Enigma e një fotoje të shkrepur në Shkodër nga Marubët, më 16 shkurt të vitit 1938, lidhet me një ngjarje të rrallë, historike për kulturën. Është një foto ekskluzive në “çajin e profesorëve të Gjimnazit Shkodër”. Fotoja fillimisht është publikuar para pak kohësh nga e bija e Lasgush Poradecit, nxjerrë nga arkivi i poetit, ku ruhej prej 80 vjetësh.
Historia duket e thjeshtë: Asdreni, i plakur tashmë, po vinte për një vizitë në Shqipëri, i ftuar në Shkodër nga shoqëria e arteve të bukura “Rozafat”, të cilit iu bashkua edhe Lasgush Poradeci. Për nder të kësaj vizite u organizuan tri ditë festime. Shtypi i kohës e ka pasqyruar gjerësisht këtë ngjarje, udhëtimin e dy poetëve në Shkodër, duke u pritur “me shfaqje të nxehta simpatie e admirimi”. Para një publiku jashtëzakonisht të dendur, në sallën e kinema “Rozafat”, Atë Gjergj Fishta u dha mirëseardhjen dy poetëve toskë, duke mbajtur një fjalim të jashtëzakonshëm. Në fund: Përqafim patetik, me lot e fjalë ngashëryese nga Asdreni, duke prekur gjithë popullatën e mbledhur në nderim të tij.
Fotoja dhe kronika e ngjarjes publikohet në “Përpjekja” e Branko Merxhanit, si dhe në gazetën “Drita”, në këtë të fundit del një botim i posaçëm, me foton e rrallë të Fishtës gjatë ligjëratës për Asdrenin, të gjendur në Bibliotekën Kombëtare, bërë nga Marubët.
Në çajin e profesorëve të gjimnazit në Shkodër, shkurt 1938
Në grupin e të ftuarve që dhanë koncert, ishte edhe sopranoja Tefta Tashko Koço, si dhe pianistja Lola Aleksi, të dyja personalitete të kohës, të cilat, në nderim të Asdrenit, luajtën për herë të parë pjesë nga opera “Traviata”.
Shoqëria “Rozafat” ishte bujtësja e personaliteteve, e cila kishte 20 vjet jetë, dhe pak ditë para kësaj ngjarjeje kishte kremtuar 20-vjetorin e themelimit të saj, duke shënuar një rast unik në Shqipëri, për kontributin në artet e bukura, pothuaj në të gjitha fushat.
Por, nxitur nga përmbajtja e fotos, prej ku zbardhet kronika e kësaj ngjarjeje, një tjetër personazh historik, drejtor e mësues i gjimnazit të Shkodrës, Gasper Ljarja, bën një organizim të befasishëm duke nxjerrë në rrugë bandën e Shkodrës së asaj kohe, për të nderuar dhe për të pritur Asdrenin e Lasgushin. Këta dy poetë nuk ishin rastësisht së bashku në udhëtimin e Shkodrës. Çfarë dallon në këto marrëdhënie të viteve ’30, është vlerësimi dhe koshienca për vlerat e këtyre personaliteteve, duke i nderuar në kohë reale. Asdrenin dhe Lasgushin e lidhte një miqësi e jashtëzakonshme, ku njihemi se Asdreni e ka ndihmuar kur ai kishte vështirësi financiare gjatë studimeve në Austri, si rezultat i mosdërgimit të bursës.
Por viti kur Asdreni u ftua në Shqipëri, ardhur nga Bukureshti, me nismën e Koliqit, ministër Arsimi në këtë kohë, përkonte me kremtimet e 25-vjetorit të shtetit shqiptar, dhe ishte një kujdesje e posaçme e shtetit shqiptar për dy poetët.
Më poshtë botojmë të plotë kronikën e ngjarjes, çfarë ndodhi në kinema “Rozafa” më 1938, botuar në gazetën “Drita”, e përditshme nacionale, si një numër i posaçëm më 13 shkurt.
Çfaqje artistike për nder të vjershëtorit plak, z. Aleksandër Drenova
Shkodër, 13-Sikur e dini, kemi tash nji javë në mes t’onë atdhetarin e vjershtarin plak, zotin Aleksandër Drenovën (Asdren), i cili ka qenë dhe vazhdon të jetë nji idhull (idol) i atdhetarëve, jo vetëm të Shkodrës, por i të tanë Shqipnis. Pse, jeta e Asdrenit, asht nji brilant qi shkëlqen madhnueshëm ndër virtyte e vepra atdhetarije, sikur e vërtetojnë botimet e tija krejt urti e flakë dashunije për atdhe. Qarqet e Shkodrës, pra intelektuale-patriotike, ndijnë nji gëzim të jashtëzakonshëm qi kanë pasun fatin e mirë t’i shohin syt e t’i ndigjojnë kuvendin këtij atdhetari letrar. Dhe kët gëzim e kënaqë të posatshme e provojnë prej se:
a) Asdreni qe ndër puntorët ma të parë të shvillimit t’ides kombëtare, asht nji veteran prandej në kuptimin ma të këthellë qi ka fjala;
b) Asdreni nderoi përherë secilën vepër qi qe në dobi t’atdheut pa u tërhjekë prej kurrnji pasioni dhe pa vështrue se çelsi a misjoni kishte në jetë ai qi e kryente;
c) Asdreni qëndroi përherë larg ndërlikimesh e kundërshtimesh të pjelluna përgjithësisht prej rase a nakari.
Në fund Asdreni, tërhjekë të gjitha zemrat e atdhetarëve të mirë e të drejtë, pse asht urtoja apo modestija e mishnueme.
Të gjitha këto arsye e shtynë Shoqnin e Hartëve të bukura të Shkodrës “Rozafat”, të bajnë të vetin dishirin e intelektualve dhe atdhetarve të qytetit t’onë për t’i çfaqun këtij patrioti letrar, me anën e njij manifestale publike e të çqueme, nderimin e miradijen për shërbimet qi i ka bamë kombësisë.
Edhe, të shtundën në mëngjes më 12 të këtij moji, mbas njij vendimi qi mirrte Këshilli i Shoqnisë “Rozafat” dhe pregatitjeve të para qi bante, i çpallte popullit të Shkodrës se, për nderë t’Aleksandër Drenovës, po ipte, në sallën e Kinemas “Rozafat” nji koncert me anën e orkestrës së saj, tue marrë pjesë edhe artistët shqiptarë, Zojushat Tashko e Aleksi. Çpallja njoftonte edhe se poeti kombëtar, At Fishta do të hapte çfaqjen artistike me nji ligjëratë të tij simpathije ndaj Mikut e çquem qi ka urdhnue në Shkodër.
Menjëherë pas kësaj çpallje, të gjitha lozhat, parterre dhe galeritë e kinemas “Rozafat”, u kaparuan. Në kohën kur po fillonte koncerti, s’kishte jo vend për të ndejun, por as nji pllambë shesh për të lëvizë. Publiku pothuej as frymë nuk mirrte me kaqë respekt e urti qëndronte. Të dukej sikur t’ishe në nji tempull e jo në nji sallë theatric. Vetëm, kur mërrijtën poetent Fishta, Asdreni, Lasgushi e Ernesti, për të cilët ish rezervue nji lozhë e posatshme pranë palkit, shpërthyen duertroktijet në të katër anët.
Çfaqja artistike nisi me marrjen e njij cope muzike prej anës s’orkestrës së Shoqnis “Rozafat” dhe, fill mbas kësaj, duel në palko At Gjergj dhe nisi ligjëratën nën heshtjen e plotë të publikut. Përkujtoi, ndër fjalët e tija të thjeshta, kohën e robnis e peripetit dhe andrrat e asaj kohe dhe shënoi shkurtazi veprat e ndryshme qi kanë krye ata qi u përpoqën për shvillimin e idealeve kombëtare, tue ramë edhe dëshmorë për ta.
Tha se këta ideale i ngjalli e i plazmoi fuqija e fjalës së shkrimtarëve e sidomos të poetenve kombëtarë dhe theksoji se nji prej këtyne asht Aleksandër Drenova, ai për të cilin po bahej ajo manifestatë prej anës së popullit shkodranë në shej nderimi dhe evarije. Shoqnis “Rozafat” qi kishte organizue kët çfaqje i drejtoj përgëzimet e tija dhe i uroi ditë përherë ma të mira për përparimin të kombit e lumni t’Atdheut e të Fronit. Duertrokitjet, mbas këtynë fjalve, plasën në të katër anët dhe vazhduen për nji kohë të gjatë.
Në kët moment, duel në palko Aleksandër Drenova, i cili, i prekun aqë thellë në zemër për çfaqjet qi iu drejtojshin, nuk muejti të nxjerrë fjalë prej goje, por përqafi me nji thjeshtësi At Gjergjin, përqafje qi ju këmbye po me at semplicitet, çka provokoi duertrokitje e enthusjasëm aqë të thekshëm në publik sa ishin asish qi nuk mbajshin lotët. Ky akt, duem me thanë përqafja e dy vjershtarve në palko, qe me të vërtetë pathetik e i madhnueshëm.
Mbasi mori nji copë tjetër orchestra, Ernest Koliqi, duel në palk me nji djalë të vogël, të nipin e dëshmorit Zef Harapit, të cilin e paraqiti tue thanë se do të lexonte nji vjershë patriotike t’Asdrenit nji prej aso vjershash qi ngallnuen axhen e tij për të dhanë jetën për atdhe. Leximi i vjershës provokoi duertrokitje tjera të zjarta e të parreshtuna.
Mbrapa mandej vazhdoi eksekutimi i copave t’orkestrës dhe të këndimit të Zojushës Tashko e përcjellun me piano prej Zojushës Aleksi.
Zojusha Tashko, sikur dy netë ma parë, tregoi nji aftësi të çqueme në këndim dhe zotnimin e njij zani të pastër dhe të shprehjeve lirike. Artistija e ynë u çfaq në naltësin e hartit të saj sidomos në këndimin e copës së Traviatës, Follie, Follie, të cilën e këndoi plot mjeshtëri e gjallni në fund të koncertit.
Gjithashtu, tregoi zotsi e shkathsi të çqueme në piano Zojusha Aleksi. Si sosi koncerti, z. Aleksandër Drenova, falenderoi publikun nga lozha ku kish zanë vend. Edhe ky e drejtoi përsëri duertrokitje dhe çfaqje nderimi ma të përzemërt e të nxehtë. Asdreni po vazhdon të vizitojë institutet kulturale të qytetit t’onë. Trupi i profesorave të gjimnazit shtetnuer e ftoi në drejtorin e shkollës dhe e gostiti me nji vermouth, ku morën në grup edhe nji fotografi kujtimi. /Violeta Murati/ KultPlus.com
Të dashura nana uroj të jeni mirë, sot po ju shkruaj një përjetim timin në plazhin e Durrësit.
Dola për kafe dhe shoh një familje me një bebe, nana e re i thotë vjehrrës, ja kjo është Razija që na jep këshilla.
Vjehrra e saj kthehet nga unë dhe fillon bisedën pa asnjë pikë kulture, më tha se nipin e saj nuk e lejon të flej natën pa qorape sepse ashtu i ka rritur fëmijët e saj, më tha se nipi i saj do ushqehet prej muajit të gjashtë me ushqime familjare dhe më tha se unë po u’a fus në kokë idetë moderne nanave të reja.
Mbeta e hutuar nga gjithë këto konkludime, për një sekond e shikova nusen e cila përmes syve shihej se kërkonte nga unë të reagoj dhe të i’a tregoj vendin asaj.
I thash zonjës me qetësi e shumë kulturë që nipi juaj nuk ka nevojë për qorape në gjumë aq më pak në pikun e verës, i thash se ushqimi duhet të filloj gradualisht e jo të fillohet me atë familjar sepse i bën dëm dhe në fund i thash atë që e priste nana e re, që ju jeni Gjyshja e fëmijës dhe se ju nuk do duhej të merrni primatin e të flisni për të.
U çmend nga kjo e fundit por për të mos diskutuar më shumë vazhdova rrugën time duke u përshëndet paraprakisht bebushin dhe nanën.
Pasi u ula për të pirë kafen time fillova të mendoj se sa nana të reja jetojnë në presione të tilla, nuk mund t’a perceptoj se si është e mundur të mendohet se keni të drejtë t’a rritni një fëmijë që nuk është i juaji sipas mënyrës tuaj.
Ndihma e këshillat e gjysheve janë të mirëseardhura e të arta por gjyshet si kjo që e takova unë kanë probleme me veten.
Nana të reja mbledhni veten dhe mos lejoni askënd të merr vendime për copën e shpirtit tuaj.
Përderisa fëmija ka nanë e babë të aftë fizikisht e psiqikisht për t’u përkujdesur për të ju të tjerë inkuadrohuni vetëm kur u kërkohet ndihmë.
E mërzitur dhe e indinjuar me mendësinë e disa grave moshatare të mia.
Ansel Elgort, Miles Teller, Austin Butler, Harry Styles, janë konkurrentë në garën për të marrë rolin e njërit prej këngëtarëve më të mëdhenj të të gjitha kohëve.
Vetëm njëri prej aktorëve do të interpretojë Elvis Presleyn në filmin biografik që do të realizohet për të.
Producenti dhe skenaristi Baz Luhrmann, dëshiron që ta gjejë një aktor që të jetë i aftë ta transmetojë tek publiku, të njëjtin efekt si vetë këngëtari.
Filmi do të tregojë për marrëdhënien e këngëtarit me menaxherin e tij Tom Parker, rol të cilin do ta interpretojë me shumë mundësi aktori Tom Hanks.
Parker kontrollonte çdo gjë në lidhje me Presleyn, si në jetën personale dhe atë profesionale, madje mori gjysmën e fitimeve, edhe kur këngëtari vdiq në 1977. /KultPlus.com
Një misionar protestant, me ca vite të kaluara në Shqipëri,
u ul gati tetëdhjetë vite më parë të shkruajë tezën e magjistraturës. Pas
hulumtimesh e mbledhje materialesh, kishte zgjedhur për të një temë që kërkonte
kurajë në të shkruar. Përfundimet e punimit të tij ishin shpesh dramatike,
përvëluese, ndoshta të papërtypshme, por sidoqoftë, pa dyshim, tejet të
guximshme.
Edwin E. Jacques, historian e studiues amerikan, i kaloi
vetëdijshëm kufijtë e një misionari të thjeshtë protestant, pa e hequr nga
mendja pozitën e tij. Studimi i bërë islamizimit të Shqipërisë nuk kishte vetëm
konture historike; brenda kontureve fetare të trajtesës ai përdori fjalë
ligështuese për terrenin ku ngjau islamizimi.
Arsyet pse ky punim është përmendur fare pak deri më tani
duhen kërkuar, me të drejtë, besoj, te përfundimet e nxjerra nga autori. Në to
duhet kërkuar dhe mungesa sot e gatishmërisë nga ana e bashkëfetarëve të tij
për ta parë atë të botuar në shqip. Pakënaqësia e tyre për botimin në shqip ka
qenë e hapur!
Për teologun Ismail Bardhi, shkruesin e parathënies së
botimit në shqip, “Islamizimi i Shqipërisë nën turqit”, është një sfidë e madhe
kombëtare, fetare, kulturore dhe institucionale. Prandaj, guximi i autorit
Edwin E. Jacques për ta shkruar atë tezë do të mbetej i pamjaftueshëm nëse nuk
do të gjendej dhe guximi për ta botuar në shqip. Guxim të cilin e pati
Fondacioni “Alsar”!
Shkrues dhe i një tjetër vepre voluminoze për shqiptarët,
Edwin E. Jacques jetoi, punoi e veproi në Shqipëri mes viteve 1930-40 të
shekullit të kaluar. Në Korçë, një ambient i përshtatshëm për misionin e tij,
ai filloi të qartësojë idetë për atë që i dukej një anomali, orienti në
oksident, Shqipëria myslimane! Misionarin protestant duhen ta kenë munduar disa
pyetje gjatë kësaj periudhe. Më këmbëngulëse mes tyre duket të ketë qenë ajo se
pse përqindja e konvertimeve ishte më e madhe në Shqipëri se gjetiu. Përgjigjja
ka realitet brenda, një realitet me të cilin pakkush ka dëshirë të përballet.
Objektivitetit të autorit mund t’i vihet pikëpyetje nga ata
të cilët do të mbeten të pakënaqur me përfundimet e punimit, e që sigurisht do
të jenë shumë, veçse nuk mund të mohohet serioziteti i plotë në të shkruar. Atë
e kanë ndihmuar burime të shumta në mëtimin akademik për t’i vënë në binarë të
qëndrueshëm idetë në mendje. Shumë nga këto burime janë cituar për t’i ardhur
në ndihmë tezës.
Katër kapituj bëjnë një shtjellim të plotë në kohë dhe
hapësirë; analizohet gjithçka, nga hyrja e krishterimit në Shqipëri te joshja e
Islamit për natyrën e shqiptarit. Një kapitull më vete i kushtohet Krishterimit
shqiptar, pretendimit për themele apostolike, për të cilin shkruesi i tezës
thotë se është i pamundur një pohim pozitiv, përkundër peshës së mundësisë.
Kapitulli i dytë pason të parin kronologjikisht, duke na sjellë te historia e
Shqipërisë nën turqit. Një analizë e gjatë historike trajton figurën e
Skënderbeut, të administrimit turk, të organizimit të Krishterimit shqiptar, të
rebelimeve shqiptare kundër turqve, të autonomive lokale dhuruar guvernatorëve
lokalë, të masave reformatore, të rilindjes kombëtare. Qëndrimit osman ndaj
Krishterimit, në pikëpamje të përgjithshme, i janë lënë paragrafe më vete, ku
lexojmë për politikën liberale të habitshme të qeverisë osmane, për liritë dhe
privilegjet e dhëna jomuslimanëve.
Për politikat turke që ndikuan në islamizimin e Shqipërisë
flet kapitulli i tretë. Këtu e në vazhdim, deri në fund të punimit,
parashtrohen aspektet objektive dhe subjektive të islamizimit. I thelluar në
studim, qartas me njohuri të gjera, autori citon në këtë kapitull porosinë
kur’anore se “Nuk ka detyrim në fe”.
Mungesa e unitetit fetar në Shqipëri, karakteri dekadent i
krishterimit shqiptar, botëkuptimi materialist i shqiptarëve dhe joshja e
islamit për natyrën shqiptare, renditen në kapitullin e katërt si
karakteristikat që e ndihmuan islamizimin. Edwin E. Jacques i bën shumë njerëz
të ndihen ligsht me ato çfarë do të lexojnë në këtë pjesë. Mes shumë
përshkrimeve të ashpra të autorit, më duket me vend të citoj vetëm fare pak
gjë, sa për ilustrim, “Doktrina dekadente ortodokse dha fryte në të jetuarit
dekadent heterodoks. Krishterimi ishte reduktuar në një cikël të përciptë
ceremonish dhe detyrash, një zëvendësim joshpirtëror i akteve formale të
devotshmërisë për të jetuarit etik të krishterë.”
Kur flet për botëkuptimin materialist të shqiptarit, autori
thekson se ai e mban fenë lehtësisht mbi shpatullat e tij, se faktor vendimtar
për shqiptarët nuk është fetarja, por materialja. Shqiptari ishte materialist,
shkruan ai, i paprekur nga konsideratat shpirtërore kur këto binin ndesh me
interesat e tij materialiste. Në këto karakteristika i sheh shkruesi i tezës,
misionari protestant, më së tepërmi arsyet e islamizimit.
“Islamizimi i Shqipërisë nën turqit” është një punim i
shkruar shumë e shumë kohë më parë, por aspak i vjetëruar. Pa ndjeshmëritë që
zakonisht e mbërthejnë një studiues apo akademik vendas dhe që nuk e lënë të
pohojë gjithçka, Edwin E. Jacques na ka dhënë këndvështrimin e tij mbi
islamizimin e Shqipërisë. Krahas kësaj, ai vë në dukje se udhëheqësit e vendit
po përpiqen dëshpërimisht që nga krijimi i Shqipërisë së lirë ta shuajnë
ndërgjegjen fetare të popullit, e se mbi këtë bazë shteti ka miratuar politikën
e mirënjohur të marrjes nën mbrojtje të fesë me qëllim që ta dobësojë atë!
Edwin E. Jacques nuk na ka dhënë një histori të thjeshtë
islamizimi; teza e tij ka në të shumë më tepër se ç’na sugjeron titulli. E
vërteta e këtij misionari protestant ndoshta djeg, por duhet mësuar!
Gjakova dhe Malësia e Gjakovës, kanë pritur sot, Eliot Engel, mikun e madh amerikan të shqiptarëve në Kosovë dhe kongresmen në SHBA, të cilit i kishin rezervuar një pritje madhështore.
Sipas një njoftimi në rrjetin social në Facebook të Kuvendit
Komunal të Gjakovës, Engel fillimisht ka vizituar Qendrën Kreative “Bone Vet”,
me ç ‘rast nga stafi i kësaj qendre dhe nga kryetari i komunës së Gjakovës
është njoftuar për së afërmi me aktivitetin e përditshëm dhe misionin e “Bone
Vet”.
Sipas njoftimit, kongresisti Engel i shoqëruar nga
bashkëshortja e tij, bashkëpunëtorët dhe dy veprimtarët shqiptaro – amerikan
Harry Bajraktari dhe Rrustem Geci, është ndalur në pikën kufitare të Qafë
Morinës, aty ku është zhvilluar ceremonia e emërtimit të rrugës Ponoshec –
Bajram Curri, me emrin “Eliot Engel”, vendim ky i marrë bashkërisht nga komuna
e Gjakovës dhe bashkia e Tropojës.
“Krahas kryetarit të komunës së Gjakovës Ardian Gjini dhe kryetarit të bashkisë së Tropojës Besnik Dushaj, në pritje të kongresistit Engel ka dalë edhe presidenti i republikës së Shqipërisë Ilir Meta.
Në ceremoninë e zhvilluar me këtë rast, kryetari Gjini dhe
kryetari i bashkisë së Tropojës Dushaj, janë shprehur falënderues për
kontributin e madh të kongresistit Engel, ndërsa kanë shtuar se emërtimi i
përbashkët i rrugës me emrin e tij, është edhe një dëshmi më tepër se ky
kontribut nuk është dhënë kot, por ka ndikuar shumë që shqiptarët në të dyja
anët e kufirit të jenë të lirë dhe më të bashkuar”, thuhet në njoftim.
Siç thuhet në njoftim, presidenti shqiptar Ilir Meta, në
fjalën e tij ka thënë se emërtimi i rrugës me emrin e Eliot Engel është më e
pakta që shqiptarët kanë mundur të bëjnë për të nderuar kontributin e tij dhe
të popullit amerikan, por ka shtuar se në aspektin emocional emri i Eliot Engel
është jo vetëm në këtë rrugë, por në zemrat e të gjithë shqiptarëve në tërë
botën.
Ndërkohë, duke folur para të pranishmëve, vet kongresisti
Eliot Engel se përgjatë këtyre viteve ka dëgjuar për Shqipërinë dhe Kosovën dhe
për mikpritjen e shqiptarëve, por tashmë është i lumtur që ka ardhur edhe
personalisht t’i shoh këto dy vende të ta përjetojë këtë mikpritje.
Ai ka rikujtuar ditët e vështira të shqiptarëve dhe faktin
se ky popull nuk e humbi asnjëherë shpresën duke luftuar për liri e demokraci,
prandaj edhe ka garantuar se me këtë frymë, aleanca dhe miqësia në mes të
popujve shqiptar dhe atij amerikan nuk do të zhduket asnjëherë.
Kongresisti Engel dhe delegacioni që po e shoqëron kanë zhvilluar një vizitë edhe në qytetin e Bajram Currit dhe në Luginën e Valbonës, për tu kthyer përsëri në Gjakovë, për të vënë kurora me lule në Pllakatin e vendosur në sheshin “Tom Lantosh” dhe për të zhvilluar një takim me kryetarin e komunës së Gjakovës Ardian Gjini. /Telegrafi/KultPlus.com
“Candide” ka botuar, të enjten e 20 tetorit 1927, në faqen n°7,
intervistën e Claude Prevost me aktorin e famshëm me origjinë shqiptare, Aleksandër
Moisiun, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos),
Mat – Albania”, e ka sjellë në vijim për publikun
shqiptar :
Moisiu dhe publiku parizian
Ndërsa Aleksandër Moisiu po rregullonte me kujdes, në skenën e Atelier,
ndriçimin e kafkës së Hamletit, e pyes regjizorin e tij :
— A jeni të kënaqur ?
— Oh ! po ! shumë ! shumë !
Ky gëzim tregon një mirënjohje tek aktorët që takoj.Shtrëngimi i duarve bëhet më i ngrohtë me drejtorin e
tyre.
— Asnjëherë – më
tha ai – nuk e kam ndjerë publikun aq afër meje. Ai ndjen synimet më të vogla,
hollësitë më të vogla i bien në sy para se ato të jenë përkthyer plotësisht.
Dhe gruaja e tij,
bashkëpunëtorja e tij, shtoi : — Ai paguan faturën para se të marrë atë që i
takon atij !
— A ndryshon
publiku gjerman në këtë drejtim me atë francez ?
— Po. Ai është në
kërkim të përpjekjeve (risive), në vend që të shijojë pasivisht atë që është e
bukur në vetvete.Është më i ashpër dhe mirëpret vetëm atë që shënon një
hap të ri drejt modernizmit.
— Ndikimet që ai
pëson nuk janë ndoshta të njëjtat ?
— Ne vuajmë më
shumë sesa ju ndikimet orientale, të cilat, tek unë, zbuten falë origjinës time
latine.Të gjithë popujt, madje vetë Amerika, nuk mund të
shpëtojnë nga joshja e fuqishme e teatrit rus, me Chekoff (Çehov).Dhe ne, më pak se ndonjë prej tyre.Aty duhet të kërkojmë qetësinë naive, paqen e
brendshme dhe rrezatuese.Në Rusi, teatri
është shpirti i një populli. Jashtë popullit, nuk ka shpëtim.
— A besoni se në
Francë, ajo që keni luajtur është e arritshme të kuptohet nga të gjithë ?
— Jo. Edhe pse çdo
mbrëmje salla është mbushur plot, deri në karrigen e fundit, publiku përfaqëson
një elitë intelektuale, një pjesë të vogël të popullit.Përderisa teatri nuk do të jetë shprehja e turmës, ne
do të kemi “copëza-biskotash”, “copëza-bonbonesh”, si në Berlin ashtu edhe në
Paris.
— A e mbështetni
bashkëpunimin e publikut dhe aktorëve, si në Francë ashtu edhe në Gjermani ?
— Jo. Është e
pamundur në të dy vendet.
Aleksandër Moisiu
mendon.
— Mendova, në
Moskë, se kisha përjetuar gëzimin më të madh të jetës sime, para pritjes
entuziaste që mora. E kisha krejt gabim : Nuk isha ende në dijeni për pritjen
që më rezervonte Parisi !
Ka filluar xhirimet filmi “Zgjoi” me regji dhe skenar nga Blerta Basholli. Ky film është bashkëprodhim mes Kosovës, Zvicrës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, përcjell KultPlus.
“Zgjoi” është debutimi i regjisores kosovare Basholli me bashkëproducent shqiptar Paskal Seminin, i cili sjell në ekranin e madh historinë e Fahrijes që kërkon ende bashkëshortin e humbur në luftë. Për të siguruar mbijetesën e familjes ajo fillon një sipërmarrje të vogël duke rritur bletë. Kur bletët bëhen agresive ndaj saj, Fahrijes i duhet të vendosë se si do të bëjë paqe me to por mbi të gjitha, me veten.
Aktorët në rolet kryesore janë: Yllka Gashi, Çun Lajçi,
Kaona Sylejmani, Mal Safqiu, Aurita Agushi, Kumrije Hoxha, Adriana Matoshi,
Blerta Ismaili, Molikë Maxhuni, Valire Zeneli etj.
Filmi është financuar nga QKK Kosovë, Fondi Shtetëror Zvicerian, Cineforum i Kantonit Gjenevës, Televizioni Kombëtar Zviceran RTS, QKK Shqipëri dhe Agencia Filmit Maqedoni. / KultPlus.com
Çdo kujtim që lidhet me babain e tyre, Lulja dhe Paulini e sjellin në mënyrën më letrare, të edukuar prej kësaj figure prindërore.
Lulja e ka
këtë emër sepse gjyshja e saj, nëna e nënës, e ka pasur këtë emër, ndërsa
Paulini mban emrin Paulin – gati njëjtë sikur nëna e tij – Paulina.
Lulja, sot
një juriste dhe Paulini një prokuror, janë fëmijët e Anton Pashkut dhe Paulinë
Pashkut.
Dy njerëz tek të cilët vërehet i njëjti nur sikur i Anton Pashkut – një prej shkrimtarëve më të mirë që ka njohur gjuha shqipe, e vazhdon ta njohë e ta zbulojë sot. Se sa i pazbuluar e shpesh i ashiqarshëm ka qenë Anton Pashku, fëmijët e tij ulen në tryezë me mua dhe tregojnë kujtimet më të mira, të cilat padyshim i lënë në harresën e momentit të tjera çaste të një dite normale jetësore që nis me një shkrimtar dhe përfundon me po të njëjtin.
Anton Pashku
*
“Si fëmijë, e kam pasë gjithmonë në qef kitarën. Pata fillu me mbledhë pare, me kursy, për me e ble këtë kitarë që e pashë. Unë i tregova babës që po kursej për me ble një kitarë dhe si duke tai ka shku dhe e ka kqyrë sa kushton kitara. Më vonë ai vjen edhe më thotë se po i vyn disa pare borxh – më tha që mi kthen. Shkova i morra unë paratë që i kisha kursy edhe më tha – kadale se duhet një marrëveshje që unë me ti kthy paret, që ti me qenë ma e sigurtë. Kjo ka qenë edhe kontrata e parë në jeten teme, ai e shkruajti në letër: Anton Pashku – po i marr prej vajzës teme kaq pare dhe i kthej në filan datë. Mas 2-3 ditve edhe mi kthej paret aq sa mi kish marrë – si shenjë falenderimi që e kom ndihmu mi dha edhe të tjera dhuratë, e ato mjaftonin për me e ble unë kitarëtn. Atë pasdite shkum dhe e murrëm kitaren, kitaren e bardhë e cila hala ekziston por osht e damtume, nuk funksionon”.
Lule Pashku me kitarën, nga albumi familjar
Lule
Pashku, vajza e Anton Pashkut, kërcen prej tregimi në tregim sikur nuk gjen
prehje kur flet për Antonin. Ajo e kujton babain e saj si njeri shumë të
dashur, i cili ka zgjedhur të tilla mënyrë për të depërtuar në diapazonin e
fildishtë e simpatik të fëmijëve të tij. Një baba stimulues, në një stil të
tillë që ndoshta nuk ka qenë gjithmonë direkt, por edukativ, me mënyra zbavitëse
dhe interesante për të marrë mirëkuptimin e fëmijëve.
Lulja është
më e vogël se Paulini. Paulini këtë gusht i mbushë 48 vjeç. Ndoshta një ose dy
vite para se ai të lindte, çifti pati një fëmijë i cili vdiq në lindje. Ai do të
ishte Gëzimi. Mjekët i thanë Paulinës se ajo nuk do të mund të bënte fëmijë,
sepse ekzistonte rreziku se do të vdiste. Gruaja e bukur e cila do të punonte
si kontabiliste në Bashkësinë Kulturore Arsimore të Krahinës në Prishtinë ishte
plot vetbesim se ishte mirë e shëndetshëm për të pasur fëmijë, sado që Antoni i
kishte premtuar dashuri edhe nëse nuk do të kishin asnjë fëmijë.
Në shenjë dashurie dhe mirënjohje ndaj insistimit të saj, Antoni e pagëzon djalin e parë me emrin e saj, Paulin.
“Si duket ky fëmijë ka qenë i lëndum, ashtu si duket qëllimisht e kanë bo mjekët, dhe për me e shpërla veten i thojnë prindërve që nana smundet me lindë. Baba pajtohet dhe thotë se do të vazhdojnë dashurinë. Mama insiston sepse e ka ditë që osht mirë, dhe më pas lind Paulini, edhepse atëherë kishin mendu që ka rrezik që nana me vdekë e fëmiju pshton” tregon Lulja. Ai që do të vazhdonte të duronte valët e jetës në heshtjen e librave të tij e dorëshkrimeve fletafleta, do të mbetej shkrimtari ynë – Anton Pashku.
Nga albumi familjar, Lule Pashku
*
N’çast ndjeu nji plogshti të madhe që ia
përshkoi tan trupin. Çdo gja i dukej e çuditshme, madje edhe vetvehtja. Kurr
nuk e kishte tradhtue fuqija si kësaj radhe. Nji lodhje e madhe e kaploi, tue
fillue prej qepallave të syve e deri te gishtat e dorës, që i dridhesin bashkë
me gotën. Ndjeu nevojën me u çue dhe me ikë prej atij vendi, por mendimi se kur
t’eci do të duket qesharak, e pengoi, krenarija e tij nuk e la. Ajo e bani me u
ulë edhe nji herë në karrike. Ndezi nji cigare dhe filloi me shikue i lodhun
fjollat e tymit.
(ANTON PASHKU)
Anton
Pashku, djali i Tonë Pashkut dhe nipi i Pashkë Bytyçit, vjen në jetë në
Grazhdanik afër Prizrenit. Tërë jetën, siç tregon sot djali i tij Paulini, ai
nuk ka pasur lidhje emocionale me Grazhdanikun. Ky vend asokohe ka qenë i vetmi
afër Prizrenit ku ka pasur një mami, dhe kur ka ardhë koha e lindjes, aty ka
lindur shkrimtari. Antoni e ka përmendur më së paku këtë pjesë, meqë rrënjët e
tij ishin në anë tjera.
Familja e
Antonit ka qenë nga Bujani, Malësia e Gjakovës, nga fshati Bytyç. Kah fundi i
shekullit 19 familja kanë kalu në pjesën e Hasit në Zym. Kështu së paku e
kujton Paulini, i cili mund ti numërojë deri në 14 breza të familjes, me emrat
që përsëriten: Ndreka ka qenë i pari, më pas Preka, Gjoni, Pjetri, Nikolla,
Antoni.
Shkrimtari
i lindur në vitin 1937, i cili më vonë do të ishte dora pas “Sinkopa”, “Oh”,
“Gof”, “Lutjet e mbrëmjes”, “Kulla”, shpesh ka pasur probleme me emrin e tij.
“Gjyshi kish pas shku kur kanë dashtë me pagëzu Antonin, tek Zoja Ndihmëtare në Prizren. Aty prift ka qenë njëfarë Don Rroku, i cili kur e ka pa emrin Anton ka thënë se ky fëmijë duhet me u pagëzu me emrin Ndue – që është versioni i emrit Anton në shqip. Mas shtatë ditëve Antonin baba i vet e ka regjistru në Komunë me emrin që e ka dashtë vet – Anton. Në Prizren thojnë se ka ndodhë njëherë një vërshim shumë i madh, dhe për pjesën katolike regjistruar kanë qenë në Kishën Katolike. Aty shumë njerëzve u janë paraqitë edhe emra të dyfishtë. Mamës, e cila në dokumente ka qenë Paulinë, prifti e ka regjistru si Palinë” tregon Lule Pashku.
Paulina Pashku, nëna e ndjerë e Paulinit e Lules
Ata që nuk e kanë lexuar Anton Pashkun, kanë gabuar. Dora e këtij njeriu ka shkruar edhe tregimet ‘Në stuhi’ apo ‘Klithma’, botuar në vitin 1957. Me tregime ai vazhdon gjatë tërë jetës, shpesh të përmbledhura e shpesh të shpërndara.
Antoni kishte të kryer shkollimin e mesëm – Gjimnazin real në Prishtinë. Gjithë kohën punoi në Rilindje, njëherë gazetar, mandej redaktor i rubrikës së kulturës e në njëzet vjetët e fundit, redaktor në Shtëpinë Botuese Rilindja.
Anton Pashku dhe Teki Dervishi / nga albumi familjar
*
Fëmija i parë është gjithmonë gëzim, edhe shpesh lazdrim.
“Unë e kom pasë një përshtypje që si fëmijë, prindërit kanë kqyrë me çdo kusht edhe me m`lazdru, ndoshta për atë edhe s’jom lazdru. Andërr nëse kom pa diçka, baba ka shku dhe e ka gjetë. Gjithmonë i kom dashtë anijet, marinarët, kapelat, me ja përmendë –çka kisha pasë qef me pas një kapuq të marinarëve, ai veç e ka pru menjëherë” tregon Paulini.
Paulin Pashku para shumë vitesh, nga albumi familjar
“Mama më ka tregu, thoshte kur vijsha në shpi, vijsha në të njëjtën kohë me Antonin, dhe kur i kqyrshim masditeve senet që i kemi ble dhurata, i kena ble të njejtat lodra për Paulinin” e vazhdon rrëfimin motra e Paulinit, Lulja.
Paulini, i
cili vdekjen e të dy prindërve e ka përjetuar rëndë dhe larg Kosovës, kujton se
fotografitë e tij me babën Anton janë gjithmonë kështu: Antoni e mban në qafë
Paulinin, një mani e bukur e fotografive dikur, kur pindërit luanin me fëmijët
dhe fotografoheshin në këto çaste lumturie.
Paulini është
e treta gjeneratë me të vetmin djalë në familje. Ai është i vetmi djalë, Anton
Pashku ka qenë i vetmi djalë dhe gjyshi i Paulinit, Toni bukëpjekës por i flaktë
pas librave, i vetmi djalë në familje.
“Mas vdekjes së gjyshes Lule, mas lindjes së motrës time Lules, nana osht smu. Unë e mbaj në mend këtë periudhë, baba ka qenë shumë i shqetësum dhe kanë qenë momente kur e ka tregu anën e keqe të tij. Në një anë ka punu, në anën tjetër nana në Beograd, kjo ka qenë periudha e parë dhe e vetmja kur babën e kam pa të mrrolun edhe tu e ngritë zanin. Kuptohet që me kalimin e viteve i kom kuptu gjanat ma mirë, atëherë osht dasht me qenë 4-5 vjeçar” tregon Paulini.
“Jam hasjan. Nuk kam lindur në Has, mirëpo të gjithë, babai, nëna, kushërinjtë, i gjithë farefisi vjen prej atje. Jemi nga Karashëngjergji, një fshat i rrethit të Prizrenit. Aty është i varrosur Shtjefën Gjeçovi. Epo unë s’e përjetova fare Karashëngjergjin. Kam lindur në Grazhdanik, fshat tre-katër kilometra larg qytetit të Prizrenit, në drejtim të Nashecit. Interesante është se sot vështirë do të më njihnin atje. Gati kurrë se vizitova Grazhdanikun, pas lindjes. Bile dyshoj se do të më lejojnë të varrosem atje, kur të vdes…?! Sidoqoftë, sipas dokumentit kishtar jam lindur më 1 janar 1937-shit, kurse sipas atij zyrtar-më 3 janar 1937. Mbiemrin Pashku e kam prej gjyshit. Ai quhej Pashk. Përndryshe familja ime u takon Bytyçëve (fis i Thaçit), që banonim përtej Pashtrikut, përmbi Gjakovë. Edhe sot, ai vend quhet Bytyç-Bujani dhe fshatrat përreth…. Ato janë brenda rajonit të Bytyçit. Me të ardhur në Karashëngjergj, të parët e mi themeluan fshatin e vet-të Bytyçëve. Ndërrimi i mbiemrave filloi pas 45-it. Ku ta di pse, ishte dekret zyrtar…I bërë nëpër zyrat e pasluftës.” (ANTON PASHKU)
“Antoni ka qenë shumë i lidhur me mamën, e ka pasë shoqe, se njëherë kanë pasë shoqni e më pas janë martu. Në Prizren kanë qenë së bashku në shkollë, ndërsa baba ka ardhë shumë ma herët në Prishtinë, rreth 15 vjet para familjes së mamës. Baba osht shoqnu edhe me dajën tem, e ka pasë shok. Nana e ka pasë mbiemrin e vajzërisë Mita. Kanë tregu që kur osht smu nana edhe ka shku në Beograd, baba kish pas vujt shumë, ka vujt derisa osht kthy nana shnosh në shpi. Fatin e keq e patën që prapë u smujtën kur isha në klasën e tetë, prapë në spital në të njëjtën kohë. Fati i mirë që u kthyn prapë shëndetshëm, dhe shpëtuan. Ka qenë kënaqësi me i pa bashkë, masditet i kanë kalu bashkë, kanë folë tema të ndryshme” tregon Lulja, por biseda asnjëherë nuk është e njëtrajtshme meqë të dyve u ngacmohet thellësia e kujtimeve dhe dëshirojnë t`i ndajnë ato edhe me mua.
“Në mramje,
ka lujt shah me mu. Prej Antonit kam fitu tri pasione: shahun, Gërmimë dhe
detin. Kemi shku në Gërmi e në Badovc, dilshim veç unë e baba. Shëtitshim, më
çojke nëpër rrugica të cilat si duket i ka njoftë mirë. Ka qenë notar i mirë” e
vazhdon kujtimin Paulini.
*
Anton Pashku nuk ka qenë një prind tradicional i kohës. E ka kërkuar mendimin e të tjerëve, ka respektuar mendimet ndryshe, aspak imponues. Është rritur në një familje tradicionale, 6-7 muajsh ishte kur shkoi të jetonte në Prizren. Baba i tij sakrifikoi shumë, njëjtë edhe gjyshi.
“Baba kështu
ma ka përshkru gjyshin e tij: ai nuk ka qenë i shkollum, ka qenë autodidakt, ka
pasë dëshirë me lexu. Baba m’ka tregu që gjyshi i tij i ka pru libra prej
Shqipnisë edhe pse ska ditë nashta as me lexu. Ai osht gëzu shumë kur i ka lindë
ky nip, dhe prej këtij njeriu e këtij gëzimi ka ndrru mbiemri i familjes, në
Pashku, e kjo ka ndodhë mas 45-tës. Ky njeri, qysh tregonte baba, ka pru një
deng libra që vetë s`dijke me i lexu, i rujke librat e i mbledhke” tregon
Paulini. Për Pashkun, thotë se ku ka shkuar ka blerë libra. Pashku ka qenë edhe
në çetën e Bajram Currit.
Për etjen
intelektuale të Antonit, Paulini thotë se me vetëdije kjo ka ndodhur ndoshta
krejt shkaku i gjyshit, Pashkë Bytyçit. Falë tij Antoni e krijoi personalitetin
e tij, aspak të kopjuar.
Anton
Pashku, shkrimtari i shqiptarëve, do të shoqërohej me shumë njerëz intelektualë
të kohës. Mes tyre, Antoni zgjodhi Ali Podrimën, ndërsa gruaja e Antonit
zgjodhi shoqe të mirë Fitoren – gruan e Aliut.
“Shkrimtarin
Ali Podrimja unë e kam kumar, ai mi ka pre flokët i pari. Me Lumin, djalin e tij,
kemi pasë shumë shoqëri. Lumin e maj n`men si shokun e parë të fëmijërisë, si
moshatarë jemi kon, pasi Dreni e Donika kanë qenë më të mëdhenj. Jom kon i prekun kur ka ndërru jetë, në atë
kohë rrallë ka ndodhë që ndonjë fëmijë me ndërru jetë. Baba me axhën Ali kanë
nejtë shumë, njëjtë edhe mama me tezen Fitore. Atëherë ka ekzistu një kllapë e
njerëzve kësisoj. Jemi shoqnu edhe me familjen e Azem Shkrelit dhe të tjerëve që
kanë jetu në lagjen Ulpiana e cila atë kohë ka qenë e banuar me shumë
intelektualë të kohës” tregojnë herë Paulini e herë Lulja, duke plotësuar hapësirën
e fjalëve mes tyre që dukshëm çon drejt të njëjtit destinacion – kryefjalës
Anton Pashku.
*
Shkrimtari e ka ditur frëngjishten, serbo-kroatishten dhe e ka kuptuar turqishten. I ka ndihmuar njerëzit në gjithçka, ka dashur ti ngritë njerëzit më lart.
Paulina Pashku, gruaja e Anton Pashkut
Anton
Pashku nuk është pajisur asnjëherë me pasaportë jugosllave. Nuk ka udhëtuar
shumë, tregojnë Paulini dhe Lulja. Si fëmijë, Paulini e kujton udhëtimin e
Antonit në Grac të Austrisë, gjatë Luftës së Dytë Botërore, me dajën e nanës i
cili ka qenë tregtar i kohës.
Antoni ka
punuar si gazetar në faqet e kulturës në Rilindje, prandaj ka udhëtuar në tërrë
teritorin e ish Jugosllavisë, prej panaireve të librit e deri te festivali i
filmit në Pula të Kroacisë. Nuk është ekspozuar shumë, gjithmonë një njeri
modest, gjithmonë i kujdesshëm, familjar.
“Unë e pata
gjetë një dokument ku autoritetet e kohës lypshin sqarim se a është Antoni i
Kosovës apo i Serbisë, por ai nënshtetësinë nuk e ka marrë asnjëherë. E ka
shfrytëzu kaosin politik që mos me shku kurrë me u regjistru, por dokumentet
kryesore i ka pasë në Kishë e jo në Komunë” tregojnë Lulja e Paulin Pashku, fëmijët
e shkrimtarit Anton Pashku.
Paulini tregon se kur ai vendosi të bëhej prokuror, Antoni e kishte përkrahur, me një këshillë pas vetes.
“Nëse e ki për shoqni, rri ma mirë aty ku je. Këtë e tha sepse atëherë jon bo zgjedhjet në baza shoqnore. Ai nisi me u bo kureshtar, e unë i thashë se shokt po dojn me nejtë në medicinë. Dy vitet e para të shkollës së mesme i kom kry në shkollën e medicinës, më pas në shkollën e ekonomisë, ishte sistemi i shumarit” tregon Paulini.
*
Dy fëmijët
e Antonit tregojnë se shkrimtari ka qenë njeri i besimit, njeri që nuk ka ditur
keq, burrë i dashur me të cilin Lulja ka shëtitur vikendeve. Antoni ka qenë një
dëgjues i mirë, edhe për një vajzë e djalë të vogël me imagjinatë të çuditshme.
Paulinës, gruas, Antoni ja ka mbajtur pallton, ja ka hapur derën, të ka
ndihmuar me e shprazë pijen, ka qenë plot respekt, tregojnë fëmijët.
“E ka pasur
patriotizmin e vërtetë, ka qenë atdhedashës, ka punuar për vendin dhe krejt jetën
e vet e ka sakrifikuar për ideal. Nuk mund të mbetet në heshtje një njeri kaq i
madh. Ai nuk ka kqyrë me e materializu punën e tij, bajagi i shplum në atë kohë,
osht ditë çka ka dashtë me thonë dhe kundër kujt ka shkru” tregon Lulja, kur unë
e pyes për ndjenjën që sot e ka për Antonin.
“I kujtoj
çdo ditë. Kur qohna në mëngjes më mungojnë prindërit, babai ka qenë familjar
dhe kur ka punu nuk ka pas qef me dalë shumë. Baba ka qenë i shpisë, ka kalu
kohë me neve ma shumë se me tjerët. I gjejsha në mëngjes mamën e babën tuj pi
kafe, ndërsa në drekë e darkë i kujtoj me biseda. Antoni e ka pasë darkën në
ora 7, shumë vonë s’ka pas qef më hangër” tregon Lulja.
Anton Pashku ndërron jetë me 31 tetor 1995. Varroset me 1 nëntor, datë kjo që në katolicizëm nënkupton Ditën e Gjithëshenjtit – Festa e të gjithë shpirtrave. Shpirti dhe trupi i tij sot pushojnë në Karashëngjergj – në fshatin e gjyshit në Prizren. Shkrimtari ka qenë i diagnostifikuar me stadin e parë të kancerit por ka vekur nga një sulm akut në tru.
Paulini, i
pari gëzim i trembur i çiftit Anton Pashku dhe Paulinë Pashku, do të ishte larg
gjatë kësaj vdekjeje në Antonit.
“Kam qenë
deserter i luftës në Kroaci. E kom përjetu vështirë, si 24 vjeçar kur ka ndërru
jetë baba”.
Familja jeton për shumë kohë në Prishtinë, së pari në Ulpianë e më pas që nga viti 1977 në Dardani. Në Dardani, tri herë thehet banesa e familjes, dhe epiqendra – siç thotë Paulini, janë pjesa e librave të Antonit dhe dokumentat personale. Antoni, tregojnë se ka shkruar më shumë natën, në qetësinë e krijuar. Ai gjithashtu shfrytëzonte kohën kur familja gjendej me pushime në Kamenovë, atje ku Rilindja e ndërmarrjet tjera kishin disa villa të cilat shfrytëzoheshin nga punëtorët e tyre për pushime.
Në fund
Paulinin dhe Lulen i pyes nëse do të botojnë diçka tjetër, dorëshkrimet e lëna
të Antonit të pabotuara kurrë.
Paulini e ka zbuluar një roman të pabotuar.
Është “Tri
hije në Bruksel” me të cilin Anton Pashku do të merrte pjesë në një konkurs në
vitin 1994. Shkaku i një eksperience të tmerrshme me një njeri që keqpërdori të
drejtat e autorit, Lulja e Paulini nuk flasin shumë kur rastis kjo temë.
Edhe Lulja,
edhe Paulini, shkruajnë por kanë hezitim t’i ndajnë shkrimet e tyre me të tjerët.
Një Anton është brenda të dyve, te Lulja më shumë në formë të ditarit që ajo e
shkruan vetë ndërsa tek Paulini në formën e një lexuesi të letërsisë ushtarake.
(Ky botim është prodhuar me përkrahjen e
Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e autorit Arbër
Selmani dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i Bashkimit
Evropian ose BIRN-it ose AGK-së ).
Kongresisti amerikan Eliot Engel duket se përpos që është mik i madh i shqiptarëve, di edhe të kërcejë vallet tona.
Ai bashkë me gruan e tij e kanë hedhur vallen tropojane
gjatë ceremonisë së emërtimit të rrugës Ponoshec-Qafë Morinë me emrin e tij,
njofton Klan Kosova.
Engel dhe bashkëshortja e tij i janë bashkangjitur
valltarëve që morën pjesë në këtë ceremoni në pikën kufitare në Qafë Morinë dhe
që po e vallëzonin vallen e Tropojës nën tingujt e tupanit.
Në valle u bashkangjitën edhe Rifat Jashari dhe kryetari i
komunës së Tropojës Besnik Tushaj.
Kjo e fundit e ka shpallur “Qytetar Nderi” kongresistin Eliot Engel.
Festivali “Sunny Hill” ka bërë të ditur tashmë një pjesë të mirë të emrave pjesëmarrës këtë vit.
Përveç super yjeve si Miley Cyrus dhe Calvin Harris, të shumtë do të jenë edhe këngëtarët shqiptarë që do të marrin pjesë.
Njomza Vitia e cila është mike e ngushtë e Ariana Grandes, do të këndojë në një prej netëve, teksa së fundmi u konfirmua edhe pjesëmarrja e një tjetër këngëtareje shqiptare që po bën famë ndërkombëtarisht.
Është fjala për Ilira Gashin, e cila jeton dhe vepron në Zvicër.
“Perspektiva e re e Pop-it, me miliona dëgjues tashmë nën rripin e saj, Ilira do të na bëjë të gjithë të biem në dashuri me muzikën e saj”, ka shkruar festivali “Sunny Hill” në njoftimin zyrtar.
Ilira është artiste shqiptare që po bën bujë në tregun e huaj, ndërsa është pjesë e labelit të njohur “Sony Music” – label ky në të cilin bën pjesë edhe Era Istrefi.
Mediat zvicerane e quajnë atë si këngëtarja e vitit, pasi vetëm në Youtube, këngët e saj kanë mbi 30 milionë klikime. Projektet e saj mbajnë tituj provokative si ky i fundit “Get Off My D! Ck”. /Telegrafi/KultPlus.com
Para 29 viteve, masat e dhunshme të Serbisë e goditën edhe gazetën tradicionale të Kosovës Rilinda, në ditën e 5 Korrikut 1990 të suprimimit të institucioneve të Kosovës e mbylljes së Radio Televizionit të Prishtinës.
Me
titull “Okupim klasik”, ishte reagimi dhe kundërshtimi i fuqishëm i
Rilindjes në komentin në faqen e parë në ditën e 6 korrikut 1990. Beogradi,
edhe pse në ditën e masave të dhunshme kishte marrë vendimin, kurrë nuk arriti
ta bëjë gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja “organ të Kuvendit të
Serbisë”. Asnjë gazetar a punëtor tjetër i gazetës Rilindja nuk e pranoi këtë,
të gjithë e kundërshtuan dhe e hodhën poshtë.
Masat e dhunshme pasonin 2 Korrikun historik 1990, kur në shtetrrethim dhe para
snajperëve serbë, Kosova me Deklaratën Kushtetuese të Kuvendit të saj shpallte
pavarësinë, e cila atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe
njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik.
Edhe në një film dokumentar të shfaqur në seancën solemne të Kuvendit të Kosovës në 25 vjetorin e Deklaratës Kushtetuese shihej gazeta Rilindja në duart e delegatëve, në mbledhjen para dyerve të mbyllura të Kuvendit të Kosovës.
Në prag të ditës së Deklaratës Kushtetuese për pavarësi të Kosovës
të 2 Korrikut 1990, të dielën e 1 Korrikut, në gazetën tradicionale të Kosovës
Rilindja isha redaktori kujdestar për ngjarjet e ditës.
Në atë ditë të 1 Korrikut 1990 pjesë e sulmeve të Serbisë kundër
Kosovës e shqiptarëve ishte edhe një “referendum për Kushtetutën e re serbe” të
kundërshtuar nga shqiptarët, si dhe shpallja e “shtyerjes” së mbledhjes së
Kuvendit të Kosovës të paralajmëruar për 2 Korrik, e për të cilën përfaqësuesit
e popullit-delegatët shqiptarë shumicë e delegatë të komuniteteve pakicë kishin
bërë të gjitha përgatitjet për Deklaratën Kushtetuese.
“Shtyrja” shpallej si vazhdimësi e bllokimeve e ndërprerjeve të
punimeve të Kuvendit të Kosovës…“Reprizë nuk do të ketë”, me këtë titull shkruaja
komentin në mbështetje të delegatëve që të mbahet gjithsesi mbledhja e Kuvendit
me agjendë vullnetin e kërkesat e popullit – Deklaratën Kushtetuese për
pavarësi të Kosovës, thotë Behlul Jashari, redaktor në gazetën Rilindja.
“Kuvendi i Kosovës është i popullit dhe në të
mund të vendoset vetëm sipas vullnetit e kërkesave të popullit”, theksonte komenti që u botua në numrin e 2 Korrikut 1990 të gazetës Rilindja,
e cila që nga faqja e parë kishte raportime e shkrime me titujt “Kosova duhet
të ruajë subjektivitetin e vet në federatë”, “Populli vendosë në Kuvendin e
vet”, “Kosova e re – sipas vullnetit të popullit”…
Raportohej se “vazhdojnë tubimet legale dhe protestat e
shqiptarëve në Kosovë” dhe se “kërkesë unanime” ishte që mbledhja e Kuvendit të
Kosovës “të mbahet sot dhe të ketë në rend dite kërkesat gjithëpopullore”.
Poashtu raportohej se në Gjakovë përfundoi Kongresi i parë i Bashkimit të Sindikatave
të Pavarura të Kosovës, i cili përkrahu delegatët e Kuvendit të Kosovës edhe
për iniciativën për shpalljen e Kushtetutës së re të Kosovës, e cila Kushtetutë
e Republikës së Kosovës e miratuar në 7 Shtator 1990 pasonte Deklaratën
Kushtetues të 2 Korrikut të po atij viti.
Rilindja ishte me delegatët e
Kuvendit të Kosovës në ngjarjen historike për të cilën raportoi gjerësisht me
ekip gazetarësh e flotoreporterësh dhe kishte edhe redaksionalin me titull
“Fillim i së nesërmes”, të botuar në ballinë në 3 korrik 1990, ku theksonte se,
“Deklarata Kushtetuese e delegatëve të Kuvendit të Kosovës është deklarim i
popullit për barazi e subjektivitet të plotë të Kosovës e të shqiptarëve… është
fitore e akt historik i shprehjes së vullnetit gjithëpopullor demokratik, është
fillimi i fundit të pabarazisë e padrejtësive…Kosova e re, ajo me rregullim
kushtetues sipas Deklaratës të sapo aprovuar do të jetë një djep kombëtar dhe i
bashkëjetesës për të gjithë, i të drejtave të plota”…
Pas pak më shumë se një muaji,
në 7 Gusht 1990 gazeta Rilindja u ndalua natën me forcë në shtypshkronjë nga
Serbia që e kishte okupuar Kosovën, derisa edhe gjatë ditës forcat policore
serbe të armatosura i bënin shtetrrethim redaksisë së gazetës, që edhe në ato
rrethana kërcënimi e represioni nuk ndaloi punën.
Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990 për pavarësinë e
Kosovës është ekspozuar për të parën herë në një ekspozitë të Arkivit Shtetëror
të Kosovës të hapur në Muzeun Kombëtar të Kosovës në Prishtinë në 2 Korrik 2019.
Pranë Deklaratës
Kushtetuese janë ekspozuar edhe faqe të gazetës tradicionale të Kosovës
Rilindja me shkrimet për ngjarjen historike të 2 Korrikut 1990, e cila u pasua
me Kushtetutën që shpalli Kosovën Republikë në 7 Shtator 1990 dhe me
Referendumin për Pavarësi të shtatorit 1991, në të cilin pro votuan 99,87% në
pjesëmarrjen masive të 87,01% të qytetarëve me të drejtë vote.
Deklaratën Kushtetuese për Kosovën e pavarur, e cila është e
shkruar me makinë shkrimi, ekzemplarin origjinal që u lexua në mbledhjen e
Kuvendit të Kosovës në 2 Korrik të vitit 1990, në 29 vjetorin e saj, e dërgova
në Agjencinë Shtetërore të Arkivave të Kosovës me këtë shënim bashkangjitur në
një letër shoqëruese të veçantë:
“Kjo është Deklarata Kushtetuese e Kuvendit të
Kosovës e 2 Korrikut 1990, ekzemplari origjinal që sapo u lexua e mora dhe e
ruajë prej atëherë, kur edhe e kam cituar në redaksionalin që shkruajta për
gazetën Rilindja me titull ‘Fillim i së nesërmes’ botuar në faqen e parë në
numrin e 3 Korrikut 1990. Prishtinë, 30 Maj 2019 Behlul
Jashari”.
Deklarata Kushtetuese, bashkë me aktet e tjera madhore që e
pasuan, Kushtetutën e Republikës së Kosovës të 7 Shtatorit të po atij viti e
Referendumin për Pavarësi të ditëve të fundshtatorit 1991, shënonte
kthesën historike drejt së nesërmes – të sotmes së Kosovës së lirë tash mëse 20
vjet nga Qershori 1999, Kosovës shtet 11 vjet – Pavarësisë së shpallur në
17 Shkurt 2008, të njohur deri tani nga 116 shtete të botës, anëtare të OKB-së.
Nga Behlul Jashari – Kryeredaktor i gazetës Rilindja nga fillimi i vitit 2002 kur në 21 Shkurt UNMIK e mbylli me dëbim nga Pallati i Rilindjes dhe në vijim i botimeve të jashtëzakonshme-protestuese të kohëpaskohshme deri në numrin e fundit të shtypur – 30 Dhjetor 2008 dhe ridaljes simbolike pas 10 vjetësh botim digjital në 31 Dhjetor 2018. / KultPlus.com
Pas kritikës së Enver Hoxhës për Ismail Kadarenë dhe poemën e tij “Pashallarët e kuq”, Mehmet Shehu, në një letër drejtuar Hoxhës shkruan se shkrimtari mund të shërohet. Pjesë të kësaj letre, të 20 tetorit 1975, mund të lexoni më poshtë:
“…ideologjike, te marksizëmleninizmit, të vijës së partisë
sonë, të luftës së klasave e ligjeve të saj, veçmas nuk njeh praktikën e luftës
së klasave gjigandeske e të pëshëmbullt që ka bërë dhe bën partia. Mund edhe të
gaboj kur them se Ismail Kadareja mund të shërohet, por unë e kam akoma vetë
bindje, sepse Ismaili i ka kënduar Partisë, Luftës nacionalçlirimtare, popullit
jo njëherë, dhe ka bërë vepra të mëdha në këtë drejtim. Poema e tij “Përse
mendohen këto male”, është me partishmëri të lartë. ‘Gjenerali i ushtrisë së
vdekur’, ‘Kështjella’, ‘Qyteti i gurtë’, janë nga romanet më të mira, si nga
përmbajtja dhe nga ana artistike.
‘Dimri i vetmisë së madhe’, megjithë boshllëqet ideologjike,
është një vepër e madhe që ngre shumë lart luftën e partisë dhe është e vetmja
vepër ku portretizohet si duhet, me baza marksiste, udhëheqësi i Partisë dhe i
popullit… Dhe, mesa di unë, Ismaili e ka ripunuar këtë roman për të ndrequr
gabimet e bëra. Edhe me mua ka biseduar për këtë e ka bërë autokritikë. Romanin
‘Dasma’ ai e ka dënuar vetë si dështim etj. Për nga origjina, dihet se Ismailin
s’e lidh gjë me armikun. Ai ndoshta ka dashur të fus në vjershë luftën kundër
grupit të kompllotistëve e kundër burokratizmit. Por, në këtë orvatje, dështoi.
Shpresoj se po të bisedohet shtruar me të, do t’i kuptojë gabimet e rënda. Përsa i përket konfuzionit që kanë dhe disa nga shkrimtarët e tjerë më të mirë në lidhje me luftën e klasave, luftës kundër burokratizmit etj., mjafton të përmëndim dy vepra të gabuara, për mendimin tim, të Dritëro Agollit: a) Romani ‘Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo’, ku absolutizohet burokratizmi, ku del se rendi ynë është kalbur me burokratë të pandreqshëm si Zylua etj.; b) Drama ‘Fytyra e dytë’, në fillim ishte një dramë që e nxinte situatën e rendit tonë sepse këtu sundonin burokratët. Pastaj pas disa kritikave kjo dramë ka vjet që jepet. Por, romani mbi burokratin Zylo është në qarkullim. Dhe, megjithatë, më vonë siç duhet, Dritëroi shkroi poemën e mrekullueshme ‘Nëna Shqipëri’.
Ju e dini vetë më mirë se puna me shkrimtarët është delikate, ata duhen edukuar vazhdimisht. Dhe, vetëm kur kalojnë krejtësisht në anën e kundërt, ndonjëri, si p.sh. Fadil Paçrami, duhen fikur e dënuar. Mendoj se Ismaili nuk ka shkuar gjer në atë shkallë. Këtyre njerëzve ne duhet t’u ndihmojmë duke u vënë në dukje gabimet e të metat, t’i edukojmë e të përpiqemi t’i shpëtojmë gjer në funt. Pastaj po e kaluan barrikadën për m’atanë, më qafë paçin vehten. Kështu mendoj unë. Por mund edhe të gaboj në mendimin tim. Sidoqoftë unë jam dakort si të vendosni ju”. /Përgatiti: Dashnor Kaloçi/
Presidenti i Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi, ka pritur sot kongresistin Eliot Engel, Kryesues i Komisionit për Punë të Jashtme në Kongresin Amerikan.
Thaçi ka shprehur kënaqësinë para kongresistit Engel dhe ambasadorit Kosnett për përurimin e ndërtesës së re të Ambasadës së SHBA-së në Prishtinë, duke e krahasuar momentin e 4 Korrikut 2019 me hapjen e Zyrës Amerikane në Kosovë në vitin 1996.
“Ju jam mirënjohës për angazhimin tuaj personal, prej dekadash, për Kosovën dhe popullin shqiptar në përgjithësi. Është impresive kur e kujtojmë se ku ishim në vitin ‘96 dhe kur e shohim ku jemi sot”, u shpreh Thaçi dhe shtoi se “për këtë jemi mirënjohës përkrahjes së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të gjithë miqve, që na kanë përkrahur gjithë këto vite”.
Kongresisti Engel u shpreh se është i gëzuar që është përsëri në Kosovë, veçanërisht për të qenë pjesë e shënimit të 4 Korrikut me inaugurimin e ambasadës së re amerikane.
Engel, siç njofton presidenca, ka theksuar progresin e madh që Kosova ka bërë në vitet që nga pavarësia dhe ka shprehur shpresën e tij se vendi do të vazhdojë të përparojë në rrugën drejt prosperitetit, demokracisë dhe sundimit të ligjit.
Presidenti Thaçi ftoi kongresistin Engel që të angazhohet që SHBA-ja të mbetet e fokusuar në çështjen e Kosovës deri në përmbylljen e plotë të stories së Kosovës, me konsolidimin e plotë ndërkombëtar të vendit. / KultPlus.com
Pas miratimit të Ligjit për Mbrojtjen e Fëmijëve nga Kuvendi i Republikës së Kosovës, personalitete pjesë e platformës avokuese të KOMF “Miqtë e Fëmijëve”, dolën me mesazhe sensibilizuese me qëllim zbatimin e ligjit.
Rona Nishliu u shpreh jashtëzakonisht e lumtur që Projektligji për
Mbrojtjen e Fëmijëve u aprovua nga Kuvendi i Republikës së Kosovës. “Si anëtare
e platformës “Miqtë e Fëmijëve”, mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna e kam pasur
brengë dhe e kam adresuar në vazhdimësi, duke kërkuar mbrojtje të fëmijëve nga
të gjitha format e dhunës dhe abuzimit. Qëllimi kryesor i Ligjit për Mbrojtjen
e Fëmijëve është mbrojtja e fëmijës nga të gjitha format e dhunës fizike dhe
mendore, abuzimit, keqpërdorimit, shfrytëzimit dhe neglizhimit, si dhe nga çdo
dukuri tjetër që vë në rrezik jetën, sigurinë, shëndetin, edukimin, arsimimin
dhe zhvillimin e fëmijës. Nga ana tjetër, ky ligj i vendos qartë përgjegjësitë
e prindërve, familjes, shoqërisë dhe shtetit për kujdesin, mbrojtjen dhe zhvillimin
e fëmijës. “I bëj thirrje të gjithëve të mobilizohemi për zbatimin e Ligjit me
qëllim mbrojtjen e fëmijëve.”
Eshref Durmishi aktor dhe producent, deklaroi se “Ligji për
Mbrojtjen e Fëmijëve siguron të drejtën e fëmijës me aftësi të kufizuara për të
përfituar nga shërbimet shëndetësore, sociale, edukative, si dhe çdo shërbim
tjetër, sipas nevojave. Sipas këtij ligji, institucionet eliminojnë të gjitha barrierat
infrastrukturore, sociale, mjedisore, institucionale dhe ligjore në fushat e
arsimit, punësimit dhe arsimit profesional, kujdesit shëndetësor,
rehabilitimit, aktiviteteve kulturore, argëtuese dhe sportive që fëmijët me
aftësi të kufizuara të ushtrojnë të drejtat e parashikuara në këtë ligj.”
Shpat Deda u shpreh se aprovimi i Projektligjit për Mbrojtjen e
Fëmijëve në Kuvendin e Kosovës është hap shumë i rëndësishëm për rregullimin
kornizës ligjore për mbrojtjen e fëmijëve në Kosovë. Deda u shpreh se Ligji për
Mbrojtjen e Fëmijëve ndalon përfshirjen e fëmijëve në aktivitete që dëmtojnë
sigurinë, shëndetin, moralin dhe zhvillimin psikofizik të tyre. Ndër të tjera,
ky ligj siguron që fëmijëve të përfshirë në punë të rënda tu ofrohet ndihmë
mjekësore dhe psikologjike, masa rehabilituese dhe riintegruese. Si anëtar i
Platformës KOMF “Miqtë e Fëmijëve”, ju bëj thirrje të bëhemi bashkë
për zbatimin e këtij ligji dhe për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve!”
“Miqtë e Fëmijëve” është platformë avokuese e përbërë nga personalitete me karrierë të suksesshme nga fusha e diplomacisë, artit, kulturës, sportit etj, e cila ka për qëllim të ndihmojë në rritjen e ndërgjegjësimit dhe promovimin e mbrojtjes së fëmijëve në të gjithë Kosovën, duke synuar rritjen e vetëdijësimit të institucioneve relevante dhe popullatës së gjerë, mbi rëndësinë e mbrojtjes së fëmijëve dhe investimin afatgjatë në fëmijë. / KultPlus.com
Në postimin e Francesca Calo shihet një fotografi ku ajo dhe katër bashkëlojtare të saj kanë bërë tatuazh në kujtim të Florijanës së ndjerë.
Vdekja e yllit të futbollit zviceran, shqiptares Florjana
Ismaili, ka tronditur të gjithë ata që e kanë njohur dhe sigurisht, adhuruesit
e saj.
Sot, dy ditë pas gjetjes së kufomës, Francesca Calo, po
ashtu yll i kombëtares zvicerane të futbollit, ka postuar diçka të rrallë në
instagram, shkruan nau.ch: në postimin e saj shihet një fotografi ku ajo dhe
katër bashkëlojtare të saj kanë bërë tatuazh në kujtim të Florijanës së ndjerë.
Motivi i vizatimit është kapelja, që ka qenë shenjë dalluese
e Florijana Ismajlit, transmeton albinfo.ch. Pranë saj, mbishkrimi “Für die
Familie” (Për familjen) dhe inicialet “FI” me numrin 9, që e ka bartur në
shpinë kapitenia e ndjerë e YB.
Në një postim tjetër, Francesca Calo shkruan: “Nuk mund ta
kuptoj”. Nuk dua ta besoj. Ti mungon Flo, na mjungon kaq shumë. Si mundi të
ndodhte e gjithë kjo, përse u desh të ndodhte…”.
Francesca njihej me Florijanën që nga fëmijëria dhe është shoqëruar shumë me të. Me tatuazhin në fjalë, Calo i ka dedikuar shoqes së saj nderimin e fundit.
Janë bërë sot 29 vjet nga mbyllja e
dhunshme e Radiotelevizionit të Prishtinës nga forcat policore serbe, që erdhi
vetëm 3 ditë pas shpalljes së Deklaratës së 2 Korrikut nga delegatët e Kuvendit
të Kosovës.
Pas kësaj ndërhyrjeje, punëtorët shqiptarë u larguan nga
vendet e tyre të punës dhe u ndërpre transmetimi i programit në gjuhën shqipe.
Ishte
data 5 korrik 1990. Ora shënonte 14:45 minuta dhe në ekranin e televizionit po
transmetohej ditari i lajmeve.
Nazmije Veseli po moderonte lajmet, që
ishin të fundit që transmetoheshin në Radiotelevizionin e Prishtinës. Masat e
dhunshme të Serbisë u futën në studiot e RTP-së së atëhershme dhe e ndërprenë
programin në gjuhën shqipe.
Mbylljes së RTP-së i kishte paraprirë
suspendimi në të njëjtën ditë i Kuvendit të Kosovës nga ana e Kuvendit të
Serbisë. Atë ditë ishte marrë vendim edhe për futjen e masave të dhunshme në
RTP. Këto veprime vinin vetëm tri ditë pas shpalljes së Deklaratës së 2
Korrikut nga delegatët e Kuvendit të Kosovës. Praktikisht, nga ajo ditë,
pushteti serb e okupoi Kosovën. Kjo erdhi pasi ‘de jure’ autonomia e Kosovës u
suprimua më 28 mars 1989 kur në Beograd Kuvendi Federativ i Jugosllavisë
ratifikoi vendimin e Kuvendit të Kosovës për ndryshimin e Kushtetutës së vitit
1974. I menjëhershëm ishte veprimi edhe për mbylljen e RTP-së.
Një ditë pas futjes së masave të dhunshme në RTP, erdhi vendimi për largimin nga puna të 13 gazetarëve dhe redaktorëve. Më pas u larguan edhe 1300 punëtorë të tjerë të këtij mediumi, dhe e vetmja dritare televizive e informacionit u mbyll për shqiptarët për dhjetë vjet, deri pas përfundimit të luftës, kur nisi punë Radiotelevizioni i Kosovës. Në atë kohë masat e dhunshme u vendosen në të gjitha ndërmarrjet shoqërore dhe nga vendet e tyre të punës u larguan -mijëra shqiptarë. / KultPlus.com
Edicioni jubilar i festivalit të parë të animacionit në Kosovë do të vazhdojë që të sjellë në Pejë regjisorë të njohur.
Takimi me filmbërësit dhe shkëmbimi i përvojave mbetet vizion i “Anibarit”. Për të dëshmuar këtë, organizatorët e Festivalit tashmë kanë bërë të ditur emrat e tre regjisorëve të ftuar. Që të tre për punën e tyre janë shpërblyer me çmime të rëndësishme të fushës së animacionit. Bryan Newton , Matt Taylor dhe Milorad Krstiq do të jenë pjesë e edicionit të 10-të, i cili do të mbahet nga 15 korrik deri më 21 korrik.
“Prej aventurave ndërdimensionale drejt e në Anibar”, kështu
është vlerësuar ardhja e regjisorëve Bryan Newton dhe Matt Taylor. Mysafirët e
Festivalit, i cili mbahet në Pejë, do të kenë mundësinë që të eksplorojnë më
shumë botën e serisë më të guximshme të animuar “Rick and Morty”. Newton dhe
Taylor do të flasin më shumë për përvojën e tyre në krijimtarinë artistike.
Gjatë ditëve të festivalit në Pejë do të jetë edhe regjisori Milorad Krstiq, i cili do të jetë pjesë e aktivitetit “Meet the Filmmakers “në kuadër të Festivalit. Krstiq, i cili do të jetë në Pejë për shfaqjen e filmit të tij, ka një kohë të gjatë që njihet në boten e animacionit.
Më shumë se 1050 persona kanë dorëzuar aplikacionet për verifikimin e statusit të personave të dhunuar gjatë luftës së fundit në Kosovë (1998-1999). Aplikimet kanë filluar të paraqiten që nga muaji shkurt i vitit të kaluar, kur edhe ka filluar zbatimi i ligjit përkatës për këtë kategori.
Zyrtarë të Qeverisë së Kosovës thonë se nga numri i përgjithshëm i atyre që kanë aplikuar për statusin e viktimës së dhunës seksuale, deri më tani janë trajtuar 598 raste, kurse 406 viktima, nga to 394 femra dhe 12 meshkuj, tashmë kanë pranuar benificionet e njohura me ligj.
Përdhunimet, konsiderohen ndër krimet më të tmerrshme që njeh njerëzimi dhe të cilat, si në shumë vende të botës ku kishte apo ka luftëra e konflikte, ndodhën edhe në Kosovë gjatë konfliktit të viteve 1998-‘99 .
Një nga viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës ishte Vjollca (emri i njohur për redaksinë). Ajo më herët ka rrëfyer për Radion Evropa e Lirë se në vitin 1998 ishte dhunuar nga pjesëtarë të forcave serbe.
Rrëfimi i saj ishte rrëqethës. Ajo tregon se në atë kohë, gjashtë policë, për tre ditë e kishin dhunuar atë. Më pas e kanë futur në një kamion me shumë kufoma, ku thotë se kishte përjetuar tmerr të vërtetë.
“Ngjarja ka ndodhur kur unë e kam dërguar fëmijën në spital, pasi e kam me paralizë. Pasi kam dalë, i gjithë vendi ka qenë i rrethuar me policë. Atë ditë ma kanë marrë burrin dhe e kanë vra. Unë mbeta me fëmijët. I kisha tre fëmijë me vete. Hyra në shtëpinë e dajës së burrit për të shpëtuar. Por, edhe aty hynë policia, dhe të gjithë i qitën jashtë shtëpisë. Vetëm mua më ndalën në shtëpi. Më kanë dhunuar 6 policë, për tri ditë rresht”, rrëfen Vjollca.
Bazuar në deklaratat e zyrtarëve të institucioneve të Kosovës, gjatë luftës së fundit kanë ndodhur rreth 20 mijë raste të abuzimit seksual.
Për të lehtësuar sado pak gjendjen e kësaj kategorie, në vitin 2014, Kuvendi i Kosovës kishte miratuar ndryshimet e nevojshme ligjore, në mënyrë që personave që përjetuan këto krime gjatë luftës, t’u njihet statusi i viktimës së dhunës seksuale, me çka u është mundësuar të marrin pensionin ligjor që arrin në vlerën prej rreth 230 euro në muaj.
Minire Begaj-Balaj, kryetare e Komisionit qeveritar për njohjen dhe verifikimin e statusit të personave të dhunuar gjatë luftës së fundit në Kosovë, në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë thotë se deri në fund të muajit qershor, nga numri i përgjithshëm i aplikimeve që arrin shifrën prej 1057 sish, statusi u është pranuar 406 vetave, në pritje për trajtim janë edhe 459 raste, janë refuzuar 152 aplikacione dhe në proces janë 55 raste.
Ajo tregon se afati përfundimtar për të parashtruar kërkesën për njohjen dhe verifikimin e statusit të viktimës së dhunës seksuale, është pesë (5) vjet nga fillimi dhe zyrtarizmi i punës së Komisionit Qeveritar për njohjen dhe verifikimin e statusit të personave të dhunuar gjatë luftës. Ky komision ka filluar punën zyrtarisht në shkurt të vitit 2018.
Qendra për rehabilitimin e viktimave të torturës, vazhdimisht ka ndihmuar në procesin e aplikimit të viktimave të dhunës seksuale. Feride Rushiti, drejtoreshë ekzekutive e kësaj qendre, konsideron se krahasuar me numrin e përgjithshëm të viktimave, numri i aplikimeve është jashtëzakonisht i vogël.
Rushiti kërkon edhe nga familjarët që t’i inkurajojnë dhe ndihmojnë viktimat që të realizojnë të drejtën e tyre që iu takon me Ligj.
“Natyrisht që numri është i vogël. Por, pasi procesi ka filluar vetëm një vit më parë, ky numër ka qenë i pritshëm për faktin se shumica e rasteve që tani janë në Komision, janë raste që kanë qenë duke u trajtuar paraprakisht më herët në organizatat joqeveritare. Tashmë është në pritje një numër tjetër, pasi rreth 1500 raste trajtohen në katër nga organizatat që merren më këtë çështje”, thekson Rushiti.
Organizatat që merren me të drejtat e njeriut kanë tërhequr vërejtjen për dukurinë e paragjykimeve ndaj këtyre viktimave.
Përtej këtyre paragjykimeve, Vasfije Krasniqi-Goodman është një prej viktimave të rralla të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë, e cila ka rrëfyer publikisht historinë e saj që i ka ndodhur 19 vjet më parë.
Ajo ka rrëfyer historinë e saj edhe në një seancë të mbajtur në muajin prill në Komitetin për Marrëdhënie me Jashtë të Shteteve të Bashkuara, me temën: ”Viktimat e luftës në Kosovë”.
Aty, në emër të viktimave të dhunës seksuale në Kosovë, ajo ka kërkuar nga Kongresi amerikan që të adresojë pandëshkueshmërinë e krimeve të luftës dhe abuzimeve të të drejtave të njeriut që janë kryer në Kosovë.
Gjatë një debati të mbajtur këtë javë në Prishtinë, kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës, myftiu Naim Tërnava ka kërkuar që të mbijetuarat e dhunës seksuale gjatë luftës të mos paragjykohen, duke shtuar se ato janë të pafajshme. Tërnava tha se kjo kategori e shoqërisë duhet të trajtohet me prioritet dhe përgjegjësi, duke filluar nga familja e deri tek institucionet më të larta shtetërore.
“Sipas fesë islame nëse një veprim bëhet me imponim nuk konsiderohet mëkat. Të dhunuarit sipas fesë islame kanë tretmanin e të ndershmëve”.
“Jemi të obliguar nga Zoti dhe kemi detyrim shtetëror dhe nacional që këtë kategori ta rehabilitojmë shpirtërisht e moralisht, ta rehabilitojmë në familje dhe rrethe. T’i integrojmë në institucione dhe shoqëri, sepse ato mbi veten e tyre nuk mbajnë asnjë fije faji sepse ato nuk e kanë zgjedhur këtë dhe as që e kanë dëshiruar. Ato thjesht janë viktima të pamundësisë sonë për t’i mbrojtur dhe ruajtur nga personat dhe pushtuesi dhunues”, tha Tërnava.
Përderisa në Kosovë janë krijuar mekanizma ligjorë për t’i ndihmuar të gjitha viktimat e dhunës seksuale, kjo kategori po kërkon edhe drejtësi ndërkombëtare.
Në muajin prill Bordi Drejtues i Grave të Kosovës, ka dorëzuar në Organizatën e Kombeve të Bashkuara peticionin e qytetarëve të Kosovës përmes së cilit kërkohet drejtësi ndërkombëtare.
Ky peticion ishte nënshkruar në vitin 2014, nga më shumë se 110 mijë qytetarë në gjithë territorin e Kosovës, përjashtuar komunat e banuara me shumicë serbe. Synim i këtij peticioni ka qenë dhe mbetet që, siç thuhet, “kryesit e krimeve gjenocidale në Kosovë”, të dalin para organeve të drejtësisë./REL / KultPlus.com
Për shkak të këtij interesimi të jashtëzakonshëm të maturantëve për regjistrim, këtë vit Kolegji Universum ka hapur edhe kampusin e katërt më inovativ në vend, objekt ky i cili dukshëm do të ndikojë në përmirësimin e standardit studentor dhe do të rris kapacitetet e Kolegjit Universum për pranimin e studentëve të rinjë. Apliko këtu https://bit.ly/2HuMame
Përveq kampusit të ri modern, Kolegji Universum këtë vit ka shtuar programe të reja studimi dhe numrin e bashkëpunimeve me Universitetet Evropiane duke e ngritur në 395 numrin e BURSAVE Ndërkombëtare që do të ofrohen për këtë vit për studentë për shkëmbim në 22 shtete të BE-së dhe Turqi.
Aplikimet kanë filluar, Eksploro Evropën gjatë studime, studio një semester në Evropë me të gjitha shpenzimet e mbuluara. Apliko këtu https://bit.ly/2HuMame
108 studentë të Kolegjit Universum deri tani kanë përfituar shkëmbim semestral në 22 shtete të BE-së. Kliko këtu, shiko fotot e studentëve përfitues të këtyre bursave. Informohu më shumë për programet e reja dhe për BURSAT ndërkombëtare që i ofron Kolegji Universum.
Romani “Loja, shembja e qiellit” i shkrimtarit Bashkim Shehu, përkthyer në italisht nga Paolo Rago, me titullin “La rivincita” (Shpagimi), tashmë po qarkullon në Itali nga Botimet Rubbettini, përcjell KultPlus.
“Loja, shembja e qiellit” ishte romani që i dha shkrimtarit Bashkim Shehu çmimin letrar “Balkanika” duke e çmuar si shkrimtari më i mirë i Ballkanit në vitin 2015.
“Loja, shembja e qiellit” meritoi çmimin special të jurisë të Prix Méditerrané Etranger, më 2018, pas botimit të tij në frëngjisht.
Më 27 qershor u bë edhe prezantimi i parë i këtij romani në Fano, në Itali, në prani të autorit Bashkim Shehu dhe me mbështetjen e prof. Matteo Mandala, në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar “Passaggi”.
Romani “Loja, shembja e qiellit” u botua në shqip nga Botimet Toena në vitin 2013 dhe po gjatë këtij viti u vlerësua me çmimet: “At Zef Pllumi” dhe “Autori më i mirë i vitit”. / KultPlus.com
Për herë parë në Kosovë, fëmijët mësojnë kayakinng dhe climbing përmes programit më atraktiv veror në Kosovë për fëmijë të moshave 5-17 vjec nga Anglia Academy. Qëllimi i Anglia Summer School është mësimi i gjuhës angleze përmes aktiviteteve praktike dhe në lëvizje.
Programi organizohet me profesorë ndërkombëtar nga Amerika,
Kanada dhe Anglia, i gjithë komunikimi gjatë aktiviteteve bëhet vetëm në Gjuhën
Angleze. Regjistrimet po vazhdojnë https://bit.ly/2JniFoM
Anglia
Summer School organizohet në 7 qytete të Kosovës duke përfshirë Prishtinën,
Prizrenin, Ferizajin, Gjakovën, Pejën, Gjilanin dhe Mitrovicën. 78 fëmijë ishin pjesë e edicionit të parë në
Prishtinë, pas edicionit të Prishtinës, edicioni i radhës do të jetë nëQytetin e Prizrenit, në të
cilin fëmijët do të jenë pjesë e shumë aktivitieteve si:
Eksperimente shkencore praktike ne kimi dhe fizike;
