Të shtunën prej orës 13:00 në KultPlus Caffe Gallery do të promovohet libri “Psikologji në jetën time” nga autori Imri Demisai, i cili përpos që është poet, ai është edhe psikolog dhe psikoterapeut, shkruan KultPlus.
Demisai është nga Struga por që jeton në Suedi, dhe në këtë promovim libri ai do të ligjërojë edhe për cështje sociale, psikologjike dhe psikiatrike, duke vën në pah rëndësinë e ndërgjegjjes familjare për ti kuptuar brengat shpirtërore dhe konfliktet.
Kjo ngjarje është e hapur për të gjithë ata që janë të interesuar për këtë prezantim, dhe në të njëjtën kohë Imri Demisai do të jetë i hapur edhe për pyetjet e audiencës./ KultPlus.com
Qendra Kinematografike e Kosovës është krenare të njoftojë pjesëmarrjen për herë të parë në Marché International du Film d’Animation (MIFA), tregu më i rëndësishëm dhe më i madh ndërkombëtar i industrisë së filmit të animuar, që zhvillohet në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Animacionit në Annecy, Francë.
Pjesë e këtij prezantimi janë edhe përfaqësuesit e festivalit Anibar, të cilët tashmë kanë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e sektorit të animacionit në Kosovë. Në kuadër të kësaj pjesëmarrjeje më 13 qershor, Anibar do të organizojë “Anibar Genesis Pitch” ku do të prezantohen projektet e gjashtë animatoreve të reja kosovare: Fjolla Mani, Dëbora Musliu, Finesa Peja, Flaka Kokolli, Erza Qorolli.
Kjo iniciativë synon fuqizimin e zërave të rinj krijues dhe ngritjen e kapaciteteve vendore. Programi Genesis implementohet nga Anibar dhe Institut Francais Kosovo dhe mbështetet nga Ministria e Evropës dhe Punëve të Jashtme të Francës
Qendra Kinematografike e Kosovës po e shfrytëzon këtë platformë ndërkombëtare edhe për të promovuar skemën e Rabatit prej 30%, e cila përfshin dhe mbështet projektet e animuara – një masë që synon nxitjen e bashkëprodhimeve ndërkombëtare dhe zhvillimin e industrisë vendore të filmit.
Gjithashtu në kuadër të Memorandumit të Bashkëpunimit në mes të Qendrës Kinematografike të Kosovës dhe Ministrisë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Ambasada e Kosovës në Francë do të organizojë një pritje më 12 qershor, dedikuar profesionistëve ndërkombëtarë të industrisë së animacionit.
Pjesëmarrja në MIFA përfaqëson një hap të rëndësishëm strategjik në drejtim të ndërkombëtarizimit të industrisë kreative në Kosovë. Përmes kësaj platforme, Qendra Kinematografike e Kosovës synon të krijojë mundësi të reja për animatorët e rinj, të forcojë rrjetëzimin ndërkombëtar dhe të nisë ndërtimin e një infrastrukture profesionale për prodhimin e animacionit në vend./ KultPlus.com
Me moton “Inteligjenca rrjedh nga libri”, është hapur Panairi i Librit në Prishtinë, e që për këtë vit do të prezantohet numër i madh I titujve të rinj, por edhe tituj të botuar më herët.
Kryetari i Shoqatës së Botuesve të Kosovës, Edon Zeneli ka thënë se ky Panair ka shërbyer gjithnjë si dritarja kryesore e leximit në Kosovë.
“Libri vijon të jetë porta magjike më e ndier e më e lirë për njeriun”, ka thënë Zeneli.
Në edicionin e 25 të kësaj feste të librit me fjalë rasti është paraqitë shkrimtarja Alda Bardhyli, e cila ka vlerësuar se tema e këtij edicioni “Inteligjenca rrjedh nga libri”, është më shumë se një shprehje. “Ajo është një e vërtetë themelore që na kujton se, para se të flisnim për inteligjencë artificiale, për teknologji, për algoritme apo makina që mësojnë njeriun, njeriu vetë mësoi të mendojë thellë përmes librit”, ka vlerësuar Bardhyli.
Ndërkohë, drejtoresha e Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës Sibel Halimi, e cila poashtu është edhe poete ka vlerësuar se ky panair është një rikthim tek burimi më njerëzor i dijes dhe i urtësisë: libri. “Libri si dëshmi e pyetjeve tona më të thella, si udhërrëfyes në rrugën e vetëkuptimit” ka vlerësuar ajo.
Mijëra qytetarë pritet të bëhen pjesë e panairit i cili zgjat nga 11 deri më 15 qershor, për të eksploruar dhe blerë tituj librash të ndryshëm, nga historia, filozofia, letërsia, librat motivues, librat për fëmijë e të tjerë.
Panairi shihet nga lexuesit edhe si një ofertë e mirë financiare, për arsye se, shtëpitë botuese zbresin çmimet e librave për së paku 20 për qind e më së shumti deri në 80 për qind.
Në panairin i cili po mbahet në Prishtinë, mbizotërojnë librat e huaj të përkthyer në shqip nga anglishtja, gjermanishtja, turqishtja, arabishtja dhe gjuhët tjera.
Llogaritet që në panair po marrin pjesë rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe diaspora.
Përvjetorët që shënohen në Panairin e 25-të të librit janë: 100-vjetori i lindjes së Martin Camajt, 150-vjetori i lindjes së Faik Konicës, 200-vjetori i lindjes së Pashko Vasës dhe 400-vjetori i lindjes së Pjetër Bogdanit.
Ndërkohë në këtë edicion pritet të ketë edhe promovime të titujve të shumtë të librave nga Shtëpitë Botuese qe po marrin pjesë në këtë edicion./ KultPlus.com
Libri “Në emër të gjakut” i autorit Ahmet Prençi, nuk është vetëm një përmbledhje tregimesh dhe novelash; është një thirrje, një gjëmë, një përulje përpara së vërtetës së hidhur që përshkroi Shqipërinë në vitin 1997, vitin e krizës më të madhe të pasluftës, vitin e zhveshjes së shtetit, të thyerjes së njeriut dhe të përplasjes mes jetës dhe instinktit për të mbijetuar.
Në një kohë kur shumë ngjarje tronditëse të historisë sonë moderne janë lënë në harresë ose janë trajtuar me heshtje të qëllimshme, libri “Në emër të gjakut” i Ahmet Prençit vjen si një akt i fuqishëm i kujtesës, një thirrje e zëshme kundër harresës kolektive dhe një përulje ndaj atyre që u flijuan përballë rrënimit të shtetit dhe strukturave të tij. Autori nuk shkruan nga jashtë, si vrojtues i ftohtë, por si pjesëmarrës dhe dëshmitar i një kohe të çakorduar, i një shoqërie që në vitin ‘97 përjetoi kolapsin më të thellë moral, institucional dhe njerëzor pas diktaturës komuniste.
Autori, librin e fillon me një deklaratë të qartë: “Në emër të gjakut është një kujtim, një përulje dhe një zë që s’do të shuhet kurrë.” Kjo fjali nuk është vetëm hyrje stilistike, por edhe një formë betimi. Në frymën e filozofisë ekzistenciale, ku njeriu është përgjegjës për të dhënë kuptim ekzistencës së tij, Prençi i jep kuptim të kaluarës përmes aktit të kujtimit dhe rrëfimit. Ai vendos të flasë për ata që nuk mundën me të tjerët të flisnin.
Ahmet Prençi, ish-drejtues i Policisë së Shtetit, autor i librave “Anja”, “Brenga e Prokurorit”, edhe në këtë libër po ashtu ndërthur përvojën personale dhe dëshminë institucionale me rrëfimin artistik, duke ndërtuar një mozaik letrar dhe dokumentues, ku historia e afërt merr formën e artit letrar. Ai nuk ka zgjedhur një rrugë të lehtë: Të shkruash për një plagë të gjallë kërkon guxim dhe ndershmëri. Por, më shumë se kaq, kërkon edhe dhembshuri. Dhe këtë e gjejmë në çdo rresht të librit. Libri “Në emër të gjakut” është i ndarë në tregime dhe novela ku secila e shton një gur të rëndë në mozaikun e kujtesës. Nëpërmjet këtyre rrëfimeve, Prençi na fton të shohim jo vetëm një të kaluar të afërt, por edhe peshën e asaj tragjedie që ende nuk është tejkaluar. Kjo nuk është letërsi e së shkuarës, por letërsi e një plage që akoma rrjedh. Këto tregime dhe novela flasin për katrahurat e kombit, por në to spikat një dimension tjetër: guximi i individit për t’i dalë zot vendit të tij, jo me fjalë, por me jetën e vet. Për autorin, viti 1997 në Shqipëri nuk është thjesht një datë, por një rrëfim kolektiv i kolapsit moral dhe institucional. Filozofi gjerman Friedrich Nietzsche shkruante se “kur shikon gjatë në humnerë, edhe humnera fillon të shikojë brenda teje”. Këtë e ndjejmë në çdo faqe të këtij libri. Prençi i afrohet asaj humnere të errët që ka qenë dhuna, shteti i rrëzuar dhe drejtësia e zhdukur. Ai e sheh dhe e përshkruan atë, por mbi të gjitha, e bën lexuesin të ndjejë se kjo humnerë ende na shikon me kundërmimin e saj.
Në “Pallati presidencial që nuk ra”, autori e përshkruan qartësisht rrezikun e zhdukjes totale të strukturave, por gjithashtu lartësimin e dinjitetit njerëzor si një formë rezistence të vetme. Ndërsa te “Masakra e romëve”, ballafaqohemi me një të vërtetë të hidhur: Kur humbet drejtësia, fillon ligësia të shfaqet pa maska. Janë rrëfime që përshkojnë dramën e një kombi, por që gjithashtu tregojnë se në rrënojat e një shteti të shkatërruar, njeriu mbetet e vetmja fije shprese ose akti i fundit i dhunës. Nëpërmjet tregimeve dhe novelave të këtij libri si: “Në emër të gjakut”, “Ditari i marsit të zi”, “Pallati presidencial që nuk ra”, “Masakra e romëve”, “Emblema e kujtesës”, dhe “Pse më vrave?”, autori rindërton një tablo të thellë të shpërbërjes së shtetit dhe të përpjekjes njerëzore për të mos u shuar shpirtërisht. Këto rrëfime janë zëra që vijnë nga buzë humnerës, ku njerëzit nuk kanë më asgjë për të humbur, por ruajnë akoma një grimë nderi, besimi, dhe përgjegjësie për të mos rënë si kafshë në thikën e një çrregullimi total.
Në novelën “Masakra e romëve”, autori shkruan: “Në mendjen e një banditi gjithmonë mbetet një qelizë e errët, një fije instinkti që nuk shuhet: për hakmarrje ose për marrëzi.” Kjo është pikërisht ajo që Nietzsche përshkruan si vullnet për fuqi jo në kuptimin e dominimit brutal, por në atë të mbijetesës dhe përpjekjes për të krijuar një rend në kaos. Kur shteti mungon, drejtësia ajo më e ftohta dhe më e egra e gjen vetë rrugën e saj. Në atë moment, populli që s’e pyet askush, vendos vetë të mos shkelet më. Revolta bëhet formë ekzistence. Në novelën tjetër, “Në emër të gjakut”, Shqipëria përshkruhet si një vend që “ziente”, një vend ku “ajri kishte aromën e frikës dhe të heshtjes së rëndë që pason para se të ndodhë e keqja”. Prençi e sheh këtë jo vetëm si krizë politike, por si çarje ontologjike, morale dhe shoqërore. Një moment thellësisht filozofik është përshkrimi i gruas shqiptare që i thotë burrit të saj: “Unë s’jam më ajo që ke lënë”. Ky është çasti kur përmasat e dhunës nuk janë më vetëm fizike, por shkojnë deri në rrënimin e identitetit. Në atë botë të rebeluar, sipas Nietzsche-s, vlerat tradicionale zhduken dhe krijohet hapësira për një “rilindje të vlerave të reja” por jo gjithmonë të drejta.
Për personazhin kryesor të novela ”Në emër të gjakut”, gjendja shpirtërore arrin kulmin kur ai thotë: “S’e bëra për hak. Jam bosh. E bëra në emër të gjakut”. Ai nuk ka urrejtje, por një boshllëk ekzistencial që ngjason me konceptin e absurdit tek Albert Camus kur njeriu nuk gjen më kuptim në asgjë dhe veprimi i tij është një akt i fundit i revoltës dhe mbijetesës morale. Ai nuk kërkon drejtësi për hakmarrje, por për të shlyer një mallkim që nuk mund të lejohet të trashëgohet. Në përmbyllje të kësaj novele, autori shkruan: “Jetojmë në një botë ku burrat flasin me plumba, gratë me heshtje dhe drejtësia ka çmimin e shpirtit”. Kjo është një botë ku e vërteta nuk është më objektive, por një zgjedhje morale. Nëse, siç thoshte Martin Heidegger, “njeriu është qenie për vdekje,” dhe është pikërisht kjo vetëdije që i jep thellësi jetës atëherë të shkruash për jetën në prag të vdekjes është akti më i lartë i përgjegjësisë ndaj të ekzistuarit. Këto janë histori që nuk qëndrojnë vetëm në nivelin e një përshkrimi faktik, por hyjnë në psikiken e individit, në plagët që nuk shihen. Shtëpia pa oxhak, fjala e thyer, njeriu që i lutet Zotit pa e ditur më si, djali që niset për t’u kthyer si hije të gjitha këto krijojnë një atmosferë që lexuesin e përfshin të tërin.
Viti 1997, “Ulërima që u shua në letër”, vit i cili për Shqipërinë përfaqëson një plagë të hapur. Rënia e skemave piramidale, përplasja civile, rënia e strukturave shtetërore dhe shpërbërja e rendit publik u kthyen në një spirale dhune, frike dhe anarkie. Prençi përshkruan këtë realitet me një stil lakonik, të matur dhe emocionalisht të ngarkuar.“1997-ta, viti që la Shqipërinë pa frymë; nënat shikonin qiellin pa e ditur se për çfarë t’i luteshin Zotit.” Ky përshkrim nuk është vetëm letrar. Ai është ekzistencial. Shqipëria e asaj kohe nuk është më vetëm një vend pa rend, por një vend pa frymë, pa orientim, pa Zot. Në këtë boshllëk, njeriu përballet me thyerjen e plotë të kuptimit dhe qëllimit dhe ky është rreziku më i madh që sjell dhuna kolektive: Jo vetëm shkatërrimin fizik, por rrënimin e ndjenjës së përkatësisë dhe shpresës për një të nesërme pa dhunë. “Një tregim nga Varshava”, ku autori rikthen kujtimet e një studenteje të huaj gjatë sistemit dhe martesës së saj në Shqipëri, me përplasjen e shpirtit njerëzor me realitetin brutal. Kjo dëshmi e gjallë na bën të kuptojmë se sa thellë u godit shoqëria dhe sa shumë ëndrra u shuan. Libri i Ahmet Prençit është zëri i grave të atij viti ku në mënyrë të veçantë, autori sjell në qendër të vëmendjes dhimbjen e grave shqiptare: nënat që nuk dinë ç’t’i luten më Zotit, që ngelen me sy nga qielli, pa përgjigje, pa drejtësi. Në një prej faqeve apo shprehjeve më të fuqishme të librit thuhet: “Nëna shikon qiellin pa e ditur çfarë t’i lutet Zotit.” Është një imazh që bart brenda gjithë tragjedinë shpirtërore të asaj kohe. Jo vetëm për humbjen e jetëve, por për humbjen e besimit te një rend shoqëror dhe etik. Autori nuk e shmang përgjegjësinë, as nuk e zbukuron të vërtetën. Ai e thotë qartë se: “keqja shqiptarëve u vjen nga vetvetja, nga vetë gjaku i tyre.” Dhe në këtë mendim të dhimbshëm, por të ndershëm, qëndron qartësia më e madhe që ofron libri.
Në thelb, ky libër është një përpjekje e vetëdijshme për të mbajtur gjallë kujtesën kolektive në një shoqëri që ka tendencë të harrojë. “Është një ulërimë e shuar në letër,” thotë autori, duke i dhënë librit një dimension metaforik të thellë. Libri nuk është thjesht përshkrim i dhunës, por akt i ripërjetimit të saj, jo për të traumatizuar lexuesin, por për ta ndërgjegjësuar atë. “Është përpjekje për të mbajtur mend kur gjithçka rreth nesh na mëson e na dikton të harrojmë.” Kjo thirrje nuk është vetëm për të mos harruar viktimat, por për të mos lejuar që një realitet i tillë të rikthehet. Për autorin, të shkruarit është një formë e aktit civil, e qëndresës kulturore dhe morale.
Një nga linjat më të forta të librit është raporti mes individit dhe shtetit. Në shumë prej tregimeve të autorit, protagonisti është një qytetar, një polic, një prind një njeri që papritur gjendet vetëm përballë një realiteti të egër ku shteti është zhbë dhe drejtësia është zhveshur nga kuptimi. “Nuk kemi shtet. Nuk kemi drejtësi. Kemi vetëm njëri-tjetrin.” Kjo fjali përmbledh krizën themelore: Njeriu është lënë vetëm, pa institucione, pa garanci, në një hapësirë ku çdo vendim bëhet në bazë të ndjenjës, jo ligjit. Në këtë përmbysje të vlerave, njeriu përballet me zgjedhjen e madhe: të bëhet një me kaosin, apo të qëndrojë me dinjitet! Shumica e personazheve të Prençit zgjedhin këtë të fundit, duke i dhënë librit përmasën e tij më të thellë: njerëzimi në kohë errësire.
Stili i Ahmet Prençit është i matur, i ngjeshur, por jashtëzakonisht i ngarkuar emocionalisht. Ai nuk bie në retorikë, nuk shfrytëzon patetizmin, por ndërton me fjalë të zgjedhura një atmosferë që lë gjurmë te lexuesi. Ka një thjeshtësi që zbërthen kompleksitetin dhe një rrjedhshmëri që ngjall reflektim. “Shtëpia jonë s’ka më oxhak, as zë, as jetë.” Me pak fjalë, autori arrin të përshkruajë një boshllëk ekzistencial. Ai nuk përpiqet që t`na bindë me argumente, por me ndjeshmëri dhe kjo e bën veprën më të thellë se një libër historik apo sociologjik. Është një libër që bën atë që nuk e ka bërë dot sistemi: gjykon padrejtësinë. Jo me urrejtje, por me kujtesë. Jo me dënime, por me rrëfim. Çdo faqe është një formë e hapur e shprehjes: “ja çfarë ndodhi – mos e harroni”. Dhe kjo, në vetvete, është një akt i jashtëzakonshëm në një shoqëri që shpesh ka heshtur përballë të vërtetave të dhimbshme. Në këtë mënyrë, vepra e tij bëhet më shumë se një akt letrar bëhet një akt etik, një akt qytetar. Është një përkujtimore për ata që u flijuan dhe për ata që mbijetuan me plagë të heshtura. Është një udhërrëfyes për ata që sot kërkojnë të kuptojnë rrënjët e çarjes shqiptare, dhe një paralajmërim për brezat që nuk e kanë jetuar atë kohë. “Në emër të gjakut” nuk është libër që lexohet lehtë sepse nuk mund të lexohet pa u ndjerë, pa të dhënë të drejtën të mendosh dhe të kujtosh atë kohë. Është një vepër që nuk flet vetëm për vitin 1997, por për fragjilitetin e njeriut dhe shoqërisë përballë kolapsit institucional. Është një himn për qëndresën dhe një lutje për drejtësi.
Për lexuesin shqiptar, ky libër është një thirrje për reflektim. Për brezat e rinj, është një mundësi për të mos e harruar atë, se çfarë ka ndodhur në atdheun e tyre. Për studiuesit dhe kritikët, është një dëshmi letrare e një periudhe që duhet trajtuar jo vetëm me ftohtësi historike, por edhe me ndjeshmëri njerëzore, për të vërtetën.
Ahmet Prençi nuk shkruan për të fituar zemrat e lexuesve, por për të zgjuar ndërgjegjen e tyre. Libri “Në emër të gjakut” nuk është një libër që lexohet lehtë por është një libër që duhet lexuar. Ai nuk kërkon keqardhje, por reflektim. Nuk kërkon lavdërim, por drejtësi. Dhe kjo e bën librin e tij një nga veprat më të rëndësishme të letërsisë shqiptare bashkëkohore që merret me tragjeditë e kombit në mënyrë të ndershme, të thellë dhe njerëzore. Edhe vet titulli i librit “Në emër të gjakut” në kontekstin e Ahmet Prençit, ai përfaqëson kujtesën, përgjegjësinë dhe ndëshkimin moral që mungon nga institucionet e shtetit. Ai shfaqet si një etikë individuale, një nevojë për të lënë gjurmë në një vend ku e vërteta mbulohet: “si bora mbi varre – mbulon gjithçka por nuk ngroh asgjë.” Këtë recension të librit e përfundoj me një thënie që përmbledh më së miri thelbin nga autorja Isabel Allende: “Vdekja nuk ekziston, njerëzit vdesin vetëm kur harrohen; Nëse mund të më mbani mend, unë do të jem gjithmonë me ju.” Atëherë sipas autorit A. Prençi, “jo çdo plagë kërkon drejtësi”. Dhe krejt në fund ky libër është një dëshmi e fortë për brezat e ardhshëm, sepse ata duhet të mësojnë nga e kaluara e tyre, për ta ndërtuar një të ardhme më të drejtë dhe humane për atdheun e tyre./ KultPlus.com
Më 17 qershor, Ansambli Zanat do të prezantohen me një koncert në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, koncert që fillon në ora 20:00, shkruan KultPlus.
Ky koncert shënon një moment të rëndësishëm në rrugëtimin e ansamblit që u themelua në vitin 2017. Deri tani, Zanat ka qenë pjesë e shumë festivaleve, ngjarjeve muzikore dhe kulturore të organizuara nga palë të treta, por kjo është hera e parë që vetë ansambli merr përsipër organizimin e një koncerti të plotë.
Koncerti do të sjell gjithsej 10 këngë të vjetra shqipe të përpunuara, prej të cilave 8 janë përpunime të reja.
Gjatë këtyre viteve, formacioni i ansamblit ka kaluar nëpër disa ndryshime, por ideali dhe misioni ka mbetur i pandryshuar: ruajtja dhe promovimi i muzikës autentike shqiptare.
Zant ka plane të shumta për të ardhmen – përfshirë koncerte të reja, turne muzikore dhe organizimin e eventeve të tjera kulturore që synojnë promovimin e trashëgimisë sonë muzikore. Ansambli përbëhet nga anëtaret: Elida Kryeziu Albana Piperku Arstina Kelmendi Diellza Sylejmani Elona Sadiku. / KultPlus.com
Pas sukseseve absolute dhe prezantimeve të mrekullueshme në skenat shqiptare, vlerësimit me dy çmime “Aktorja më e mirë” dhe “Regjisori më i mirë”, shfaqja “Engjëjt” e autorit Odise Plaku po vjen me rrugëtim edhe në Kosovë.
Me regji të Naser Shatrollit e me rol të Vefi Redhit, pas prezantimit në Tiranë, ka nisur udhëtimin në skenat e Kosovës. Prizreni, Gjakova e Prishtina janë vendet nikoqire te kësaj shfaqjeje, e që mbrëmë e pati prezantimin për audeincën gjakovare, për të vazhduar më 13 qershor në Festivalin MonoAkt në Prishtinë.
Gjenocidi serb ndaj popullsisë së pafajshme në Kosovë, fati i zhdukurve dhe një nënë që kërkon fëmijët e saj në monodramën “Engjëjt”. Monodrama në skenë bashkon tre artistë, dramaturgun Odise Plaku nga Shqipëria, aktoren Vefi Redhi që për këtë shfaqje vjen nga Greqia dhe regjisorin Naser Shatrolli nga Kosova.
Dramaturgu Odise Plaku është shprehur i gëzuar që kjo vepër po udhëton në mbarë skenat shqiptare në Shqipëri dhe Kosovë me synimin për të vazhduar në Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut.
Ai ka thënë se është një vepër e fuqishme, që do të flasë shumë në interpretimin e fortë të aktores Vefi Redhi që vjen në skenë si Hana.
Në vepër është Hana, një nënë kosovare, është në ditët më të vështira të jetës së saj. Bën vite që kërkon t’u dëgjojë edhe një herë zërin fëmijëve të saj, Verës dhe Diellit, që ia rrëmbyen barbarisht ushtarët serbë gjatë bastisjes së shtëpisë së tyre. Jeta e saj ka humbur kuptimin. Nga përballja çdo ditë me të njëjtat gjëra: mediet, institucionet, gjykatat, policinë e deri te kalimtarët e rastit, i duket vetja si një robot, që kryen lëvizje mekanike. Edhe vetë ajo është lodhur nga kërkesa e përsëritur për të mësuar fatin e fëmijëve të saj. Të pagjeturit është një temë e nxehtë në jetën e Kosovës dhe të qytetarëve të saj, pjesë e së cilës është vetë Hana. Ajo ndien neveri për njerëzit e veshur me pushtet të çdo ngjyre politike,pasi përdorin emrat e të pagjeturve për të marrë vëmendje për të ngritur nivelin e pozitës së tyre. Ajo është në dilemë se kujt duhet t’i besojë e kujt jo, madje arrin deri aty sa vë në dyshim besimin ndaj Zotit. I duket se edhe ai po i bën padrejtësi me heshtjen e tij në këto momente të vështira të jetës së saj.
“Unë do të vazhdojë të shkruaj vepra me tematikë nga jeta, pasi ato meritojnë të zënë një vend të konsiderueshëm në skenat shqiptare” shprehet autori Odise Plaku, tashmë mjaft aktiv me krijimtarinë e tij në dramë dhe së fundi në një komedi bashkëkohore./ KultPlus.com
Tre libra të shkrimtarit Sabri Hamiti janë promovuar gjatë ditës së sotme në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, e shkrimtari për adhuruesit e tij ka sjell titujt: “Prishtina mon amour”, “Maja” dhe “Kanoni letrar”.
Më këtë prurje letrare shkrimtari ka ardhë me poezi, dramë e kritikë letrare.
“Prishtina mon amour” – një antologji poetike që i kushtohet Prishtinës si hapësirë identitare, kulturore dhe shpirtërore. Përmbledh poezi nga shtatë libra të mëhershëm të autorit, duke sjellë figura dhe fenomene kyçe të kryeqytetit në një rrëfim poetik liriko-metafizik.
“Maja” – dramë në tri akte e dy kohë, e shkruar më 2007 dhe botuar tani për herë të parë. Tematizon luftën për çlirimin e Kosovës përmes historisë së një artist të kthyer në luftëtar që bie dëshmor në betejën për liri.
“The Literary Canon” – përmbledhje tekstesh kritike në gjuhën angleze, frënge dhe sllovene, përzgjedhur nga botimet e tij të 25 viteve të fundit.
Ndërkohë për kirjimtarinë e shkrimtarit me kumtesa janë paraqitë: Muhamet Hamiti e Nysret Krasniqi./ KultPlus.com
Visar Kryeziu, Vjosa Sadriu Hamiti e Ridvan Slivova janë një ndër fotoreporterët e kohës së luftës, që nëpërmjet punës së tyre edhe është dokumentuar një pjesë e viteve të vështira të popullit shqiptar.
Që të tre do të tregojnë për përjetimet e tyre përgjatë asaj periudhe, për ngjarjet që i kanë lënduar më së shumti, për rëndësinë e lajmeve në atë kohë…
Kjo ngjarje do të mbahet në kuadër të shënimit të 26-të vjetorit të Çlirimit të Kosovës, dhe mbështetet nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport.
Takimi me fotoreporterët e luftës do të mbahet më 11 qershor, prej orës 19:00 në KultPlus Caffe Gallery. Hyrja është e lirë./ KultPlus.com
“Tokë e trajtuar me dashuri” është ekspozita personale e Blerta Syla Surroit që do të sjell punën e saj artistike, shkruan KultPlus.
Në këtë ekspozitë do të prezantohen punët e saj të fundit artistike që janë realizuar në qeramikë, dhe po kjo ekspozitë do të sjell një udhëtim estetik përmes materialit natyror, të formuar me ndjeshmëri dhe përkushtim artistik.
Kjo ekspozitë do të hapet më 12 qershor, në ora 20:00 në Vila 1925 në Prishtinë./ KultPlus.com
Në Amfiteatrin e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, do të mbahet promovimi i tre librave të rinj të poetit, kritikut, prozatorit dhe dramaturgut tonë të njohur Sabri Hamiti., promovim që do të mbahet të martën, në ora 10:00, shkruan KultPlus.
Në këtë ngjarje letrare do të paraqiten këta libra të botuar së fundmi:
“Prishtina mon amour” – një antologji poetike që i kushtohet Prishtinës si hapësirë identitare, kulturore dhe shpirtërore. Përmbledh poezi nga shtatë libra të mëhershëm të autorit, duke sjellë figura dhe fenomene kyçe të kryeqytetit në një rrëfim poetik liriko-metafizik.
“Maja” – dramë në tri akte e dy kohë, e shkruar më 2007 dhe botuar tani për herë të parë. Tematizon luftën për çlirimin e Kosovës përmes historisë së një artist të kthyer në luftëtar që bie dëshmor në betejën për liri.
“The Literary Canon” – përmbledhje tekstesh kritike në gjuhën angleze, frënge dhe sllovene, përzgjedhur nga botimet e tij të 25 viteve të fundit.
Për librat do të flasin Prof. dr. Muhamet Hamiti dhe Prof. dr. Nysret Krasniqi
Ngjarja organizohet në hapësirat e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës dhe është e hapur për publikun, studiuesit, studentët dhe të gjithë të interesuarit për letërsinë dhe mendimin estetik./ KultPlus.com
Teatri i Mitrovicës do të jetë pjesë e një prej festivaleve më të mëdha të teatrove që mbahet në Rumani, e që në këtë festival do te prezantohen me shfaqjen “Kontesha Arduini”, shkruan KultPlus.
Për këtë pjesëmarrje kanë njoftuar nga Teatri I Mitroviës dhe njoftimin e plotë e sjellim më poshtë.
Me emocion të veçantë ju njoftojmë se shfaqja “Kontesha Arduini”, produksion i Teatrit “Muharrem Qena” – Mitrovicë, është përzgjedhur të marrë pjesë në një prej festivaleve më të mëdha ndërkombëtare të teatrit – Festival Babel Târgoviște, Rumania!
Në këtë ngjarje të madhe artistike, ku takohen 34 shtete nga të gjitha kontinentet, Kosova do të jetë krenarisht në mesin e tyre – përfaqësuar nga një trupë e përkushtuar, kreative dhe profesionale që me dashuri e guxim ka ndërtuar një botë teatrale unike në “Konteshën Arduini”.
Ky është më shumë se një sukses – është një mision artistik, një zë i kulturës sonë që dëgjohet larg, një urdhër për të çuar artin tonë në skenat që tejkalojnë kufijtë dhe gjuhët.
Ekipi i Teatrit “Muharrem Qena” nuk po merr vetëm një shfaqje me vete – por gjithë shpirtin e Mitrovicës, historinë tonë, dhe ëndrrat kolektive të një populli që jeton me artin!
Urime dhe suksese gjithë ekipit artistik dhe teknik që me përkushtim të palëkundur e solli këtë projekt deri këtu!
Rumania, ndonëse ende nuk e ka njohur zyrtarisht pavarësinë e Kosovës, por hap dyert për artin dhe krijimtarinë tonë skenike.
Urime gjithë ekipit të Teatrit “Muharrem Qena” për këtë arritje të jashtëzakonshme!
Ju jeni ambasadorët tanë më të mirë – pa pasaporta diplomatike, por me pasaportën më të fortë: ARTIN!
Falënderim i veçantë për Kryetarin e Komunës së Mitrovicës dhe DKRS për mbështetjen e vazhdueshme që i japin Teatrit “Muharrem Qena” dhe artistëve të këtij qyteti. Kjo përkrahje është jetike për ruajtjen dhe zhvillimin e një skene të gjallë kulturore që tashmë po dëgjohet edhe ndërkombëtarisht./ KultPlus.com
Mundohem t’i fshij çastet e mëzitura, por ato mbesin diku brenda meje, në një ishull të trurit të heshtura, që marrin frymë nga fryma ime.
I lë aty, pa zë, pa dritë, por ato marrin krahë madhështie papritur, marrin vrull si një lumë vjeshtak.
Kur mendoj se kam harruar, një kujtim fjollë bore më përshkon trupin, ma kafshon shpirtin. Një çast… që solli pezm, inat e dhimbje… e gris në mendje. E gris copë e copë, nën një pikë shiu… …Rivjen me hapa të një fluture, pa e ditur… …E pa e kuptuar, bëhet det brenda syve.
Kthehem tek ajo copëz e harruar e paprekur, e mbështjellë si një fëmijë në gjumë. E marr me dorë të butë, i heq rrobat e bëra pis, dhe kuptoj: Sa i bukur paska qenë ai çast! Pse e lashë të plurosur në qoshen më të ftohtë të mendjes?
Ikje, Kthime të trazuar, mjegull, emocione hyjnë sërish në mua, jo si dikur, me hapa hajdutesh, por si një kujtesë që u shkri në stinën e harrimit.
Dhe unë… qëndrova. Këtu. Me fatin e heshtur në duar, përtej mirazhit të pritjes./ KultPlus.com
Cfarë është arti, roli i tij dhe kultura në përgjithësi?
Stilet artistike kanë ndryshuar përgjatë periudhave të ndryshme historike, duke përfaqësuar kohën dhe momentumin kulturor, artistik dhe intelektual të kohës. Kjo më së miri mund të shihet në letërsi, por edhe në pikturë. Sot nuk i thuren lavde më fushave të gjera, lumenjve të kulluar, krojeve të fshatit, por poezitë dhe rrëfimet letrare janë pak sa më të thella, fshehin në vetvete mesazhe që nuk janë të zbulueshme lehtë. Prandaj, nuk janë shpesh të lexuara apo të para, por ngacmojnë ndjenjat krijuese, emocionale, rrënqethin mishin përmes mesazhit që bartin e fshehin. Kështu së paku vlen për letërsinë, sa kam lexuar, por kështu vlen edhe për arkitekturën. A vlen edhe për skulpturën e njëjta gjë, si gjini e veçantë e artit? Le të përgjigjet një kritik i artit, më mirë.
Qoftë e vërtetë apo jo, por edhe e kontestueshme historia, se kur Churchillit iu kërkua të shkurtonte fondet për artet në mënyrë që të mbështeste përpjekjet e luftës në Luftën e Dytë Botërore, ai u përgjigj: “Atëherë, për çfarë do të luftonim, (po të mos kishim artin, pra kulturën?”
Nuk mendoj që gjendja e krijuar deri tani do të shkojë deri në gjendjen që romani satirik “I ringjalluri i penduar” i Rexhep Qosjes, shfaq, pra absurditetin shqiptar që në kufirin shqiptar-shqiptar e detyrojnë Skënderbeun të çarmaroset, se përndryshe nuk e kalon kufirin!
Filozofi i njohur i fenomenologjisë dhe estetikës, Juha Varto, autor i librit “Arti dhe mjeshtëria e bukurisë”, shprehet rreth skulpturës, se “skulptura nuk është vetëm për t’u parë, por për t’u ndjerë përmes trupit – me lëvizje, pozicionim në hapësirë dhe ndjeshmëri trupore. Kuptimi i skulpturës nuk ndodh vetëm në kokë, por në tërë qenien tonë trupore. Skulptura shprehet përtej fjalëve – ajo nuk kërkon interpretim gjuhësor për të pasur ndikim. Ajo flet në mënyrë ‘të heshtur’, përmes formës, hapësirës dhe pranisë”
Deri tani nuk jam shfaqur me ndonjë deklaratë, sepse nuk e kam parë si të arsyeshme një gjë të tillë. Komisioni vlerësues, që ishte profesional, e ka dhënë verdiktin e vet. Ishte garë ndërkombëtare dhe si çdo garë tjetër, festival, lojë sportive, edicion muzike, vallëzimi a recitimi, shkrimi a arti, ka një fitues, ka vendet tjera dhe të tjerët mbesin si pjesëmarrës. Edhe unë kam pasur dëshirë që Eurovizionin ta fitojë “Shkodra elektronike”, por nuk e fitoj. Çfarë të bëjmë, t’i hidhemi në qafë fituesit e vlerësuesve e mos ta njohim vendimin? Cilado vepër që do të shpallej si fituese, do të më gëzonte, sepse më në fund Ulqini po bëhet me Skënderbeun e vet. E kam ripostuar si lajm të gëzueshëm për ne. Do ta ripostoja edhe po të zgjidhej ndonjë vepër tjetër. Ndoshta, nuk do ta ripostoja lajmin që shqiptarët në Ulqin u çuan kundër Skënderbeut!
Janë krijuar disa rryma dhe nënrryma, ata që e kundërshtojnë zgjidhjen artistike të skulptorit të njohur, Sabri Behramaj, për Skenderbeun; ata që e kundërshtojnë trumpetueshëm paraqitjen e Skënderbeut në mënyrë të tillë artistike, me pretekstin që minimizon vlerat dhe atributet e tij të fuqishme dhe heroike dhe se skulptura nuk paraqet qëndrimin e Skënderbeut as nuk i ngjan atij; ata që e përkrahin një zgjidhje të tillë artistike, si gjetje figurative që Skënderbeu shpreh si monument i vlerave të të bëmave të tij në kohën e tij dhe domethënia e rrugëtimit të skënderbegizmit deri tani e në të ardhmen. Megjithatë, do të përpiqem që zgjidhjen ideore të skulpturës fituese ta arsyetoj në nivelin artistik dhe të shpreh ngacmimin emocional që një vepër e tillë artistike përçon te njeriu, kalimtari pranë saj, më në fund, çfarë paraqet ajo vepër për shqiptarin.
Është vetë Skënderbeu që na e solli lirinë e të jetuarit, e të menduarit, e të pranuarit, e të vepruarit. Më në fund, lirinë edhe e gjeti në mesin tonë, atë lirinë e brendshme të të guxuarit, të frymëzuarit, të krijuarit. Frymëzimi për Skënderbeun është i njohur historikisht dhe ndërkombëtarisht që në periudha të ndryshme kohore. Ai u paraqit në shumë vepra arti: në letërsi, pikturë, skulpturë, ndërtesa, opera, balete, veshje, logo, simbole e monedha. U paraqit në flamuj të ndryshëm herë koka e tij, herë përkrenarja e tij, u paraqit herë me trup shqiponje, herë duke fluturuar me krahë shqiponje në qiell. Pse? Sepse vepra dhe jeta e tij është frymëzim. Skënderbeu është një personalitet gjithëfrymëzues, që të ngjall emocion, vrull e vullnet. Sido që të paraqitet, Skënderbeu mbetet Skënderbeu. Vetëm edhe përkrenarja e tij të vendoset diku, i tërë ambienti i saj mbështillet dhe mishërohet me aureolën e tërë jetës dhe veprimtarisë së Skënderbeut.
Është e vërtetë se çdo risi sjell reagime dhe se historikisht çdo prurje e re ka ngjallur reagime kundërshtuese, madje edhe të fuqishme. Galileo u gjykua nga Inkuzicioni për shkak të një risie që pruri në shkencën dhe në mendjen e kohës; kur u zbulua vetura në Amerikë, i thanë se si mund të tërhiqet qerrja pa kuaj!
E para.
Janë disa vetje dhe personalitete, që argumentueshëm shprehin shqetësimin e formimit dhe paraqitjes artistike të Skënderbeut. Sepse, sipas tyre, Skënderbeu si hero kombëtar i shqiptarëve dhe si frymëzues i shqiptarizmës, duhet të ketë një figurë dinjitoze, që shpreh vlerat e tij si hero. Pra, me një fjalë duhet të paraqitet me tipare më të theksuara anatomike, i denjë në shikim, qëndrim dhe të japë frymëzueshëm atmosferën luftarake të tij. Si dhe, personazhet e tillë, nuk do të duhej të paraqiten ndryshe. Sepse, loja estetike me figurat e mëdha kombëtare e zbeh rolin frymëzues që figurat e tilla kanë. Dinjiteti i tyre, përmes një arti të tillë, abstrakt apo eksperimental, por edhe ekspresionist, bën që figura më e madhe kombëtare të shfaqet disi e dyzuar, e papushtetshme, më në fund, nuk ndikon fuqishëm në rolin përbashkues që vet Skënderbeu kishte në kohën e tij, prandaj edhe në kohët në vijim kur ishte ai vet promotori lëvizës i shqiptarizmës mbarëkombëtare.
E dyta.
Janë disa vetje dhe personalitete, që Skënderbeun thonë “e duam në kalë”; “e duam me shpatën përpjetë”; “nuk i përngjet Skënderbeut” etj. Është e vështirë të përgjigjesh, sepse në fund të fundit kanë të drejtë në njëfarë mënyre, sepse bindja e tyre është e formuar në bazë të imagjinatës të skulptorëve më të mëparshëm, si të Odhise Paskalit, Janaq Paços, Andrea Manos, Kreshnik Xhikut etj. Mendimi i tyre, se Skënderbeu është Skënderbeu vetëm nëse duket i tillë, është i palëkundshëm. Ai duhet të duket i vrershëm në fytyrë, i mërrolur, muskuloz. Mirë, po nëse këta skulptorë do ta paraqitnin më ndryshe heroin tonë, e sot të kemi një fitues me një shpërfaqje ndryshe, nga debati i krijuar do të kishim përsëri kundërshtime. Sepse figura është e qartë që rrënjoset me një imazh të krijuar si figuracion i mitit mbi personalitetin e fuqishëm që shpreh Skënderbeu.
Në fund të fundit, deklaratës që “nuk i përngjet Skënderbeut”, është lehtë t’i kthehet përgjigje, sepse, na tregoni, pra si është dukur ai? Asnjëra nga skulpturat e tij nuk ngjajnë me njëra-tjetrën, përpos replikave (si psh. Krujë-Prishtinë). Madje ato nuk përngjajnë as me aktorin në filmin kushtuar heroit tonë kombëtar. Në Krujë e Prishtinë Skënderbeu e ka mjekrën më kaçurrele, në Tiranë më të drejtë (si sot që e “hekurosin” atë), në Lezhë më të valëvitur e gati deri në gjysë të gjoksit.
Nëse e duam “origjinal”, atëherë le ta propozojmë sipas pikturës së vitit 1466, që gjendet në Galerinë Ufizzi të Firencës. Kujdes, se aty Skënderbeu është pa përkrenare, por me kapuç të kuqrremtë, pa shpatë, pa kalë dhe pa shqiponjën dykrenare në gjoks!
Nëse e duam “origjinal”, atëherë le ta paraqesim ashtu siç e thotë Marin Barleti: burrë me mjekër e me përkrenaren tashmë të njohur. Dhe, ashtu deri më tani edhe është paraqitur, në të gjitha veprat e tij të deritanishme: burrë me mjekër dhe me përkrenaren me kokën e dhisë. Më së paku Marin Barleti, te vepra “Historia e jetës dhe e veprave të Skënderbeut, princit të Epirotëve”, e përshkruan që Skënderbeu ka qëndruar në kalë. Mbi të ka qëndruar kur ka kalëruar: duke luftuar dhe duke udhëtuar, Por, ai ka luftuar dhe udhëtuar edhe pa kalin e tij, sepse luftëtari ndeshet me armikun edhe në këmbë, por edhe udhëton me anije, si në Venedik e në Romë. Po çka nëse, sipas logjikës kundërshtuese, Skënderbeu të paraqitet në kalë, e thuhet se kalin Skënderbeu e ka pasur të bardhë, në skulpturë ai do të del i bronztë, i kaftë apo i zi?!
Vepra e Barletit për Skënderbeun, më së shumti- guxoi të them- se është e njohur që kryeheroin tonë e paraqet si orator, pra gojëtar të mirë, strateg të aftë dhe i vetmi që diti dhe mundi t’i afrojë dhe t’i mbledh shqiptarët bashkë dhe princat e principatave shqiptare bashkë nën udhëheqjen e tij. Ishte diplomat i shquar, strateg i jashtëzakonshëm, korrespodencat e tij me liderët botëror janë të marramendshme, por edhe të jashtëmendshme për kohët e sotme. Ai ishte përafrues dhe bashkues i medjeve ndryshe, sepse karizmi i tij dhe vlera e veçantë që shprehte mendja e tij krijuese dhe vepruese, e bënin që t’i lejohej që të ndërhynte në punët e mëdha të historisë. Ishte me popullin, ishte i popullit, në fund të fundit, Skënderbeu ishte vet populli që donte lirinë dhe përfaqësonte paqen shpirtërore që populli arbëror e donte, e dashuronte, i rridhte përbrenda nga shpirti krijues i shqiptarit. A nuk mund të thuhet, se gjatë ligjërimeve të tij, populli mund të ketë ndjerë një adhurim të hatashëm për këtë figurë sublime e unifikuese? A nuk e shpreh këtë vlerë dhe a nuk e përçon këtë mesazh bashkimi, komunikimi, përafrimi, vepra “Skënderbeu me burrat e Ulqinit”? A nuk do të donim edhe ne sot, pas gjashtëqind vjetëve të bëhëmi një, të bëhëmi njënjëshëm me zërin dhe me forcën e tij, të bëhëmi një trup i vetëm, prandaj të rreshtohemi me burrat (e Ulqinit) përkrah Skënderbeut? Kujt po i pengon kjo gjë?
Argumentet dhe kundërargumentet.
Absurditeti i shkruesve të fejsbukut, nuk po citoj Umberto Ekon (!), është i tillë, saqë më i rëndësishëm është bërë kali se vet Skënderbeu. “Te kali”, “jam te kali”, “takohemi te kali”, janë vetëm disa sinonime që kanë shpërthyer në vetëdijen kolektive të Tiranës, kur i referohen vendit se ku gjendet shtatorja e Skënderbeut. Në këtë rast, figura e tij, deshe apo nuk deshe, jo që është minimizuar, por ka kaluar në një zhargon urban të të folmes së përditshme, ‘të shpejt’ dhe identifikuese për një shoqëri të shekullit të njëzet e njëtë. Për këtë çështje le të merren psikologët, sociologët, antropologët e ‘logët’ e tjerë. Mbase do ta parafrazojnë apo shpjegojnë shumë më mirë se unë, e se plot una të tjerë.
“Shpatën duhet ta ketë përpjetë”, tha dikush tjetër. Po mirë, në një analizë të vëmendshme të skulpturës, e titulluar “Skënderbeu me burrat e Ulqinit”, shihet që Skënderbeu është duke u folur atyre, është duke i komanduar ata, është duke mbajtur ligjëratën që vetëm gojëtaria e një prijësi dhe gjenerali të famshëm botëror mund ta bëjë. Dhe, çfarë: t’u vringëllojë shpatën përpjetë para turinjve? A nuk është më e natyrshme dhe më e zakonshme, që në rast se ke armë në dorë, në këtë rast shpatën dhe mban fjalim para bashkëluftëtarëve, ta ngulësh shpatën në tokë, e të thuash- ‘për këtë tokë, vend, besë e atdhe’,- e të drejtosh me dorë në një drejtim të caktuar- ‘do të luftojmë sa të ketë Shqipëri’? Janë metafora, gjetje dhe shprehje artistike që jo në të gjitha rastet emocionet mund të ngjallen të përnjëherta si në skulpturën në fjalë. Ajo melodizon harmonishëm “Hej ju male” të Çesk Zadesë, duke shpërfaqur malet e Shqipërisë si metafora qëndrese nën format natyrore të Skënderbeut të Behramajt, dhe trupin e bashkuar të popullit që mbartë në vete simbolikën dhe mesazhin përbashkues të “thuprave të bashkuara” që shqiptarët e Ulqinit, por më mirë të thuhet që shqiptarët në Malin e Zi duhet të qëndrojnë të bashkuar me njëri-tjetrin kundër trysnive të fshirjes, harresës identitare dhe të krijojnë një bosht, një shtizë dhe se flamuri i Skënderbeut të bëhet simbiozë përbashkuese dhe e përshpirtshme e identitetit kombëtar. Prandaj, jashtë klishesë së Skënderbeut në kalë, a mund të paraqitet në veprat artistike ai edhe ndryshe? Është parë i paraqitur në këmbë, në bust, vetëm koka. Për shembull, Skënderbeu artistikisht do të mund të paraqitej edhe me penë në dorë, duke i shkruar fjalimet, deklaratat, përgjigjet dhe kundërpërgjigjet, urdhrat, letrat, korrespondencat e tij të famshme, që duke treguar kështu, që Skënderbeu përpos luftës me shpatë, e ka bërë edhe luftën diplomatike me penë, sepse ai shpërndante edhe një forcë intelektuale të historisë politike, të cilat letra mund të gjenden të arkivuara nëpër arkivat shtetërore të Dubrovnikut, Venedikut, Vatikanit, Vjenës, Stambollit etj.
Ditën e parë, më saktë në mbrëmje, kur është shfaqur vendimi i komisionit vlerësues, ishin dy-tre vetë që shkruan negativisht. Inercia e tillë, mendoj, që ka frymëzuar dhe ka ngacmuar atë që Gustave le Bon shpreh në librin “Psikologjia e popujve dhe e turmave”, se “sjellja e individëve, sidomos kur ata bëhen pjesë e turmave- për mirë apo për keq- ndikon fuqishëm në sjelljen e individëve si bashkësi kolektive e të menduarit dhe e të vepruarit.” Si dhe, jemi mësuar që shkrimet që përmbajnë pak negativitet, e po të jenë edhe pak të gjata, do të konsiderohen më të qenësishme. Po të ishte reagimi i kundërt në fillim, edhe përshtypja e turmës do të ishte e kundërt. Pse mund të thuhet kështu? Një gjë e tillë mund të shihet në reagimet e vetjeve, personaliteteve dhe profesionistëve që i kanë bërë skulptorit, duke i uruar dhe duke e pëlqyer veprën. Thjesht, ishin të pandikuar me negativitetin e shfaqur nga dy-tre personat e fillimit. Komentuesi që fsheh identitetin e vet pas një identiteti të rrejshëm, thotë se “presonazhet nuk kanë të bëjnë asgjë me Ulqinit dhe as nuk kanë veshjen e tyre!” Çfarë fyerje e inteligjencës. Thua se Sabri Behramaj ka bërë një fotografi, e në atë fotografi janë shfaqur njerëzit me laramaninë e veshjeve, ngjyrat e veshjeve, hollësitë e veshjeve, stilizimet e tegeleve e yrneqeve të veshjeve dhe ja pra, aty nuk dallohet asnjë element i tekstilit të veshjes ulqinake! Si mund të thuhet një gjë e tillë, te një skulpturë që paraqet elementet identitare dhe përfaqësuese të veshjeve popullore shqiptare: plisi është qartë dhe lehtë i dallueshëm (madje edhe llojet e tij), mustaqet (burrat me mustakë të përdredhur që këndohen e lavdërohen në këngë) janë të dallueshme, xhamadani me sumbulla, shokat (brezat) më se mjftueshëm të stilizuar për një vepër të tillë.
Ditën e dytë, reagimet u bastardizuan. Komentet u bënë banale. Historiani i vetshpallur, i del kundër profesorit dhe doktorit të shkencave të historisë në Institutin e Historisë. Po ai, tani vetshpallet si artist e arkitekt dhe i tregon skulptorit, se “mirë e ke bërë, por vetëm të ishte i vendosur në një vend tjetër të Ulqinit”. U propozua para Qendrës për Kulturë, duke u munduar ta minimzojnë rolin e këtij institucioni, që në fakt do të duhej të ishte qendra e zhvillimit të kulturës në Ulqin, dhe duke e glorifikuar ndërtesën e komunës si një vend “të shenjtë”, që në fakt është një qendër e ndërmarrjeve politike të qeverisjes lokale, e asgjë më tepër. Për t’u habitur është fakti se si aq shumë njerëz e personalitete nga Ulqini e rrethina u bënë bashkë kundër Skënderbeut dhe se si, është e habitshme, i gjetën fjalët më ofenduese ndaj personalitetit dhe figurës së Skënderbeut. U harrua skulptura, u morën me Skënderbeun. Pse? Sepse vet skulptura paraqet aureolën që mbështjell të bëmat e Skënderbeut. E fyen, e njollosen, e përbalten, e zhveshën dhe thanë, që le të dalë Skënderbeu në “shorce” e të shesë akullore në plazhin e madh! Sikur të ishin kaq të bashkuar kundër rastit të Alabarit, ai tashmë do të ishte i harruar. Por, ja që pikërisht kur shqiptarët ishin në grindje kundër njëri-tjetrit, më në fund kur atyre iu pengon një vepër artistike e Skënderbeut, Alabari goditi më fuqishëm në Kuvendin e Malit të Zi. Poeti ulqinak, pra ai i cili shkruan poezi, e që poezia konsiderohet si mbretëreshë e letërsisë, në të cilën janë konsiderueshëm të përmbajtura arti, morali, estetika, etika, simbolizmi, metafora, mesazhi deklarohet për skulpturën, si (e ka bërë) “më zi se Salvador Dali”. Pra, Salvador Dalí ka qenë boll i keq, i mbrapshtë në art e i zi e i terrshëm në pikturat e skulpturat e tij, ky e ka bërë edhe më zi se ai. Çfarë injorance e papërshkrueshme! Çfarë niveli i fundbotshëm i artit! Disa nga mjekët, me disa deklarata të fryra e frymëzuara nga një urrejtje, që nuk kuptohet nga iu buron, komentojnë artin, stilin artistik, nivelin historik që arti përmes skulpturës paraqet. Më kujtohet koha e korona virusit, kur njerëzit- disa prej tyre- thonin, se nuk ekziston virusi, nuk ekziston vaksina, mos e merrni vaksinën se përmes saj instalojnë çipin nën lëkurë dhe se në një të ardhme do të të kontrollojnë mendjen e trupin, vaksina është bombë e kurdisur, mos dëgjoni mjekët se e kanë për biznes… Dikush tjetër ende i mëshon fuqishëm se monumenti i Skënderbeut do të duhej të vendosej në rrethrrotullim. E ka harruar ose nuk është informuar ai se ajo ide ka kohë që është hedhur poshtë për shkak të ligjeve të komunikacionit në shtetin tonë dhe se për shkak të pëngesës së qasjes te monumenti, qoftë edhe për t’u fotografuar me të, një gjë e tillë është e palogjikshme.
Dhe, pikërisht në ditën e dytë, do të dalin dalëngadalshëm në pah shkrimet që e përkrahin një stilizim dhe paraqitje të tillë artistike. Dhe, këta nuk do të jenë të frymëzuar negativisht, as të fshehur pas identiteteve të rrejshme të fejsbukut që lëshojnë komente vendepavend e nxisin përçarje, sepse është e lehtë të hedhësh gurin me dorë të fshehur, por do të pozicionohen në profesionalizëm: artist, piktor, skulptor, historian. Këta janë të vërtetë, e jo si një a dy gjithologët tanë. Ashtu si deti i trazuar që nxjerr në pah çdogjë brenda tij, rrymimi dhe trazira që kjo skulpturë ka nxitur te një masë e njerëzve, ka bërë që disa vetje madje edhe personalitete të nderuar, të shfryjnë urrejtshëm ndaj komisionit profesional, që emrat e tyre janë të ngritur kaherë mbi nivelin e piedestaleve intelektuale e profesionale. Dita e dytë dallon nga e para, sepse, derisa në ditën e parë u kundërshtua fuqishëm, në ditën e dytë u “pranua”, duke thënë se bën si vepër artistike, por në galeri të artit, por jo në vende e sheshe publike. Ajme!
E treta.
Çfarë përmbahet në shkrimet e tyre? Vlerësimet që bëjnë personalitetet e tilla profesionale, e çkokëliten veprën “Skënderbeu me burrat e Ulqinit”. I dhanë veprës zë, emocion përafrues dhe tejdimensional. Treguan se arti nuk është i ngurrtë, por shpreh emocione, përçon mesazhe, tejkalon kohën dhe është mbijetesë identitare përmes rrëfimit dhe narracionit që simbolika në art mbart në vete dhe mund të shpreh. Personalitete të kulturës e artit i dhanë zë edhe më të fuqishëm skulpturës. Jo se donin ta mbronin autorin e saj, jo se ndihmonin autorin e saj, jo se donin ta mbiçmonin një vepër skulpture, por se arti këtë e ka: për të shprehen të gjithë, sepse arti i mirë nxit reagime, nuk është i tejkalueshëm, por arti i mirë kërkon edhe kritikë të mirë të tij. Nuk ka rëndësi a lëvdohet apo çmohet ai, arti duhet të komentohet profesionalisht nga kritiku i artit. Çfarë bën gjithologu jonë: i kundërvihet edhe atyre, pra profesionistëve të artit, madje edhe me tekste të kopjuara. Kristo Frashëri, një ndër njohësit e mirë të jetës dhe veprës së Skënderbeut, e shkruan një libër që e titullon “Skënderbeu i shpërfytyruar”, në të cilën mbron biografinë e Skënderbeut nga, siç i quan ai “shtrembërimet, deformimet dhe pasaktësitë historike, biografike dhe bibliografike” që i bëhen Skënderbeut. Prandaj, kush duhet ta mbrojë Skënderbeun tani nga shpërfytyrimet e fejsbukistëve që hedhin vrerë të paparë kundër Skënderbeut të paraqitur në një vepër arti? I njëjtë ishte reagimi edhe i skulpturës së Gëzim Muriqit që i bëri Skënderbeut që u vendos tek arbëreshët, njëlloj kaloi debati nga ky Skënderbeu jonë te “krimbi i përdredhur në hyrje të Shkodrës, e deri te ura e shëmtuar e Kukësit”, që të dyja duhet të hiqen, të largohen nga aty, ose të rrënohen. Pra, të rrënohet një vepër e jashtëzakonshme inxhinierike që tejakolon përmasat dhe gjetjen e saj arkitektonike-strukturore-inxhinierike në Ballkan dhe në Evropë. Çfarë ironie kulturore e artistike!
Niveli artistik dhe arkitektonik
Skulptura e Kafkës në Pragë, e artistit David Černý, rrotullohet aq veçanshëm, saqë për një kohë shumë të shkurtër mund të shohim figurën e plotë, të saktë dhe identifikuese të shkrimtarit. Arti i tillë përshkruan gjendjen e Kafkës me trazirat e tij të brendshme dhe dyshimet në vetvetete, por mund të jap mesazhin edhe te “Metamorfozës” së tij të famshme, pra shndërrimit të gjendjes psikike dhe të reflektimit shndërrues dhe ndryshues urban dhe social të shoqërisë së sotme. Çfarë të thuhet për skulpturën e Kafkës të artistes Jaroslav Róna, që e paraqet shkrimtarin të ulur në një figurë dyvetëshe dhe dytrupëshe, ku njëri trup nuk ka as duar e as këmbë, madje as kokë. Një “karikaturizëm” i tillë, tregon frymëzimin e mesazhit të Kafkës në veprën “Përshkrimi i një lufte”. Përse nuk e cenojnë identitetin, integritetin figurat si “Imazhi i Njutonit” nga Salvador Dalí, “Kthesa e armës” nga Carl Frederik Reuterswärd, “Busti i Churchillit” të Jacob Epstein, “Monumenti i Ajnshtajnit” nga Robert Berks, “Mbreti” nga Seymour Lipton, “Ngritja e Krishtit” nga John Poole e të tjera si këto? Të gjithë këto personazhe janë shumëherë më të njohur botërisht sesa Skënderbeu, por nuk përbëjnë asnjë problem as kërxënim real apo fiktiv për paraqitjen artistike të tyre. Sepse arti është autentik dhe sepse misioni i tij është të përçojë mesazhin e thellë përmes ndjeshmërive dhe narracioneve metaforike që autori përcjell përmes artit.
Në një kontekst të tillë, ku është planifikuar që monumenti i Skënderbeut të vendoset në Ulqin, si do të duket vepra e shpallur në vendin e parë të skulptorit Sabri Behramaj? Situacioni hapësinor i vendndodhjes përbën vlera të trashëgimisë arkitektonike dhe urbane të realizmit socialist, që sipas stilit arkitekturor përbëjnë modernizmin në arkitekturë. Ai vjen i shprehur përmes gjeometrisë së rregullt, simetrisë herë-herë të përthyer, madje edhe duke kaluar në skulpturalizëm. Ndërtesat e tilla kanë përmbajtje të guximshme për kohën. Fundi i viteve ’60, modernizmit në arkitekturë iu shtua një nënstil, apo degë që përfaqësoi një frymë të re sociale dhe politike. Ish-Jugosllavia dhe vendet tjera socialiste, këtë frymë e përqafuan fuqishëm dhe e shfrytëzuan mjaft mirë. Bëhet fjalë për brutalizmin. Si stil arkitektonik i atyre viteve, brutalizmi karakterizohet nga format e thjeshta, me blloqe dhe ndërtime prej betoni të papërpunuar. Nga frëngjishtja “brut”, që don të thotë i papërpunuar, i patrajtuar që shpreh papërpunimin, patrajtimin e betonit, pra Béton brut është beton arkitektonik që lihet i papërfunduar. Tregon ashpërsi, natyrshmëri të vet gjendjes dhe materialit të betonit. Kritikët e aritekturës e konsiderojnë brutalizmin të ftohtë, të papërpunuar, mizor dhe të shëmtuar. Vija të drejta, të rregulla, të qarta, të definuara, të lexueshme, të parashikueshme… Ky është stili i brutalizmit të modernizmit në arkitekturë. Qendra e Ulqinit dominohet nga ky stil i arkitekturës. Rrethemërreth ka modernizëm-brutalizëm. Ndërtesa e Komunës së Ulqinit është përfaqësuese e këtij stili, dhe madje mund të jetë ndër më të veçantat ndërtesa ku skulpturaliteti modernist i arkitekturës së brutalizmit është e shprehur aq qartë në këtë ndërtesë.
Çfarë e then këtë heshtje dhe gjendjen e ngurrtë të modernizmit brutalist? A është gjetje e mirëfilltë vepra “Skënderbeu me burrat e Ulqinit” për këtë ambient urban-arkitekturor? Mbase, po. Vijat e lakuara sikur e thejnë monotoninë e fasadave të të gjitha ndërtesave përreth. Dinamizmi që kjo skulpturë shfaq, eleganca me të cilën është i trajtuar çdo element stilistik i veprës skulpturore, lëvizshmëria e përpjestimit në bazë të proporcioneve strukturore dhe elementeve që shfaqen në vepër, e bëjnë kontekstualizimin arkitekturë-skulpturë, art-ndërtim, urbanizëm-sociologji të ndërthurën, të integrohen, madje bën që edhe mendjet e ndara papajtueshmërisht që të bashkohen.
Cili është mesazhi i Skënderbeut? Cili është mesazhi i artit? Është një mënyrë e fuqishme për të përcjellë mesazhe, ide dhe emocione. Varto, shprehet, se “skulptura është një formë arti që sfidon perceptimin konvencional dhe e fton njeriun në një marrëdhënie të drejtpërdrejtë, trupore dhe ndijore me veprën. Ajo nuk është thjesht një objekt për ta parë, por një përvojë për t’u jetuar.”
Skënderbeu mbetet i tillë, avandgard që është shumë përpara kohës së tij, avandgard i kohës sonë./ KultPlus.com
Me skenar dhe regji të Parta Kelmendit, filmi “Era” do të prezantohet me premierë në Brooklyn Film Festival, shkruan KultPlus.
Për këtë prezantim është bërë e ditur nga Qendra Kinematografike e Kosovës dhe njoftimin e plotë të këtij institucioni e gjeni më poshtë.
Jemi shumë të lumtur t’ju njoftojmë se filmi “ERA” pati premierën e tij më 2 qershor në Brooklyn Film Festival në Neë York.
Pas shfaqjes, u mbajt një Q&A me aktoren Zana Berisha, ku u diskutua për temat e filmit dhe përvojën e saj gjatë realizimit.
Filmi sjell rrëfimin e Erës, një vajzë e re që në vitet ’90 detyrohet të shpërngulet nga Prishtina në një fshat, ku përballet me rregulla të reja, sfida të brendshme dhe një vendim të madh për të ardhmen e saj.
Me regji dhe skenar nga Parta Kelmendi
Luajnë: Zana Berisha, Alban Ukaj, Armend Smajli, Irena Aliu, Maylinda Kosumovic, Allmir Suhodolli, Melihate Qena, Lum Veseli, Blerta Gubetini
Producentë: Aferdita Saracini Kelmendi, Marija Dimitrova, Koproducente: Belma Bajrami
Filmi është i subvencionuar nga Qendra Kinematografike e Kosovës dhe është një bashkëprodhim i COMPANY21 dhe NAM CREATIVE./ KultPlus.com
Këtë qershor Kombet e Bashkuara do të prezantojnë një ekspozitë të re dhe mbresëlënëse fotografike në festivalin “Photoville” në Nju-Jork, duke ia sjellë vëmendjen globale lidershipit, guximit dhe ndikimit të grave dhe aleatëve të tyre që udhëheqin paqen në disa nga zonat më të paqëndrueshme të botës.
Kosova në këtë ekspozitë do të prezantohet nga fotoreporterja e gazetës “Zëri”, Laura Hasani, ku bashkë me disa fotoreportere nga vende të ndryshme të botës do të tregojnë një histori kolektive, që përshkon qëndresën, rezistencën dhe transformimin.
Duke paraqitur fotografi origjinale të realizuara nga fotografe lokale, ekspozita vë në pah ndërtuese të paqes, mbrojtëse të të drejtave të njeriut, paqeruajtëse të OKB-së dhe aktiviste në terren, historitë e të cilave shpesh injorohen. Portretet dhe mjediset e tyre pasqyrojnë njëkohësisht sfidat e konflikteve dhe mundësitë që shfaqen kur gratë marrin drejtimin.
E lansuar në përkujtim të 25-vjetorit të Rezolutës 1325 (2000) të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ekspozita thekson agjendën “Gratë, Paqja dhe Siguria” (WPS), e cila njeh jo vetëm ndikimin disproporcional që kanë konfliktet te gratë, por edhe rolin e tyre të pazëvendësueshëm në ndërtimin e paqes, forcimin e besimit dhe udhëheqjen e ndryshimeve transformuese.
“Lufta për barazi gjinore nuk ka të bëjë vetëm me drejtësinë”, tha sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara António Guterres në fjalimin e tij gjatë Ditës Ndërkombëtare të Gruas 2025 në Nju-Jork. “Bëhet fjalë për pushtet – kush ka një vend në tryezë, dhe kush përjashtohet. Thënë thjesht: kur gratë dhe vajzat ngrihen, të gjithë përfitojnë”, shtoi ai.
Kapur në njëmbëdhjetë vende – Abyei, Qiproja, Republika e Afrikës Qendrore, Republika Demokratike e Kongos, Haiti, Kosova, Libani, Mozambiku, Territoret Palestineze të Pushtuara, Sudani Jugor dhe Sudani – imazhet tregojnë një histori kolektive që përshkon qëndresën, rezistencën dhe transformimin.https://zeri.info/inarticle.html
“Shumë shpesh, roli i grave në proceset e paqes dhe ndërtimin e besimit injorohet ose nënvlerësohet”, tha Laura Hasani, fotoreportere e gazetës “Zëri” në Kosovë me përvojë mbi 25-vjeçare. “Këto fotografi synojnë ta ndryshojnë këtë, që bota t’i shohë dhe dëgjojë gratë që po rindërtojnë komunitetet dhe po udhëheqin ndryshimin”, shtoi Hasani.
Në Haiti, Clyfane Saintil, një aktiviste feministe dhe udhëheqëse e një organizate jofitimprurëse që shfaqet në ekspozitë, ndihmon vajzat dhe gratë haitiane të fitojnë vetëbesim për të kërkuar të drejtat e tyre dhe për të ndërtuar të ardhmen e tyre.
“Ndryshimi nis në komunitetet tona, aty ku ngrihen gratë dhe vajzat, dhe kur burrat zgjedhin të jenë aleatë dhe jo pengesë”, tha ajo.
Përmes objektivit të atyre që jetojnë realitetin e konfliktit, ekspozita e rishikon mënyrën se si i shohim gratë: jo vetëm si viktima, por si arkitekte të paqes dhe drejtësisë. Ajo gjithashtu u bën thirrje qeverive, organizatave ndërkombëtare dhe komuniteteve që të riafirmojnë angazhimin ndaj premtimeve të agjendës WPS, e cila mbetet po aq urgjente sot sa 25 vjet më parë.
“Përmes Objektivit të Saj: Gratë që Ngrihen për Paqen” është një bashkëpunim ndërmjet Departamentit të Operacioneve për Paqe dhe atij për Çështje Politike dhe Ndërtim të Paqes të Kombeve të Bashkuara, UN Women dhe fondit të iniciativës “Elsie”.
Premiera do të zhvillohet më 7 qershor 2025, në Brooklyn Bridge Park dhe do të qëndrojë e hapur për publikun deri më 22 qershor. Më pas, do të udhëtojë në disa nga vendet e përfshira në ekspozitë, për të mbërritur më vonë në Parlamentin Evropian në Bruksel dhe, në tetor, në selinë qendrore të OKB-së në Nju-Jork.
Ekspozita mbështetet nga qeveritë e Australisë, Kanadasë, Danimarkës, Bashkimit Evropian, Finlandës, Gjermanisë, Holandës, Norvegjisë, Suedisë, Republikës së Koresë dhe Mbretërisë së Bashkuar, të cilat me kontributet e tyre bujare mundësuan shpërndarjen e këtyre historive frymëzuese në mbarë botën. / Zeri/ KultPlus.com
Avdi Thachi, producent nga Maqedonia e Veriut dhe bashkëthemelues i kompanisë Lumiere Films, është përzgjedhur si pjesëmarrës në një nga programet më prestigjioze evropiane për zhvillimin e filmave dokumentarë – EURODOC.
Ai është i vetmi shqiptar që përfaqëson Maqedoninë e Veriut në këtë program ndërkombëtar, në mesin e producentëve të përzgjedhur nga Italia, Sllovenia, Kroacia dhe Serbia.
Me projektin dokumentar “Big in Gazi Baba”, të regjisores franceze Pauline Blanchet, Thachi do të merr pjesë në një rezidencë intensive 5-ditore në Ljubljanë, organizuar në kuadër të sesionit të dytë vjetor të EURODOC dhe mbështetur nga platforma RE-ACT.
Projekti “Big in Gazi Baba” ka zgjuar vëmendjen edhe më parë, pasi ishte i përzgjedhur si pjesë e programit “Spotlighted Projects” në Cannes Docs, pjesë e Festivalit të njohur të Filmit në Cannes – një tjetër arritje e rëndësishme për kinemanë dokumentare nga rajoni.
Përveç kësaj, Avdi Thachi është edhe producent i filmit të shkurtër dokumentar “Antigona”, i cili do të ketë premierën botërore në qershor në Sheffield DocFest në Mbretërinë e Bashkuar – një nga festivalet më të mëdha dokumentare në botë.
Ky projekt përfaqëson një tjetër sukses për produksionin e tij dhe për praninë e kinemasë shqiptare në arenën ndërkombëtare.
EURODOC është një program i financuar nga Bashkimi Evropian që mbështet producentët në zhvillimin e projekteve dokumentare me potencial bashkëprodhimi ndërkombëtar. Pjesëmarrja në këtë program i hap dyert bashkëpunimeve të reja dhe forcon zërat kreativë nga rajonet më pak të përfaqësuara në industrinë globale të filmit./ KultPlus.com
Këngëtari, producenti dhe kompozitori nga Kosova, La Fazani, ka fituar çmimin e studios në kuadër të garës për performuesit e Tallinn Music Week 2025, të organizuar nga Telliskivi Creative City dhe Selektor Studio. Ky është viti i dytë që ky çmim ndahet, dhe fituesi zgjidhet nga artistët që kanë aplikuar në këtë konkurs për të pasur mundësinë të incizojnë, miksojnë dhe masterizojnë muzikën e tyre të re në Selektor Studio, në Telliskivi Creative City, Tallinn.
La Fazani, alter-egoja performuese e Arbër Salihut nga Kosova, krijon muzikë që përzien hip-hop, indie, rock & roll, elektronikë dhe folklor shqiptar, duke pikturuar narrativa të gjalla të jetës së përditshme në Kosovë dhe Ballkan. Që nga viti 2022, ai ka fituar vëmendje me këngë si “Hajde me shuplakë”, e cila arriti vendin e dytë në toplistat shqiptare dhe e bëri të preferuar nga publiku në festivalin më të madh të muzikës në Kosovë, Sunny Hill, i themeluar nga bashkatdhetarja e tij e famshme Dua Lipa dhe familja e saj. Me këngën “Oj Kosovë”, ai fitoi Festivalin e Këngës në RTK në vitin 2023.
Shkathtësia e Salihut shtrihet edhe në film, teatër dhe muzikë për fëmijë, ndërsa kompozimet e tij klasike janë vlerësuar në festivalin prestigjioz Chopin Festival.
“Jam tepër i lumtur që kam fituar këtë çmim të jashtëzakonshëm, që do të kthehem në qytetin e mrekullueshëm të Tallinnit dhe që do të punoj në një hapësirë krijuese jashtëzakonisht autentike siç është Selektor Studio,” thotë Salihu. Ai shton: “Tallinn Music Week tashmë më ka dhënë kujtime të paharrueshme dhe jam i emocionuar të thelloj lidhjen kulturore mes Ballkanit dhe Baltikut. Estonia dhe Kosova ndajnë më shumë se përmasën – të dy janë kombe të vogla e krenare, me histori të trazuara dhe kultura të gjalla e rezistuese. Mezi pres të ndërtojmë më shumë ura përmes krijimit të muzikës që digjet.”
La Fazani duke performuar në TMW 2025 Vikendica. Foto: Veronika Gluškova
Çmimi përfshin incizimin, miksimin dhe masterizimin e 3-4 këngëve në Selektor Studio me producentin dhe inxhinierin e incizimit Martin Laksberg. Laksberg, i cili ishte pjesë e jurisë përzgjedhëse, pranon se megjithëse konkurrenca ishte e fortë, La Fazani ishte një nga të preferuarit e tij të padiskutueshëm.
“Standardi i çdo aplikimi ishte me të vërtetë në nivel të lartë, pasi kishte shumë artistë të afirmuar me stile të zhvilluara dhe identitet të qartë,” thotë Laksberg. “Shumë krijues të shkëlqyer më tërhoqën vëmendjen. Megjithatë, La Fazani u dallua sepse muzika e tij përçon kreativitet të rrjedhshëm, eksperimentim dhe njëkohësisht tërheqje të menjëhershme.” Ai shton: “Demonstrimet e tij janë të guximshme dhe tërheqëse, dhe spektri i ideve është këndshëm i gjerë. Ai duket se frymëzohet nga gjithçka dhe ka shumë për të thënë.”
42 aplikime nga muzikantë nga e gjithë bota që performuan në TMW këtë vit u vlerësuan nga një juri e përbërë nga përfaqësuesit e Selektor Studio Martin Laksberg dhe Henrik Ehte, CEO-ja e Telliskivi Creative City Triin Marie Juss, menaxherja e projektit Tallinn – UNESCO Qyteti i Muzikës Grettel Killing, si dhe Eva Johanna Lepikov dhe Ingrid Kohtla nga TMW.
Dysheja lituane Superkoloritas, që fituan çmimin e parë Telliskivi Creative City dhe Selektor Studio vitin e kaluar, publikuan më 24 maj një EP me pesë këngë me titull “Ritmo!”, i incizuar në Selektor Studio me Martin Laksberg dhe bateristin Caspar Salo./ KultPlus.com
Disa njerëz, çdo mëngjes shkelin botën si një fletore të bardhë; të tjerë zgjohen me një zjarr të brendshëm që flakëron për të sjellë gjëra të reja në një botë monotone.
Prof. Orhan Kerkezi nuk është thjeshtë një mësimdhënës, ai është udhërrëfyesi që me një shkrepsë të vetme ndez po atë zjarrë brenda çdo gjenerate të cilës i mëson se çfarë do të thotë krijimtaria dhe kreativiteti i vërtetë.
Më 26 dhe 27 maj 2025, në Fakultetin e Arteve një llavë e nxehtë emocionesh dhe aventurash artistike u bë e qasshme për një publik më të gjerë. Nuk u organizuan thjesht dy ekspozita, por një ekspeditë nëpër labirintin e mendjes së gjeneratave të reja të artistëve tanë.
“E di çfarë ha, por nuk e di çfarë po krijoj”
26 maj 2025: Departamenti i Artit Muzikor
Në këtë ekspozitë, nota muzikore nuk qëndroi në pentagram. Meloditë dhe harmonitë e dendura që në normalitet dëgjohen në formë të tingujve, këtë ditë prekën çdo vizitor, student, e profesor përmes shqisës së shikimit. Notat e lumturisë, mërzisë, melankolisë e çdo emocioni tjetër, u përplasën në mur, u kthyen në ngjyrë, në strukturë, në prani emocionale.
Studentët e muzikës lanë me një anë instrumentet muzikore dhe kapën në dorë penelët magjik. Duke përdorur ngjyrat dhe mjetet e tjera që për ta ishin të panjohura, ata përkthyen ndjenjat e tyre në formë, në një histori që e ndanë me njëri-tjetrin dhe me ne.
Në hyrje, një fjali e vetme dhe e fuqishme: “E di çfarë ha dhe e di çfarë tretë, por se çfarë po krijoj, nuk e di.” Mjaftonte kjo për të ditur se nuk ishte një ekspozitë, ishte një rrëfim, një pohim i guximshëm nga dikush që ka frikë vetëm nga boshëllëku shpirtëror, jo nga pasiguria, jo nga e panjohura, jo nga sfida.
“23 ngjyra – Lamtumirë”
27 maj 2025: Departamenti i Arteve të Bukura
Një korridor në përditshmëri, por u bë një dritare drejt shpellës shpirtërore të studentëve tanë, në mbrëmjen e 27 majit. Errësira u shtri mbi ndërtesën e Fakultetit tonë. Një muzikë në sfond, fryma artistike, shikimet drejt të panjohurës, dhe misteri na përcjellën drejt një eksperiencë të paharrueshme. Secili student la një vepër dhe një tekst që e shoqëronte si një rrëfim i fundit para ndarjes. Nuk kishte ndriçim. Vetëm drita e telefonit të vizitorit, një dritë intime, e vetme, që përshkonte errësirën si një kujtim që nuk ikën. Nën këtë dritë, shndriti e vërteta e studentëve të Arteve të Bukura.
Ata që hynë, duhej të uleshin, të prisnin, të lexonin, të ndalonin. Në një botë që vrapon, kjo ekspozitë të ftonte të bëheshe njeri sërish, të ndjeje, të mos e lije shpirtin të flinte. Dhe kur dilje jashtë, e kuptoje: 23 ngjyra ishin më shumë se një numër. Ishin një shtrëngim duarsh në errësirë.
Për dy ditë, korridoret e të dy objekteve të Fakultetit u mbushën me art, por edhe me heshtje, me prani, me shpirtin artistik. Ishin ditë që do të lënë gjurmë, sepse nuk flisnin për të bukurën sipërfaqësisht. Ishte magji, ajo që ndodh vetëm kur një profesor dhe studentët e tij shndërrohen në një supernovë që pushton galaktikën, jo për të marrë vëmendje, por për të ndriçuar rrugën drejt së ardhmes.
1133 fëmijët e vrarë dhe të zhdukur gjatë luftës së Kosovës do të kujtohen nëpërmjmet një takimi letrar, takim ku poetët do të lexojnë poezi me dedikim fëmijët që tashmë janë shndërruar në dritën e Kosovës.
“Engjujt nuk jetojnë në tokë” është organizim-dedikim i gazetës online për art dhe kulturë KultPlus, dhe në këtë ngjarje kulturore do të marrin pjesë poetët: Ibrahim Kadriu, Sali Bashota e Lulzim Tafa, dhe me poezi për fëmijët engjuj do të prezantohen edhe nxënësit e Shkollës Fillore “Hasan Prishtina” në Prishtinë.
Ndërkohë, në kuadër të organizimit “Engjut nuk jetojnë në tokë” do të mbillet edhe një fidan për 1133 fëmijët e vrarë dhe të zhdukur në luftën e fundit në Kosovë.
Gjatë viteve të luftës në Kosovë më 1998-99 dhe në muajt e parë pas mbarimit të luftës, u vranë 1.024 fëmijë dhe 109 konsiderohen të zhdukur.
Kjo ngjarje do të mbahet me 2 qershor, në ora 16:00 në KultPlus Caffe Gallery. Kjo ngjarje mbështetet nga Ministria e Arsimit në Kosovë./ KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka vizituar nga afër Defender Europe 25, e cila këtë vizitë e ka realizuar në cilësinë e Komandantes Supreme të Forcës së Sigurisë në Kosovë.
KultPlus ju sjell të plotë njoftimin për këtë vizitë.
Sot, në cilësinë e Komandantes Supreme të Forcës së Sigurisë së Kosovës, vizitova Defender Europe ’25 – ushtrimin më të madh të këtij viti të US Army Europe, ku Kosova jo vetëm që merr pjesë, por ka edhe nderin të jetë nikoqire. Krah për krah me forcat e armatosura të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe aleatëve tjerë të NATO-s, vendi ynë po shkruan një kapitull të ri të bashkëpunimit ushtarak ndërkombëtar.
Vetëm dy ditë më parë, në SHBA, diskutuam për vizionin e përbashkët për mbrojtjen e Evropës. Sot, ky vizion po zbatohet në terren, në tokën tonë, përmes Defender Europe ’25 – një ushtrim i përmasave të jashtëzakonshme që dëshmon përkushtimin ndaj paqes dhe sigurisë. Rreth 1000 pjesëtarë të FSK-së janë të angazhuar drejtpërdrejt – profesionistë të barabartë me aleatët nga vendet më të fuqishme të botës. Ky është një mesazh i qartë: Kosova jo vetëm që kontribuon, por është e gatshme të jetë pjesë e NATO-s./ KultPlus.com
Akademia Shqiptare e Arteve dhe Shkencës zgjodhi këtë herë Frashërin, kryefshatin historik të Shqipërisë në zonën e Dangëllisë, për të organizuar më 25 maj 2025 konferencën shkencore me temë: “Idetë dhe mesazhet kombëtare të Frashërllinjve”.
Qëllimi ishte që, pikërisht në ditën e lindjes së poetit të madh Naim Frashëri, në shtëpinë ku u lindën tre vëllezërit, të bëheshin publike gjetje dhe dokumente të reja që dëshmojnë kontributin e jashtëzakonshëm të tre kolosëve të Rilindjes Kombëtare: politikanit dhe shtetarit Abdyl Frashëri, poetit dhe gjuhëtarit Naim Frashëri, dhe dijetarit e enciklopedistit Sami Frashëri.
Konferencën e hapi Prof. Marenglen Spiro, Sekretar Shkencor i Akademisë, ndërsa fjalën hyrëse e mbajti Prof. Ethem Ruka, Kryetar i Akademisë Shqiptare të Arteve dhe Shkencës. Ruka theksoi se Frashëri është “Meka e shqiptarisë”, vendi ku u hodh fara për shpëtimin dhe ndërtimin e Shqipërisë. “Ne sot kemi detyrimin t’i nderojmë, t’i kujtojmë dhe të përulemi para monumenteve të këtyre burrave të mëdhenj të shqiptarizmës,” u shpreh ai. Sipas tij, fara e hedhur në Frashër mbolli pemën e pavarësisë më 1912 dhe të Kongresit të Lushnjës më 1920.
Akademiku Pëllumb Xhufi mbajti një referat mbi profilin politik dhe diplomatik të Abdyl Frashërit, një prej figurave themelore të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, e cila mori trajtat e një shteti dhe qeverie të parë shqiptare me institucione dhe atribute të plota.
Prof. Paskal Milo vuri në dukje kontributin e Sami Frashërit në vizionin për shtetin modern shqiptar, duke përfshirë idetë për strukturat shtetërore, sistemin monetar dhe deri te propozimi për një kryeqytet të vendosur në një pikë gjeografike të baraslarguar nga Shkodra, Prizreni, Manastiri dhe Janina.
Historiani Kastriot Bezati, me titullin “Mjeshtër i Madh”, kujtoi rëndësinë historike të dy kuvendeve kombëtare të mbajtura në Teqenë e Frashërit, të njohura si Kuvendet e Frashërit, që zënë një vend të veçantë në historinë kombëtare.
Prof. Ksenofon Krisafi solli dokumente dhe fakte të reja me vlera juridike dhe institucionale për veprimtarinë e Abdyl Frashërit në përpjekjet për ndërtimin e një shteti shqiptar me integritet të plotë dhe të barabartë me vendet fqinje.
Poeti Lumo Kolleshi kontribuoi me një cikël të ri poetik kushtuar Naim Frashërit, të cilin e përshkroi si “mësuesin e popullit të tij”.
Prof. Fatos Tarifa referoi mbi konceptin dhe rrugët që Shqipëria duhej të ndiqte pas pushtimit osman, duke theksuar se drita e ndezur nga Frashërllinjtë ndriçoi të ardhmen e vendit.
Poeti dhe studiuesi nga Kosova, Agim Vinca, solli në konferencë vlerësimet e akademikut Rexhep Qosja për Naim Frashërin, duke u mbështetur te vepra e tij “Porosia e Madhe”.
Gjuhëtari i njohur Prof. Xhevat Lloshi prezantoi botimin më të fundit në Shkup, nën redaktimin dhe drejtimin e tij, të veprës së Sami Frashërit. Ai theksoi se ajo që njihet deri më tani për Samiun është vetëm një pjesë e vogël krahasuar me gjithçka që ai ka shkruar dhe krijuar.
Prof. Sherif Bundo vlerësoi Frashërin si një qendër të rëndësishme pelegrinazhi kulturor dhe turistik, falë pozitës gjeografike, mjedisit natyror dhe vlerave kulturore e etnografike që përmban. Ai propozoi që Frashëri të kthehet në një itinerar tërheqës turistik kombëtar.
Në përmbyllje të konferencës, u theksua se: Frashëri dhe Frashërllinjtë ndërtuan Shqipërinë – Shqipëria nuk duhet të lejojë të harrohet Frashëri. Kryefjala ishte një thirrje për ndërtimin e infrastrukturës rrugore drejt këtij vendi me rëndësi kombëtare, si dhe propozimi për rikonstruksionin dhe pasurimin e muzeut të vëllezërve Frashëri.
Në konferencë morën pjesë edhe anëtarë të tjerë të Akademisë, si deputetja Prof. Luljeta Bozo, Prof. Aleksandër Xhuvani, Prof. Arben Baboçi dhe personalitete të shquara nga Shqipëria dhe Kosova. Pjesëmarrës ishte gjithashtu edhe akademiku dhe studiuesi rumun me famë europiane, Kostandin Barku, i cili së bashku me ekipin e tij ka botuar rreth një mijë libra historikë, përfshirë edhe studime të veçanta për Frashërllinjtë.
Ndryshe nga aktivitetet e zakonshme, kjo konferencë u organizua me kontributet vetjake të anëtarëve të Akademisë Shqiptare të Arteve dhe Shkencës./ Gazeta Panorama/ KultPlus.com
Jeton Neziraj është një prej dramaturgëve më të njohur të Kosovës, dhe shfaqjet e tij përpos sukseseve brenda dhe jashtë vendit, kohëve të fundit janë bërë edhe mollë sherri.
Me një qasje të guximshme, tekstet e Nezirajt që shpesh herë prekin zhvillimet e fundit në vend, duke përfshirë edhe ato politike, jo për të gjithë po vlerësohen si tekste që duhet promovuar, dhe të njëjtat shpesh herë po pengohen që të ngjiten para audiencave të caktuara.
“Të gjashtët kundër Turqisë” është shfaqja me tekst të Jeton Neziraj që është përcjellë me zhurmë në Prizren, dhe e njëjta për dy herë është penguar të shfaqet në këtë komunë. Herën e parë ishte anuluar me arsyetim të problemeve teknike, kurse herën e dytë nuk ishte futë në repertor, ashtu edhe sikur ishte premtuar.
Dhe krejt kjo pengesë sipas Qendrës Multimedia ka ardhë si rezultat i përmbajtjes së shfaqjes, e që trajton arrestimin e gjashtë mësuesve turq, arrestim që pat ndodhë në vitin 2018 në Kosovë dhe të njëjtit u patën deportuar në Turqi.
Dhe po për të njëjtën shfaqje, tentativë pengese kishte edhe në Sarajevë, ku aktorët e kësaj shfaqje janë prezantuar në Teatrin Kombëtar të Sarajevës, dhe drejtuesit e këtij institucioni nuk u janë nënshtuar presioneve për të anuluar këtë shfaqje, duke qëndruar mbi faktin se arti nuk njeh censurë.
“Të gjashtët kundër Turqisë” duket që nuk është shfaqja e vetme me tekst të Neziraj që po krijon zhurmë, pasi që edhe shfaqja “Fluturimi me teatrin e Kosovës”, po me tekst të këtij autori që ishte paraparë që të shfaqej në Ferizaj me regji të Agon Myftarit duket që po përballet me pengesa.
Regjisori i kësaj shfaqje Agon Myftari ka njoftuar nëpërmjet rrjeteve sociale për këto pengesa, e që ai i adreson në Drejtorinë e Kulturës së kësaj komune. Sipas tij, naga ana e drejtorisë kanë kërkuar ndërhyrje në tekst, sikurse që më pas janë arsyetuar edhe për mungesë buxheti.
Kjo shfaqje do të duhej të prezantohej më 7 qershor, dhe sipas Myftarit ata tashmë kanë shtyrë shfaqjen për 14 qershor, në mënyrë që të kenë hapësirë për zgjidhjen e problemeve me institucionin në fjalë.
Kurse autori i tekstit Jeton Neziraj nëpërmjet rrjeteve sociale ka shkruar se: Madje, sic kam kuptuar, këto taktika shantazhi, komuna dhe zyrtarët komunal i kan ndërmarrë në bashkëpunim dhe koordinim me Shoqatën e Veteranëve të UÇK-së. Dhe kjo vetëm sa e bënë edhe më shqetësuese çështjen e censurës. Sepse, faktorë të jashtëm, shoqata e grupacione parapolitike janë lejuar dhe ftuar të përfshihen dhe e të diktojnë politikat programore të teatrit.
Ndërkohë, “Fluturimi mbi teatrin e Kosovës është një komedi politike, satirike dhe shpesh absurde – mbi një nga ngjarjet më serioze të këtij shekulli: lindjen e shtetit të Kosovës e pasqyruar nga një trupë teatrore që po përpiqet ta gjejë rrugën e vet drejt të ardhmes, shtetformimit dhe mbijetesës./ KultPlus.com
