Shkrimtari, i lindur më 2 qershor 1740 në Paris, Donatien Alphonse François De Sade, i njohur si Marquis De Sade, është njeriu që do të jetojë dhe të ndjejë metamorfozën e një France, e cila me 1789 hyn në historinë botërore të revolucioneve shoqërore.
Një familje aristokratike, ai u regjistrua në moshën katërmbëdhjetë vjeç në një shkollë ushtarake të rezervuar për fëmijët e fisnikërisë më antike. I emëruar nëntoger në moshën pesëmbëdhjetë vjeç, ai mori pjesë në Luftën e Shtatë vjetëve kundër Prusisë, i dalluar për guximin, por edhe për një shije të caktuar ndaj tepërimit. Më 1763 u ul në gradën e kapitenit dhe filloi të bëjë një jetë mashtrimesh dhe argëtimiesh të pakursyera, duke iu vardisur aktoreve të teatrit dhe kurtizaneve të reja.
Më 17 maj të po këtij viti ai u detyrua nga babai i tij të martohej me Renee Pelagie de Montreuil, një vajzë që i përkiste një familje të fisnikërisë së vonë, por shumë e pasur. Sipas disa burimeve, qëllimi i babait ishte ta bënte të vinte kokën në vendin e duhur; sipas të tjerëve do të kishte për qëllim vetëm sigurimin e trashëgimisë familjare të vajzës, duke pasur parasysh situatën e pasigurt ekonomike në të cilën ndodhej familja De Sade në atë kohë.
Sidoqoftë, ajo që është e sigurt është se martesa nuk e bën atë të braktisë zakonet e vjetra. Në të kundërt: Disa muaj pas dasmës ai u burgos për pesëmbëdhjetë ditë në burgjet e Vincennes për shkak të “sjelljes së jashtëligjshme” në një bordel. Kjo do të jetë e para nga një seri e gjatë qëndrimesh në burg.
E dyta do të jetë më 1768, kur ai do të burgoset për gjashtë muaj për rrëmbimin dhe torturimin e një gruaje. I liruar me urdhër të mbretit ai u kthye të përkushtohej në profesionet e tij të preferuara. Ai organizon festa dhe vallëzime në fermën e tij në La Coste dhe fillon të udhëtojë në shoqëri me motrën më të vogël të gruas së tij, Anne, me të cilën ka rënë në dashuri dhe me të cilin ka pasur një marrëdhënie seksuale për ca kohë.
Më 1772, vit në të cilin u realizua për herë të parë një vepër e tij teatrore, ai u akuzua për helmim. Gjatë një orgjie në të cilën ai kishte marrë pjesë së bashku me katër prostituta dhe shërbëtorin e tij Armand, ai në fakt u kishte dhënë grave ilaçeve të ëmbla të adhuruara, të cilat, në vend të efektit të shpresuar për afrodiziak, u kishin shkaktuar atyre sëmundje të mëdha. Ai arrin të shpëtojë duke u arratisur në Itali. I dënuar me vdekje në mungesë, ai arrestohet nga militantët e Mbretit të Sardenjës dhe burgoset në burgun e Milanos. Ai arratiset pas pesë muajsh. Pastaj, pas pesë vitesh orgji, udhëtimesh dhe skandalesh, më 1777 u arrestua në Paris. Në burgun e Vincennes ai filloi të shkruante drama dhe romane. Ai transferohet në Bastijë, ku ai shkruan 120 ditët e Sodomës dhe fatkeqësitë e virtytit. Në korrik 1789, dhjetë ditë para se të merrej Bastija, ai u transferua në një azil. Ai është i detyruar të braktisë bibliotekën e tij me 600 vëllime dhe të gjitha dorëshkrimet.
Më 1790, siç është rasti për shumicën e atyre që u burgosën nën Ancien Régime, liria e tij u rivendos. Ai kthehet të jetojë me gruan e tij, por kjo, e lodhur nga dhuna e tij, e braktis. Fëmijët, të lindur më ’67, më ’69 dhe ’71, emigrojnë. Ai më pas lidhet me Marie Constance Quesnet, një aktore e re që do të mbetet me të deri në fund.
Ai përpiqet të na bëjë të harrojmë origjinën e tij fisnike duke milituar në grupin revolucionar të lagjes së tij, por ai nuk ia del me sukses dhe, më 1793, arrestohet dhe dënohet me vdekje. Fati duket se e ndihmon. Për një gabim administrativ ai është “harruar” në qelinë e tij. Ai arrin të shmangë gijotinën dhe do të dalë në qarkullim në tetor 1794.
Më 1795 është botuar “Filozofia në Boudoir”, “Gjystina e re” (“Gjystina ose gabimet e virtytit” ishte botuar në mënyrë anonime katër vjet më parë) dhe “Zhyljeta”. Ai akuzohet nga shtypi se është autor i “romanit famëkeq” “Gjystine” dhe, pa asnjë gjykim, por vetëm me një vendim administrativ, në 1801 u internua në azilin e Charenton. Protestat dhe thirrjet e tij nuk do të vlejnë asgjë dhe, gjykuar i çmendur, por krejtësisht i kthjellët, ai do të kalojë 13 vitet e fundit të jetës së tij këtu. Ai vdiq më 2 dhjetor 1814, në moshën 74 vjeç. Tridhjetë prej të cilave kaluan në burg. /KultPlus.com
Në ish-epiqendrën e koronavirusit janë testuar deri më tani 9.9 milion banorë dhe asnjë rast i ri nuk është konfirmuar. Komisioni i Shëndetit në Wuhan njoftoi të martën se kishte kryer teste në 9.9 milion banorë dhe se nuk u gjet asnjë rast i ri me koronavirus.
“Nga 14 maji deri në përfundim të 1 qershorit, 1, 9,899,828 personave në Wuhan u janë bërë teste të acidit nukleik,” u shpreh Lu Zuxun, nga Shoqata Kineze e Mjekësisë Parandaluese në një konferencë për mediat.
Lu deklaroi se asnjë rast i ri nuk është gjetur si rezultat i testeve masive bë qytete, por gjithsesi shtoi se janë zbuluar 300 persona asimptomatikë. Kina nuk i numëron si të infektuar personat që janë pa simptoma.
“Deri më tani, proporcioni i rasteve asimtomatike në Wuhan është ekstremisht i ulët në të gjithë popullatën, dhe asnjë rast asimtomatik që të ketë infektuar ndonjë person tjetër nuk është gjetur,” shtoi ai.
Sipas Hu Yabo, nënkryetari i Wuhan-it, qyteti shpenzoi rreth 126 milion dollarë për fushatën e testimit. /KultPlus.com
Kasti i “The Lord of the Rings”, janë ribashkuar të dielën në një takim përmes platformës virtuale, Zoom.
Ata janë kyçur dhe kanë komunikuar me njëri-tjetrin për gati një orë, në kuadër të serisë së bashkëbisedimeve të Josh Gad, të quajtur “Reunited Apart”.
Gjatë kohës së pandemisë, respektivisht karantinës, Gad i ka mbajtur njerëzit të zbavitur duke i bashkuar në bashkëbisedime virtuale yjet e filmave si “The Goonies”, “Back to the Future” dhe “Splash”.
Ndërkaq kësaj radhe Gad udhëhoqi bisedën mes Elijah Wood, Sean Astin, Billy Boyd, Dominic Monaghan, Orlando Bloom, Viggo Mortensen, John Rhys-Davies, Sean Bean, Liv Tyler, Andy Serkis, Hugo Weaving, Miranda Otto, Karl Urban, Sir Ian McKellen, regjisori Peter Jackson, kompozitori Howard Shore dhe bashkë-skenaristja Philippa Boyens.
“One Zoom to Rule Them All” u mbajt në përkrahje të organizatës bëmirëse që synon fundin e urisë së fëmijëve, “No Kid Hungry”.
Vrasja e George Floyd nxiti revoltën e njerëzve fillimisht në Amerikë dhe tani nëpër të gjithë botën. Prej ditësh, po organizohen protesta masive kundër racizmit dhe dhunës së policisë, të cilat kanë marrë përmasa të paparashikueshme në shumë vende.
Chrissy Teigen, ka dhuruar së fundmi $200,000 si garanci për protestuesit e arrestuar.
Përmes një statusi në Twitter ku ironizoi dhe presidentin Trump, Teigen njoftoi se do të kontribuonte me $200,000 për të mbrojtur nevojat e protestuesëve rreth vendit. / KultPlus.com
Babai i këngëtares së ndjerë Amy Winehouse, Mitch, e ka bërë të ditur lajmin se një film për jetën e vajzës së tij mund të lansohet vitin e ardhshëm.
69-vjeçari, Mitch Winehouse, ka sugjeruar se projekti në fjalë do ta sjellë një portretizim më të sinqertë të këngëtares, e cila vdiq në vitin 2011, krahasuar me dokumentarin e Asif Kapadias të lansuar në vitin 2015, “Amy”, për të cilin thotë se e kishte portretizuar raportin e tij me të bijën, në mënyrë jo të saktë.
Duke folu për emisionin e Paul Dananit, “The Morning After”, Winehouse tha: “Jemi duke e përgatitur një film të këndshëm, po ashtu një mjuzikëll i Broadwayt do të vijë së shpejti, dhe kështu do të vëmë drejtësi duke e portretizuar bijën time Amy, ashtu siç ishte.”
Mitch po ashtu tregoi se skenari i filmit i cili do të jetë biografik, është në realizim e sipër, transmeton Koha.
Ai tha se do të jetë i përfshirë në çdo aspekt të realizimit të këtij projekti, përfshirë edhe përzgjedhjen e aktores e cila do ta portretizojë vajzën e tij të ndjerë.
“Përzgjedhja e aktorëve do të bëhet me ndihmën time dhe propozimet e producentëve të filmit. Ne do të fokusohemi te ndonjë aktore jo të famshme, teorikisht do të ishte mirë të jetë ndonjë grua çifute nga veriu ose jugu i Londrës, e cila duket dhe tingëllon sikur Amy,” ka shtuar tutje Winehouse.
Dokumentari i regjisorit Asif Kapadia, “Amy”, pas lansimit kishte arritur ta fitojë një shpërblim “Oscar” dhe dy nominime për çmim “BAFTA”, por Mitch Winehouse vazhdimisht e kishte quajtur këtë projekt një “turp”, pasi besonte se e portretizon atë si person lakmitarë. / KultPlus.com
Katër policë u qëlluan në St. Louis të SHBA natën e shkuar, teksa u mbush java me protesta të dhunshme pas vdekjes së George Floyd.
Ndërkohë një tjetër polic është qëlluar në kokë në Las Vegas, raporton Daily Mail. Skenat që vijnë nga SHBA tregojnë një vend jashtë kontrollit, shkruan gazeta.
Kjo situatë ka bërë që presidenti Donald Trump të paralajmërojë se do dërgojë ushtrinë në rrugë, njësoj si në trazirat e vitit 1992. Mijëra ushtarë do mobilizohen në mbarë vendin për t’i dhënë fund trazirave dhe mungesës së ligjit, tha Trump.
Prizrenit po i shtohet edhe një muze. Para disa muajve, Komuna e Prizrenit ka nënshkruar marrëveshjen e mirëkuptimit me Fondacionin Kosovar Trashëgimia Kulturore pa Kufij – CHwB Kosova, për funksionalizimin e muzeut të Nënës Terezë, përcjellë KultPlus.
Ky projekt rrjedh nga marrëveshja kryesore “Shtegu kulturor Gjurmëve të Nënës Terezë”, i cili është bashkëpunim ndërkufitar Kosovë-Maqedoni e Veriut në kuadër të alokimeve IPA II 2014 dhe 2015.
Në objektin për muzeun e Nënës Terezë, i cili është ndërtuar në vitin 2010, përveç intervenimeve të detyrueshme në fasada, kulm, dysheme, mure dhe instalimeve të ngrohjes e ventilimit, do të vendoset edhe lifti për t’i mundësuar qasje personave me aftësi të kufizuara.
Komuna ka njoftuar që së shpejti do të bëhet edhe thirrja publike për mbledhjen e artefakteve dhe informatave rreth jetës dhe veprës së Nënës Terezë. / KultPlus.com
Vdekja e qytetarit nga Minneapolisi, George Floyd, i cili e humbi jetën pasi një polic i vuri gjurin në fyt për nëntë minuta, gjatë kohës sa po e arrestonte atë në Minnesota, ka bërë bujë të madhe në gjithë botën.
Ngjarja tragjike ndodhi javën e kaluar dhe nga atëherë, polici përgjegjës për vdekjen e afrikano-amerikanit, Derek Chauvin, është pushuar nga puna si dhe është paditur për vrasje të shkallës së dytë.
Veprimi i policëve të përfshirë në këtë ngjarje, cilësohet të ketë motive raciste dhe kështu ka shkaktuar protesta shpesh të dhunshme të cilat po vazhdojnë ende.
Fushatës “Black Lives Matter” i janë bashkuar edhe emrat më të njohur të muzikës në botë. Gjithashtu edhe këngëtarët shqiptarë me famë botërore si: Rita Ora, Ava Max e Stanaj, nuk kanë mundur ta neglizhojnë këtë rast. Përmes postimeve në Instagram ata i janë bashkuar fushatës.
https://www.instagram.com/p/CA7AetwHiQR/
Artistët kanë publikuar fotografi tërësisht të zeza në shenjë solidarizimi me njerëzit me ngjyrë. / KultPlus.com
Ndër vite njerëzit janë frymëzuar nga figura të shumta të grave shqiptare të cilat kanë bërë histori. Guximi, fuqia, mençuria dhe vendosshmëria e tyre shpesh janë bërë inspirim për të tjerët.
Në sot po ju sjellim emrat e disa grave shqiptare që kanë bërë histori dhe vazhdojnë të kujtohen për të bëmat e tyre.
KUSHE MICJA ka hapur shkollën e parë femërore në Shkodër, në 1862.
SEVASTI QIRIAZI ka hapur shkollën në 1881 në Korçë.
PERSEFONI TRENI ishte drejtuesja e parë e një shkolle për vajza, në Pogradec në 1917.
URANI RAMBO hapi shkollën e parë femërore në Gjirokastër në 1920, dhe në 1923 bëri kërkesën në konferencat e grave që meshkuj e femra të shkolloheshin së bashku.
HAJRIJE KRAJA mësuesja e parë në një shkollë shtetërore, në Shkodër në 1920. Kanë thyer tabu dhe të gjitha vajzat që u regjistruan në shkollat e para të hapura nga zonjat e lartpërmendura.
POLIKSENI LUARASI nxënësja e parë e regjistruar në një shkollë djemsh, në Korçë në 7 mars 1887.
PARASHQEVI QIRIAZI ka organizuar shoqatën e parë të gruas, në Korçë në vitin 1909, e së bashku me Sevastinë, kanë botuar të parën revistë për gratë, “Ylli i Mëngjesit” në Boston në 15 janar 1917. Këto motra të famshme hapën dhe të parën shkollë të mesme për femra në Kamëz, Institutin Kiriaz, në vitin 1922.
IKBAL ÇIKA femra e parë gazetare shqiptare dhe e para pronare femër (botuese) e revistës ekonomike-letrare “Java” në 1937.
ELENI QIRICI, femra e parë shqiptare qe aktroi në Holivud,
Natyrisht që kanë thyer tabu të gjitha gratë e vajzat që guxuan të shkruanin e të botonin në shtypin e kohës, si Motrat Qiriazi, Kaliopi Plasari, Afërdita Erbapi, Emine Toptani, Shaqe Çoba, Urani Rumbo, Ikbal Çika, Marigo e Fereniqi Pozio, Musine Kokalari, Selfixhe Broja, Xhemalije Gjylbegu, Luçije Serreqi, Ollga Pëllumbi etj.
(Nga Fjalori Enciklopedik i Gruas Shqiptare” dr. Zenepe Dibra) / Albumi Akordet
Aktori i famshëm 59-vjeçar, George Clooney, përmes një eseje të postuar i është adresuar vdekjes së fundit të qytetarit nga Minneapolisi, George Floyd, i cili e humbi jetën pasi një polic i vuri gjurin në fyt për nëntë minuta, gjatë kohës sa po e arrestonte atë në Minnesota.
Ngjarja tragjike ndodhi javën e kaluar dhe nga atëherë, polici përgjegjës për vdekjen e afrikano-amerikanit, Derek Chauvin, është pushuar nga puna si dhe është paditur për vrasje të shkallës së dytë, transmeton Koha.
Veprimi i policëve të përfshirë në këtë ngjarje e cila bëri bujë në mbarë botën, cilësohet të ketë motive raciste dhe kështu ka shkaktuar protesta shpesh të dhunshme të cilat po vazhdojnë ende.
Prandaj, Clooney ka vendosur që përmes shkrimit të tij t’i lavdëroj reagimet e njerëzve ndaj trajtimit sistematik mizorë të afrikano-amerikanëve.
Në esenë e aktorit të postuar në “The Daily Beast”, shkruhej: “Sa herë i kemi parë afrikano-amerikanët në vendin tonë duke u vrarë nga policia? Tamir Rice, Philando Castile, Laquan McDonald, janë vetëm disa prej tyre prandaj nuk ka asnjë dyshim që, George Floyd, është vrarë me vetëdije të plotë. Në videot e postuara në rrjetet sociale ne e pamë atë duke e dhënë frymën e fundit, në duart e katër policëve. Dhe tani po e shohim një reagim tjetër të njerëzve ndaj trajtimit sistematik mizorë të një pjese të madhe të qytetarëve tanë, siç i kemi parë edhe në vitet 1968, 1992 dhe 2014. Ne nuk e dimë kur do të qetësohen këto protesta. Por shpresojmë dhe lutemi që askush tjetër të mos vritet. Gjithashtu jemi të vetëdijshëm që shumë pak gjëra do të ndryshojnë pas tyre.”
Ylli i filmit “Money Monster” bëri thirrje për ndryshime rrënjësore për t’i dhënë fund racizmit dhe paragjykimeve në vend, si dhe e krahasoi këtë situatë të tanishme me pandeminë e fundit të koronavirusit.
“Zemërimi dhe zhgënjimi që po e shohim teksa shpërthen sërish në rrugët e qyteteve amerikane, na e rikujton sa pak jemi rritur dhe zhvilluar si shtet nga mëkati ynë fillestar i skllavërisë. Fakti që nuk po blejmë dhe shesim qenie njerëzore, nuk është simbol nderi për ne. Kemi nevojë urgjente për ndryshim sistematik në zbatimin e ligjit dhe në sistemin e drejtësisë penale… Racizmi është pandemia jonë. Na infekton të gjithëve dhe pas 400 vjetëve, ne ende nuk e kemi gjetur një vaksinë për të,” shtoi tutje aktori.
Clooney gjithashtu e kritikoi presidentin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, si dhe u kërkoi qytetarëve të vendit të votojnë në zgjedhjet e ardhshme për dikë që reflekton drejtësi themelore për të gjithë, në mënyrë të barabartë.
Aktori tha se nuk kemi nevojë për liderë të cilët nxisin urrejtje dhe dhunë, prandaj është e rëndësishme që secili amerikan të dalë dhe të votojë në zgjedhjet e muajit nëntor. / KultPlus.com
Këngëtarja e suksesshme suedeze, Zara Larsson, i ka ngacmuar fansat duke thënë se albumi i saj i shumëpritur që vjen pas incizimit të vitit 2017, “So Good”, do të lansohet së shpejti.
Pop ylli i njohur i muzikës e ka shfrytëzuar rrjetin social Twitter për t’i informuar fansat me të rejat rreth albumit të ardhshëm muzikor, me ç’rast tregoi se do ta lansojë atë shumë shpejtë pasi është në përfundim të fotosesionit për ballinën e tij.
“Lajmi i ri është se tashmë jam duke e realizuar fotosesionin për ballinën e albumit tim. Së shpejti do të jetë në dispozicionin tuaj,” kishte shkruar këngëtarja në mesazhin e saj.
Këngëtarja e hitit “Lush Life”, prej albumit të saj të fundit i ka lansuar edhe disa këngë të mirëpritura nga publiku si: “Ruin My Life”, “Don’t Worry Bout Me”, “Wow”, “All The Time” dhe “Like It Is”, që erdhi në bashkëpunim me dyshen, Tyga dhe Kygo.
Përditësimi rreth muzikës së re të këngëtares vjen pasi, Larsson, zbuloi se vjetëve të fundit i kishte hedhur poshtë disa materiale të cilat ia vlente t’i përmbledhë në një album, transmeton Koha.
22-vjeçarja simpatike po ashtu e pranoi se ka eksperimentuar shumë me këngët e albumit të fundit, deri sa ka vendosur në çfarë drejtimi të përcaktohet për muzikën e saj të re.
Ylli i hitit “Symphony” tha se këngët e reja po tingëllojnë shumë ‘seksi’, si dhe zbuloi që dy prej tyre janë realizuar me artistin britanik MNEK, me të cilin e kishte bashkëshkruar hitin, “Never Forget You”. Pritet të shihet nëse këto projekte do të arrijnë të përfshihen në albumin e ri të Larssonit. / KultPlus.com
Fjalët e fundit të afrikano-amerikanit Geoerge Floyd, i cili vdiq në duart e policisë në Minneapolis, janë bërë parullë e fuqishme për protestuesit në Shtetet e Bashkuara.
Përderisa protestat kundër brutalitetit të policisë janë përhapur në mbarë Shtetet e Bashkuara dhe në disa vende të botës, artisti Jammie Holmes e ka gjetur një mënyrë të re për ta përkujtuar thirrjen e Floyd-it për ndihmë – duke i dërguar ato në qiellin e pesë qyteteve të mëdha.
Gjatë fundjavës, pankartat me fjalët “Të lutem, s’po mund të marr frymë” dhe “Ata do të më vrasin” janë parë duke u tërhequr nga aeroplanët në qiell në Detroit dhe New York. Në tri qytete të tjera, në Los Angeles, Miami dhe Dallas, në pankarta shkruhej “Po më dhemb barku”, “po më dhemb qafa” dhe “gjithçka po dhemb”, shkruan “CNN”, transmeton Gazeta Express.
Floyd u shpall i vdekur pak kohë pas arrestimit të hënën e 25 majit. Polici Derek Chauvin është parë duke ia mbajtur gjurin mbi qafë për disa minuta, pavarësisht se afrikano-amerikani thoshte se nuk po mund të marrë frymë. / KultPlus.com
Në vitin 2014, lehtësimi i klauzolave të Ligjit britanik të Sekreteve, e lejoi një familje që kishte qenë gjithmonë kureshtare mbi angazhimin e gjyshit gjatë kohës së Luftës së Dytë Botërorë, që të zbulonte se ai ishte në fakt një agjent sekret në jetën reale.
Një profesion mjaft intrigues, aq më tepër për një njeri të quajtur pikërisht Xhejms Bond. Stefën Filips, nipi i Xhejms Çarls Bond, pati mundësinë që shihte me sytë e tij dokumente dikur të klasifikuara si tepër sekrete, në të cilat ai zbuloi për habinë e tij të madhe, se gjyshi i tij ishte një oficer i shërbimit inteligjent britanik, dhe një anëtar i Ekzekutivit të Operacioneve Speciale (SOE) gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Që në moshë të re, Filips thotë se mban mend që e gjithë familja ishte paralajmëruar nga autoritetet, të mos e pyeste gjyshin e tij mbi shërbimin e kryer në kohën e luftës. Gjithsesi Filips thekson se nuk i kishte shkuar kurrë ndërmend që gjyshi i tij, Xhejms Bond, të kishte shërbyer në një grupim kaq elitar të shërbimeve britanike të sigurisë.
Xhejms Bond, nga Suonsi i Uellsit Jugor, ishte para luftës një punëtor në një uzinë të përpunimit të metaleve. Gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe 6 vjet pas saj, ai punoi për llogari të shërbimit sekret SOE. Filips gjeti në dosjen e deklasifikuar, kopjen e një njoftimi të nënshkruar nga gjyshi
i tij më 3 qershor 1944, vetëm 3 ditë para zbarkimeve të D-Day në plazhet franceze të Normandisë.
Filips supozon se në atë kohë gjyshi i tij, ishte duke punuar pas linjave të armikut. Edhe më befasues është fakti, që Xhejms Bondi i vërtetë punoi nën urdhrat e Jan Fleming, shumë kohë para se ky i fundit të bëhej shkrimtar, dhe të fitonte famë me persionazhin e tij të mirënjohur tashmë, që mban të njëjtin emër.
Në kohën e luftës, Fleming ishte kreu i Inteligjencës Detare Britanike, dhe kishte për detyrë të ruante të gjitha sekretet. Ai ishte trajnuar si një operativ i SOE, dhe do të ndërmerrte misione të ngjashme me ato të kryera nga Xhejms Bondi i vërtetë.
Një tjetër dokument i deklasifikuar, tregon se në vitin 1942, Jan Fleming mblodhi një ekip operativësh të SOE dhe se midis tyre ndodhej edhe Xhejms Çarls Bond. Fatkeqësisht, detajet e atij operacioni janë ende të klasifikuara.
Jan Fleming pretendonte gjithnjë se personazhi i tij, Xhejms Bond, ishte emëruar sipas një ornitologu amerikan, dhe se ai e kishte zgjedhur atë emër për shkak të thjeshtësisë në shqiptim. Por Filips është i intriguar me të drejtë nga lidhja midis gjyshit të tij dhe Jan Flemingut, shërbimit që ata kryen bashkë gjatë luftës, dhe jetën e super-spiunit në librat e këtij të fundit.
Ai beson se historia me ornitologun amerikan, ishte një taktikë devijuese e përdorur enkas nga Flemingu për të mbrojtur Xhejms Bondin e vërtetë, duke respektuar kësisoj edhe klauzolat tepër të rrepta të Ligjit të Sekreteve Zyrtare.
Ekziston një legjendë familjare, sipas të cilës Xhejms Bond i tha dikur mbesës së tij, Xhenit, se ai ishte në fakt Xhejms Bondi i vërtetë, që shfaqej në libër dhe në filma. Por për këtë gjë nuk është thënë asgjë më shumë, dhe askush nuk dyshoi se në atë rrëfim mund të kishte diçka të vërtetë.
Pasi i shërbeu vendit të tij për 11 vjet, Xhejms Çarls Bond u largua nga ushtria, dhe rinisi sërish punën në uzinën e metaleve. Pasi u tërhoq nga kjo industri, ai u angazhua për disa kohë në disiplinimin e trafikut të automjeteve para shkollave në Laugor, një qytet afër Suonsit.
Filips po kërkon nga cilido që ka shërbyer me gjyshin e tij, që të kontaktojë me të. Ai do të donte të zbulonte më shumë se çfarë ka bërë gjyshi i tij gjatë Luftës së Dytë Botërore. Gjithçka që di ai deri më tani janë dokumentet e deklasifikuara, dhe një fotografi e vitit 1937 e një burri shumë të pashëm, me flokë të errët, i veshur me një kostum.
Ajo foto është e gjyshit të tij, por mund të jetë një foto publicitare e Xhejms Bondit tjetër. Xhejms Çarls Bond vdiq në vitin 1995 në moshën 89-vjeçare, pa ia zbuluar kurrë të shkuarën e tij interesante anëtarëve të familjes së tij. Ky zotëri, u betua seriozisht para eprorëve për respektimin e Ligjit të Sekreteve Zyrtare, dhe nuk u rrëfeu asnjëherë të afërmve se në çfarë misionesh kishte marrë pjesë gjatë ose pas luftës, transmeton Bota.al shkrimin e War History Online. / KultPlus.com
Më 2 qershor 1880 lindi Parashqevi Qiriazi (1880-1970), veprimtare e Lëvizjes Kombëtare dhe për emancipimin e gruas shqiptare, Mësuese e Popullit.
Parashqevi Qiriazi lindi në qytetin e Manastirit si motra e vogël e Gjerasim, Gjergj dhe Sevasti Qiriazit. Pas mbarimit të studimeve për letërsi në Kolegjin Femëror Amerikan (Womens College) në Stamboll (1904), u kthye në atdhe dhe iu kushtua mësuesisë.
Shërbeu në Shkollën Shqipe të Vashave të Korçës. Mori pjesë si delegate në Kongresin e Manastirit dhe botoi “Abetare për shkollat e para” (Manastir, 1909, 1911). Themeloi të parën Shoqëri të Gruas shqiptare në Korçë (21 janar 1909). Më 1912 vazhdoi disa kurse kualifikimi në Fakultetin e Pedagogjisë të Universitetit të Oberlinit (SHBA) dhe po atë vit hartoi programin arsimor të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. U kthye në atdhe më 1921 dhe u bë një nga themelueset dhe drejtueset kryesore të Insitutit Femëror “Kyrias” në Tiranë e Kamzë (1922-1933).
Për shkak të qëndrimit të saj antifashist, më 15.10.1943 u internua nga Gestapoja në kampin Anhalt (Banjica). I mbijetoi vdekjes dhe pas mbarimit të luftës u kthye në atdhe. / KultPlus.com
Kryeministri i Rumanisë Ludovik Organ dhe katër ministra janë detyruar të paguajnë dënim pasi nuk respektuan “masat Corona-19”.
Ata, siç shkruan agjencia rumune e lajmeve Mediafaks, u detyruan të paguajnë dënim meqë nuk mbanin maska gjatë festimit të ditëlindjes së kryeministrit në kabinetin e tij, transmeton Koha.net.
Fotoja nga kremtimi i ditëlindjes u shfaq në opinion, për pasojë Orban u detyrua të paguajë 2.500 leja (rreth 500 euro), meqë nuk mbante maskë mbrojtëse, por edhe kishte pirë duhan në kabinetin e tij.
Dënime po me këtë lartësi u detyrua të paguaj edhe shefi i diplomacisë rumune, Bogdan Auresku, i cili po ashtu kishte ndezur cigaren. Ministri i Ekonomisë, Virgil Popesku, dhe ministri i Transportit Lucian Bode morën dënime më të buta, për mosmbajtje të maskës.
Nënkryetari i Qeverisë së Rumanisë’, Ralika Turkan mori dënimin më të ulët, “vetëm” 1000m leja, meqë në këtë festim kishte me vete maskën, por jo aty ku duhej ta mbante, në fakt rreth qafës, transmeton Koha.net. / KultPlus.com
Atraksioni më i njohur turistik në Itali, Koloseumi është rihapur këtë të hënë, pas tre muajsh i mbyllur për shkak të pandemisë së Covid-19. Koloseu me mijëra turistë do të mbetet një kujtim tashmë, pasi sipas rregullave të vendosura, vetëm një numër i kufizuar prej 200-300 vetësh do të lejohen brenda.
Një tjetër ndryshim është se vizitat do të bëhen me prenotime, do të ketë kontroll të temperaturës dhe maskat do të jenë të detyrueshme.
“Sot Kolosseumi rihapet, një vend i zemrës dhe shpirtit, një simbol për kulturën, Italinë dhe botën. Ne duam që kjo të jetë një shenjë shprese, paqeje dhe rilindjeje”, tha drejtoresha e Parkut Arkeologjik të Colosseum, Alfonsina Russo.
Përgjatë vitit 2019, 7.5 milion njerëz e vizituan amfiteatrin, duke e bërë atë një nga monumentet më të vizituara në vend. I ndërtuar nga perandori romak Vespasian, amfiteatri mund të priste deri në 50.000 spektatorë që mund të shihnin përballjet e gladiatorëve, madje edhe ekzekutime. / KultPlus.com
Albanologu Agron Fico është ndarë nga jeta në moshën 82- vjeçare. Ai ishte studiues i etnokulturës. Anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve të Shqipërisë.
Në një mesazh ngushëllimi Akademia e Shkencave jep kontributet dhe vlerat që solli Agron Ficosi albanolog dhe kontribues në gjuhën shqipe.
”Profesori që u mësoi shqip amerikanëve e kinezëve” thotë Akademia e Shkencave teksa thekson se Fico ka kontribuar jo vetëm brenda vendit por shkencërisht edhe kulturën shqiptare jashtë vendit për 6 dekada. Po ashtu ai është vlerësuar edhe disa tituj nderi.
STATUSI NGA AKADEMIA E SHKENCAVE:
#AGRONFICO
Ndërron jetë studiuesi i njohur Agron Fico, “profesori që u mësoi shqip kinezëve dhe amerikanëve”
U nda nga jeta në mënyrë të papritur studiuesi i njohur Agron Fico, një prej dijetarëve që ia kushtoi tërë jetën trashëgimit shpirtëror të popullit shqiptar: etnofolklorit, pasurisë gojore, gjuhës së popullit dhe asaj të shkruar, traditave të kulturës popullore, gjenezës së popullit shqiptar.
Komisioni i artit dhe trashëgimisë i Akademisë së Shkencave, në të cilin prof. Agron Fico dha kontribut të vyer deri sa pati frymë, u shpreh ngushëllime familjes dhe të afërmve, gjithë bashkësisë së shkencave shqiptare, me të cilat qe e lidhur jeta e tij që prej mbi gjashtë dekadave. Kjo është një humbje e madhe për të gjithë ata që ia kanë kushtuar pasionet dijeve të identitetit dhe përurimit të vlerave shqiptare në botë.
Studimet e prof. Agron Ficos përbëjnë një pasuri dhe pikë referimi për studiuesit shqiptarë të disa fushave: në gjuhësi, etnokulturë dhe sidomos në epikën heroike legjendare. Personalitet i spikatur i botës shkencore shqiptare, prej disa dekadash, ai ka dhënë shumë në albanologjinë e brendshme dhe të jashtme.
Puna e këtij albanologu dhe studiuesi të palodhur është e lidhur ngushtë për disa dhjetëvjeçarë me disa fusha kërkimi e studimi.
Në punën dhe përpjekjet e palodhura të këtij njeriu me interesa të gjera e të shumanshme veçojmë ndihmesat e tij shkencore jashtë vendit kushtuar kulturës shqiptare, në konferenca kombëtare dhe ndërkombëtare për popullin shqiptar organizuar në SHBA, Kinë, Greqi, Rumani e Turqi. Në vitin 2000 ai përfaqësoi vendin tonë në Kongresin VI Botëror për çështje të postkomunizmit në Europë e gjetkë, mbajtur në Finlandë.
Studiuesi Agron Fico është i pari studiues që, pas një pune këmbëngulëse dhe plot pasion, arriti të këshillojë koleksionin e famshëm Parry-Lord që ruhet në bibliotekën e Universitetit të Harvardit, që përmban mbi 60 këngë epike historike dhe legjendare kënduar nga rapsodë bilingë, shqip e serbokroatisht, mbledhur gjatë dy ekspeditave të homerologëve të famshëm amerikanë Milman Parry dhe Albert Lord në Shqipërinë e Veriut dhe në Sanxhak e Novi Pazar.
Veprimtaria studimore dhe ajo universitare janë të pandara në jetën e prof. Agron Ficos. Përveç Universitetit të Tiranës, ai jo vetëm ligjëroi, por dhe bashkëthemeloi katedrën e gjuhës shqipe në Pekin dhe gjysmë shekulli më vonë edhe katedrën e shqipes në Boston. Prandaj ai është quajtur me të drejtë “profesori që u mësoi shqip kinezëve dhe amerikanëve”.
Për meritat e tij të rralla Agron Fico është nderuar me “Çmimin e Republikës” dhe me mirënjohjen më të lartë universitare të Kinës për arritje akademike. Emri i tij gjendet midis emrave të profesorëve më të shquar universitarë amerikanë në leksikonin “Who’s Who Among American’s Teachers” (bot. 2000). Në dekadat e fundme ai ishte nënkryetar i Akademisë Shqiptaro-Amerikane të Shkencave dhe Arteve. Ai është nderuar me titullin “doctor honoris causa” prej Universitetit “Eqrem Çabej” dhe ishte qytetar nderi i Gjirokastrës.
Akademia e Shkencave humbi një mik, koleg e bashkëpunëtor të vyer, shkencat shqiptare do ta ndiejnë mungesën e mendjes së tij.
Prehu në paqe, miku ynë Agron Fico!
Disa nga veprat e prof. Agron Ficos: “Profesor në tre kontinente” (SHBA 2004); “Diaspora e rilindur” (Tiranë 2006); “Rilindja e Shqipërisë etnike” (Tiranë 2009); “Beautiful America” (Tiranë 2014); “Zbulimi i eposit shqiptar në Harvard” (Tiranë 2016).
Tekste shkollore dhe universitare për të huajt: “Gjuha shqipe”, metodë për studentët amerikanë; “Unë flas shqip”, metodë e gjuhës shqipe për të huaj; “Metodë e gjuhës shqipe”, I-IV, tekst për studentët kinezë; “Histori e Shqipërisë”, tekst për studentët amerikanë. / KultPlus.com
Distancimi social ka qenë një ndër rregullat kryesore që është kërkuar nga autoritetet shëndetësore në mbarë botën për të parandaluar përhapjen e virusit të ri Covid-19.
Shumë njerëz janë përpjekur të gjejnë zgjidhje për të zbatuar këtë rregullur duke krijuar kapele të çuditshme apo veshje të ndryshme për të mbajtur larg personat e tjerë në distancën e kërkuar nga autoritetet.
Një këpucar rumun ka sjellë risinë e fundit në listën e objekteve të krijuara për ruajtjen e distancimit social. Duke parë se shumë njerëz me dashje ose jo nuk e zbatojnë këtë rregull ai ka prodhuar një lloj të ri këpucësh me zgjatime përpara përtej normales për parandaluar afrimin mes njerëzve duke parandaluar kështu sipas tij përhapjen e koronavirusit.
Këpucari quhet Grigore Lup dhe është nga qyteti i Cluj dhe duhet thënë që krijimi i tij ka një sens logjik, por aspak estetik pasi këpucët fillojnë nga numri 75 dhe janë me të vërtetë të vështira për të ecur.
Mijëra persona në pjesë të ndryshme të botës kanë protestuar kundër vdekjes së afrikano-amerikanit George Floyd për t’u solidarizuar me protestuesit amerikanë.
Në Amsterdam të Holandës, rreth tre mijë persona u mblodhën të hënën në Sheshin “Dam” për të protestuar kundër brutalitetit të policisë dhe pabarazisë racore, shkruan “CNN”, transmeton Gazeta Express.
Në Rio de Janeiro të Brazilit, protestuesit u mblodhën të dielën përballë pallatit të guvernatorit për të protestuar në përkrahje të personave me ngjyrë.
Në Paris të Francës, një grup i vogël i protestuesve paqësor, i cili i përfaqësonte organizatat franceze kundër racizmit, u tubuan të hënën afër Ambasadës së Shteteve të Bashkuara.
Në Londër të Anglisë, policia ka arrestuar protestues gjatë fundjavës për shkak të shkeljes së masave kufizuese pasi ata marshuan për t’u solidarizuar me protestuesit amerikanë.
Protesta ka pasur ose janë planifikuar edhe në Australi, Gjermani, Irland, Greqi dhe në disa vende të tjera.
Përkrahje për këto protesta kanë ofruar edhe disa liderë botërorë. Kryeministrja e Zelandës së Re, Jacinda Ardern, tha se është e tmerruar nga vdekja e George Floyd-it dhe i mirëpriti protestat paqësore në vendin e saj. / KultPlus.com
Duke filluar rreth shekullit të VI p.e.s., gjuhësia filloi të studiohej në mënyrë sistematike nga studiuesi indian Pānini, i cili përgjithësisht vlerësohet si “Babai i Gjuhësisë”. Gjuhësia formale u zhvillua më vonë edhe në Greqinë e Lashtë. Duke filluar rreth shekullit të IV p.e.s., Kina zhvilloi gjithashtu traditat e veta gramatikore. Traditat e gramatikës arabe dhe gramatikës hebraike, u zhvilluan gjatë Mesjetës, gjithashtu në një kontekst fetar.
Gjuhësia moderne filloi të zhvillohet në shekullin XVIII me punë pothuajse tërësisht të përqëndruar në studimet indo-evropiane dhe duke çuar në një rindërtim mjaft të hollësishëm dhe të qëndrueshëm të gjuhës proto-indo-evropiane. Gjysma e parë e shekullit të 20-të u shënua nga shkolla strukturaliste, bazuar në punën e Ferdinand de Saussure në Evropë dhe Edward Sapir e Leonard Bloomfield në Shtetet e Bashkuara. Vitet 1960 patën ngritjen e shumë fushave të reja në gjuhësi, siç është gramatika e përgjithshme nga Noam Chomsky, sociolinguistika nga William Labov, gjuhësia funksionale sistemore nga Michael Halliday dhe gjithashtu psikolinguistika moderne.
Në fillim të shekullit XX, de Saussure bëri dallimin midis nocioneve të gjuhës dhe ligjërimit në formulimin e tij të gjuhësisë strukturore. Sipas tij, ligjërimi është shqiptimi specifik i fjalës, ndërsa gjuha i referohet një fenomeni abstrakt që përcakton teorikisht parimet dhe sistemin e normave që rregullojnë një gjuhë. Ky dallim ngjason me atë të bërë nga Noam Chomsky midis kompetencës dhe performancës, ku kompetenca është njohuri ideale e një individi të një gjuhe, ndërsa performanca është mënyra specifike në të cilën ajo përdoret.
Në të gjitha kulturat, historia e hershme e gjuhësisë shoqërohet me një nevojë për të dalluar ligjërimin, veçanërisht për tekstet rituale ose në mosmarrëveshje. Kjo shpesh çoi në eksplorime të hartave dhe debat mbi origjinën konvencionale kundrejt natyralizmit për këto simbole. Më në fund kjo çoi në proceset me të cilat formohen struktura më të mëdha nga njësitë.
Babilonia
Tekstet më të hershme gjuhësore, të shkruara me kuneiforma në pllaka balte, datojnë pothuajse katër mijë vjet më parë.[6] Në shekujt e parë të mijëvjeçarit të dytë p.e.s., në Mesopotaminë jugore lindi një traditë gramatikore që zgjati më shumë se 2.500 vjet. Tekstet gjuhësore nga pjesët më të hershme të traditës ishin listat e emrave në sumerisht (një gjuhë e izoluar, d.m.th. një gjuhë pa të afërm gjenetikë të njohur), gjuhë e teksteve fetare dhe juridike në atë kohë. Sumerishtja po zëvendësohej në të folurën e përditshëm nga një gjuhë shumë e ndryshme (dhe e palidhur), akadishtja; megjithatë mbeti si gjuhë prestigji dhe vazhdoi të përdoret në kontekste fetare dhe juridike. Prandaj duhej të mësohej si gjuhë e huaj, dhe për ta lehtësuar këtë, informacionet rreth sumerishtes u regjistruan me shkrim nga shkruesit që flisnin akadisht.
Gjatë shekujve, listat u standardizuan dhe fjalët sumere u siguruan me përkthime akadiane. Në fund të fundit dolën tekste që dhanë ekuivalente akadiane jo vetëm për fjalët e vetme, por për të gjithë paradigmat e formave të ndryshme të fjalëve: një tekst, për shembull, ka 227 forma të ndryshme të foljes ĝar “vendos”.
India
Gjuhësia në Indinë e lashtë rrjedh nga nevoja për të recituar dhe interpretuar saktë tekstet Vedike. Tashmë në tekstin më të vjetër indian, Rigveda, vāk (“fjalimi”) është hyjnizuar. Nga 1200 p.e.s., performanca gojore e këtyre teksteve bëhet e standardizuar, dhe traktatet për recitimin ritual sugjerojnë ndarjen e përbërjeve sanskrite në fjalë, stem dhe njësi fonetike, duke siguruar një shtysë për morfologjinë dhe fonetikën.
Disa nga aktivitetet më të hershme në përshkrimin e gjuhës i janë atribuar gramatikës indiane Pāṇini (shek. IV p.e.s.), cili shkroi një përshkrim zyrtar të gjuhës sanskrite në Aṣṭādhyāyī e tij.
Gjatë disa shekujve të ardhshëm, arritja e qartësisë në organizimin e njësive të tingullit dhe bashkëtingëlloret ndaluese u organizuan në një katror 5×5 (rreth 800 p.e.s., Pratisakhyas), duke çuar përfundimisht në një alfabet sistematik, Brāhmī, deri në shekullin e 3-të p.e.s..
Në semantikë, gramatika e hershme sanskrite Śākaṭāyana (para vitit 500 p.e.s.) sugjeron që foljet të paraqesin kategori ontologjikisht të mëparshme, dhe që të gjitha emrat rrjedh etimologjikisht nga veprimet. Etimologu Yāska (rreth shek. V p.e.s.) peson që do të thotë trashëgimi në fjali, dhe se kuptimet e fjalëve rrjedhin në bazë të përdorimit fjalor. Ai gjithashtu siguron katër kategori fjalësh: emrat, foljet, foljet pararendëse, dhe pjesëzat/të pandryshueshmet dhe një provë për emrat konkretë dhe abstraktë: fjalë që mund të tregohen nga përemri që.
Pāṇini (shek. IV p.e.s.) kundërshton pikëpamjen Yāska që fjalitë janë parësore, dhe propozon një gramatikë për kompozimin e semantikës nga rrënjët morfemike. Duke tejkaluar tekstin ritual për të konsideruar gjuhën e gjallë, Pāṇini specifikon një grup gjithëpërfshirës prej rreth 4,000 rregullash aforiziste (sutra) që:
Harton semantikën e strukturave të argumentit të foljeve në role tematike
Siguron rregulla morfosintaktike për krijimin e formave të foljeve dhe formave nominale shtatë rastet e të cilave quhen karaka (të ngjashme me rasën) që gjenerojnë morfologjinë
Merr këto struktura morfologjike dhe merr parasysh proceset fonologjike (p.sh., ndryshimi i rrënjës ose i stemit) me të cilat merret forma e fundit fonologjike
Për më tepër, shkolla Pāṇiniane gjithashtu siguron një listë me 2000 rrënjë foljeje që formojnë objektet mbi të cilat zbatohen këto rregulla, një listë tingujsh (të ashtuquajturat Shiva-sutras) dhe një listë prej 260 fjalësh që nuk rrjedhin nga rregullat.
Specifikimi tejet i përmbledhur i këtyre rregullave dhe ndërveprimeve të tyre komplekse çuan në një koment të konsiderueshëm dhe ekstrapolimi gjatë shekujve në vijim. Struktura fonologjike përfshin përcaktimin e një nocioni të universalëve të zërit të ngjashëm me fonemën moderne, sistematizimin e bashkëtingëlloreve bazuar në shtrëngimin e zgavrës me gojë, dhe zanoret bazuar në lartësinë dhe kohëzgjatjen. Sidoqoftë, është ambicia e gjetjes së këtyre nga morfema në semantikë që është vërtet e jashtëzakonshme në terma moderne.
Greqia
Grekët zhvilluan një alfabet duke përdorur simbole nga Fenikasit, duke shtuar shenja për zanoret dhe për bashkëtingëlloret shtesë të përshtatshme për idiomën e tyre (shih Robins, 1997). Te Fenikasit dhe në sistemet e shkrimit më parë grek, si Linear B, grafemat treguan rrokje, që janë kombinime të shëndosha të një bashkëtingëlloreje dhe një zanoreje. Shtimi i zanoreve nga grekët ishte një përparim i madh pasi lehtësoi shkrimin e Greqisë duke përfaqësuar të dy zanoret dhe bashkëtingëlloret me grafema të veçanta. Si rezultat i prezantimit të shkrimit, u krijuan poezi si poemat Homerike dhe u krijuan dhe u komentuan disa botime, duke formuar bazën e filologjisë dhe kritikës.
Së bashku me fjalimin e shkruar, grekët filluan të studiojnë çështje gramatikore dhe filozofike. Një diskutim filozofik për natyrën dhe origjinën e gjuhës mund të gjendet qysh në veprat e Platonit. Një çështje shqetësuese ishte nëse gjuha ishte e krijuar nga njeriu, një objekt social ose origjinal i mbinatyrshëm. Platoni në Kratylusin e tij paraqet pikëpamjen natyraliste, që kuptimet e fjalëve dalin nga një proces natyror, i pavarur nga përdoruesi i gjuhës. Argumentet e tij bazohen pjesërisht në shembuj të bashkimit, ku kuptimi i tërësisë zakonisht lidhet me elektorantët, megjithëse deri në fund ai pranon një rol të vogël për kongresin. Sofistët dhe Sokrati prezantuan dialektikën si zhanër të ri të tekstit. Dialogët Platonikë përmbajnë përkufizime të njehsorëve të poezive dhe të tragjedisë, formës dhe strukturës së atyre teksteve (shiko Republika dhe Phaidros, Ion, etj.).
Aristoteli mbështet origjinën konvencionale të kuptimit. Ai përcaktoi logjikën e të folurit dhe të argumentit. Për më tepër, veprat e Aristotelit mbi retorikën dhe poetikën u bënë me një rëndësi të madhe për të kuptuar tragjedinë, poezinë, diskutimet publike etj si zhanre teksti. Puna e Aristotelit për logjikën ndërlidhet me interesin e tij të veçantë për gjuhën, dhe puna e tij në këtë fushë ishte thelbësore e rëndësishme për zhvillimin e studimit të gjuhës ( logot në greqisht do të thotë edhe “gjuhë” dhe “arsyetim logjik”). Në Kategoritë, Aristoteli përcakton se çfarë kuptohet me fjalë “sinonimë” ose univokale, çfarë kuptohet me fjalë “homonimike” ose ekuivokale, dhe çfarë kuptohet me fjalë “paronime” ose emëruese. Ai i ndan format e të folurit si:
Roma
Në shekullin IV, Aelius Donatus përpiloi gramatikën latine Ars Grammatica që do të ishte teksti shkollor përcaktues përgjatë mesjetës. Një version më i vogël, Ars Minor, përfshiu vetëm tetë pjesët e fjalimit; përfundimisht kur librat erdhën të shtypen në shekullin XV, ky ishte një nga librat e parë që u shtyp. Nxënësit e shkollës që iu nënshtruan gjithë këtij arsimi na dhanë kuptimin e tanishëm të “gramatikës” (vërtetuar në anglisht që nga viti 1176).
Kina
Ngjashëm me traditën indiane, filologjia kineze, Xiaoxue (小學 “studime fillore”), filloi si një ndihmë për të kuptuar klasikët në dinastinë Han (rreth shek. 3 p.e.s.). Xiaoxue u nda në tri degë: Xungu (訓詁 “exegesis”), Wenzi (script ” [analizë]”) dhe Yinyun ( study “[studimi i] tingujve”) dhe arriti epokën e tij të artë në shekullin e 17-të të erës sonë (Dinastia Qing). Fjalori Erya (rreth shek. 3 p.e.s.), i krahasueshëm me indianin Nighantu, vlerësohet si vepra e parë gjuhësore në Kinë. Shuowen Jiezi (shek. II p.e.s.), fjalori i parë kinez, klasifikon simbolet kineze nga radikalët, një praktikë që do të ndiqej nga shumica e leksikografëve pasues. Dy vepra të tjera pionierë të prodhuara gjatë dinastisë Han janë Fangyan, vepra e parë kineze në lidhje me dialektet, dhe Shiming, kushtuar etimologjisë. /KultPlus.com
Sony ka vendosur që ta shtyjë ngjarjet e lidhura me lansimin e konsolës së saj të re të lojërave.
Përmes një deklarate, kjo kompani nuk ka përmendur trazirat në SHBA, por ka aluduar në to, duke thënë: “Nuk ndiejmë se është koha për të kremtuar”, teksa është shtuar se “më e rëndësishme është të dëgjohen zërat”, raporton BBC, transmeton KOHA.
Sony kishte planifikuar që të enjten ta lansojë disa prej lojrave për Playstation 5. /KultPlus.com
Punonjësit e Facebookut, që po e akuzojnë drejtorin ekzekutiv, Mark Zuckerberg, për menaxhim joadekuat të postimeve të Donald Trumpit, e kanë qortuar shefin e tyre, duke e lavdëruar në të njëjtën kohë “Tëitterin” për qasjen karshi postimeve të presidentit amerikan.
Disa punonjës kanë marrë pjesë në një protestë virtuale, duke braktisur kompjuterët në shtëpi, si të kishin braktisur vendet e tyre të punës, protestë e kohës së pandemisë që i ngjante asaj të kompanisë Google në vitin 2018, kur punonjësit lanë vendet e punës si protestë ndaj ngacmimeve seksuale, raporton Reuters.
Është ky një rast i rrallë i përballjes së një drejtori me kritikat e punonjësve në nivel të lartë të hierarkisë, teksa tri statuse me kritika erdhën nga njerëz që e identifikonin veten si menaxherë në pozita të larta, transmeton KOHA.
“Mark Zuckerbergu e ka gabim dhe do të jem i zhurmshëm deri sa të ndërrojë mendje”, ka shkruar Ryan Freitas, i identifikuar në Tëitter si drejtor i dizajnit të produktit në “Facebook”. Ai shtoi se kishte mobilizuar më shumë se 50 njerëz që mendonin njëjtë, për të lobuar për ndryshim brenda kompanisë.
Sara Zhang, dizajnere e produkteve sipas profilit të saj në Linkedln, shkroi se do të marrë pjesë në protestën virtuale “në solidaritet me komunitetin afro-amerikan”.
“Vendimi i Facebookut që të mos veprojë mbi postimet të cilat nxisin dhunë, nuk e bën vendin tonë më të sigurt. Politikat e kompanisë na bëjnë që të adresojmë këto përmbajtje të dëmshme në dy mënyra: T’i lejojmë apo t’i heqim”, ka thënë ajo.
Jason Toff, drejtor i menaxhimit të produkteve, ka shkruar: “Punoj në Facebook dhe nuk krenohem me mënyrën se si po tregohemi. Shumica e kolegëve më të cilët kam folur ndjehen njëjtë si unë. Jemi duke e ngritur zërin tonë”, ka shkruar ai.
Punonjësit e teknologjisë në kompani si “Facebook Inc”, “Google” dhe “Amaznon”, në mënyrë aktive kanë kërkuar drejtësi në çështjet sociale gjatë viteve të fundit, duke i nxitur punëdhënësit e tyre që të veprojnë dhe të ndërrojnë politikat.
“E kuptojmë dhimbjen të cilën shumë nga njerëzit tanë janë duke e ndjerë tani, posaçërisht komuniteti ynë afro-amerikan”, shkroi zëdhënësi i Facebookut, Andy Stone.
“I inkurajojmë punonjësit tanë që të flasin haptazi kur nuk pajtohen me udhëheqësinë. Jemi duke u përballur me vendime të vështira rreth përmbajtjes në faqet tona, dhe mendimet e tyre të sinqerta do të na ndihmojnë”, ka vazhduar ai.
Tëitteri të premten vendosi një shenjë paralajmëruese mbi postimin e Trumpit që përfshinte fjalinë “kur plaçkitja fillon, nisin plumbat”. Kjo platformë sociale tha se postimi i Trump po shkelte rregullat kundër glorifikimit të dhunës.
Facebooku ndërkaq nuk ka ndërmarrë veprime ndaj po të njëjtit postim. Zuckerbergu ka thënë të premten se këto komente i konsideronte “shumë shqetësuese”, por se nuk i shkelnin politikat e kompanisë kundër nxitjes së dhunës. /KultPlus.com
Grupi “TNT” është njëri nga grupet e para të muzikës rok në Kosovë, i formuar në Mitrovicë më 1974. Ata sollën një frymë të re në muzikën shqipe, me tekstet të gërshetuara me zërin unik të vokalistit Ferki Shala.
“TNT” si grup u identifikua me muzikën e zhanrit pop-rok, duke kombinuar nganjëherë edhe muzikën popullore.
Në repertuarin e tyre, “TNT” numëron një numër të madh këngësh të cilat kanë mbetur të popullarizuara sot e kësaj dite, dhe të kënduara edhe nga artistët e tjerë shqiptarë.
Formacioni i parë i grupit kishte në përbërje Ferki Shalën si vokalist, Murat Shabanin bateristë, Urim Koshin saksafonist, dhe Nexhat Maculën kitarist.
Disa nga këngët më të famshme të tyre janë: “E mallkoj”, “Moj bjondinë”, “200 ditë”, “Këto ura”, e të tjera…
KultPlus, jua risjell këngën “Le të qeshin sytë e tu” të këtij grupi, që është ndër më të famshmet, e cila u këndua e rikëndua nga shumë artistë tjerë. /KultPlus.com