mbërritën oferta nga e gjithë bota. Por “hallin” e saj e zgjidhi shpejt kompania e birrës Coors Light, e cila ia mbushi shtëpinë plot me arka. Padyshim, Olive Veronesi nuk e kishte pritur diçka të këtyre përmasave. “ Kur pamë mesazhin e Olivias, e kuptuam menjëherë se nuk mund të mos e mbërthenim rastin për tu lidhur me dikë që solli një buzëqeshje në fytyrat tona gjatë pandemisë, por edhe për ta falenderuar për faktin që është fanse e Coors Light”, tha zëdhënësi I kompanisë për CNN.
Fotoja e 93 vjeçares që mbante në dorë një kanaçe të kësaj firme, është shpërndarë më shumë se 5 milionë herë në internet. Olive po qëndron brenda në shtëpi gjatë kësaj periudhe, për të ndihmuar veten dhe të tjerët. Sapo i mbërritën 10 arkat me birrë, ajo hapi një kanaçe, e provoi dhe tha: “ Paska shije të mirë”. Coors Light ndërkohë u ofrua që ta përsërisë furnizimin për gruan e moshuar dhe familjen e saj, sapo të kenë nevojë!
Themeluesi dhe shefi i “Amazonit”, ka regjistruar rritje të pasurisë për 22 miliardë euro (24 miliardë dollarë). E gjithë kjo falë shitjeve online, për çka ngriti aksionet e firmës në një nivel tjetër, shkruan të mërkurën BBC.
Jeff Bezos tash ka pasuri prej 126 miliardë eurosh (138 miliardë dollarë), sipas Indeksit të Miliarderëve të Bloombergut, duke u pozicionuar si njeriu më i pasur në botë.
“Amazoni” ka përfituar nga rritja e blerjeve nga njerëz të izoluar në mbarë botën, të cilët po qëndrojnë në shtëpi si pasojë e pandemisë Covid-19.
“Amazoni” ka rekrutuar mijëra punëtorë për të përballuar kërkesat e shumta për blerje.
Bezos posedon 11% të aksioneve në “Amazon” dhe të martën ato shënuan rritje deri në 5.3%.
Sipas Bloomberg, 500 njerëzit më të pasur në botë kanë humbur 506 miliardë euro (553 miliardë dollarë) deri më tash si pasojë e pandemisë.
Investitorët në industrinë globale të naftës dhe gazit kanë pësuar humbjet më të mëdha.
Unioni Ndërkombëtar i Çiklizmit (UCI) ka publikuar ndryshimet në kalendarin e garave për shkak të pandemisë së koronavirusit.
“Mbajtja e kësaj ngjarje në kushtet më të mira të mundshme gjykohet thelbësore, duke pasur parasysh vendin e saj qendror në ekonominë e çiklizmit”, ka thënë kreu i UCI.
“Tour de France”, që ishte paraparë të niste më 27 korrik, sipas datës së re do të nisë më 29 gusht dhe do të përfundojë më 20 shtator.
Ngjarja më e madhe e çiklizmit do të mbahet sipas orarit të paraparë nga 20 deri më 27 shtator.
Nga sot mësimit në distancë në Kosovë i shtohet edhe ai parashkollor.
Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit ka lansuar platformën, kësaj radhe për edukimin e hershëm që do të në dispozicion për fëmijët, prindërit dhe kujdestarët, përmes E-mësimit.
Që nga 23 marsi MAShTI, filloi emetimin e video-xhirimeve për klasat 1 deri 9, e gjithashtu nisi edhe mësimi në distancë për shkollat e mesme dhe universitetet, por mundoi ai për fëmijët parashkollorë.
E pamë se mielli si produkt ushqimor në këtë kohë të konfrontimit me COVID-19 ishte përbërësi më i kërkuar për tu siguruar në shtëpitë tona. Ishim dëshmitarë të radhëve të gjata në pritje për të siguruar thasë me miell. Ajo që dëgjohej ndër miq, kolegë e familjarë ishte se: se a e sigurove miellin? Sa thasë i more? A ish shtrejtuar mielli? …
Mos të harrojmë: ky popull është popull buknor, bukën e ka shenjën esenciale kulturore. (A.Canolli) Në këto kohëra të izolimit, anipse furrat e bukëpjekësit akoma e vazhdojnë veprimtarinë e tyre, buka kryesisht po përgatitet në ambientet shtëpiake, duke na kthyer prapë në “magje”. Jemi dëshmitarë që së fundmi në mediat sociale shohim lloje të ndryshme të bukëve si: bukë nore, bukë si n’vekne, kulaqe të ndryshme të lyera me vezë e susam, pitalka, samune me djathë e suxhuk apo edhe lloje të tjera brumërash. Ky trend në kohën e pandemisë është duke vënë në pah marifetli të gatimit e përgatitjes si gra e burra, të rinjë e më në moshë që me krenari tregojnë bukët e dala valë nga furra e drejt në mediat sociale.
Duke rikujtuar faktin se jemi duke kaluar së bashku këtë situatë të pazakontë, ju ftojmë ta ndani bukën e sapo përgatitur përmes fotografive apo edhe recetave, që së bashku ta shijojmë shujtën më të rëndësishme në kulturën tonë, ta shijojmë bukën tonë për shëndet e të mira. Presim t’i shohim bukët tuaja!/ KultPlus.com
Sa të jemi kandidatë për infektivë Nuk do të jetë edhe aq keq.
Të ndaluara janë vetëm prekjet Puthjet dhe shtërngimet Me një fjalë Dashuria.
Pjesërisht edhe ajri Eh Punë e madhe ajri.
Derisa pas pak Do të kemi nevojë për psikiatri. Atje mos i shtoni shtretërit Shtoni zingjirët Se mjaft I mbajtëm të zgjidhura ëndrrat I lam pa gjumë.
Në rast se shpërthen Virusi i Poetit Që e hëngri kokën e vet Si një Kinez lakuriqin Atehërë qeveria do të urdhêrojë Që njêshi ta lidhë dyshin Dyshi ta lidhë treshin Treshi ta lidhë katërshin. E kështu me radhë…
Vetëm se këtë herë Në bazë të numrit të parë Të letërnjoftimit!
Tomas Tranströmer ose Tomas Gösta Tranströmer (shqipërimi: Tomas Transtromer) (15 prill 1931 Stockholm Suedi – 26 mars 2015 Stockholm, Suedi), poet suedez.
U lind në Stockholm më 1931. U rrit nga e ëma mësuese, e divorcuar nga i shoqi gazetar. Në Stockholm studioi psikologji dhe poezi. Nisi të shkruajë në kohën e studimeve në Sodra Latin School. Librin e parë “17 Dikter” (“17 poema”) e botoi më 1954 dhe shumë shpejt bëhet një nga poetët më të njohur dhe më të përkthyer në botë, në rreth 30 gjuhë. Përveç të shkruarit, pasioni i tij i madh është psikologjia, profesion të cilin e ushtroi në vitet 1960-1966 në Roxtuna, në një burg të rinjsh. Dy vëllime të rëndësishme janë Klanger och spår (1966, Dritare dhe gurë) libër i lindur nga udhëtimet e tij të shumta, dhe Baltics 1974. Përmbledhja Den stora gåtan (2004, Enigma e madhe) është një kurorëzim i krijimtarisë së tij në vite, sado që pas 1993 Tranströmer nuk arrin të shkruajë dot më. Boton pas kësaj kohe Për të gjallin dhe të vdekurin, Gjysmëparajsa. Fitues i shumë çmimeve Neustadt International Prize, Oevralids Prize, Petrarca-Preis në Gjermani, Swedish Award nga International Poetry Forum, madje edhe i Kurorës së Artë në Mbrëmjet Poetike të Strugës.
“Perandoria e barit” është i vetmi libër i përkthyer në shqip, nga poetja Natasha Lako, botuar nga “Aleph” më 2002. Lako e shikon poezinë e Tranströmer-it të shkëputur nga ideologjizmat. “Unë trashëgoja një pyll të zi, ku shkoja rrallë. Por nga kjo/erdhi një ditë kur këmbyen vendet të gjallët me të vdekurit/Atëherë solla pyllin ndërmend. Nuk ishim pa shpresë/… unë kisha trashëguar një pyll të zi, por ecja në një pyll të shndritshëm…” shkruan në poezinë “Madrigal”.
Në vitet ’60, kur ishte e modës edhe për poezinë e poetët të kishte një kahje politike në rrymat e kohës, Tomas Tranströmer-i zgjodhi gjuhën e poezisë dhe kritika e quan poeti që ka ditur të ruajë ekuilibrat në periudhën e Luftës së Ftohtë.
Në botën anglishtfolëse njohja e veprës së tij i dedikohet miqësisë me poetin amerikan Robert Bly, i cili prej viteve pesëdhjetë i ka përkthyer shumicën e veprës në gjuhën angleze. Më 2001, Bonniers, shtëpia botuese suedeze e Tranströmer-it botoi korrespondencën e dy shkrimtarëve në librin “Air Mail”.
Fitoi çmimin Nobel për letërsi në vitin 2011. Poeti do të marrë 1.08 milion euro shpërblim. Ceremonia e pranimit të Çmimit bëhet në Stokholm më 10 dhjetor, data e përvjetorit të vdekjes (1896) së industrialistit suedez Alfred Nobel, themelues i çmimit. Tranströmer është i nënti shkrimtar suedez që merr Nobelin për Letërsinë. Para tij janë: Selma Lagerlöf 1909, Verner von Heidenstam 1916, Erik Axel Karlfeldt 1931, Pär Lagerkvist 1951, Nelly Sachs 1966 (i ndarë), Eyvind Johnson dhe Harry Martinson më 1974.
Vdiq në Stockholm, në moshën 83 vjeçare. /KultPlus.com
George Sand (shqipërimi: Zhorzh Sand) është pseudonimi i Amantinë Oror Lysil Dypë, romanciere, autore dramatike dhe kritike letrare franceze. Krijimtaria e saj është shumë e pasur. Romanet e saj të para si “Indiana”, publikuar në vitin 1832, trajtojnë marrëdhëniet shoqërore dhe ngrenë lart revoltën e grave, duke shfaqur edhe ndjenjat e bashkëkohëseve të saj, diçka e pazakontë për atë kohë që ndau opinionin publik nga ai i elitës letrare. Më pas, Sand ngre në romane çështje sociale, duke mbrojtur punëtorët dhe të varfrit dhe duke imagjinuar një shoqëri pa klasa e konflikte, si te veprat “Mopra” (1837) dhe “Mullixhiu i Angibosë” (1845). Më vonë tërhiqet nga mjedisi rural dhe shkruan romane të idealizuar me tema nga fshati si “Pellgu i Djallit” (1846), “Fadeta e Vogël” (1849), “Fransua Shampi” (1850) etj. Përveç romanit, Sand ka lëvruar edhe gjini të tjera si autobiografia, “Historia e jetës sime” (1855) dhe romani historik “Konsuelo” (1843) ku përmes figurës së një këngëtareje italiane ajo shpalos peizazhin artistik europian të shekullit XVIII, ose “Bukuroshët e Bua Doré”, (1858) ku përshkruhen aventurat dhe peripecitë e shumta dashurore në kontekstin e kundërshtive fetare nën sundimin e mbretit Luigji XIII.
Pavarësisht se kritikohej mjaft nga figura të njohura letrare te kohës si Sharl Bodëler, apo Zhyl d’Orevili, Sand ishte në qendër të jetës intelektuale të kohës, duke pritur në pronat e saj në Nohant ose në Palezo, personalitete të ndryshme si muzikantët Franz List dhe Frederik Shopen; shkrimtarët Honore dë Balzak, Gustav Flober, piktorin Eugjen Delakrua, duke u dhënë këshilla dhe kurajë. Megjithëse nëpërmjet letërkëmbimit, ajo mbante lidhje të ngushta me shkrimtarin Viktor Hygo. Ajo u shqua edhe për një angazhim politik aktiv duke filluar nga viti 1848, duke nxitur Aleksandër Rolë në fillimin e publikimit të tre gazetave ndër të cilat Kauza e Popullit, Buletini i Republikës etj. Zhorzh Sand lindi në Paris më 1 korrik të vitit 1804. Tre vitet e para të jetës i kalon në një shtëpi të vogël.
Familja shpërngulet në Madrid dhe pas ca kohe kthehet përsëri në Nohant te gjyshja e Amantinës. Më 16 shtator 1808, i ati vdes pas një rënie nga kali. Amantina rritet në Nohant, në fillim me të ëmën dhe pastaj me gjyshen. Më vonë gjyshja kujdeset për të dhe merret me arsimimin e saj, ku i gjen edhe një mësues privat, i cili kishte mësuar edhe të atin e saj. Sand mbeti gjatë gjithë jetës shumë e lidhur me Nohant dhe fshatin ku mund të marrë arratinë nga e përditshmja dhe të gjejë frymëzim. Temat nga jeta në fshat i gjejmë në shumë romane të saj. Në vitin 1817, gjyshja e saj e dërgon në një kuvend për t’u arsimuar më tej, ku kalon tre vjet nga dimri i viteve 1817-1818 deri në pranverë të vitit 1820.
Thënie nga George Sand
‘Tradhtia në çift, nuk është ajo ora e vetme që femra kalon me dashnorin, por krejt nata që kalon me bashkëshortin’.
‘Preferoj më mirë të besoj se Zoti nuk ekziston sesa të besoj se është mospërfillës’.
‘Kryeveprat nuk janë gjë tjetër veçse tentativa të suksesshme’. /KultPlus.com
Koronavirusi ka mbërthyer gjithë rruzullin tokësor. Si pasojë, pothuajse të gjithë popullsisë i është kërkuar të izolohet në shtëpi për një periudhë që ende nuk dihet sa do të zgjasë me qëllim shmangien e përhapjes së pandemisë.
Mirëpo, në këtë periudhë të vitit, shumë qytete, vende të shenjta do të mbi populloheshin nga turistë e besimtarë.
Por sot, si pasojë e situatës, qytetet po “ndjejnë” mungesën e njerëzve. /KultPlus.com
Ka shumë mundësi që Amerikës do t’i duhet të durojë masat strikte të distancimit social deri në 2022-in. Rregulla të tipit; qëndro në shtëpi, mbyllja e shkollave dhe qëndrimi larg me njëri-tjetrin do të zgjasin për vite me radhë, derisa vaksina të jetë gati.
Ky përfundim u arrit pas një studimi të bërë nga Harvard-i, i publikuar në gazetën Science pak ditë më parë. Ky studim bie ndesh me atë që thotë Shtëpia e Bardhë, se virusi mund të ndalojë gjatë verës.
Ekipi i studiuesëve të Harvard-it, përdorën çfarë dihet deri më tani për Covid-19 dhe koronaviruset e tjera, për të krijuar skenare të mundshme rreth kësaj pandemie.
“Distancimi social do të jetë diçka që do të vazhdojë deri në 2022 nëse nuk gjendet një vaksinë apo një ilaç i mirë që ky virus të trajtohet. Edhe në rast se virusi zhduket, duhet të jemi vigjilentë për ta vëzhguar sepse ka shumë mundësi të ringjallet dhe një situatë e tillë mund të vazhdojë deri në 2024-ën.
Ata thonë se nëse është distancimi masa e zgjedhur për ta mbajtur larg virusin, kjo do të duhet të ndiqet për vite me radhë. Diçka e tillë përveç të tjerave ka pasoja të thella negative në ekonomi, shoqëri dhe edukim.
Shpresa e studiuesëve është të gjejnë sa më parë trajektoren e kësaj pandemie dhe më pas të identifikojnë mënyra për ta luftuar ose për ta mbajtur nën kontrroll.
Tani për tani, si masën më të fuqishme kundër kësaj lufte ata konsiderojnë izolimin dhe distancimin social. /KultPlus.com
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjëndjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të, ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës i historisë së pikturës.
Francisco Goya ziente nga energjia në dukej e një fshatari; me dell zjarmues dhe temperament flakatar, me muskuj të çeliktë, me fytyrë të errët, e me sy të zhytur thella në gropa të përqarkuara nga vetulla të degëzuara. Ai i binte kitarës dhe vallëzonte bukur. Ishte i shkathët në mbrojtje dhe pëlqente të gjitha lojërat popullore sportive – kryesisht garën tradicionale të demave. Mbi të gjitha, tek Goja dallohej magnetizmi i tij, ishte i mrekullueshëm dhe ambicioz, nuk mbështetej në fraksione politike, prandaj kishte shokë nga të gjitha kategoritë. Ishte energjik dhe kur pikturonte vepronte si një tornado në pëlhurë, sa të lente përshtypje se ndonjë furtunë ia shtynte dorën e tij.
Francisco Goya erdhi për të mbetur në historinë e pikturës një emër i një vepre monumentale. Puna me zjarr, fantazi dhe fuqi shprehëse e vendosin atë në shkulmet më të ndërsyera të kumtimit romantik. Dritëhija, drita kafshuese, terri therës, alegoria ngjethëse, trajtat shprehësi estetike dhe e mundshmja e një shpirti që ngulmon të zgjojë britmat dhe heshtjen duke e kumtuar gjithëkëtë ngulm në tablonë që jepet ethshëm ndryshesash tematike dhe trajtesash. Vjen me një qartësi natyrale duke shfletuar historinë e memorizuar në tablo që zë rend me portretet dhe profilet, për t’u ngurtësuar, ngjeshur dhe garrametur te alegoria, te mëtimi filozofik, te e amshta e historisë, së cilës ai i jep gjithçmos, duke u përpjekur ta ruaj të paprekur dhe rrëfyese. Nga tiparet dalluese të këtij vigani të tablosë veçohet liria dhe kuraja me të cilën ai jetësoi në punët e tij gjithëçfarë përbën ngulmin e një shpirti të paepur, një zemre dhe një zëri që kishte si udhëprijës idealet e larta të dëshmuesit dhe ngadhnjyesit. Edhe pse ishte i detyruar të punonte në një mjedis ku pak e vlerësonin, ai nuk reshti së skalituri me gërma zjarri gjeniun.
Gdhendjet grafike të Goyas janë shpikje teknike, stilistike e tematike, që e bëjnë piktorin e parë modern. Goya kërkon që e vërteta “të shfaqet…e t’u tregohet të tjerëve; përfshirë ata që nuk duan ta shohin…Sepse i verbëri në shpirt ngul sytë në aspektin e jashtëm të gjërave, prandaj këto aspekte të dukshme duhen deformuar e nxjerrë vendit derisa të klithin për atë që përpiqen të thonë!”
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjendjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës.
Piktori i shquar spanjoll, Francisco Goya, për nga fatkeqësia e shurdhimit, për nga lufta kundër pushtuesit francez dhe për nga idetë përkrahëse të Revolucionit Francez është binjak me kompozitorin Ludvig van Bethoven. Ai pikturoi kryesisht në pallatin e mbretit spanjoll në Madrid. Në pikturat e tij, Goja merr elemente të artit italian dhe francez, dhe ishte i ndikuar nga piktorët Tiepolo Batista dhe Diego Velaskezi. Pa dyshim që Goja me artin e tij karakteristik është një piktor i jashtëzakonshëm, që tregon edhe përfshirjen në librin e njerëzve më të shquar në botë si dhe shkrimet e ndryshme për jetën dhe veprimtarinë e tij. Piktori e urrente mbretin dhe mbretëreshën, prandaj u bënte piktura të shëmtuara. Ai ishte pjesë e shpirtit të popullit spanjoll që luftonte për liri, njëkohësisht e përkrahte Revolucionin Francez në vitin 1789. Po ky piktor i shurdhër ndikoi tek mjeshtri i shquar i pikturave heroike Eugjen Delakroa si dhe impresionistët e mëvonshëm.
Goya ishte një piktor i kurorës spanjolle dhe një kronist syçelët i historisë. Ai nuk pajtua me realitetin, sikundër guxoi si një spartan të hidhej mes zjarrit dhe flakës së ferrit e së andejmi të ndizte urët e diellit dhe dritës, dritë e cila lëmoi plot pezëm e trishtim çaste kapërcyelli, dritoi plot pasion kurme të ethshme prej afshit dhe dëshirimit, dritë që përpëliti në gërmushjen e shtjellave të tmerrit dhe britmës, zë i cili atë ditë e sot ngjeth kur e dëgjon, makthshëm të përpin kur e shikon. Element armiqësor dhe subjektive në artin e tij, si dhe trajtimi i guximshëm të bojës, tonit dhe thellësisë, dritës dhe cegmës, u bënë elemente dalluese të unikes në krijimtarinë Goya-s, gjithashtu ushqyn uritë e babzitura të artistëve të mëvonshëm, përmendim Manet, Picasso e Francis Bacon.
Edhe pse ka pak dëshmi për legjendat e karakterit rebele Goya-së dhe veprimeve të dhunshme, ai ishte pa dyshim një artist revolucionar. Prodhimi i tij të mëdha dhe të ndryshme të pikturave, vizatimeve, dhe gravura, që kanë të bëjnë gati çdo aspekt të jetës bashkëkohore, pasqyron periudhën e trazirave politike dhe sociale në të cilën ai jetoi.
Të vërtetat ulëritëse të Goyas, janë dëshmimi i patakt i tmerrit dhe vdekjes, të cilat vijnë nga puna në punë përmes një forcë të garrametshme shprehjeje. Terri dhe tmerri, kacafytjet dhe britmat, gjaku dhe kuja e përshkojnë me një ngarkesë të papërballueshme. Ai të ngulet në kurm si dhëmbët e një bishe të egësuar dhe nuk ikin pa të shkulur një copë prej paqes së rrejshme të cilën sekush rreket ta ndërtojë, qoftë edhe përmes përfytyrimesh të vagullta në realitetin që i rrethvjen. Piktura e Francisco Goya është manifestimi i një zemërate që kërkon gjithnjë gjithëkohjen e vet, edhe pse ajo është tashmë zemra dhe zëri i memuarit të asaj të shkuare që piktori e sendërton me gjakun që e turit e mendjen që e sëmbon.
Duke e konsideruar se piktura s’do të mund të thoshte gjithçka që e shqetësonte, s’do të mund ta ngrinte aq lart zërin e tij kushtrues, ai më 1824 dështi në një përpjekje për të krijuar një qeveri liberale, gjunjëzim që e kishte çuar në persekutimit të përtërirë. Asokohe Goya aplikuar për leje për të shkuar në Francë për arsye shëndetësore. Pasi vizitoi Paris ai u vendos në mërgim vullnetlirë në Bordo, ku ai qëndroi deri në të shuar, përveç një udhëtim të shkurtër në Madrid. Atje, me gjithë vitet e rënda mbi supe dhe ligështinë në shëndet vazhdoi të shënojë përshtypjet e tij në pikturat, vizatimet, dhe teknikë e re e litografi, që ai kishte filluar të përdorë në Spanjë. Pikturat e tij të fundit përfshijnë subjektet e zhanër dhe disa portrete të miqve në mërgim: Don Juan Bautista de Muguiro, Leandro Fernández de Moratín, dhe Don José Pio de Molina, të cilat tregojnë zhvillimin e fundit të stilit drejt një sintezë e formës dhe të karakterit në drejtim të dritë dhe hije, pa skicë apo detaje dhe me një minimum toni koloristik. /Albert Vataj /KultPlus.com
Kompozitori estonez avangardë, i shumëvlerësuar nga kritika, një nga 3 më të mëdhenjtë e muzikës akoma gjallë, Arvo Pärt, ka dhënë një intervistë të rrallë për gazetën spanjolle “ABC”, në të cilën maestro tha se koronavirusi na ka treguar në një mënyrë të dhimbshme se njerëzimi është një organizëm i vetëm dhe se ekzistenca njerëzore është e mundur vetëm në lidhje me qeniet e tjera të gjalla.
ipas mendimit tuaj, çfarë roli luajnë artet ndërkohë që rrjete lidhjesh sociale janë bërë pika referimi që përcaktojnë identitetin tonë në krizën aktuale globale që po kalojmë?
Ajo që po ndodh në botë sot na detyron të gjithëve të bëjmë sakrifica dhe të vazhdojmë në rrjedhën e jetës. Në njëfarë mënyre, është si një “agjërim total” për të gjithë botën. Të gjitha kulturat e dinë konceptin e agjërimit, përfitimet dhe ndikimin e tij. Situata e tanishme e vetëpërmbajtjes na shqetëson të gjithëve – edhe në botën e artit, na pëlqen apo jo.
A ju ka frymëzuar kriza aktuale, situata e tmerrshme, që të krijoni diçka, të kompozoni, apo ka ndodhur e kundërta?
Autori amerikan, John Updike, dikur tha se ai përpiqet të punojë me të njëjtën qetësi si zejtarët e mesjetës që dekoruan anët e fshehura të stolave me gdhendjet e tyre, edhe pse askush nuk do të mund t’i shihte ato pas përfundimit. Përpiqem, sa mundem që të jetoj me të njëjtin parim.
Sipas mendimit tuaj, a po ndikon kjo krizë në mënyrën se si muzika shihet dhe kompozohet? Nëse po, atëherë cila është forma e re e muzikës, gjuha e re muzikore, që lind pas këtij makthi?
Vështirë të thuhet. Çdo vështirësi i bën artistët që të lëvizin më afër asaj që është e rëndësishme, thelbësore. Vetëm koha mund të tregojë se çfarë do të korret nga e gjitha kjo.
Cili është mësimi më i rëndësishëm që duhet të nxjerrim nga këto kufizime? A dimë si shoqëri si të jetojmë në izolim?
Ky koronavirus i vogël na ka treguar në një mënyrë të dhimbshme se njerëzimi është një organizëm i vetëm dhe se ekzistenca njerëzore është e mundur vetëm në lidhje me qeniet e tjera të gjalla. Nocioni i “marrëdhënies” duhet të kuptohet si një maksimum, si aftësi për të dashur. Megjithëse ky është me të vërtetë një standard i lartë, mbase edhe shumë i lartë për një qenie njerëzore.
Situata jonë aktuale është paradoksale: nga njëra anë, kjo do të thotë izolim, nga ana tjetër, na afron. Ndërsa izolojmë veten, ne duhet të jemi në gjendje – madje jemi të detyruar t’i vlerësojmë marrëdhëniet tona në një rreth të vogël dhe të priremi ndaj tyre. Të gjitha këto duhet t’i mësojmë para se t’i presim, apo edhe t’i kërkojmë, dashurinë dhe drejtësinë nga e gjithë bota. Në njëfarë mënyre, koronavirusi na ka dërguar të gjithëve përsëri në klasën e parë. Vetëm pasi ta kemi kaluar këtë test, mund të fillojmë të mendojmë për hapat e ardhshëm. Ky është një proces shumë i gjatë.
Është e qartë se, pas kapërcimit të kësaj krize, bota dhe shoqëria jonë nuk do të jenë të njëjta. Por si do të jetë? A do të ndryshojë të kuptuarit tonë për lirinë dhe të drejtat civile?
Po, kjo është saktësisht ajo që do të ndodhë. Deri më tani, ne nuk kemi ditur si ta trajtojmë lirinë tonë në mënyrën e duhur. Dënimi mund të jetë i dhimbshëm.
Si rezultat i padrejtësisë së regjimit sovjetik, ju është dashur të mërgoni. Si do ta vlerësonit reagimin ndaj krizës nga vendet dhe qeveritë e botës?
Kriza ka krijuar një situatë ku të gjitha problemet dhe mangësitë e mundshme zbulohen në çdo nivel. Nuk ka rëndësi nëse flasim për dobësitë e sistemeve politike apo sociale. Kriza aktuale nuk kursen askënd, në gjendjen e jashtëzakonshme të gjithë zbulojnë “vlerën” e tyre të vërtetë, e cila nuk mund të fshihet më. Askush nuk e di se si do të dalim nga kjo, por të gjithë e dimë se asgjë nuk do të mbetet e njëjtë.
Largohu nga dritarja ime me shpejtësinë që ta ka qejfi! Unë s’jam ai që ti do, vogëlushe, s’jam ai për të cilin ke nevojë. Thua se je në kërkim të dikujt që është i fortë çdoherë dhe i dobët asnjëherë. Që të ruan dhe të mbron sa herë që ke të drejtë apo lajthit dhe që ta hap secilën derë, por nuk jam unë i duhuri s’jam ai të cilin po e kërkon.
Largohu qetë nga parvazi, vogëlushe! Zbrit dhe ecë ngadalë nëpër tokë, ç’e do që s’jam i duhuri, unë vetëm do të të zhgënjeja. Thua se do dikë që të premton se s’do të lërë kurrë e për ty sytë do t’i mbyllë çdoherë dhe zemrën me çelës do ta kyçë, dikë që do të vdesë për ty, madje do të bëjë më shumë se kaq. E pra, unë s’jam i duhuri vogëlushe, jo, jo, jo, s’jam i duhuri, s’jam ai të cilin po e kërkon.
Shko dyndu prapë në errësirën e natës, çdo gjë brenda prej guri është bërë. Këtu nuk lëviz asgjë, e megjithatë nuk jam krejtësisht i vetëm. Thua se po kërkon dikë që do të të ngritë sa herë rrëzohesh, buqeta lulesh do të të jap çdoherë dhe të vijë kurdo që ti ta thërrasësh, pra një dashnor për jetën tënde asgjë më shumë se kaq, por unë s’jam i duhuri vogëlushe. Jo, jo, jo, nuk jam ai që ti po kërkon.
Profesor Jup Kastrati ka lindur në Shkodër, me 15 prill 1924. Shkollën fillore pesëklasëshe (1930 – 1935), gjimnaz klasik (1936 – 1940) dhe licé real (1941 – 1944), i ka bërë në qytetin e lindjes. Pak kohë (gusht – nëntor 1942) ka qenë edhe në Liceo scientifico “Galileo Ferraris”, Convitto Nazionale “Umberto I”, në Torino. Gjatë pushtimit italian, si antifashist, ka qenë i persekutuar, i burgosur, i internuar në Campo concentramento (Fushë përqëndrimi), Comando Z, në Kodrat e Tepes, Shkodër, ostaggio (peng) në Kosovë, në burgun famëkeq të Prizrenit (korrik – shtator 1943).
Ka kryer Fakultetin e Filologjisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës. Temë diplome ka pasur: Kontribute për studimin e Ndre Mjedës (1958). Relator: Prof. Mahir Domi. Ndoqi aspiranturën apo kualifikimin shkencor pasuniversitar, për gradën: Kandidat i shkencave filologjike me studimin monografik dialektologjik: E folmja e Thethit (1962). Udhëheqës shkencor: Prof. Eqrem Çabej.
Ishtë një nga themeluesit e Institutit të Lartë Pedagogjik të Shkodrës (me 2 shtator 1957). Ka luftuar shumë për krijimin e Universitetit të Shkodrës, me anë promemoriash dhe kërkesash në autoritetet më të larta shtetërore dhe në shtyp, si dhe në tubime të ndryshme. Edhe emërtimi i këtij Ateneu “Luigj Gurakuqi”, është konceptuar e hartuar prej tij. Ka qenë shef (përgjegjës) i Katedrës së gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës (1973 – 1990). Ordinar i Historisë së albanologjisë.
Ka qenë bashkëpunëtor shkencor i jashtëm 50 vjet pa ndërprerje, Përgjegjës i Rrethit letrar të Shtëpisë së Kulturës, Shkodër (1947 – 1957). Kryetar i Këshillit të Bibliotekës së qytetit të Shkodrës (1948 – 1990). Kryetar i Këshillit të Bibliotekës së Institutit të Lartë Pedagogjik dhe i Universitetit “Luigj Gurakuqi” (dhjetor 1957 – janar 1993). Kryetar i Këshillit të Emërtimeve, në Shkodër. Anëtar i Këshillit shkencor të rrethit të Shkodrës (1988). Kryetar i Komitetit të Kulturës dhe Arteve, Shkodër (1989)”. Ndër themeluesit dhe drejtuesit e revistave shkencore “Buletini i Shkodrës” dhe “Shkodra” etj.
Për merita të veprimtarisë arsimore dhe shkencore, është nderuar me: Arsimtar i dalluar (1954), Medalja e Punës (1959), Urdhëri “Naim Frashëri”, kl. II (1970), Mësues i merituar (1979), Mësues i Popullit (Me rastin e 100 – vjetorit të shkollës së parë shqipe në Korçë, me 7 mars 1987), Drejtues kërkimesh (1995). Ka qenë shef (përgjegjës) i Katedrës së gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës (1973 – 1990). Ordinar i Historisë së albanologjisë. Ka mbajtur ligjërata problemore, universitare e pasuniversitare, në Universitetet e Tiranës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Kalabrisë, Napolit, Salernos, Peruxhias, Nju Jorkut, si edhe kumtesa në sesione e simpoziume shkencore jashtë Shqipërisë.
Është përfshirë në Enciklopedinë Ndërkombëtare të Biografive, Edicioni i Trembëdhjetë i Intelektualëve Botërorë (Kembrixh, dhjetor 1997): International Biographical Centre, Cambridge: Dictionary of International Biography (1998). Thirteenth Edition of the International Who’s Who of Intellectuals etj.
Me rastin e 75-vjetorit të lindjes Presidenti i Republikës e dekoroi titullin e lartë “Mjeshtër i Madh i Punës”. Kohë më pare qyteti i tij i lindjes, Shkodra nga i cili nuk u largua asnjëherë edhe atëherë kur bëheshin përpjekje për ta dërguar për shërbime të ndryshme në Tiranë, e shpalli “Qytetar Nderi”.
Në një periudhë prej 60-vjetësh Profesor Jup Kastrati ka bërë një punë titaniku në fushë të kërkimeve, studimeve dhe sintezave shkencore të albanologjisë. Rreth 40 vepra të botuara e të ribotuara në një hark kohor prej më shumë se 40 vjetësh, janë rezultat i kërkimeve të dendura ndër biblioteka dhe arkiva, punë sistematike e studimit të kësaj lënde dhe pjesë e veprimtarisë së tij pedagogjike e studimore.
Në bibliografinë e tij prej rreth 1000 njësish të Profesor Jup Kastratit gjenden edhe këto vepra Faik Konica (Jeta dhe veprat). Monografi, Nju Jork,1995; Fedri, Fabula, përkthyer nga latinishtja. Tiranë, 1958; Figura të ndritura të Rilindjes Kombëtare. Shkodër, 1962, Prishtinë 2003 (i plotësuar); Filip Shiroka, Zani i zemrës, Tiranë, 1958 (bashkautor); Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Bibliografi (1454 – 1835). Vëllimi I. Tiranë, 1997 (Bashkautor); Histori e gjuhësisë shqiptare. Instituti i Lartë Pedagogjik Shkodër, Shkodër, 1989. (Dispensë); Histori e gramatologjisë shqiptare (1635 – 1944), Prishtinë, 1980; Historia e albanologjisë (1497-1997). Vëllimi I (1497-1853), Tiranë, 2000; J. De Rada, Këngë të Milosaut, Tiranë, 1956; Prishtinë, 1965, 1968; J. De Rada, Publicistika, Letërkëmbimi. Autobiografia, Tiranë, 1987; Prishtinë, 1988; J. De Rada, Skanderbeku i pafanë. Tiranë, 1987; Prishtinë, 1988; Jeronim de Rada (Jeta dhe veprat). Tiranë, 1962; Jeronim de Rada (Jeta dhe veprat). Version i plotësuar. Monografi, Tiranë, 1979; Prishtinë, 1980; Jeta shkencore në Shkodër (kronikë, 1962-1990), Instituti i Lartë Pedagogjik Shkodër; Kolë Mirdita (Helenau), Trëndafila që s’çelin për ne, Tiranë, 1959; Kontribute për studimin e Ndre Mjedës. Shkodër, 1958; Ndre Mjeda, Çështje gjuhësore. Tiranë. 1967; Ndre Mjedja, Vepra II. Prishtinë, 1982; Për historinë e ortografisë shqipe, Shkodër, 1969/1970; Prishtinë, 1971; Sintaksa e gjuhës shqipe (1974), konspekt-leksone, dispensë, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër; Studime për De Radën. Monografi, Prishtinë, 2003; Studime për De Radën, monografi, Nju Jork, 2003; Zef Jubani (Jeta dhe veprat). Monografi. Tiranë, 1987; Zef Jubani Ndokilia, Vepra të zgjedhura. Tiranë, 1966; Autobiografia e De Radës, Tiranë, 2002; Autoreferat i disertacionit për mbrojtjen e gradës “Doktor i shkencave filologjike”, Shkodër, 1982; Bibliografi albanistike I, Prishtinë, 2003; Bibliografi e Profesor Eqrem Çabejt 1929-1981”, Prishtinë, 2003; Bibliografi shqipe, Tiranë, 1959; Bibliografia e Ndre Mjedës. Shkodër, 1967; Botimet shkencore të Doktorit të shkencave filologjike, Jup Kastrati, propozuar për titullin shkencor Profesor (1945 – 1986).Shkodër, 1986.
Pjesa më e madhe e veprës së tij gjendet në dorëshkrim. Ajo është menduar dhe është përgatitur për shtyp nga Profesor Jup Kastrati me titujt e përgjithshëm: Histori e albanologjisë,Studime linguistike, Studime filologjike, Studime arbëreshe, Vepra historiko-filologjike e De Radës, Bibliografi albanistike, Epistolari, Ditari shkencor, të gjitha në disa vëllime.
Një anë të përkushtuar të angazhimeve të tij në jetën kulturore, shkencore dhe botuese. Ka themeluar dhe drejtuar 3 organe kulturore e diturake: Buletin për shkëmbimin e eksperiencës, Shkodër (1954); Buletin shkencor i Institutit të Lartë Pedagogjik (1957 – 1958, 1964 – 1990). Përmes tij, 45 pedagogë kanë marrë gradën shkencore “Kandidat i shkencave”; Shkodra (1961 – 1976), botim vjetor i Degës së Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë për Shkodrën.
Ka marrë pjesë në redaksitë apo kolegjiumet e këtyre botimeve: Anëtar i redaksisë së revistës Gjuha jonë (1981 – 1985), organ i Akademisë së Shkencave; Anëtar i redaksisë së revistës Lidhja (L’Unione), Kozencë (1991 – 1992); Anëtar i Këshillit botues të gazetes Besa, Organ i Shoqatës atdhetare kulturore “Kosova”, fletore e përjavshme, Shkodër (1991); Anëtar i Këshillit redaktues të botimit: “Meshari” i Gjon Buzukut – Monument i kulturës shqiptare (Material nga Sesioni shkencor, mbajtur me 19,20 maj 1995 në Ulqin, ART-CLUB, Ulqin (1995); Anëtar i redaksisë së botimit shkencor: 90 – vjetori i Kongresit të Manastirit, Gostivar (1998); Anëtar i Redaksisë së gjuhësisë të Fjalorit Enciklopedik Shqiptar, botim i Akademisë së Shkencave, Tiranë, 1998 / 1999;
Ka qenë projektues, redaktor ose anëtar redaksie apo zv/kryeredaktor o përgjegjës redaksie i 15 botimeve shkencore e kulturore: 10 – vjetori i themelimit të Institutit të Lartë Pedagogjik, Shkoder (1967); Kongresi i Manastirit, Instituti i Lartë Pedagogjik Shkodër (1969); Për përvetësimin dhe zbatimin e normës gjuhësore letrare, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1972); Çështje të folklorit, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1973); Pashko Vasa – Luigj Gurakuqi, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1976); Lidhja Shqiptare e Prizrenit, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1978); 100 – vjetori i lindjes së Luigj Gurakuqit, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1980); Aleksandër Xhuvani, Instituti i Lartë Pedagogjik, Shkodër (1980); Instituti i Lartë Pedagogjik: 25 – vjetori i themelimit, 1957/1982, Shkodër (1982); Anton Xanoni, Universiteti Shtetror i Tiranës, Tiranë (1962); Instituti i Lartë Pedagogjik: 30 – vjetori i themelimit, 1957/1987, Shkodër (1987); Miss Edith Durham, Koplik (1997)etj.
Në vitin 2001, filloi botimi i veprës së plotë të tij, fillimisht e planifikuar në tridhjetë vëllime: Bibliografi, albanologji, linguistikë, letërsi dhe epistolar, me mundësi që më vonë të plotësohej edhe me tema të tjera nga arkivi i tij i pasur.
Vepra e tij sot konsiderohet trashëgimi e paçmueshme e albanologjisë, pavarësisht se, në të gjitha fushat me të cilat është marrë, para opinionit ka paraqitur vetëm majen e Aisbergut. Nga pesë vëllimet e Historisë së albanologjisë, vetëm vellëmin e parë, nga pesë vëllimet e studimeve deradiane vetëm dy vëllime, nga tre vëllimet e studimeve arbëreshe vetëm një vëllim, nga pesë vëllimet e e bibliografisë albanistike, vetëm një vëllim i botuar etj.
Në veprimtarinë e gjithmbarshme të tij shkencore Profesor Jup Kastrati ka botuar: traktate, monografi, studime, artikuj shkencorë dhe divulgativë, recensione kritike për vepra gjuhësore, përkthime diturake, bibliografi shkencore të karakterit gjuhësor (përshkruese dhe të arsyetuara, kronologjike dhe tematike), redaktime veprash gjuhësore autorësh shqiptarë. Në to, janë trajtuar probleme nga disiplina gjuhësore, letrare, historike, folklorike, etnografike, hulumtuese e shkencore-metodike. Është e kuptueshme prandaj pse vepra e tij do të mund të shikohej nga saspekti personal, prej njeriu diturak, prej pedagogu e studiuesi, nga aspekti i shkollës së studimit, metodës, domeneve, nocioneve etj.
Vepra e tij do të mund të shikohej veç e veç edhe nga këndi i kontributit të tij në fushë të studimit të fonetikës, të historisë së alfabetit, të ortografisë, të leksikografisë, të leksikologjisë, të historisë së gjuhës së shkruar, të dialektologjisë, të morfologjisë, të fjalëformimit, të sintaksës, të historisë së gjuhës shqipe, të gramatikës historike, të historisë së mendimit shkencor ndër dijetarët arbëreshë të Italisë dhe të Greqisë, në fushë të studimit të historisë së gjuhësisë shqiptare, në fushë të studimit të filologjisë, të tekstologjisë, të toponimisë, të historisë së albanologjisë, të përkthimeve gjuhësore etj.
Për të ardhur deri këtu dhe për të kurorëzuar veprën dhe jetën e tij, Profesor Jup Kastrati ka punuar shumë, është përpjekur shumë, ka kaluar shumë shtigje të vështira jetësore e mendore, ka pasur shumë përplasje me rrethe individuale, kolektive, institucionale dhe parasegjithash politiko-shoqërore. Por, sigurisht që në jetën e tij dhe në këtë rrugë gjashtëdhjetvjeçare ka pasur edhe përkrahje, vlerësime dhe përshëndetje kolegiale, kolektive, institucionale dhe shoqërore e politike në Shqipëri dhe në botë kryesisht ndër studiuesit e albanologjisë.
Studiuesit si Profesor Jup Kastratit, në botën e qytetëruar zakonisht quhen personalitet të kulturës kombëtare, ndërsa veprat e tyre quhen monumente të kulturës së tij. /KultPlus.com
Zhan Pol-Sartri është njëri ndër intelektualët më të mëdhenj të shekullit 20, i cili pati ndikim mjaft të madh tek artistët tjerë me filozofinë e tij ekzistencialiste, themeltar i së cilës ishte vet ai.
Filozofia ekzistencialiste e Sartrit si lëvizje nisi pas Luftës së Dytë Botërore, ku ai propozon që individi të marrë përgjegjësi për vete, dhe të jetë ai që e bën zgjedhjen për veten.
Si bazament të kësaj filozofie mund të themi që kemi pyetjet “kush jam?”, “për çfarë jam?” dhe “çfarë duhet të bëj?”.
Situata kaotike e individit manifestohet me një mori situatash në të cilat ai zhytet derisa vjen momenti kur ndalet dhe duhet ta bëjë zgjedhjen e duhur. Pra, ekzistencializmi pretendon t’i rrënojë zakonet e traditat, ai bile bie në kundërshtim me idealizmin dhe realizmin.
Zhan Pol-Sartri ka lënë disa vepra interesante ku gërshetohet filozofia dhe letërsia e tij. Ai, veç një sërë librash estetikë-filozofik, shkroi romanin e famshëm “Neveria” si dhe disa novela, mes së cilave veçohet “Muri”. Filozofinë e tij ai e shtriu edhe në dramaturgji, shkroi dy dramat e famshme “Me dyer të mbyllura” dhe “Mizat”.
Do të ndalemi pak tek drama e famshme “Me dyer të mbyllura”.
Drama “Me dyer të mbyllura” si kategori zhanrore shpreh determinimin politik-kulturor në raport me shoqërinë, familjen, grupin e individin. Atmosfera sartriane që krijohet na dërgon kah konkluzioni se njeriu ekziston dhe faktikisht zbulohet se ai nuk është, por thjesht ekziston.
Ky tekst dramatik tërthorazi na flet për lirinë e kufizuar të qenies njerëzore dhe pafuqinë për të dalë nga hapësira e mbyllur dhe për të rendur drejt lirisë. Një lirie së pari vetjake, pastaj shoqërore. Vendosja e tri karaktereve në ferr (jo në ferrin religjioz!) rezulton si simbolikë për të treguar se ferri i vërtetë janë njerëzit që veprojnë mbi tokë.
Andaj, themi se kjo dramë është ndër më tipiket, ku Sartri shfaq idetë e tij ekzistencialiste.
Edhe novelat e përmbledhura nën titullin “Muri” janë jehonë e ideve filozofike për raportet mes individit dhe shoqërisë, ku liria nuk është garanci për jetën e tij. Sartri krijon veprën mbi strukturat që bartin raportet mes individit dhe tjetrit.
Akademia Suedeze vendosi që t’i ndajë çmimin “Nobel” për letërsi Sartrit, “për krijimtarinë e tij të pasur me ide dhe të mbushur me frymën e lirisë drejt kërkimit të së vërtetës, si dhe për ndikimin e madh që ajo ka pasur në epokën tonë”. Por Sartri nuk ngurroi që ta refuzoi, derisa më vonë e dha edhe arsyetimin e tij.
Ishte 22 tetori i vitit 1964 kur Akademia Suedeze në ceremoninë e ndarjes së çmimit prestigjioz në fushën e letrave, thirri emrin e Zhan Pol-Sartrit si laureat. Pra, pas Kamysë që mori “Nobelin” vite më parë, i erdhi radha një filozofi tjetër të madh që ta fitojë.
Nuk u çudit askush me këtë ndarje çmimi për Sartrin, të gjithë u entuziazmuan, shpërtheu shtypi, nuk pati kurrfarë befasie derisa vetë ai doli me një letër që i nisi Akademisë Suedeze, anëtarët e së cilës i falënderonte por i duhej ta refuzonte çmimin prestigjioz. Kjo i befasoi të gjithë.
Shtypi shpërtheu përsëri, këtë herë me titujt me shkronja të mëdha në ballinat e gazetave: “Zhan Pol-Sartri fiton çmimin “Nobel”, por e refuzon atë.
Në një prononcim për shtypin suedez, Sartri tha: “gjithmonë i kam refuzuar nderimet zyrtare, përfshirë edhe Legjionin e Nderit të Francës”.
“Një shkrimtar që përvetëson pozicione politike, shoqërore apo letrare duhet të veprojë vetëm me mjetet që janë të tijat – pra me fjalën e shkruar”, potencon ai.
Andaj, Sartri refuzoi të pranonte çfarëdo nderimi i cili do ta identifikonte si individualist ose që do ta mbivlerësonte vlerën e tij. Dihet se Zhan Pol-Sartri ishte përkrahës i socializmit, ishte marksist, dhe si i tillë ai besonte tek shoqëria e lirë, pra te ajo shoqëri në të cilën qytetarët e saj do të jetonin pa klasa dhe pronat e tyre private do të shfuqizoheshin.
Zhan Pol-Sartri ishte padyshim figura kryesore e kohës së tij në teorinë e ekzistencializmit dhe marksizmit. Mendojmë se ky formim dhe kjo ideologji që ai ndiqte ishin arsye e madhe pse ai i refuzonte nderimet, pasi që në thelb Sartri nuk pajtohej me pozicionet hierarkike.
Në letrën e tij dërguar Akademisë Suedeze, Sartri tregon publikisht se zyrtarisht e refuzon nderimin me çmimin “Nobel” dhe vlerën monetare të tij, derisa falënderon anëtarët e komitetit.
“Nëse e shkruaj Zhan Pol-Sartri nuk është e njëjta gjë sikur ta firmosja veten me Zhan Pol-Sartri, fitues i çmimit ‘Nobel’”, shkruan veç tjerash ai.
Duke mos qenë fare i tërhequr nga shuma e parave, ai shprehet: “Shkrimtari që pranon një nder të këtij lloji merr me vete edhe institucionin nga i cili është nderuar, prandaj ai nuk duhet të shndërrohet në institucion edhe në qoftë se ai është mjaft i nderuar si ky në fjalë”.
“Ky qëndrim – vazhdon ai, është krejtësisht i imi dhe nuk përmban kurrfarë kritike ndaj atyre që tashmë e kanë pranuar këtë çmim. Kam shumë respekt dhe i admiroj disa nga laureatët e çmimit “Nobel” të cilët edhe kam nderin që t’i njoh”. /KultPlus.com
Edhe pse ka pak dëshmi për legjendat e karakterit rebele Goya-së dhe veprimeve të dhunshme, ai ishte pa dyshim një artist revolucionar. Prodhimi i tij të mëdha dhe të ndryshme të pikturave, vizatimeve, dhe gravura, që kanë të bëjnë gati çdo aspekt të jetës bashkëkohore, pasqyron periudhën e trazirave politike dhe sociale në të cilën ai jetoi.
