Romani “Fati i Marrë” i autorit Besnik Mustafaj ofron një perspektivë të veçantë mbi historinë, duke na paraqitur një Shqipëri të imagjinuar ndryshe dhe më optimiste. Nëpërmjet një tregimi distopik që sfidon realitetin historik, ai na nxit të mendojmë thellë për fatin e vendit tonë. Ky roman përfaqëson një kombinim të guximshëm mes fakteve historike dhe imagjinates krijuese, duke ndërtuar një vizion për një Shqipëri të pavarur dhe të fuqishme në vitin 1878.
Shkruan: Melisa Muçkurtaj
Mustafaj ndan romanin në tri pjesë të titulluara: “Përkthyesi M.B”, “Historiani D.D” dhe “Biografi B.J”, ku secila sjell një histori të veçantë në dukje të pavarur, por të lidhura nga fati i Shqipërisë.
Pra, çdo pjesë, ndonëse në dukje e veçantë dhe e izoluar, del të jetë një element i rëndësishëm që kontribuon në kontekstin dhe thellësinë e historisë së përgjithshme.
“Përkthyesi M.B” na ofron një eksplorim të thellë dhe emocional të jetës dhe përvojave të Iskanderit. Ne zbulojmë ndjenjat, dilemat dhe sfidat që e shoqërojnë protagonistin, çka e bën atë të lidhur ngushtë me fatin e Shqipërisë. Kjo narrativë ndihmon në nxjerrjen në pah të natyrës së ndërlikuar historike dhe kulturore të vendit, duke na ofruar një perspektivë më të pasur mbi zhvillimet e tij përgjatë kohëve.
Në anën tjetër, ‘Historiani D.D’ na ofron një shqyrtim të thellë të historisë së dashurisë përmes lidhjes së veçantë mes një anglezi dhe Hanës, një vajze nga Gjakova. Kjo marrëdhënie romantike shkon përtej vetëm një historie dashurie; Një dashuri e tillë, që tejkalon kufij dhe tradita të ndryshme, ilustron një nga temat kryesore të romanit: ndjenja e dashurisë si një forcë që arrin të lidhë dhe ndajë popujt. Megjithëse Hana është myslimane, dashuria e tij për të i jep një dimension të ri identitetit dhe kulturës shqiptare, duke theksuar vlerat humaniste përballë pengesave të ndryshme sociale.
Romani ‘Fati i marrë’ shfaqet si një vepër letrare që tejkalon thjesht historinë e një dashurie, duke u bërë një reflektim i thellë mbi kompleksitetin historik të Shqipërisë. Në pjesën e tretë, titulluar ‘Biografi B.J’, autori sjell në sipërfaqe fakte tronditëse të historisë, duke përfshirë ngjarjen e dhimbshme të masakrës së Manastirit.
Këto ngjarje historike të përshkruara në roman shërbejnë si një kujtesë e fuqishme për pasojat e tmerrshme që kanë shoqëruar shqiptarët përgjatë historisë së tyre. Ato nxjerrin në pah përmasat e tragjedisë dhe dhimbjes që kanë kontribuar në formimin e identitetit kombëtar shqiptar. Duke i shqyrtuar këto momente të errëta, ‘Fati i marrë’ na fton të reflektojmë mbi sfidat e kaluara, si dhe mbi ndikimin e tyre në ndjenjën tonë të përkatësisë kulturore dhe historike. Kjo qasje e thelluar ndihmon të kuptohet se historia nuk është thjesht një grumbull ngjarjesh, por një proces dinamik që vazhdon të formojë vetëdijen dhe identitetin e një kombi.
Një element kyç që lidh të tri pjesët e romanit është figura e Benjamin Disraelit, i cili luan një rol dinamik dhe shumëdimensional. Ai paraqet një paletë të gjerë emocionesh dhe përvojash, të cilat pasqyrojnë kompleksitetin e historisë shqiptare. Disraeli kalon nga një admirimi i thellë për figurën legjendare të Iskanderit, simbol i heroizmit dhe shpirtit luftarak, në një ndjenjë të thellë dashurie për Hanën, e cila përfaqëson aspektin më intim e njerëzor të jetës së tij. Mustafaj romanin “ Fati i Marrë” e krijon si një labirint dinamik ngjarjesh që përfshijnë histori, dashuri dhe identitet, e figura e Benjamin Disraeli-t shërben si një pikë referimi. Romani eksploron konceptin se historia mund të kishte ndjekur një rrugë tjetër, dhe në këtë dritë, Besnik Mustafaj e ripërcakton Shqipërinë si një komb që i ka mbijetuar sfidave. Ai nis nga një vizion optimist për një Shqipëri të pavarur që do të shërbejë si një shembull i jashtëzakonshëm për demokraci dhe mirëqenie në nivel rajonal dhe më gjerë.
Për Besnik Mustafajn, ky rrëfim përbën një ‘ëndërr të bukur,’ siç e përshkruan ai, plot me shpresë dhe aspirata. Kjo ‘ëndërr’ na motivon të ndjekim një vizion më të gjerë, duke eksploruar mundësitë që shtrihen para nesh dhe duke na inkurajuar të besojmë se Shqipëria e dëshiruar është e arritshme.
Pra, shërben si një urë mes historisë reale dhe imagjinatës, duke krijuar një panoramë të re dhe më nuancuar për Shqipërinë. Autorin e shquan një mjeshtëri në transmetimin e emocioneve të thella, duke na nxitur të reflektojmë mbi të gjitha potencialet që historia na ofron, nëse ne e transformojmë mënyrën e të shkruarit dhe të menduarit për të.
Ky roman na ofron një distopi, me një perspektivë alternative, duke shqyrtuar se si do të kishte qenë Shqipëria nën kushte të tjera. Me anë të fiksionit, autori ndërton një narrativë ku vizioni i një Shqipërie të bashkuar dhe të pavarur është në qendër; një vend ku dashuria dhe politika nuk janë armike, por aleate që krijojnë mundësi të reja dhe shpresë për qytetarët e saj.
Sa i përket titullit ‘Fati i Marrë,’ është i mbështetur në vargjet e Naim Frashërit. Një titull ky që përshkruan tensionin mes historisë dhe imagjinatës, mes asaj që është dhe asaj që mund të ishte. Sikurse përmes titullit ashtu edhe përmes personazheve dhe ngjarjeve del në pah tensioni mes asaj që ka ndodhur dhe asaj që mund të ketë qenë. Kjo përplasje, është pikërisht ajo që ndihmon në theksimin e rëndësisë së njohjes së të kaluarës për të krijuar një të ardhme më të qëndrueshme.
Mendoj që kjo vepër nuk është thjesht një Shqipëri e rikonstruktuar, por një rrugëtim përmes ngjarjeve dhe figurave që kanë ndikuar në formimin e kombit, duke na ofruar një kuptim më të thellë të sfidave dhe aspiratave të tij. Duke ndërtuar një dialog mes së kaluarës dhe së ardhmes, Mustafaj na nxit të reflektojmë mbi historinë tonë dhe të nxjerrim prej saj mësime të vlefshme, që mund të na udhëheqin drejt një të ardhmeje më të ndritur. Aspiratat tona për këtë të ardhme marrin trajtë konkrete, sa “ëndërr e bukur” na shfaqet ky “Fati i Marrë”./KultPlus.com
