Një vend i vogël si Shqipëria por me pasuri të rralla dhe një trashëgimi të pasur kulturore, ku shtatë prej tyre janë tashmë të vendosura nga UNESCO në listat e trashëgimisë botërore. IntoAlbania i sjell ato së bashku duke na treguar pasuritë e saj të shumta natyrore, shpirtërore dhe kulturore, përcjellë KultPlus.
Butrinti
Ky mikrokozmosi i rrallë i historisë së Mesdheut u shpall si Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO në vitin 1992 dhe kryeson çdo listë ndërkombëtare të atraksioneve që duhen parë në Shqipëri! Rrënojat 2500-vjeçare të Butrintit, brenda një parku madhështor të gjelbërt e me një hapësirë prej 30 km, janë disa nga më të bukurat e të mirëmbajturat në Evropë. Teatri i shekullit të III-të para Krishtit, Tempullit i Eskulapit (shek I – II), perëndisë antike të shëndetit, dhe mozaiku me 69 medaljone kishtare janë vetëm tre prej kryeveprave të Butrintit. Liqeni i Butrintit, kanali i Vivarit që lidh luginën e Butrintit me detin Jon, Kalaja trekëndore e ndërtuar aty pranë, si dhe pyjet e dendura që veshin gjithë peizazhin janë disa nga arsyet pse Buthrotum-i i lashtë përmendet në poemën epike të Virgjil-it, Eneidi!
Gjirokastra
I njohur si një nga vendet e shpallura Trashëgimi Botërore e UNESCO-s, ky qytet i veçantë është ndërtuar në shpatet e pjerrëta, me shtëpitë prej guri që duket sikur janë ngritur mbi njëra-tjetrën. Bashkë me shtëpitë më të famshme në vend, si ajo e fëmijërisë së Ismail Kadarsë apo Enver Hoxhës, por edhe të familjeve të tjera vendase të shquara, në rrugët me kalldrëm të këtij qyteti gjendet pazari dhe kalaja më e vjetër e gjithë Ballkanit. Qyteti i gurtë njihet jo më pak edhe për panoramën e tij malore, e cila e rrethon Gjirokastrën në tërësi. E sikur të duhej më tepër, në rrethinat e Gjirokastrës gjenden qytetet e bukura antike të Antigonesë dhe Adrianopolit si edhe disa bukuri të rralla natyrore si Liqeni i Viroit dhe Kanioni i Lengaricës ndër shumë të tjera.
Berat
Është arkitektura e veçantë e qytetit që e ka pozicionuar Beratin si një nga vendet e Trashëgimisë Botërore UNESCO në Shqipëri. I ndarë në dy lagje historike, Mangalemin dhe Goricën, nga lumi Osum, qyteti bashkohet përmes urës së gurtë të Goricës. Ky qytet, një herë e një kohë i quajtur Antipatrea, është i rrethuar nga Tomori dhe Shpiragu, dy nga malet më mitike të Shqipërisë. E kështu Berati zë vend të veçantë dhe në hartën e adhuruesve të natyrës. Ngjitje mali, çiklizëm, rafting apo kayaking janë vetëm disa nga aktivitetet në natyrë që mund të realizoni përreth këtij qyteti. Kalaja mesjetare e Beratit bashkë me Muzeun Kombëtar të Onufrit ofrojnë gjithashtu një udhëtim të rrallë. Për mos t’u harruar janë edhe Qendra Mesjetare në Berat e kuzhina e famshme e këtij qyteti!
Kodikët e Beratit
Vlen të përmenden këtu këto dorëshkrime me rëndësi të veçantë historike për fillimet e letërsisë biblike të cilat quhen zyrtarisht “Kodiku i Purpurt i Beratit.” Kodiku u regjistrua në listën e veprave më të rëndësishme të njerëzimit, të ashtuquajturën Kujtesën e Botës të UNESCO-s, në vitin 2005. Dy kodikët e Beratit, të botuar në vitin 1887, janë pjesë e grupit të “shtatë kodikëve të purpurt” të shkruar në 13 vende të ndryshme në Europë midis shekullit VI-të dhe VIII-të. Një herë e një dy kodikët, të shkruar në greqishten e lashtë, mbaheshin në kishën e Shën Gjergjit në Berat por sot ata gjenden në Arkivin Kombëtar të Shqipërisë.
Liqeni i Ohrit
Me një thellësi prej 285 m, Liqeni i Ohrit është më i thelli në Ballkan dhe lag në pjesën më të madhe të tij Maqedoninë (Ohër, Strugë), dhe Pogradecin në Shqipëri. “Liqeni i dritës” u shpall pasuri natyrore nga UNESCO në vitin 1980 dhe, që prej korrikut te vitit 2019, është pjesë e listës së UNESCO-s edhe pjesa shqiptare e liqenit. Plot 4 milionë vjet janë dashur që të krijohet një liqen i këtyre përmasave, dhe gjithçka filloi kur nisi të shembej toka në pjesën perëndimore të Alpeve Dinarike. Sot, ky liqen i bukur i mjelmave është një ekosistem që përmban më shumë se 200 specie, duke përfshirë koranin, peshkun e shijshëm i cili noton vetëm në këto ujëra. Ka shumë vende të bukur, si Pogradeci, fashti Lin apo edhe shumë fshatra të tjerë në këtë zonë të cilët rrethohen nga pamja qetësuese e këtij liqeni e ku kjo e fundit mund të shijohet më së miri.
Lumi i Gashit
Lumi i Gashit është një prej dy rezervateve natyrore shqiptare të pëfshirë në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s. Me një sipërfaqe prej 3000 ha, lugina e Gashit gjendet në pellgun e parkut kombëtar të Valbonës, në verilindje të Alpeve, në rrethin e Tropojës, shumë larg zonës së banuar. Një pjesë e madhe e sipërfaqes së Lumit të Gashit mbulohet me pyje të virgjëra ahu e këto pyje të lashta janë arsyeja pse Shqipëria i është bashkuar 12 vendeve të tjerë në listen e UNESCO-s. Kjo mrekulli natyrore ruan një nga natyrat më të paprekura në Shqipëri! Në afërsi të Lumit të Gashit ndodhen liqejtë akullnajorë të Dobërdolit dhe Sylbicës, të cilët i dhurojnë gjithë zonës një pamje përrallore.
Rrajca
E dyta në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s është Rrajca, pjesë e European Green Belt të pyjeve të ahut si edhe një prej vendeve të pakta ku gjendet rrëqebulli ballkanik. Pranë zonës së Përrenjasit apo Librazhdit, kjo hapësirë prej 4700 ha, pëfshin katër liqene të mahnitshme akullnajore. Rrajca është pjesë e Parkut Kombëtar Shebenik-Jabllanica, i cili është ende relativisht i panjohur sepse ka qenë zonë e ndaluar kufitare gjatë gjysëm shekulli të diktaturës komuniste. Ishte pikërisht kjo mbyllje, që sot përbën dhe një nga asetet më të mëdha të tij, pasi rreth 34 mijë ha sipërfaqe plot me pyje, livadhe e lule shumëngjyrëshe, janë tejet të paprekura.
Iso-polifonia
Kjo mënyrë të kënduari e trashëguar në breza, tashmë njihet dhe si pasuri e të gjithë botës. Arti i iso-polifonisë është shpallur nga UNESCO në vitin 2005 si trashëgimi gojore dhe shpirtërore e njerëzimit si edhe përfshihet në 50 atraksionet më tërheqëse të popujve në botë. Edhe poeti i njohur britanik Bajroni, i sugjestionuar nga magjia e iso-polifonisë, i ka dedikuar disa vargje asaj. Koha e shpërbleu këtë trashëgimi të shqiptarëve nga shekulli në shekull, e ajo mbetet një nga më të mbrojturat e të paharruarat në vend. Kjo këngë po aq e qetë sa edhe tronditëse mund të këndohet ose, më saktë, isoja të mbahet, prej dy, tre apo katër zërave, të cilët bashkohen për të arritur harmoninë e vërtetë. Iso-polifonia mbahet si një praktikë komunikuese që ka mbërritur në ditët tona që nga periudha e Homerit!/intoalbania/ KultPlus.com
Kryetari i bashkisë së Gjirokastrës, Flamur Golemi, priti në një takim kryetarin e Komunës të Deçanit dhe Grupin Lokal të Veprimit Gjeravica, të cilët e vizitonin për herë të parë Gjirokastrën.
Gjatë takimit, Golemi dhe Ramosaj diskutuan për bashkëpunime të ardhshme, kryesisht për paketat turistike të zonave rurale dhe shfrytëzimin e resurseve natyrore dhe vlerave të trashëgimisë kulturore që kanë Gjirokastra dhe Deçani.
Interesimi i subjekteve dhe biznesit lokal për shkëmbime të përbashkëta edhe në sektorët e artizanatit, turizmit rural dhe agropërpunimit ishte një prej elementëve thelbësorë të misionit të tyre.
“Fillim i mbarë i një bashkëpunimi në vazhdim, me komunën e Deçanit, bashkëpunim që në të ardhmen do të përkthehet në benefite dhe shërbim të komuniteteve respektive lokale”, – tha Golemi. /atsh/ KultPlus.com
Qyteti i gurtë i sokakëve befason çdo vizitor. As edhe një kalim i shpejtë, nuk do ta zbehte kërshërinë dhe habitjen pas ndërtesave të vjetra, rrugicave të zhurmshme po kaq sa edhe intime, apo dritareve dëshmitare sa e sa historish…
Gjirokastra në shpatet e pjerrëta të luginës së Drinos, përshfaqet menjëherë para syve me një peizazh që dëshmon historinë, mes kurorës së majave të larta.
Kur sapo ke mbërritur në qytetin e vjetër, shtëpitë me çatitë e gurta duket sikur të shohin nga të gjitha anët. Të duket se nga çasti në çast, në ato dritare do të shfaqen kushedi sa personazhe sajuar nëpër përrallat e gjysheve, kur bisedonin ulur në prag.
Ka diçka mitike Gjirokastra: mikpritëse dhe nikoqire njëherësh!
Nëse e merr rrugën për të vizituar këtë qytet kaq kontrovers – pasuri në UNESCO – kjo është historia e tij:
“Qyteti i një mijë shkallëve” ka qindra shtëpi-kulla të tipit otoman me çatitë dalluese të gurta, ballkonet e drunjta dhe muret e gurta, herë-herë të zbardhura me gëlqere. Nën hijen e rëndë të kalasë madhështore që ngrihet mbi kodër, Gjirokastra është një qytet magjik, me një të shkuar të trazuar.
Historia e përmend Gjirokastrën, si një qendër të rëndësishme administrative, ekonomiko-kulturore dhe pikë referente e përpjekje për emancipim kulturor dhe pavarësi për krejt botën shqiptare. Në rrjedhën e shekujve, qyteti përjetoi transfomime të imponuara, nga bastion i feudalizmit, në xhevahir otoman, nga qendër e rezistencës për indipendencë dhe në pikë e rëndësishme për pushtuesit fashistë italianë. Në kronikën e këtij qyteti janë regjistruar shumë sundimtarë e invadorë (pushtues); njëkohësisht, ai ka frymëzuar shumë poetë, shkrimtarë dhe artistë. Qyteti me popullsi 40 000 banorë, është sot qendra më e madhe kulturore, akademike, ekonomike e administrative e rajonit jugor, si qendër e qarkut me të të njëjtin emër. Njihet si vendlindja e tre personaliteteve me peshë në historinë e Shqipërisë: ish-diktatorit komunist Enver Hoxha, gjuhëtarit dhe albanologut Eqrem Çabej dhe shkrimtarit të madh Ismail Kadare.
Lagjet tradicionale shtrihen në formë rrezesh rreth kalasë me emrat: Cfakë, Dunavat, Manalat, Palorto, Varosh, Meçite, Hazmurat, Pazari i Vjetër. Historia e hershme e qytetit është relativisht e panjohur. Për shkak të afërsisë me qendrat klasike dhe helenistike: Jerma (Antigonea) dhe qyteti romak Hadrianopolis pranë fshatit Sofratikë, është menduar shpesh që vendbanimi më i hershëm në Gjirokastër është kalaja mesjetare. Por mbi këtë tezë janë hedhur dyshime pasi zbulimet brenda në kala kanë nxjerrë në dritë qeramikë në 4 faza të ndryshme banimi përpara periudhës osmane: në shekujt V – II p.e.s.; shekujt V – VII e.j.; shekujt IX- X dhe shekujt XII – XIII. Më e hershmja nga këto faza solli gjurmë të një muri të konsiderueshëm ndërtuar me blloqe, gjë që bën të mendosh që ka pasur një fortifikim të rëndësishëm të periudhës para romake në këtë anë të luginës së lumit Drino (para vitit 168 p.e.s).
Burimet historike dhe etimologjia e emrit
Për herë të parë burimet historike e përmendin qytetin me 1336, kur kronisti bizantin Johan Kantakuzeni shkruan për Argyrókastron. Nën Despotatin e Epirit, qyteti dhe rrethinat ishin nën sundimin e familjes feudale Zenebishi. Ndërsa Perandoria Osmane zgjerohej në Europë në fundin e shekullit të XIV-të, Gjirokastra ra nën ndikimin e sulltanëve dhe sundimtarët e saj u bënë vasalë të tij. Një nga Zenebishët përmendet se udhëhoqi një grup burrash nën komandën e Sulltan Bajazitit I (1389-1402), kur ky u mund nga Timurlengu i mongolëve në betejën e Ankarasë, më 1402. Më 1419 qyteti ra nën sundimin e plotë të Turqisë, ndërkohë që sipas regjistrave te taksave më 1431- 32, ai kishte 163 shtëpi.
Sipas historianit dhe studiuesit gjirokastrit Lefter Dilo, burimet historike kanë një sërë tezash. Në librin e tij “Gjirokastra nëpër shekuj”, historiani Dilo, thekson ndër të tjera: “Në libra, gazeta e revista të ndryshme, janë botuar shumë gjëra për themelimin e Gjirokastrës. Është Likofronti, poet grek, i cili në vargun 1117 shkruan se qyteti është homerik; janë të tjerë që tregojnë se është ngritur nga fisi i Argjirinëve; është Panajot Aravantinoi, historian grek, që tregon se u quajt kështu, për arsye se kalaja nga ngjyra e gurit ndriste si argjendi; ka studime enciklopedike të huaja, që tregojnë se ka marrë emërin Argjirokastër nga minierat e argjendit, që ishin përreth, një tezë kjo pa ndonjë bazë. Janë të tjerë që kanë shkruar se u ndërtua nga Gjin Bua Shpata dhe andaj mbronin tezën se duhet quajtur Gjinokastër. “Ca njerëz- shkruan eruditi Jorgji Meksi- imagjinuan Gjinon si themelonjës të qytetit, kur është e ditur se Gjin Shpata ishte të paktën 300 vjet pas themelimit të Gjirokastrës dhe ishte qeveritar jo në Gjirokastër, po në Nartë”. Është, nga ana tjetër, legjenda e Argjiro Menevizes (princesha me një gji të vetëm), e cila për të mos rënë në duart e turqve u vërvit nga maja e kalasë së qytetit dhe u bë copë -copë përmbi një shkëmb nga ana e lagjes “Cfakë”, por kjo gojëdhënë paraqitet pa baza, sepse një këngë greqisht për Argjiron tregohet në fshatrat e Dropullit duke bërë aluzion për Kastron e Sofratikës.
Historiani i jetës dhe veprave të Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, Marin Barleti, që shkroi 36 vjet pas vdekjes së heroit e ka paraqitur në trajtën e vjetër origjinale emërin e Gjirokastrës, duke shkruar kështu: “Në kohën e rrethimit të Beratit prej Skënderbeut, GIROCASTRUM ndodhesh në duart e Turqëve.
Nga kjo del se qyteti quhet e para jo Gjinokastër, po Gjirokastër dhe e dyta se mban veçorinë e emërit të vjetër mbasi edhe
Gjatë sundimit turk qyteti thirrej Ergjëri, kurse edhe nga dokumenta të vjetër të shkruar del se quhej ARGJIRINI”.
Gjirokastra nën pushtimin turk
Kalaja është bërthama e jetës së Gjirokastrës. Ajo ka pasur gjithnjë para së gjithash funksion ushtarak. Megjithëse kishte banesa brenda mureve, ato ishin të paracaktuara për garnizonin dhe dinjitarët e rëndësishëm. Ndërkohë gjatë Mesjetës, qyteti u zhvillua jashtë mureve të saj. Zbulime për banime të hershme në qytet nuk ka, megjithëse, në një rezidencë episkopale që ndodhej në vendin e quajtur “Kodra”, është gjendur një kapitel i gdhendur bukur i shekullit të XIII-të. Në shekujt XVI-të dhe XVII-të, qyteti, si qendër kryesore e Sanxhakut të Shqipërisë (Sanxhak quheshin njësitë kryesore administrative turke në periudhën e hershme të Perandorisë Osmane) lulëzoi dhe, si rezultat, lagjet e tij u zgjeruan me 434 shtëpi më 1583, që shënon pothuaj dyfishim brenda një shekulli. Kjo ndodhi në radhë të parë për shkak të një lëvizjeje të përgjithshme të popullsisë nga fshati në qytet. Rritja vazhdoi edhe kur qendra rajonale administrative kaloi në Delvinë, në kohën e Sulltan Sulejmanit të Shkëlqyerit (1520-1566).
Në nëntor të vitit 1670, udhëtari turk, Evlia Çelebiu, pas një udhëtimi nëpër Kosovë në dhjetor të vitit 1660, dhe një udhëtimi në Shqipërinë e Veriut e në Malin e Zi në shkurt të vitit 1662, filloi udhëtimin e tij të tretë dhe më të gjatë në trevat shqiptare. Kësaj radhe ai hyri në Shqipëri nga jugu. Pas një qëndrimi të shkurtër në Delvinë, Zhulat dhe Kardhiq, ai erdhi në qytetin e Gjirokastrës, turqisht Ergiri, ku u habit shumë nga zakonet e gjirokastritëve. Dhe e përshkroi kështu:
“…Qyteti i hapur është vendosur mbi 8 kodra dhe luginat nga të gjitha anët e kalasë, me shtëpi shumëkatëshe, me çati prej guri dhe të rrethuara nga kopshte dhe hardhi. Secila nga këto shtëpi të ndërtuara mire, ka një kullë. Muret rrethuese të oborreve janë të ndërtuar me një lloj graniti të bardhë, punuar nga mjeshtra gurgdhendës, sikur të ishin tulla Ankaraje prej balte. Mure të tilla kanë si të pasurit ashtu edhe të varfrit. Gurë të prerë në formë katrore nuk gjenden veçse në qytetet e Tirit dhe Manisës në Anadoll… Mënyra e ndërtimit të mureve të jashtme të shtëpive nuk ka shoqe në botë. Ato janë të gjitha 20 inç të larta, të bëra me blloqe guri ranor të kuq, thjesht të vendosura gur mbi gur, pa baltë, gëlqere apo llaç për t’i lidhur. Muret dhe shtëpitë janë qindravjeçare, që nga koha e të pafeve. Qyteti ka një klimë shumë të mirë dhe për këtë arsye, banorët kanë fizik të shëndetshëm… Gjirokastritët mbajnë zi për të afërmit e vdekur për 40-50 apo edhe 80 vjet… për këtë arsye unë e quajta Gjirokastrën “qyteti i vajtimit”. Është çudi e madhe se si vajtojcat profesioniste vajtojnë me kaq ndjenjë…”
Gjirokastra mbeti një qendër administrative si seli e kadiut (gjykatës) dhe shumë banesa e xhami që mbijetuan deri në ditët tona datojnë në këtë periudhë. Popullsia e qytetit duket të ketë mbetur e njëjtë në shekujt XVIII-të dhe XIX-të.
Më 1811, qyteti ra në duart e Ali Pashë Tepelenës. Ai u kujdes që të kryheshin punime të reja fortifikuese në kala, si dhe të ndërtohej një ujësjellës 12 km i gjatë, që merrte ujë në malin e Sopotit. Ujësjellësi prej guri u vizatua nga piktori i famshëm britanik Eduard Lear, i cili udhëtoi mjaft nëpër këtë krahinë. Ujësjellësi u shemb më 1932, por mbi lagjen “Dunavat” ka mbetur ende një hark i tij, që njihet me emrin “Ura e Ali Pashës”. Pasi Ali Pasha u vra, qyteti vazhdoi të funksiononte si qendër administrative, qendër tregtimi e bagëtive, leshit, shajakut, prodhimeve blegtorale, të mëndafshit dhe qëndistarisë. Në viteve 1860-të, udhëtari Henry Fanshaëe Tozer vërejti se Gjirokastra ishte ” e banuar nga shqiptarët dhe grekët të cilët “gjendeshin atje”, ishin konsideruar si të huaj. Gratë gjirokastrite “vishnin një vello të bardhë apo peshqir, lidhur anembanë kokës dhe e varur poshtë nga prapa”.
Më 1880 Kuvendi i Gjirokastrës mbështeti aktivisht kauzën e vetëvendosjes dhe rezistencës ndaj sundimit otoman. Më 1908, u hap shkolla e parë shqipe në qytet me emrin “Liria” dhe mësuesit e parë ishin Thoma Papapano, Iliaz Hoxha, Asaf Çipi, Bastri Beqiri, Safet Canole etj. Shkolla e parë shqipe u njoh zyrtarisht nga një dekret i Sulltan Reshatit, më 14 prill 1911. Kjo ishte gjithashtu periudha e krijimit të një sërë shoqatash e klubesh patriotike. Në fillimet e shekullit XX-të, Gjirokastra u bë një çështje e rëndësishme, ndërkohë që përcaktoheshin kufijtë e Shqipërisë së sotme. Për një periudhë që pasoi shpalljen e Pavarësisë Kombëtare më 28 nëntor 1912, ajo ishte pjesë e “Republikës Autonome të Epirit” nën gjeneralin Zografos, i cili kërkonte bashkim me Greqinë, por, pas Luftës I Botërore, fuqitë e Antantës (Britania, Franca dhe Rusia) e bindën Greqinë që të tërhiqte pretendimet e saj nga kjo hapësirë me shumicë shqiptare. Kufiri i tanishëm u ratifikua më 1921.
Gjirokastra pas Shpalljes së Pavarësisë
Më 4 Dhjetor 1912, patriotët shqiptarë e shpallën Gjirokastrën të pavarur me ngritjen e flamurit kombëtar në kala. Me shpalljen e Pavarësisë, Gjirokastra dhe gjirokastritët filluan të shikojnë nga Evropa dhe vendi evropian më i afërt dhe tërheqës është Italia, ku tregtarët fillojnë të frekuentojnë tregjet e saj dhe të rinjtë universitetet. Në këtë periudhë të rëndësishme historike, falë bashkëpunimeve me Italinë në Gjirokastër do të vijnë zhvillimet ose elementet e parë evropiane; Shoqëria “SESA” në vitin 1932 sjell për herë të parë dritën elektrike në Gjirokastër. Po në këtë periudhë fillojnë të lindin bankat e para si Banca Nazionale d’Albania e Banco di Napoli; ndërtohen hotelet e para Hotel “Royal” dhe Hotel “Savoia” si dhe fillon të funksionojë aeroporti me fluturime ditore për në Tiranë dhe qytete të tjera. Shoqëria “SATA” do të lidhë me linja ditore autobusi Gjirokastrën me Tiranën, ndërsa nga porti i Sarandës çdo ditë do të kemi tragete me portet italiane. Gjithashtu fillon ndërtimi i një sërë objektesh me një stil të ri arkitektonik si: bankat, Zigai, vilat Kokalari, Papavangjeli, Liceu etj.
Gjatë mbretërimit të mbretit Zog (1928-1939), Gjirokastra u bë një nga qendrat më të rëndësishme kulturore dhe ekonomike të vendit. Në këtë periudhë, u ndërtua edhe burgu i madh në kala (në pjesën veriore). Për ndërtimin e tij u përdorën gurët e ujësjellësit të ndërtuar nga Ali Pashë Tepelena. I njohur si Burgu i 7 penxhereve ka filluar të funksionojë qysh në 1 janar të vitit 1930, për gati katër dekada me radhë, duke iu shërbyer në të njëjtën mënyrë katër regjimeve të ndryshme. Pas 38 vjetësh funksionimi, në vitin 1968 një urdhër nga qeveria komuniste e asaj kohe vendosi mbylljen e më tej transferimin e tij në ish-degën e brendshme të rrethit të Gjirokastrës, pasi po në këtë vit, në kala filluan punimet për ndërtimin e Muzeut të Armëve.
Përgjatë këtyre viteve, në Gjirokastër morën hov arsimi, publicistika dhe shoqatat patriotike. Më 5 nëntor 1923 u çel Liceu i Gjirokastrës, me drejtor francezin Victor Coutan, sot gjimnazi “Asim Zeneli”. Në vitin 1926, qyteti i Gjirokastrës si qendër prefekture kishte një lice me 136 meshkuj dhe 6 femra si dhe 30 shkolla fillore me 1353 meshkuj dhe 668 femra.
Gazetaria dhe publicistika njohën një nga periudhat e tyre më të arta. “Drita” e Veli Hashorvës (doli në Gjirokastër 1920-1924), “Demokratia” e Xhevat Kallajxhiut (doli Gjirokastër më 28 Nëntor 1925 dhe vijoi deri më 1939), “Labëria” dhe “Ideja kombëtare” (që dolën në periudhat kur censura ndërpreu botimin e gazetës “Demokratia”), “Fletore Popullore e Politike Kombëtare”, (doli në Gjirokastër për herë të parë më 27 mars 1920-1924), “Epoka e re” e Halit Tuqit (doli më 23 prill 1939, në gjuhën shqipe dhe pjesërisht në italisht), e përjavshmja “Bisedë e lirë” dhe gazeta politiko-shoqërore “Fletore popullore” e Petro M. Haritos (doli në Gjirokastër me dy dhe katër faqe më 3 nëntor 1923), “Neoshqiptarizma”, dhe “Përpjekja Shqiptare” të Branko Merxhanit, “Liceisti”, e shumë gazeta të tjera lokale që dolën në Delvinë, Përmet, Labëri, Libohovë, Himarë e gjetkë. Këto janë dëshmitë e para të një gazetarie ndryshe nga tradita e deriatëhershme romantike dhe e mitizuar e Rilindjes Kombëtare.
***
24 orë në Gjirokastër Qyteti i njohur dhe si Trashëgimi Botërore në UNESCO, është një nga vendet më interesante për t’u vizituar në Shqipëri. Nëse jeni të apasionuar pas historisë, natyrës, apo kuzhinës tradicionale shqiptare, këtu do i gjeni të gjitha. Më poshtë janë disa nga vendet që duhet patjetër të vizitoni përgjatë një dite.
Mëngjesi Niseni mëngjesin me një kafe të shijshme në një nga rrugicat me kalldrëm të qytetit të vjetër, apo me petulla me djathë, apo të tjera gatime mëngjesi që këtu bëhen plot shije. Si një qytet muze plot me hotele e shtëpi pritëse, thuajse në pjesë dërrmuese të vendqendrimeve në Gjirokastër mëngjes është tradicional. Vende të sugjeruara nga ne: Hotel Kalemi, Hotel Kodra, Hotel Gjirokastra, Hotel Argjiro, Hotel Cajupi, etj…
Pas mëngjesit Pasi të keni mbledhur forcat, destinacioni i parë për t’u vizituar është Kalaja e Gjirokastrës. Ajo shtrihet në gjithë hapësirën e kodrës 336 metra të lartë, mbi të cilën u ndërtua gjatë viteve 1300. Forca e historisë dhe legjendës së saj kanë mbijetuar në vite e, tashmë, ajo mbahet si një nga aktraksionet turistike më të vizituara të Shqipërisë. E gdhendur në gur, kalaja njihet dhe si kalaja “Argjiro”, duke ju referuar legjendës së princeshës e cila u hodh nga lartësitë e kështjellës për të mos rënë në duart e armikut osman.
Mesdita Vizita në kala do ju marrë jo pak kohë, pasi dhe rrugëtimi për aty është plot me peizazhe që do t’ju bëjnë të ndaloni për të shkrepur ndonjë foto. Pasi të keni mbaruar me kalanë, zbrisni në qytetin e vjetër dhe nisni turin e shtëpive karakteristike të qytetit.
Shtëpia e Zekatëve Disi e mbështetur në shpatin malor, me çati si kapele tekanjoze, lëshon hije Shtëpia e Zekatëve. Ndërtesa konsiderohet si shembulli më i mirë i kullës tipike otomane. Ajo ka një kat të poshtëm, ndërtuar detyrimisht prej guri për arsye sigurie, dhe në katet më të larta janë vendosur dhomat kryesore për familjen. Shtëpia është ndërtuar në fillim të 1800-ës dhe muret rrethuese të dhomës kryesore janë të dekoruar me afreske, ndërsa tavanët janë prej druri të gdhendur dhe oxhakët të zbukuruar.
Shtëpia e Skëndulatëve Kjo është një tjetër shtëpi mjaft e njohur e qytetit, dhe është më shumë se 250-vjeçare. Ndërtesa e lartë mbahet nga themele guri që arrijnë dritaret e katit të parë. Shtëpia e veçantë ka 9 oxhakë dhe tavanë të punuar me finese, reflektues të statusit të kamur të familjes.
Dreka Për drekë mund të ndaloni te Qafa e Pazarit, ku ndodhen plot restorante tradicionale të shije origjinale.
Pas dreke Pas dreke, mund të vizitoni Muzeun Etnografik, i krijuar në ambjentet e shtëpisë së fëmijërisë të ish-diktatorit komunist Enver Hoxha. Ndërtuar në shekullin e XIX-të, ndërtimi trekatësh me një shtesë si kapelë ndodhet në lagjen “Palorto”, shumë pranë “Sokakut të të marrëve”.
Pasdite Jo shumë larg Muzeut Etnografik, ndodhet dhe Shtëpia-Muze e Ismail Kadaresë. Kjo shtëpi mbart vlera jo vetëm si një nga shtëpitë më të vjetra e më mbresëlënëse të qytetit, por edhe për faktin se aty lindi e jetoi shkrimtari shqiptar i mirënjohur në të gjithë botën, kandidati i çmimit Nobel për letërsi, Ismail Kadare. Për ta shijuar plotësisht vizitën këtu, sigurohuni të keni lexuar paraprakisht dhe librin e njohur “Kronikë në gur”, të shkruar nga Kadare në homazh të kujtimeve të tij nga kjo shtëpi e nga ky qytet.
Një pjesë të pasdites mund t’ia dedikoni dhe liqenit të Viroit, që ndodhet vetëm 3 kilometra larg Gjirokastrës. Peizazhet fantastike natyrore dhe shëtitorja që lidh qytetin me parkun, ka bërë që të jetë një nga vendet më të populluara përgjatë pasdites nga gjirokastritët.
Mbrëmje Rikthehuni te Qafa e Pazarit, dhe njihuni me artizanët e Gjirokastrës. Ky qytet është i famshëm për gurgdhendësit, mjeshtërit e drurit, apo qëndistarët që respektojnë traditën familjare. Dyqanet e suvenireve janë gjithashtu të populluara nga turistët që duan ta mbyllin vizitën e tyre me një suvenir tipik nga ky qytet.
Sugjerime të tjera Përreth Gjirokastrës ndodhen disa nga atraksionet më të njohura arkeologjike të Shqipërisë.
Antigonea Parku Arkeologjik i Antigonesë është qyteti i themeluar nga mbreti Pirro i Epirit, rrënojat e të cilit gjenden rreth 40 minuta me makinë larg nga Gjirokastra. Prijësi e ndërtoi qytetin e lashtë në nderim të gruas së tij që mbante emrin Antigonea.
Adrianopoli Ky qytet i periudhës romake ndodhet në luginën e lumit Drino, pranë pranë fshatit Sofratikë, dhe duhen vetëm pak kilometra nga qendra e Gjirokastrës që të mbërrish në destinacion. Teatri i Adrianopolit është pjesë e Parkut Arkeologjik të Antigonesë dhë konsiderohet një nga monumentet e rëndësishme të trashëgimisë kulturore. /konica/ KultPlus.com
Në Manastirin e Spilesë në Lunxhëri, një atraksion me vlera të rralla në Lunxhëri, që tërheq jo thjesht besimtarët, por edhe turistët që vijnë në Gjirokastër u festua festa e Shën Mërisë.
Në ritet e kësaj feste ishte i pranishëm edhe kryetari i bashkisë së Gjirokastrës, Flamur Golemi, i cili tha se “ikonostasi dhe afresket e kishës sipas studiuesve datojnë prej viteve 1600, dëshmi kjo e një trashëgimie që do ta kishte zili kushdo”.
“Gjirokastra është një ansambël i madh me monumente kulturore jo vetëm në qytet, por edhe në fshatrat përreth, prandaj mbetet një destinacion turistik i pashmangshëm për të huajt dhe vendasit. Edhe pse jemi në një vit të vështirë për shkak të pandemisë dhe kufizimeve që tashmë dihen, kryesisht fundjavat në Gjirokastër vijojnë të sjellin vizitorë”, – nënvizoi Golemi.
Kreu i bashkisë së Gjirokastrës u shpreh se “më e mira është përpara sapo të çlirohemi njëherë e mirë nga COVID-19. Ne po punojmë me investimet e duhura infrastrukturore dhe projektet zhvillimore në mënyrë që zgjasim ditët e qëndrimit në Gjirokastër dhe të tërheqim gjithnjë e më shumë turistë”.
Pjesë e kësaj feste ishte jo vetëm promovimi i vlerave të trashëgimisë kulturore, por edhe të Manastirit të Spilesë, folklorit, artizanatit, kulinarisë etj.
Lunxhëria e vendosur në faqen e malit me të njëjtin emër përballë Gjirokastrës është një prej krahinave më të pasura në Shqipëri me burime, bukuri natyrore, monumente kulture, kisha, manastire dhe sidomos banesa origjinale e madhështore të ndërtuara me gur të zi. Banorët e kësaj zone njihen në të gjithë Jugun për traditën e pasur folklorike, panairet tregtare, kulinarinë dhe mikpritjen.
Investimet në kuadër të Rilindjes Urbane kanë transformuar qendrën historike të Gjirokastrës, ku ndër të tjera mjediset tregtare apo shtëpitë tradicionale janë kthyer në bujtina mikpritëse për turistët.
Kryeministri Edi Rama solli sot disa foto nga transformimi i Gjirokastrës, e cila sipas tij, “nga një thesar i braktisur po kthehet në një hapësirë të trashëgimisë kulturore, që tërheq turistë vendas, duke krijuar ekonomi e punësim”.
“Mirëmëngjes dhe me një prej plot shembujve të shpëtimit, restaurimit dhe transformimit të Gjirokastrës, e cila po kthehet hap pas hapi, nga një thesar i braktisur në një hapësirë të trashëgimisë kulturore, që tërheq turistë vendas, duke krijuar ekonomi e punësim, ju uroj një ditë të mbarë”, tha Rama.
Qendra Historike e Gjirokastrës, shpallur në vitin 2005 trashëgimi botërore e UNESCO-s, u kthye në një kantier punimesh restauruese, duke nisur me rikualifikimin e kalldrëmeve karakteristike të Qafës së Pazarit, rehabilitimin e 6 shesheve që lidhen në mënyrë integrale me rrugët e kalldrëmit, ndriçimin publik, përmirësimin e hapësirave të gjelbra deri te rrapi 100 vjeçar, simboli që ka shërbyer si pikë takimi për banorët që në vitet ’30.
Po ashtu u realizua restaurimi i kalldrëmeve ekzistuese, ku ruhet tipologjia midis gurëve të bardhë dhe gurëve gri, ndërsa në të njëjtën valë transformimi janë përfshirë edhe shtëpitë e vjetra karakteristike, si dhe bizneset buzë rrugicave.
Pjesë e projektit rehabilitues është edhe xhamia e famshme e Pazarit, e cila edhe pse monument kulture nuk ka pasur asnjëherë ndërhyrje restauruese. /atsh / KultPlus.com
Qyteti i gurtë i Gjirokastrës shënon sot 15-vjetorin e përfshirjes në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Bashkia e Gjirokastrës organizoi sot një sërë aktivitetesh për këtë ditë të shënuar të qytetit që pret mijëra turistë çdo vit.
Në aktivitetet e organizuara morën pjesë kryetari i bashkisë Gjirokastër, Flamur Golemi, prefekti i qarkut Astrit Aliaj, kryetarja e Këshillit të qarkut Lindita Rova, qytetarë etj.
Në fjalën përshëndetëse prefekti i qarkut uroi për 15-vjetorin e Gjirokastrës në UNESCO, një qytet që është i vlerësuar për historinë dhe traditën e tij si dhe theksoi se ka vizituar Gjirokastrën 15 vite më parë, një muaj më vonë kur Gjirokastra ishte bërë qytet muze i mbrojtur nga UNESCO.
Aliaj tha se “mbas 15 vitesh ndihet i lumtur që po i shërben Gjirokastrës dhe qytetarëve të saj”.
Aktivitetet kulturore në kuadër të 15-vjetorit të hyrjes në UNESCOA u çelën ditën e djeshme me zhvillimin e konferencës shkencore “Gjirokastra si vlerë e trashëgimisë kulturore botërore” në shtëpinë e Zekatëve dhe do të vijojnë dhe ditët në vazhdim sipas programit 5 ditor ku përfshihen veprimtari kulturore si ekspozita me foto, panaire artizanati e kulinarie, koncerte, film dokumentar dhe mbrëmje polifonike. atsh / KultPlus.com
Gjirokastra është qyteti i traditës, shijes dhe historisë. Gjirokastra nuk është vetëm e shqiptarëve dhe e gjirokastritëve, por një pasuri botërore që duhet shijuar në radhë të parë nga shqiptarët.
Kryebashkiaku i Gjirokastrës, Flamur Golemi, gjatë një interviste për Agjencinë Telegrafike Shqiptare ka bërë me dije se paketat turistike këtë sezon turistik do të përfshijnë hyrjen në muze pa pagesë për ata që zgjedhin Gjirokastrën për të kaluar pushimet apo një fundjavë.
“Flasim për një qytet që si pasuri botërore që shtyllën kryesore të zhvillimit ekonomik ka turizmin. Në këtë sezon prisnim pikun, në maj qershor është piku në Gjirokastër dhe mbi 80% e turistëve që vijnë dhe qëndrojnë në Gjirokastër janë të huaj. Është gjithë lugina e Drinos një pasuri më vete, ku veç se shijohet historia, trashëgimi, kulturë, çdo shtëpi në Gjirokastër është një muze më vete, kalaja, qyteti antik i Antigonesë, ka kala dhe në zonat përreth Gjirokastrës. E gjithë lugina e Drinos është një mundësi për të kaluar më shumë se një fundjavë”, shprehet Golemi.
“Deri në këto moment ka qenë e aksesueshme dhe tërheqëse për të huajt. I bëj thirrje të gjithë shqiptarëve, pasi ka shumë që nuk e kanë shijuar Gjirokastrën dhe më vjen mirë që këto ditë, pasi jam takuar me miq e shokë, shoh dhe vetë hotelet që rezervohen dhe këto rezervime janë për dy apo tre vite, pra deri në vitin 2022-2023. Gjatë periudhës së punimeve te pazari kemi pasur një shfrytëzim deri 70% të kapacitetit të strukturave akomoduese. Këtë vit kishim parashikuar mbi 90% shfrytëzim dhe prandaj unë bëj thirrje të gjithë shqiptarëve ta shijojnë Gjirokastrën, ku do gjejnë historinë, kulturën, aventurën, kalërimin, hicking dhe patjetër kulinarinë. Gjirokastra është një surprizë e paprovuar për shqiptarët, jo vetëm të Shqipërisë, por dhe të Kosovës. Prandaj duhet të shijojmë vendin tonë dhe të zbulojmë vendin tone”, shprehet Golemi.
“Jemi në kontakt të vazhdueshëm me të gjithë operatorët, strukturat akomoduese dhe zemra e turizmit është pjesa e pazarit. Po flasim për një zonë shumë të ngushtë, më shumë se 500 shtretër, të kufizuar vetëm në një zonë. E gjithë pjesa tjetër, në periferi bujtinat e shumta që janë shtuar vitet e fundit e plotësojnë këtë mozaik, me gjithë strukturat akomoduese kemi qenë në kontakt të vazhdueshëm. Si Këshill Bashkiak, si Bashki, kemi paraqitur para një muaji lehtësirat fiskale për dy muajt e pandemisë, mars e prill për tarifat vendore i kemi 0 për të gjitha bizneset e mbyllura dhe ato që mund të kenë qenë hapur, por për shkak të situatës nuk kanë pasur dot klientë. Ne si bashki me një kosto i kemi 0 tarifat vendore”, deklaroi GolemI.
“Ndërkohë thash dhe për specifikën që ne kemi, do t’i paraqes pas një jave Këshillit Bashkiak, të gjithë operatorëve, strukturave akomoduese, të gjithë sistemit muzeal për të gjitha paketat që janë bërë gati për t’ju ofruar të gjithë shqiptarëve të zerohen. Pra hyrja dhe vizitat në muzeumet në bashkinë e Gjirokastrës do jetë e zeruar. Kjo do vihet në shërbim për strukturat akomoduese. Të ardhurat që presim për muzeumet, ua kemi vënë në dispozicion operatorëve turistikë dhe strukturave akomoduese. Jemi në koordinim me ta, kemi nxjerr paketat e para dhe do vijojmë të jemi konkurrues me të gjithë këtë treg që do të ofrohet. Kjo është një mundësi për shumë shqiptarë që nuk kanë arritur të shijojnë Gjirokastrën, që mund të kenë qëndruar disa orë, por duhet të qëndrojnë më shumë se kaq. I presim të vijnë dhe të shijojnë Gjirokastrën”, theksoi Golemi.
“Gjirokastra ngelet nga qarqet më të sigurta. Ka qenë në fakt nga ato qytetet që edhe në vitin e mbrapsht të ’97-ës qytetarët gjirokastritë paguanin dritat dhe ujin”, tha ai.
Goli foli edhe për takimin me ambasadorin italian, ku tha se “më erdhi shumë mirë për dashurinë me të cilën ai foli për Gjirokastrën pasi shumë e njohin si qytetin e Kadaresë, një nga arsyet që shumë dëshirojnë të shohin dhe vizitojnë vendin ku ka lindur ky shkrimtar i madh. Ai u mrekullua dhe fjala e tij ishte se kjo vizita ishte një aparitiv, pasi unë do jem një nga ata persona që do ta kem Gjirokastrën në fokus dhe do jem edhe Ambassador i Gjirokastrës”,- përfundoi kryebashkiaku i Gjirokastrës. /atsh / KultPlus.com
“Kronikë në gur”, “Breznia e Hankonatëve”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Çështjet e marrëzisë”, “Ditë kafenesh”, “Princesha Argjiro”, “Aeroporti” – janë vetëm disa nga veprat e Kadaresë në të cilat pasqyrohet në mënyrë mahnitëse Gjirokastra e Kadaresë, shkruan KultPlus.
Këto vepra e kanë bërë të njohur shkrimtarin, madje disa e njohin Gjirokastrën
si vendi antik i Kadaresë. Kadareja e mbart vendlindjen e tij kudo me vete.
Tek sa ecën në rrugicat intime me kalldrëm nuk mund të mos vësh re
Kalanë e Gjirokastrës, që imponuese vështron mbi qytetin e gurtë.
KultPlus ka shkëputur disa nga fragmentet nga disa prej veprave të
tij, se si ai e përshkruan në mënyrë mahnitëse qytetin ku ai kishte lindur:
“Ky ishte një qytet i pjerrët, ndoshta më i pjerrëti në botë, që i
kishte thyer të gjitha ligjet e arkitekturës dhe të urbanistikës. Nga shkaku i
pjerrësisë së madhe ndodhte që në nivelin e çatisë së njërës shtëpi gjendeshin
themelet e tjetrës, dhe me siguri ky ishte i vetmi vend në botë ku njeriu, po
të rrëzohej në anë të rrugës, në vend që të binte në hendek, mund të binte mbi
çatinë e ndonjë shtëpie të lartë. Shumë gjëra këtu ishin të pabesueshme dhe
shumëçka ishte si në ëndrra.” (Kronikë në gur)
Ndërsa, ngjarja e poemës së Ismail Kadaresë “Princesha
Argjiro”- zhvillohet në kështjellën e qytetit të Gjirokastrës.
Këtu janë disa vargje të poemës se si e ka përshkruar Kadareja,
qytetin e tij:
Brenda mureve të gurta të kështjellës së shekullit të 13-të, aktorë shqiptarë e rusë po përpiqen të rigjallërojnë për ekranin e madh një kapitull pak të njohur, por fort trazues të historisë së tyre të përbashkët.
E bashkëshkruar nga shkrimtari i vlerësuar i Shqipërisë Ismail Kadare, kjo dramë historike është prodhimi i parë i përbashkët mes dy vendeve në thuajse 70 vjet. Titulli i vënë për këtë rrëfim dashurie është “Gjirokastra”, qyteti jugor shqiptar ku edhe shpaloset rrëfimi. Do të jetë filmi i parë që qëmton fatin tragjik të çifteve të përziera të persekutuara nga regjimi komunist në Tiranë.
Telashet filluan pasi Tirana ndërpreu lidhjet me Moskën më 1961, një shkëputje diplomatike që, brenda natës, i ktheu të rinjtë shqiptarë me femra sovjetike në tradhtarë.
“Personazhet për të cilat jam i interesuar janë viktima të harruara ose fare pak të njohura të komunizmit: të huaj të mbajtur në Shqipëri dhe të persekutuar egërsisht nga regjimi”, ka thënë Kadare për AFP-në.
Derisa ky është debutimi i tij si skenarist, shkrimtari dhe poeti ka fituar një varg çmimesh letrare dhe rregullisht shqyrtohet si kandidat për nderet e “Nobelit”.
“Kaq shumë fate individuale janë shkërmoqur nga historia”, ka thënë Kadare, i cili ka bashkëshkruar skenarin me regjisorin dhe skenaristin rus Yuri Arabov.
Në vitet ’50 shumë meshkuj shqiptarë studionin në Bashkimin Sovjetik, disa prej të cilëve u kthyen në vendlindje me partnere ruse, polake, hungareze apo bullgare. Filmi përvijon rrëfimin e një çifti të tillë.
Për vite Shqipëria dhe Bashkimi Sovjetik ishin aleatë të ngushtë, dhe diktatori komunist i Tiranës, Enver Hoxha, ishte një adhurues i Joseph Stalinit. Por pasi pasardhësi i liderit sovjetik Nikita Khrushchev filloi një varg reformash destalinizuese, dikatori shqiptar u shkëput nga Moska “revizioniste” dhe nga shtetet e saj satelite më 1961.
Grave të huaja që jetonin brenda Shqipërisë, kufijtë e së cilës u mbyllën nën Hoxhën, iu dha një mundësi: të ktheheshin në vendet e tyre, apo të qëndronin me burrat dhe rrezikun e persekutimit.
Nuk ka të dhëna se sa shumë çifte u bënë pjesë e dhjetëra mijëra kundërshtarëve të shpallur nga regjimi, që u burgosën apo dënuan me punë të detyruar gjatë dyzet vjetëve të komunizmit në Shqipëri.
Rreth 5500 burra dhe 450 gra u ekzekutuan nga regjimi. Sidoqoftë, një nga të mbijetuarat është Irina Sallaku, një 88-vjeçare që tani jeton në Tiranë.
E lindur në Rusinë sovjetike, Sallaku u martua me një shqiptar që po studionte inxhinierinë në Leningrad. Çifti u kthye në Tiranë më 1955 me binjakë. Jeta e tyre u përmbys dy dekada më vonë, kur burri i saj u ekzekutua nga regjimi shqiptar nën akuzat e “sabotazhit”.
Sallaku ishte dërguar me dy bijat e saj në një kamp pune. Ato nuk u liruan gjerë më 1988.
“Shumë të huaja që bënë një akt të qëndresës me zemër duke zgjedhur të jetonin në Shqipëri kanë pasur fat tragjik”, ka thënë Sallaku për AFP-në.
Si shumë të tjerë, ajo ende nuk e di se ku gjendet vendi i prehjes së burrit të saj, një burim i çdoditshëm i dhembjes.
Por ajo mirëpret bërjen e një filmi që do të rrëfejë diçka të ngjashme me përjetimin e saj.
“Ky është një episod tragjik në rrëfim (të Shqipërisë) që ka nevojë të thuhet me qëllim që të kuptohet përmasa e krimit”, ka thënë ajo duke folur me një zë të qetë.
Filmi, të cilin Kadare nisi ta shkruante më 2010, përvijon rrëfimin e studentes ruse Katia, që takon burrin e saj të ardhshëm shqiptar, Arjanin, në Moskë.
Disa vjet pasi kishin kaluar një jetë bashkërisht në Shqipëri, burri arrestohet për “spiunazh” dhe ekzekutohet.
Katia, e akuzuar gjithashtu për spiunazh, përfundon e burgosur në Kështjellën e Gjirokastrës, që asokohe përdorej si burg.
Derisa pjesa më e madhe e xhirimeve është bërë në Gjirokastër, vendlindja e Hoxhës dhe Kadaresë, disa skena janë xhiruar edhe në vilën e diktatorit të ndjerë në qendër të Tiranës.
Dy aktorë shqiptarë e interpretojnë Hoxhën, i cili vdiq më 1985, dhe të shoqen e tij, Nexhmijen, ende gjallë në moshën 99-vjeçare.
Regjisori Arabov e përshkruan filmin si “homazh për të gjitha viktimat e pafajshme të regjimeve totalitare”.
Me xhirimet e përfunduara, montazhi do të fillojë nga fundi i muajit. Dhe kjo punë tashmë ka sjellë një rrëfim të ri dashurie – mes Polina Grishinas, aktores ruse që luan Katian, dhe Besmir Bitrakut, aktorit shqiptar që luan të shoqin e saj.
“Ne jemi historia jonë”, ka thënë me buzëqeshje Bitraku, aktor i njohur në Shqipëri.
Loreta Mokini, bashkëproducentja shqiptare e filmit, ka shtuar: “Dashuria është e verbër, ajo nuk mëson nga historia”/AFP / KultPlus.com
Gërmimet arkeologjike dëshmojnë gjurmët e para të ndërtimeve në Kështjellën e Gjirokastrës që në shek. IV, por ajo mori trajta më të përcaktuara në fund të shek.VI, shkruan Dita.
Kështjella, që ishte edhe bërthama e vetë qytetit të Gjirokastrës, e përfundon etapën e parë të ndërtimit nga gjysma e dytë e shek. XIII, ndërsa etapa e dytë e rindërtimit dhe zgjerimit u takon viteve 1811-1812 kur e shtiu në dorë Ali pashë Tepelena.
Kështjella mori pamjen e sotme dhe një nga projektuesit dhe zbatuesit kryesorë ishte mjeshtri Petro Korçari.
Ka 3 hyrje kryesore dhe një të vogël. Mbrohet me 7 kulla që arrijnë deri në 30 m lartësi, në pjesën e sipërme me 1-2 kate dhe me salla të mëdha.
Është një nga kështjellat më madhështore e të ruajtura më mirë në Shqipëri. / KultPlus.com
Muzetë e Shqipërisë sot do jenë të hapura për publikun gjatë ditës e deri në mesnatë, ku vizitorë do kenë mundësi të shijojnë një rrugëtim mes historisë dhe artit falas.
Me rastin e 18 majit, Ditës Ndërkombëtare të Muzeve, muzetë,
parqet arkeologjike dhe drejtoritë rajonale të vendit janë mobilizuar për të
ofruar një buqetë të gjerë ngjarjesh për publikun, nga nxënësit e shkollave e
deri te qytetarët artdashës.
Muzetë janë të shumtë në Shqipëri, ku vlen të përmenden
Muzeun e Ikonografisë “Onufri” dhe Muzeun Etnografik në Berat, muzetë
arkeologjikë në Durrës, Tiranë, Korçë, Muzeun e armëve dhe atë Etnografik në
Gjirokastër, Muzeu Etnografik në Sarandë, Muzeu Historik Kombëtar në Tiranë
etj.
Tashmë këto muze çdo vit e më shumë po mirëpresin vizitorë të huaj dhe vendas. /atsh/KultPlus.com
Katedralja e Notre Dame mbrëmë u përfshi në flakë dukë bërë kështu që të shkatërrohet një pjesë e saj, duke përfshirë këtu kryesisht çatinë dhe kumbonaren, shkruan KultPlus.
Kjo ndodhi ka lënë të shokuar të gjithë e sidomos dëshmitarët e rastit. Shumë prej tyre janë parë të tmerruar , e disa të tjerë duke kënduar lutje. Ndërsa një pjesë e madhe e qytetarëve nga e gjithë bota, përmes rrjeteve sociale kanë shprehur trishtimin e tyre për këtë ndodhi. Në mesin e tyre edhe shumë shqiptarë të cilët duken të shokuar nga kjo ndodhi e madje rrjetet sociale janë mbushur me fotografi të vizitave të tyre në këtë Katedrale.
Por, gazetarja Erjona Rusi gjithë këtë ndodhi e ka parë nga një këndvështrim tjetër. Përmes një statusi në Facebook, ajo ka pohuar se djegia e Notre Dame është një trishtim por është shprehur e befasuar me shqiptarët se si ka mundësi që nuk janë kaq të ndjeshëm dhe nuk po reagojnë njëjtë edhe për gurë të çmuar të trashëgimisë kulturore dhe historike të vendit tonë të cilët po rrënohen çdo ditë.
Postimi i plotë i Erjona Rusit:
Djegia e Notre Dame eshte padyshim trishtim se po shuhet nje prej ikonave te trashegimise kulturore europiane. Por, si ka mundesi qe nuk jeni po kaq te ndjeshem dhe nuk reagoni per rrenimin e Gjirokastres, shkaterrimin e shtepise se Fishtes, per betonin e Velieres, per perpjekjen per te prishur Teatrin Kombetar, per koncensionin e Butrintit, per permbytjen e Xhamise se Plumbit, e shume e shume te tjere gure te cmuar te trashegimise tone kulturore e historike qe po na i vjedhin, po i shqyejne, ose thjesht i kane lene te rrenohen. Ne fund te fundit te gjithe keto qe permenda me siper jane pjese e identitetit tone shqiptar, ashtu si Notre Dame per francezet. / KultPlus.com
Eksperti i trashëgimisë dhe restaurimeve, Kreshnik Merxhani, ka reaguar pas publikimit të pamjeve nga Gjirokastra ku po bëhen punime për restaurimin e rrugicave historike.
Në një postim në Facebook, Merxhani, shprehet se duket
se zbatuesit janë në shkelje të hapur të projektit, dhe kjo që po ndodh është
një turp.
“Kalldrëmet në Pazarin e Gjirokastrës -ata që u hoqën
janë kryesisht të viteve 60-74. Dhe motivi i prishur së fundmi i kësaj periudhe
ishte. Këto kalldrëme të ngjashme në materiale dhe teknikë, kishin fituar
qytetari dhe ishin pjesë e arkitekturës së ansamblit”, shkruan më tej eksperti.
Duket se zbatuesit si gjithnjë janë ne shkelje te
hapur dhe te plote te projektit! Personalisht nuk kam pse pres gjate per
“rezultatin” ai do jete nje turp!
Nga njera ane sloganet banale propagantistike se e
duan Gjirokastren ne cdo gure te saj dhe nga krahu tjeter heqje pa kriter e
gureve te kalldremit me mjete te pa pershtatshme ne forme e menyre te pa
pershtatshme.
Kalldremet ne Pazarin e Gjirokastres -ata qe u hoqen-
jane kryesisht te viteve 60-74. Dhe motivi i prishur se fundmi i kesaj periudhe
ishte. Keto kalldreme te ngjashme ne materiale dhe teknike, kishin fituar
qytetari dhe ishin pjese e arkitektures se ansamblit.
Tendenca diletante qe e has shpesh sot ne nderhyrje ne
monumente e cila permblidhet me fjaline ” do ta bejme me mire sec ishte” eshte
prezente dhe ne rastin konkret.
Ende nuk kuptohet qe ne situata si Gjirokastra
historike “ndryshimi” eshte konservimi dhe kjo eshte nderhyrja kryesore. Çdo
permiresim ne infrastrukture kur eshte i nevojshem duhet te kryhet me
maksimumin e perpjekjes per te ruajtur materialin autentik dhe tekniken
autentike.
Shpresoj qe keto shembuj krejt diletant ti kene ditet
e numeruara.
Gjirokastra është tashmë një kantier ndërtimi, dhe të
gjitha rrugicat do të pësojnë ndryshime. Të gjithë pllakat e gurit që janë
pjesë e trashëgimisë kulturore, që është dhe pjesë e UNESCO, janë shkulur duke
irrituar banorët.
Sipas informacioneve një projekt i qeverisë i financuar nga kërkon të rehabilitojë të gjithë zonën e “Qafës së pazarit”, ku preken dhe rrugicat me kalldrëmë./ Dosja.al / KultPlus.com
Rilindja Urbane në qendrën historike të Gjirokastrës vazhdon, ndërkohë që çdo javë ka një zhvillim të ri në rrugën tanimë të hapur të transformimit të mjediseve tregtare apo të shtëpive tradicionale në bujtina mikpritëse për turistët.
Qendra Historike e Gjirokastrës, shpallur në vitin 2005 trashëgimi botërore e UNESCO-s, është kthyer në një kantier punimesh restauruese, duke nisur me rikualifikimin e kalldrëmeve karakteristike të Qafës së Pazarit, rehabilitimin e 6 shesheve që lidhen në mënyrë integrale me rrugët e kalldrëmit, ndriçimin publik, përmirësimin e hapësirave të gjelbra deri te rrapi 100 vjeçar, simboli që ka shërbyer si pikë takimi për banorët që në vitet ’30.
Projekti ka për qëllim realizimin e një rrjeti të ri të infrastrukturës nëntokësore, restaurimin e kalldrëmeve ekzistuese, integrimin e hapësirave publike përreth zonës së projektit me qëllim kthimin në një zonë pedonale, duke menaxhuar lëvizjen e kontrolluar të automjeteve të shërbimit publik dhe rezidencial, si dhe përmirësimin e hapësirave të gjelbëruara e shesh pushimeve, duke theksuar tipare me vlerë të qendrës historike.
Kryeministri Edi Rama inspektoi nga afër punimet restauruese të kalldrëmeve, ku do ruhet tipologjia midis gurëve të bardhë dhe gurëve gri, ndërsa në të njëjtën valë transformimi janë përfshirë edhe shtëpitë e vjetra karakteristike, si dhe bizneset buzë rrugicave ku po ndërhyhet.
“Janë 10 blloqe ku tashmë ka filluar komplet aktiviteti turistik dhe artizanal. Të gjitha këto që ishin dikur dyqane të vjetra dhe të papërdorura janë kthyer në dyqane artizanale. Shtëpitë e vjetra ka individë të interesuar për t’i blerë dhe për t’i kthyer në guesthouse. Të 5 rrugicat kanë njohur ndërhyrjet restauruese me blloqet përkatëse të dyqaneve, fasadave, çative komplet. Para sezonit do të mbarojë pjesa e kalldrëmit, me qëllim që të mos pengojmë sezonin turistik,” shprehet deputetja e qarkut Gjirokastër, Mirela Kumbaro.
Kryeministri Rama deklaroi se të gjitha shtëpitë e vjetra jo vetëm të Gjirokastrës, por edhe të Beratit do t’i nënshtrohen projektit të restaurimit, për t’u shndërruar më pas edhe në bujtina për vizitorët dhe turistët.
“Jemi duke strukturuar një program vetëm për shtëpitë e Gjirokastrës dhe të Beratit, si fillim për shtëpitë karakteristike, për të stimuluar që të rimerren dhe të kthehen në bujtina dhe aktivitete fitimprurës në mënyrë që të ruhen, nga një anë duke e bërë zero taksën e tatim fitimit, që është 5% tani. Dhe po ashtu për të krijuar një fond që të aplikohet me projekte. P.sh., unë dua ta kthej këtë në bujtinë, kam nevojë për një mbështetje financiare dhe po shohim mundësinë ta bëjmë të kombinuar me bankat dhe me buxhet në mënyrë që të jetë një lloj kredie me interesa shumë të ulëta dhe me afat të gjatë që të mund të përballohet me sukses,” u shpreh Kryeministri Rama.
Pjesë e projektit rehabilitues është edhe xhamia e famshme e Pazarit, e cila edhe pse monument kulture nuk ka pasur asnjëherë ndërhyrje restauruese.
Prodhimet bio “Edua” në zemër të Pazarit të Gjirokastrës
Manjola Shehaj, e cila prej vitesh me investimin e saj i shërben promovimit të produkteve bio nëpërmjet brandit Made in Albania “E Dua” ia ka arritur qëllimit që prodhimet shqiptare t’i bëjë të njohura anekënd botës.
E pozicionuar në zemër të qendrës historike të qytetit të gurtë, ndër më të vizituarat në vend nga turistë nga e gjithë bota, kjo sipërmarrëse ka arritur të jetë tashmë pjesë e projekteve për rivitalizimin e Pazarit dhe rikthimit të tij në funksionet tradicionale, një atraksion turistik i cili do të promovojë edhe produktet karakteristike të zonës.
Në ambientet tërësisht të rikonstruktuara me mbështetjen nga Skema Kombëtare përmes një financimi prej 1,9 milionë lekë, ekspozohen produktet bio më tipike të zonës.
“Është një përfitim shumë i madh për mua. Unë kisha një dyqan të vogël dhe nëpërmjet këtij granti arrita të bëj një gjë të madhe që për turistët është targeti kryesor,” shprehet Manjola.
Sipërmarrësja me përvojë në fushën e tregtimit dhe marketimit të produkteve tradicionale, pasi teston produktet më të parapëlqyera në tregun lokal, mbledh nëpër punishte të vogla produktet tipike shqiptare si çaj dhe erëza të ndryshme, raki, mjaltë, komposto, gliko, verë, vaj ulliri, etj. Produktet janë nga prodhues të vegjël në zonat rurale të jugut, të bëra në mënyrë artizanale dhe etiketuara në logon “E Dua”.
Në këtë investim janë përfshirë fermerët e zonës dhe të rinjtë në mbledhjen e bimëve medicinale dhe aromatike./
Trashëgimia kulturore në qytetin e Gjirokastrës, qendër historike e shpallur pasuri botërore nga UNESCO sërish ka marrë vëmendje. Bashkia Gjirokastër ka oraganzuar sot një aktivitet kushtuar Ditës së Trashëgiminsë Kulturore Kombëtare.
Duke iu uruar qytetarëve këtë ditë, bashkia e Gjirokastrës publikoi fotot e aktiviteteve, të cilat flasin vetë. /ata
Nga faqja Shqipëri e Harruar, janë publikuar disa fotografi të qytetit të Gjirokastrës.
Këto fotografi janë të vitit 1970 dhe tregojnë gjallërinë e atyre viteve në Gjirokastër./ KultPlus.com
Gjirokastra është kthyer tashmë në atraksionin turistik më të preferuar për turistët vendas dhe të huaj.
Gjithashtu, Gjirokastra po bëhet mikpritëse përherë e më shumë e aktiviteteve të ndryshme kulturore dhe turistike, duke promovuar dhe vlerat dhe bukuritë që ofron qyteti i gurtë. Dy ngjarje në qendrën historike të Gjirokastrës,e kanë kthyer në një festë të vërtetë qytetin jugor.
Një nga ngjarjet ishte performancë spontane e Qendrës Kulturore të Fëmijëve me grupin e valleve në një nga këndet e qytetit historik të Gjirokastrës në prani të kalimtarëve e vizitorëve të rastit, vendas dhe të huaj. Brezi i ri me performancën e tyre dhe me kostumet tradicionale i dhanë një gjallëri të veçantë qytetit dhe një eksperiencë ndryshe vizitorëve dhe kalimtarëve të cilët u ndalën dhe filluan të bënin foto.
Ngjarja e dytë kishte në fokus turizmin e aventurës dhe solli diçka ndryshe për banorët dhe vet qytetin. Manifestimi i ”Giro dei tre mari ,ALBANIA Special Edition”, mbi 180 motorra të “Club Vespa Bari” , “pushtuan ” rrugët e Pazarit Historik dhe Kalanë e Gjirokastrës.
Ky aktivitetet u organizua si bashkëpunim i Vespa Club- Bari , Konsullatës së Përgjithshme të Shqiperisë në Bari, Konsullatës Italiane të Nderit dhe Autoriteteve Lokale të Gjirokastrës, Bashkisë dhe Prefekturës .
Qyteti historik bëhet më interesant sigurisht me të tilla aktivitete, po dhe vetë aktivitetet, marrin kuptim tjetër./ Ata
Një atmosferë festive u krijua fundjavën që lamë pas përmes shfaqjes kulturore, që mblodhi qindra vizitorë në qytetin e gurtë të Gjirokastrës.
Pjesë e kësaj shfaqje ishin rreth 30 artistë të Ansamblit Kombëtar të Egjiptit dhe Ansamblit “Lunxhëria”, të Gjirokastrës, të cilët sollën një atmosferë të ngrohtë dhe festive në “Qafën e Pazarit”.
I cilësuar si takimi i dy kulturave, kjo shfaqje çeli siparin e një sërë aktiviteteve kulturore, që “TID”, një organizatë lokale në Gjirokastër do të sjellë përgjatë të gjithë sezonit turistik në qytetin e gurtë.
Këngë dhe valle egjiptiane, si dhe polifonia dhe vallet popullore të Jugut të interpretuara nga artistët, si dhe veshjet tradicionale egjiptiane me një larmi ngjyrash mahnitën turistët dhe vizitorët që ndodheshin në Gjirokastër, duke iu bashkuar festës.
Gjirokastra, qyteti i gurtë, është regjistruar në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në vitin 2005. Gjirokastra zgjon gjithnjë e më shumë interesin e turistëve të huaj për ta vizituar pasi ka vlera historike, arkitektonike dhe kulturore./ata
Reportazh i gazetarit francez Robert Vaucher botuar në gazetën franceze “L’Ilustration”
Lufta Parë Botërore e vuri Shqipërinë për herë të parë nën vëzhgimin dhe interesin e drejtë për së drejtë të Fuqive të Mëdha. Territoret shqiptare kishin qenë dhe më parë nën vëzhgimin dhe interesat gjeostrategjike të Fuqive të Mëdha të paktën që nga Lidhja e Prizrenit por kësaj radhe ushtritë dhe shërbimet e tyre mbështetëse ishin të pranishme në territorin e Shqipërisë të krijuar nga Fuqitë e Mëdha në 29 korrik 1913. Për këtë arsye dëshmitë arkivore të kësaj kohe marrin një rëndësi të veçantë pasi janë dëshmi që paraqesin ngjarjet, balancën e forcave si dhe japin informacion të drejtë për së drejtë për popullsinë dhe jetën sociale. Përpos këtyre dokumentave arkivore ka dhe dëshmi të tjera të rëndësishme si reportazhe gazetash, letra ushtarësh të dërguara nga fronti apo dhe libra udhëtimesh , përshtypjesh dhe mbresash.
Një informacion shumë i rëndësishëm për Luftën e Parë Botërore, zonën e pushtimit italian dhe francez janë reportazhet e gazetarit të famshëm francez, korrospodentit të gazetës së famshme france “Le Ilustration” Robert Vaucher ( 1890-1977). Më 1910, ai shkoi të studionte për Shkencat Tregtare në Shkollën kombetare greke të gjuhëve e të tregtisë në Kostandinopojë nga ku filloi të dërgonte artikujt e tij te pare per Svicera Liberale. Shumë shpejt u gjend ne Romë në shërbim të agjencisë Stefani. “L’Illustration”, gazeta e famshme franceze, i besoi atij një post si korrespondent lufte, dhe nga viti 1914 – 1919, detyra e korrospodentit do e çonte nga Dardanelet në Serbi, në Shqipëri dhe në fund në Rusi. Në këtë të fundit ai nuk nguroi të transmetonte mesazhe konfidenciale për llogari të Francës, gjë qe do t’i kushtonte, sepse do te denoncohej nga bolshevikët si agjent i imperializmit francez.
Si korrospodent lufte në Shqipëri ai raportoi nga Vlora, Tepelena, Gjirokastra, Leskoviku e Korça. Edhe pse nuk ishte një njohës i mirë i terrenit më parë apo edhe pse qe shkolluar në një shkollë greke në të cilat mësohej se territoret shqiptare të Shqipërisë së Jugut i përkisnin Greqisë, Robert Vaucher raportoi dhe shkroi shkrime që tregojnë për një etikë profesionale dhe shumë afër realitetit. Reportazhi që po botojmë është nga hyrja e trupave italianë në Tepelenë pikërisht në ditën e Krishtlindjeve në 25 dhjetor 1916. Deri pak më parë Tepelena si dhe disa territore të tjera ishin mbajtur pushtuar nga forcat greke dhe ishin bërë shesh luftimi mes çetave patriotike dhe terrorit të mbjellë gjithandej nga Legjionet te shenjta greke të organizuara kryesisht me të burgosur dhe luftëtarë nga Kreta. Voucher rrëfen edhe për Ali Pashën dhe kontaktet e tij me Napoleonin dhe trupat franceze në Korfuz, masakrën e Hormovës të organizuar nga grekët dhe Tepelenën e djegur nuk ngurron ta quajë një Pompe modern. Në rrëfimin etij ndihet keqardhja dhe ndjesia për ti qendruar afër realitetit por nuk mungon dhe gjuha e tipit kolonialist kur shqyrton veprimet e Ali Pashës ndaj francezëve si motive kusarie dhe në përgjigjen e ashpër të Napoelonit e shikon si të vetmen rrugë që duhet përdorur për të komunikuar me popuj të tillë. Po kështu ndihet një dozë romantizmi kur banorët ë Hormovës i konsideron si ushtarët e Skënderbeut të masakruar nga turqit, kur dihet e Hormova u shkatërrua në 1784 nga Ali Pasha Tepelena.
Zona e pushtimit italian, gjatë Luftës së Parë Botërore përfshinte krahinat përreth Vlorës, Gjirokastrës, Sarandës, Përmetit, Kolonjës e Tepelenës, të cilat përbënin një zonë me rëndësi strategjike për Italinë. Qytetet që bënin pjesë në zonën e pushtimit italian ishin kryesisht qytete të vogla, përveç Gjirokastrës e cila numëronte rreth 11.000 banorë, popullsia e qyteteve të tjera nuk ishte më shumë se 5 mijë secili. Administrimi i qyteteve dhe zonave rreth tyre ishte me dorë të hekurt, përsa i përket marrjes së vendimeve administrative, por shumë më efektiv se ai i mëparshëm osman, përsa i përket krijimit të një kulture administrative, që do të vendosej në themelet e shtetit shqiptar pas viteve 20’.
Një eskursion në Tepelenë
Tepelenë, 25 dhjetor 1916
Kuajt tanë rrëshqasin në kalldremet e lagështa të Gjirokastrës. Sapo u gdhi dhe ne zhytemi në mjegullën përgjatë rrugës më zhavorr duke iu drejtuar Drinos. Fshatrat janë të vendosura në shpatet e maleve, në luginë ku nuk mund të banohet sepse përmbyten shumë shpesh. Shpesh herë duhet të kalojmë përrenjtë, degë të Drinos dhe në fund kuajt tanë zhyten deri në gjoks në këtë lumë. Sidoqoftë, kalorësit e eskortës sonë luajnë me vështirësitë, ata i përkasin një shkolle të mirë. Gjenerali Komandant i Shqipërise Jugore është një kalorës i aftë. Gjatë disa ditëve të kaluara me atë, unë munda të vlerësoj guximin e tij dhe pa hezitim ndonjëherë e ndjek në udhëtimet e tij. Do të më kujtohen gjatë disa prej shkëmbenjve që iu ngjitëm me kal. Ndërsa patkonjtë e kafshëve tona rrëshqasin mbi gurin e lagësht, duke bërë shkëndija.
Pasi kaluam per herë të fundit Drinon në një urë të vjetër guri gungaç, rruga ndjek një grykë të ngushtë e piktoreske, pastaj papritmas të shpie në guaskën e thellë te Tepelenës në pjesën e poshtme të së cilës Vjosa shkarkon ujrat e baltosura. Dikur, Tepelena i ngjante një qyteti të fortë me kalanë e saj te lashtë te Ali Pashës së Janinës, muret mbrojtës dhe të lartë të së cilës zbresin pothuajse deri në lumë. Këto mure janë e vetmja gjurmë e mbetur e fuqisë së pashait të tmerrshëm që, me dinakërinë e tij, i krijoi shumë vështirësi gjeneraleve francezë H, dhe këtë e raporton M. A. Boppe, Ministri i Francës pranë qeverisë, në veprën e tij magjepsese: Shqipëria dhe Napoleoni. Perandori, i lodhur nga tradhtia e tij, urdhëronte më 15 mars 1811, Dukën e Cadores: “Bëjeni, ju lutem, një deklaratë nga mua pëe Pashain i Janinës. Ju do e njoftoni atë që me herën e parë që ai të parandalojë furnizimin e Korfuzit dhe të refuzojë kalimin e bagëtive dhe të ushqimeve te destinuara për këtë vend, unë do t’i shpall luftë atij. Butësia dhe mirësjellja nuk kanë asnjë vlerë pranë një njeriu të kalibrit të këtij kusari”. Napoleoni, duke përdorur rrugën e vështirë, fitoi kauzën e tij. Ky është një mësim që kurrë nuk duhet lënë pas dore në këto vende.
Kur trupat italiane, pas kalimit te shumë fshatrave gërmadhe mbërriten ne Tepelenë, ushtarët shprehen një britmë gëzimi. Më në fund, pas kaq shumë vështirësive, ata gjetën një qytet të vogël, ku mund të jetojnë në një mënyrë më pak primitive se e maleve që ata kishin përshkuar Por ç’e do! Ishte vetëm një iluzion. Legjionet e shenjta* e kishin shndrruar Tepelenën në hi. Vetëm dy shtëpi kishin shpëtuar: njëra prej tyre kishte shërbyer si kazermë për ushtarët grekë, dhe tjera, si banesë e komandantit të tyre. Në këtë Pompé modern, aleatët tanë gjetën vetëm ca ciganë , pasi njéri ata mund të kishin vetëm emrin. Ata jetonin në rrënojat si kafshë në strofkat e tyre dhe ushqeheshin me bimë. Gratë që u sollën dru italianëve dhe refuzuan monedhat prej ari që iu ofruan si shpërblim, duke mos kuptuar aspak se për çfarë ato copa të vogla prej metali të pangrenshëm mund të përdoreshin. Aktualisht iu shpërndame bukë dhe miell me të cilat ato bëjnë galeta.
Me ardhjen e mbrëmjes, duhet të hipim në kuaj dhe të rifillojme rrugën për Gjirokaster. Nata bie shpejt, një nate e shkëlqyer Krishtlindjeje, e butë dhe e qetë. Ngado mbizotëron heshtja. Ndonjëherë, duke kaluar pranë një poste, ne shohim zjarre të mëdha rreth të cilave ushtarët janë të grupuar. Ne kemi kaluar tashmë më shumë se 70 kilometra, kuajt tanë të lodhur nuk vazhdojnë më. Me vijne ndermend të gjitha skenat e tmerrit që u zhvilluan në këtë vend, per tragjedinë e Hormovës, fshati shqiptar në të cilën, ka katërqind vjet, që gjatë pushtimit turk, muslimanët masakruan gjithë banorët e njohur si (të krishterë si të gjithë ushtarët e Skenderbeut) dhe konvertuan me forcë në Islamizëm gratë dhe fëmijët. Kur grekët u rikthyen, tre vjet më parë, ata u bënë shqiptareve myslimane një trajtim pak më të ndryshëm – hakmarrje me së shumti të urryer që goditën pasardhësit e këtyre të krishterëve të vrarë nga turqit!/Dorian Koci
