Ambasadorja e SHBA-ve në Tiranë, Yuri Kim, ka reaguar pas lajmit se xhubleta është shqiptare është regjistruar në UNESCO.
Nëpërmjet një postimi në Twitter, Yuri Kim uron ministren e kulturës në Shqipëri, Elva Margariti, ndërsa thotë se xhubleta shqiptare është një fustanet më të bukur në botë.
“Xhubleta është një nga fustanet më të bukur në botë. Është e mrekullueshme të shohësh trashëgiminë kulturore të njohur, të mbrojtur dhe të promovuar. Urime Elva Margariti”, shkruan Yuri Kim në Twitter.
Veshja shqiptare katër mijë vjeçare, xhubleta është pranuar në listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale nën mbrojtjen e UNESCO-s. Veshja simbol e trashëgimisë tonë është tashmë pasuri e gjithë njerëzimit. Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cilësoi si dhuratë për 110-vjetorin e pavarësisë.
Xhubleta njihet si veshje tradicionale e grave të Malësisë. Dosja e dijebërjes artizanale të xhubletës u dorëzua në UNESCO vitin e kaluar, për shkak se veshja tradicionale unike po rrezikonte të humbiste. / KultPlus.com
Përfaqësues nga 44 shtete, më 16 nëntor të vitit 1945, u mblodhën në Londër për të “ndërtuar paqe në mendjen e njerëzve”, për të krijuar një organizatë që do të mishëronte një kulturë të mirëfilltë paqeje, mbështetur në solidaritetin intelektual dhe moral të njerëzimit për të parandaluar shpërthimin e një lufte tjetër botërore.
Nga kjo konferencë lindi UNESCO, akronim në anglisht për Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë.
Kushtetuta e UNESCO-s, nënshkruar më 16 nëntor 1945, hyri në fuqi një vit më vonë, pas ratifikimit nga njëzet vende: Australia, Brazili, Kanadaja , Kina, Çekosllovakia, Danimarka, Republika Dominikane, Egjipti, Franca, Greqia, India, Libani, Meksika , Zelanda e Re , Norvegjia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut , Turqia, Britania dhe Shtetet e Bashkuara.
Sesioni i parë i Konferencës së Përgjithshme të UNESCO-s u mbajt në Paris nga 19 nëntor-10 dhjetor 1946 me pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga 30 vende me të drejtë vote.
Përndryshe, Kosova në vitin 2015 ka aplikuar për t’u anëtarësuar në këtë organizatë, por nuk ka arritur të futet në UNESCO për tri vota./ KultPlus.com
Muaji nëntor konsiderohet si muaji i isopolifonisë pasi në 25 nëntor të vitit 2005 kjo mrekulli e kulturës shqiptare është përfshirë në listën e pasurive gojore të njerëzimit, të mbrojtura nga UNESCO.
DRTK Gjirokastër si një ndër promotoret, mbështetëset e kulturës dhe elementeve kulturore, organizoi sot një takim me mjeshtrin e isopolifonisë, Roland Cenko, i dekoruar me titullin “Mjeshtër i Madh i Isopolifonisë” si dhe me fëmijë të shkollës “Naim Frashëri”, si një ndër shkollat që ka nxjerrë ndër vite breza të cilët e duan isopolifoninë.
Në fjalën e tij, drejtuar të rinjve, mjeshtri u shpreh se isopolifonia është e vjetër sa vetë historia jonë. “Është folur e përmendur nga shumë njerëz që e kanë dashur vendin tonë. Është studiuar nga gjuhëtarë e mbledhës folklori, dhe sot mund të themi se është një ndër krenaritë dhe pasuri e rrallë e jona”, tha mjeshtri Cenko, duke bërë thirrje që brezat ta çojnë para me punë, vullnet dhe dashuri.
“Isopolifonia popullore shqiptare” është në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO. Juria Ndërkombëtare e mbledhur në Paris nga data 21-24 nëntor 2005, shqyrtoi mbi 60 kandidatura të propozuara për t’u përfshirë në listën “Kryevepër e njerëzimit”, propozime të bëra në rrugë zyrtare nga shtete të ndryshme në çdo anë të botës duke plotësuar dosjet dhe kriteret e shpallura për këtë qëllim. /atsh / KultPlus.com
Në raportin, i cili u përgatit duke shqyrtuar të dhënat satelitore, u trajtua shkrirja e akullnajave, që pranohet gjerësisht si fillimi i ndryshimeve klimatike.
Në raport theksohet se në 50 zona që janë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s gjenden 18 600 akullnaja, një e treta e të cilave do të zhduken në mënyrë të pashmangshme.
Raporti tërheq vëmendjen se akullnajat do të shkrihen pavarësisht nga lufta e njerëzve kundër ndryshimeve klimatike, duke theksuar se nuk do mbetet gjurmë nga disa akullnaja në Afrikë, Evropë dhe Amerikë.
Akullnajat në malin më të lartë në Afrikë, në Kilimanxharo të Tanzanisë, Alpet zvicerane, Dolomite si dhe parku kombëtar ”Yellowstone” dhe ai ”Yosemite” në SHBA janë në mesin e akullnajave që do të shkrihen deri në vitin 2050, thekson raporti./atsh/ KultPlus.com
Duke përdorur imazhet satelitore para dhe pas, OKB-ja ka dokumentuar dëmtimin ose shkatërrimin e plotë të 207 vendeve kulturore në Ukrainën e shkatërruar nga lufta.
Të dhënat po mblidhen në një platformë online të krijuar posaçërisht, e cila fillimisht do të jetë e aksesueshme vetëm për ekspertët, por së shpejti do të hapet edhe për publikun, njoftoi dje Krista Pikkat nga agjencia arsimore dhe kulturore e OKB-së (UNESCO),në Gjenevë.
Shtatë vendet e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Ukrainë deri më tani nuk janë dëmtuar si rezultat i pushtimit të plotë të Rusisë tetë muaj më parë, tha ajo.
Vende të tjera, si teatri i dramës në Mariupol, nuk kanë pasur të njëjtin fat. Qindra civilë kërkuan strehim atje menjëherë pas fillimit të luftës në mars. Më 16 mars, bombat ruse shkatërruan pjesën më të madhe të ndërtesës. Imazhet e vlerësuara nga UNESCO janë të 9 marsit dhe 12 majit.
Nga 207 vendndodhje, 88 janë objekte fetare, 15 janë muze, 76 janë ndërtesa me interes historik ose artistik, 18 janë monumente dhe 10 janë biblioteka.
UNESCO po punon me Qendrën Satelitore të Kombeve të Bashkuara me bazë në Gjenevë (UNOSAT) për vlerësimet e fotografive.
Kur UNESCO merr informacion rreth dëmtimit, UNOSAT blen imazhe satelitore nga shitësit komercialë të marra sa më afër që të jetë e mundur, para dhe pas sulmit.
Sipas UNOSAT, imazhe të tilla kushtojnë midis 250 euro (251 dollarë) dhe më shumë se 1000 euro, në varësi të mënyrës se si janë marrë. Ekspertët përpunojnë imazhet satelitore për të treguar shkatërrimin e saktë./atsh / KultPlus.com
1247 eksponate të koleksionit të muzeut publik të Kosovës janë marrë nga Muzeu Kombëtar i Kosovës gjatë kohës së luftës (1998-99) nga Akademia e Shkencave të Serbisë. Por ministri Hajrulla Çeku thekson se Serbia po vazhdon të shkelë konventat e UNESCO-s, përcjell KultPlus.
Më poshtë gjeni postimin e tij të plotë:
Ishte pjesë e projektit gjenocidal të Serbisë kundër historisë dhe identitetit të shqiptarëve, krahas shkatërrimit të mbi 1000 vendeve trashëgimore.
Duke mos i kthyer eksponatet në vendin e tyre të origjinës, Serbia po shkel në mënyrë flagrante konventat e UNESCO-s, marrëveshjen origjinale dhe dokumentin e Ahtisaarit.
Ja disa nga thesaret e vjedhura arkeologjike dhe etnografike që i përkasin koleksionit publik të muzeut të Republikës së Kosovës.
(përshkrimet në mbishkrimet e fotove) / KultPlus.com
Ish-kancelarja gjermane Angela Merkel u nderua sot me “Çmimin e Paqes 2022”, “në njohje të përpjekjeve të saj për të mirëpritur refugjatët”, sipas UNESCO-s, transmeton KultPlus.
Merkel mori çmimin, sipas Twitter dhe faqes së internetit të Organizatës së OKB-së për Arsim, Shkencë dhe Kulturë, për vendimin e saj “guximtar” për të mirëpritur më shumë se 1.2 milion emigrantë në 2015, veçanërisht ata nga Siria, Iraku, Afganistani dhe Eritrea.
Nderimi, i cili zyrtarisht quhet “Çmimi i Paqes Félix Houphouët-Boigny-UNESCO”, mban emrin e ish-presidentit të Bregut të Fildishtë.
Ai u jepet çdo vit që nga viti 1989 individëve, organizatave ose institucioneve që kanë bërë një përpjekje të veçantë për të promovuar, hulumtuar ose siguruar paqen.
Pas 16 vitesh në detyrë, Merkel u largua nga posti i saj si kryetare e shtetit të Gjermanisë në vitin 2021. Kriza e refugjatëve dominoi mandatin e saj të tretë më shumë se çdo çështje tjetër, duke marrë mbështetje nga disa ndërsa ka tërhequr kritika nga të tjerët dhe efektet e saj mund të ndihen ende sot.
Një valë refugjatësh u afrua në kufijtë e Evropës në vitin 2015 si rezultat i luftërave në Lindjen e Mesme, kryesisht në Siri, Afganistan dhe Irak. / KultPlus.com
Si një nga strategjitë mburojë për trashëgiminë kulturore me objektet si dhe dukuritë e saj të rralla, Ministria e Kulturës planifikoi Regjistrin Kombëtar të Pasurive Kulturore. Ndërsa sot flitet për përpjekjet e njohjes së katër dukurive si Kcimi i Tropojës’, Eposi i Kreshnikëve, Xhubleta e Transhumanca, si Pasuri Botërore e Njerëzimit në UNESCO, zëvendësministrja e Kulturës shpjegon nëse janë evidentuar dukuritë që janë në rrezik më të madh zhdukjeje në vend.
Realizimi i regjistrit Kombëtar të trashëgimisë na ka dhënë të gjithë mundësinë që t’i evidentojmë këto dukuri duke qenë se u bë një punë shumë e madhe në terren dhe siç u thashë ishte një punë gjithëpërfshirëse, pra pati edhe pjesëmarrje studentësh. Në të gjitha nivelet që afekton fjala komunitet dhe bartës. Kështu që nga dukuritë që kemi dorëzuar në UNESCO, xhubleta është përzgjedhur si dukuri në rrezik dhe kemi aplikuar bashkë me një plan masash që njihet me emërtimin ndërkombëtar ‘Save Garding Plan’, për ta pasur, për ta ngritur atë dhe për të qenë një dukuri që të vazhdojë transmetimin”, thotë zëvendësministrja e Kulturës Meri Kumbe.
Xhubleta mbijeton prej së paku 4 mijë vjetësh, e gjurmët e saj gjenden ende në zonat e Malësisë së Shkodrës, deri në Mal të Zi e përreth Bjeshkëve të Namuna. Kumbe, rrëfen se cilat janë vështirësitë për ta mbajtur gjallë këtë dukuri.
Është një sfidë shumë e madhe globale, sepse vetë zhvillimi i shoqërisë njerëzore, vetë lëvizjet dialektike të popullatës qoftë në migrim të brendshëm apo të jashtëm, shpesh herë cenojnë elementë të caktuar të trashëgimisë jomateriale Padyshim roli i shtetit në politikbërje për të krijuar terrenin komod për ta mirëmbajtur është domethënës por nga ana tjetër duhet patjetër vullneti i anëtarëve të komunitetit”, shton më tej Kumbe.
Xhubleta është dosja e parë që është futur në proces për t’u pranuar në UNESCO (marsin e kaluar). Pasi ka kaluar fazën e parë të kontrollit administrativ, siç tregon Kumbe, pritet që në dhjetorë të kalojë komiteti të marrë një vendim. Dukuria tjetër ndërkombëtare për të cilën ministria e Kulturës shpjegon se ka marrë një sërë masash për ruajtjen e zhvillimin e saj, është Transhumanca, pra Rituali i lashtë i shtegtimit të bagëtive”, të cilën si dosje ndërkombëtare (të dorëzuar këtë mars) UNESCO e ka parë me prioritet.
Pa regjistrim pasuritë kulturore nuk shkojnë në UNESCO
Zëvendësministrja e Kulturës, Meri Kumbe shpjegon rëndësinë e regjistrimit të pasurive kulturore për të aplikuar e më pas për t’u pranuar në UNESCO.
“Regjistri i trashëgimisë kulturore jomateriale, është ky një proces që po zhvillohet me fondet e UNESCO-s, nga fondi i ndihmës ndërkombëtare. Është kriter bazë për të vajtur tek aplikimi i dosjeve. Pra, nëse ne nuk kemi një kartelë të regjistruar në institutin tonë, këtu të regjistrimit të Trashëgimisë Kulturore, nuk mund të vazhdohet më tej. Është kërkuar që ky regjistër të bëhet sërish me bazë komunitetin. Jemi në përfundim të këtij projekti. Ka qenë një projekt madhor, që ka zgjatur më shumë se dy vite, kjo edhe për faj të pandemisë, krijoi vonesa dhe tek ne sepse e gjithë puna zhvillohet në terren. Ne kemi aplikuar në 3 qarqe pilot, Shkodër Korçë dhe Gjirokastër. Kemi parashikuar të regjistrohen 90 elementë, përkatësisht nga 30 për çdo zonë si një projekt pilot. Kemi ndërtuar tani më kartelën e trashëgimisë kulturore jomateriale dhe e kemi miratuar atë në Këshillin Kombëtar sipas standardeve të UNESCO-s”, shpjegon më tej zëvendministrja.
Dosjet për në UNESCO dhe puna në terren, kush është përfshirë
Zëvendësministrja e Kulturës, tregon se në dosjet e aplikimit për në UNESCO, ka pasur përfaqësi në të gjitha nivelet. “Janë përfshirë që ë nga komuniteti anëtar bartës të dukurive të caktuara. Po ashtu pjesëmarrës në proces është pushteti vendor, drejtori rajonale të kulturës, kemi përzgjedhur përfaqësues të bashkive dhe të institucioneve shkencore. Kryesisht përfaqësues të Akademisë së Shkencave dhe të universiteteve. Këtu kemi pasur mundësinë të trajnojmë studiues të rinj ose profesionistë të rinj, kemi atashuar pranë grupit të punës një ekspert ndërkombëtar UNESCO për të bërë të mundur realizimin e të gjitha hallkave sikurse ato kërkohen nga UNESCO. Njëkohësisht e kemi parë këtë proces si një proces trajnimi të stafeve të reja sepse aplikimi për në UNESCO është një procedurë e komplikuar administrative, nuk është kollaj. Përkundrazi janë procese të vështira, kërkojnë një nivel anglishteje shumë të elaboruar, në nivele shumë të mira dhe të përzgjedhura profesionale”, thotë Kumbe.
Tradita e prodhimit të xhubletave
Sipas etnografëve, tradita e prodhimit të xhubletave zbehet që në vitet 1920-1930, ndaj një shekull më pas jemi përballë një rreziku zhdukjeje dhe Dosja e Xhubletës është dorëzuar pranë UNESCO-s si një dukuri në rrezik. Ndonëse nuk i përkasin vetëm trashëgimisë vendase, xhubletat shqiptare janë unike në ndërtimin e tyre, në harmonizimin e një sërë elementësh si këmisha, kraholi, mëngëza, grykëza, kërdhokla, shoka (brezi), pështjellakët një që vihej para e një që vihet pas, jeleku, çorapet, opingat dhe stolitë metalike si vathët, unazat prej sermi, gjerdani me pllakë dhe brezi me zinxhirët për të mbajtur mjetet, çantat etj./ Shqiptajra.com/ KultPlus.com
Qyteti i Gjirokastrës, i cili po tërheq gjithnjë e më shumë një numër të lartë vizitorësh vendas e të huaj, sot feston 17-vjetorin e hyrjes në UNESCO.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, ndau sot në rrjetet sociale pamje nga qyteti i gurtë si ishte dhe si është transformuar pas ndërhyrjeve restauruese në banesat karakteristike dhe rrugët turistike të tij.
“U mbushën 17 vjet qëkurse Gjirokastra, ky muze i gjallë nën qiell të hapur nuk është më vetëm thesar yni, por i gjithë botës. Në vitin 2005 u bë pjesë e listës së trashëgimisë botërore nën mbrojtjen e UNESCO-s dhe dita-ditës, falë vëmendjes së qeverisë, investimeve nga buxheti i shtetit dhe me donatorë, në rrugë, në muze, pazar, objekte kulti, po del në dritë si një zonjë e madhe”, thekson Margariti.
Gjirokastra u pranua në UNESCO në korrik të 2005-ës përmes një procesi shumë mikpritës dhe dashamirës nga të gjitha vendet anëtare të kësaj organizate.
Çdo fundjavë Gjirokastra mbushet plot vizitorë vendas e turistë të huaj, ku qendra muzeale mbetet si përherë destinacioni fillestar, pasi pothuajse të gjithë e nisin vizitën nga kalaja e qytetit. Gjirokastra është një qytet që përbën dëshmi unike të një tradite kulturore të jetës së zhvilluar në shekujt 14-19.
Në Gjirokastër veçohet tipi i shtëpisë së fortifikuar me çati me pllaka guri, në harmoni perfekte me peizazhin shkëmbor të territorit ku ajo ngrihet. Banesat, një tip i veçantë në tipologjinë e banesës shqiptare dhe asaj ballkanase të mesjetës së vonë, luajnë një rol të rëndësishëm në fizionominë e qytetit.
Ajo ka 56 banesa monumente kulture të kategorisë së parë, 502 të kategorisë së dytë dhe shumë komplekse të tjera me vlera historike, arkitektonike dhe kulturore.
Qyteti ruan të paprekur skemën urbanistike, ku çdo shtëpi ka karakteristika të veçanta që lidhen me terrenin mbi të cilin është ndërtuar. Sipas kategorive të monumenteve kulturore, në qytet dallohen kalaja, pazari, ndërtimet e kultit dhe shtëpitë e banimit.
Kalaja, e ndërtuar në shek. 13, përbën zanafillën e qytetit, ndërsa pazari (shek. 17) i vendosur në qendër të qytetit ruan mirë karakteristikat e një pazari tradicional, me ndërtesa të njëpasnjëshme të shtruara me kalldrëme gurësh të zinj./ atsh / KultPlus.com
Okarina është insitrument i cili është gjetur në Runik të Skënderajt dhe konsiderohet si një ndër intrumentet më të vjetra.
Ministria e Kulturës ka kërkuar nga UNESCO që Okarina të kthehet në Kosovë, pasi që po mbahet ilegalisht në Serbi në mesin e 1247 artefakteve tjera.
Madje MRKS-ja për këtë ka kërkuar ndihmë edhe nga Komisioni Evropian dhe organizata të tjera.
“1247 artefakte të Kosovës mbahen ilegalisht në Serbi. Okarina është një instrument muzikor i bërë nga balta e pjekur. I përket periudhës së neolitit të hershëm (mijëvjeçari VII–VI p.e.s.). Gjetur në Runik, Skënderaj, Republika e Kosovës. Na ndihmoni ta kthejmë OKARINEN në shtëpi”, thuhet në njoftimin e MKRS-së./ KultPlus.com
1247 🇽🇰 artifacts illegally held in Serbia. Okarina is a musical instrument made out of baked clay. It belongs to early neolithic period (7th–6th millennium BC). Found in Runik, Skënderaj, Republic of Kosova. Help us #Return OKARINA home.@UNESCO@IcomOfficiel@coe@EU_Commissionpic.twitter.com/83Qi0vZ82L
— Ministry of Culture, Youth and Sport (@MKRS_KS) July 7, 2022
Prizreni është në fokus të programit për mbrojtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore si mjet për promovim të vlerave të përbashkëta dhe prosperitetit ekonomik.
Mbi 1,2 milionë euro është vlera e buxhetit që është duke u investuar në mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, kurse rreth 490 mijë euro të tjera përfshihen në buxhetin e projekteve që do të nisin të zbatohen gjatë këtij viti.
Aktalisht janë duke u zhvilluar ndërhyrje emergjente në gjashtë asete, ndërsa në kuadër të projektit të Revitalizimit të rrugës Marin Barleti po realizohen punime restauruese në dy shtëpi. Gjithashtu po restaurohen gjashtë shtëpi tradicionale në Qendrën Historike të Prizrenit, përfshi kompleksin e banimit të familjes Dorambari, shtëpinë e familjes Bardhi, shtëpinë e familjes Sokoli, shtëpinë e familjes Kabashi, si dhe është në përfundim restaurimi i kinemasë së vjetër të qytetit.
Sot kanë nisur ndërhyrjet restauruese edhe në Hamamin e Gazi Mehmed Pashës, projekt ky i cili ka qenë në pritje për shumë vite.
Muzetë po i funksionalizojmë. Në kuadër të programit të muzeve, rregullimi i enterierit dhe ekspozitës në Muzeun Arkeologjik ka përfunduar, ndërsa në proces të hartimit është koncepti i ekspozitës për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Projektet muzeale në kuadër të buxhetit të Ministrisë së Kulturës përfshijnë edhe Muzeun e Nënë Terezës dhe Muzeun e Filigranit.
Një tjetër projekt shumë i rëndësishëm është ai i Qendrës Kulturore Hebraike. Punimet pritet të fillojnë muajve në vijim, ndërsa po punojmë edhe në zbatimin e planeve të meaxhimit të Kalasë së Prizrenit dhe të Qendrës Historike të Prizrenit.
Së fundmi ka filluar hartimi i projektit të interpretimit dhe prezantimit të lokalitetit arkeologjik në sheshin e Lidhjes së Prizrenit dhe këtë vit ky plan do të zbatohet duke e shëndrruar këtë lokalitet në një prej pikave referuese për vizitorët e qytetit. / KultPlus.com
Presidenti Ilir Meta gjatë vizitës zyrtare disa ditore që po zhvillon në komunat e banuara nga arbëreshët në Kalabri u prit nga Ipeshkvi i Eparkisë së Ungrës, Hirësia e Tij Donato Oliverio në Katedralen e Civita.
Meta u shpreh se, pati gjithashtu kënaqësinë e veçantë të merrte pjesë në meshën e shenjtë të Javës së Madhe të Pashkës.
“Mirënjohje të thellë për veprimtarinë e çmuar të Hirësi Oliverio në mbështetje të bashkësisë Arbëreshe në Itali, në veçanti për përpjekjet e Tij të pareshtura në ruajtjen dhe përcjelljen e riteve fetare dhe të traditave kishtare në gjuhën e Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu”, theksoi Meta.
“Të dyfishojmë përpjekjet tona që trashëgimia kulturore Arbëreshe, “Moti i Madh”, të jetë pjesë e UNESCO-s, sepse është një pasuri unike jo vetëm për Shqipërinë dhe Italinë, por edhe për Europën dhe botën”, nënvizoi Meta./atsh/ KultPlus.com
Agjencia e Kombeve të Bashkuara për Trashëgiminë Kulturore (UNESCO) thotë se të paktën 53 vende historike, ndërtesa fetare dhe muze të Ukrainës janë dëmtuar ose shkatërruar pjesërisht që nga fillimi i luftës.
UNESCO thekson se lista nuk është përfundimtare dhe ekspertët vazhdojnë të kontrollojnë raportet për dëme të tjera.
Dëmet në 29 objekte fetare, 16 objekte historike, katër muze dhe katër monumente u verifikuan nga imazhet satelitore dhe raportet e dëshmitarëve.
Më shumë dhjetëra lokacione ndodhen në Kharkiv, një nga zonat më të prekura nga granatimet në Ukrainë.
Lista nuk përfshin asnjë informacion për vendeve apo ndërtesat në qytetin e rrethuar të Mariupolit./ KultPlus.com
Në kuadër të Ditës Botërore të Poezisë, dje në KultPlus Caffe Gallery u mbajt ora letrare e organizuar nga PEN Qendra e Kosovës dhe KultPlus, me ç’rast krijimet e veta artistike i lexuan: Ibrahim Berisha, Sali Bashota, Ibrahim Kadriu, Lulzim Tafa, Dije Demiri Frangu, Lindita Tahiri, Naime Beqiraj, Nerimane Kamberi dhe Mustafa Balje, shkruan KultPlus.
Dashuria për poezinë, pasioni për krijimet artistike të poetëve të huaj dhe shqiptar, rrezatimi në sy që pasonte nga secili i pranishëm për këtë ditë të rëndësishme, veçse ishin tri shtyllat kryesore që përmblodhën ditën e djeshme nën strofullën e ngrohtë të ambientit.
Kjo ditë e cila është shpallur nga UNSECO si dita botërore e poezisë që nga viti 1999, synon që të nderojë poetët, leximin, shkrimin e po ashtu edhe ndërlidhjen e saj me artet e tjera. Ndonëse poezia është e pakrahasueshme në artin e saj e po ashtu e konsideruar edhe si “mbretëresha e arteve”, lidhja e poezisë me artet e tjera vlerësohet si lidhje e veçantë, qofshin lidhjet ato që i shpalosin ndjenjat e përbashkëta mes njerëzve apo edhe ato të kundërtat.
Dje, shprehja lirike ishte ajo që mbizotëroi në tryezën e KultPlus Caffe Gallery, më së miri edhe nga vetë të pranishmit që ishin të ulur në formën e një rrethi dhe krijuan një bashkëbisedim por edhe interpretuan pozitë e tyre si dhe të autorëve të mirënjohur shqiptar.
Ishte profesori dhe shkrimtari Sali Bashota ai i cili e nisi këtë ngjarje me një rast fjale.
“Mirë se erdhët në këtë aktivitet të organizuar nga PEN Qendra e Kosovës së bashku me KultPlus në kuadër të Ditës Botërore të Poezisë. Është një ditë e veçantë në radhë të parë për poetët pastaj për adhuruesit e poezisë. Jemi mbledhur këtu sot bashkë për të nderuar e kujtuar poetë të njohur të letërsisë botërore dhe të letërsisë shqipe të cilët kanë treguar se poezia është mbretëresha e arteve”, thotë Bashota.
Sipas tij, një krijim poetik i cili buron nga shpirti dhe adresohet te lexuesi, për të cilën Jorge Luis Borges ka thënë se nuk mund të shpjegohet kurrë, por vetëm të përjetohet dhe ndjehet shpirtërisht.
Fillimisht ishte shkrimtari Ibrahim Kadriu ai që nisi i pari të lexonte njërën nga poezitë e tij.
“Kjo koha e këtij gripi na ka kapluar të gjithëve dhe njëkohësisht na ka ofruar dhe ide. Kështu që e kam një poezi të shkruar para dy vjetëve, pikërisht në atë kohë që ndodhi pandemia”, thotë Kadriu, i cili më pas e interpreton poezinë e tij.
Pastaj poetja Djie Demiri-Frangu, interpretoi disa poezi nga libri i saj i titulluar “Qumështi i poezisë”.
Ndërkaq, Lulzim Tafa duke mos dashur që të shpjegojë asgjë, vetëm lexoi poezinë “Andrra”.
Më pastaj ishte poetja Naime Beqiraj e cila fillimisht lexoi njërën nga poezitë e saj më të fundit, “Poetët desin n’kambë”. Gjithashtu, ajo e përkujtoi poetin e saj më të dashur, Azem Shkreli, e nga krijimet e të cilit, interpretoi poezinë “Lirikë me shi”.
“Mos harresa”, dhe “Asnjeri”, ishin dy poezitë e radhës që u interpretuan nga vetë shkrimtari Ibrahim Berisha, e të cilat u pëlqyen mjaft shumë nga të pranishmit.
Tutje, profesoresha Lindita Tahiri interpretoi dy nga poezitë e saj.
“Unë do ta lexoj një poezi para dyzet viteve kur fillova të shkruaj për respekt ndaj Azem Shkrelit”, thotë ajo para se të vazhdonte me interpretimin e saj.
Ndërsa, Mustafa Balje po ashtu lexoi një nga poezitë e tij. Kurse poetja Nerimane Kamberi, ishte ajo që kishte zgjedhur më shumë poezi për të interpretuar e kjo vjen si pasojë e tri rasteve të cilat i tregon ajo vetë.
“Unë do të lexoj sot më shumë sepse do të lexoj për tri raste. E para është një poezi që kujton poetë të tjerë, poezia e dytë është e kushtuar ndaj grave por në veçanti motrës time e cila e ka ditëlindjen sot dhe për mua është shumë me rëndësi. E treta i kushtohet Sazana Çapriqit, sepse sot bëhet një vit që kur ajo është varrosur”, thotë Kamberi.
“Ftesë për të marrë udhë”, “Hanëmet nuk qajnë” dhe “Banja e grave”, titulloheshin poezitë të cilat erdhën nën interpretimin e poetes Kamberi.
Ndërsa, krejt në fund poeti dhe shkrimtari Sali Bashota me shumë emocion, interpretoi tri nga poezitë e tij, e që ishte “Mësohu me vdek si Ali Podrimja”, ajo që la më së shumti mbresa.
Të pranishmit, të emocionuar nga këto poezi, vazhduan bisedat rreth poezisë nën shoqërimin e melodive shqipe brenda hapësirës së KultPlus Caffe Gallery. / KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti uroi sot Ditën Botërore të Poezisë me një fotografi të rrallë të poetëve të njohur shqiptarë.
“Me këtë fotografi të rrallë, që bën bashkë majat poezisë shqipe: Poradeci, Koliqi, Fishta e Asdreni, ju uroj: Gëzuar Ditën Botërore të Poezisë”, tha Margariti.
Që nga viti 1999, 21 marsi përkujtohet si Dita Botërore e Poezisë, hyjneshës së fjalës. Qëllimi kryesor i Ditës Ndërkombëtare të Poezisë ishte të vinte në pah rëndësinë e madhe që letërsia luan në jetën kulturore.
E praktikuar gjatë historisë – në çdo kulturë dhe në çdo kontinent – poezia flet për njerëzimin tonë të përbashkët dhe vlerat tona të përbashkëta, duke e shndërruar poezinë më të thjeshtë në një katalizator të fuqishëm për dialogun dhe paqen.
UNESCO miratoi për herë të parë 21 Marsin si Ditën Botërore të Poezisë gjatë Konferencës së saj të Përgjithshme të 30-të në Paris në vitin 1999, me synimin për të mbështetur diversitetin gjuhësor përmes shprehjes poetike dhe për të rritur mundësinë që gjuhët e rrezikuara të dëgjohen.
Dita Botërore e Poezisë është rasti për të nderuar poetët, për të promovuar leximin, shkrimin dhe mësimin e poezisë, për të nxitur konvergjencën midis poezisë dhe arteve të tjera si teatri, vallëzimi, muzika dhe piktura. Ndërsa poezia vazhdon të bashkojë njerëzit nëpër kontinente, të gjithë janë të ftuar të bashkohen.
“E renditur me fjalë, e ngjyrosur me imazhe, e goditur me metër të duhur, fuqia e poezisë nuk ka asnjë ndeshje. Si një formë intime e të shprehurit që u hap dyert të tjerëve, poezia pasuron dialogun që katalizon gjithë përparimin njerëzor dhe është më i nevojshëm se ndonjëherë në kohë të turbullta”, ka thënë Audrey Azoulay, drejtoreshë e Përgjithshme e UNESCO-s, me rastin e Ditës Botërore të Poezisë 2022.
Para caktimit të 21 marsit, si dita botërore e poezisë, ishte 15 tetori që kremtohej në të gjithë botën me aktivitete të larmishme letrare, pasi përkonte me datëlindjen e poetit epik romak, Virgjil. Në disa vende kjo traditë e të festuarit në muajin tetor vazhdon të ruhet ende. / KultPlus.com
Që nga viti 1999, 21 marsi është shpallur nga UNESCO dita botërore e poezisë. Vendimi i marrë në kongresin e 30-të të kësaj agjencie, zhvilluar në Paris, ka si objektiv kryesor mbështetjen e diversitetit linguistik përmes shprehjes poetike.
Në të njëjtën kohë, caktimi i një dite ndërkombëtare për poezinë bëhet edhe me qëllimin për t’i kthyer kësaj gjinie të letërsisë funksionin e saj të parë, traditën gojore.
Ndërsa në kohët antike, në Greqinë e lashta poemat e Homerit mësoheshin përmendësh nga aedët dhe recitoheshin kryesisht në ambiente publike tashmë duket se poezisë i ka humbur ky tipar i vet kryesor. / KultPlus.com
Nën patronazhin e UNESCO-s dhe Byrosë Rajonale për Shkencë dhe Kulturë në Evropë, sot shënohet Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare, 21 Shkurti, shkruan KultPlus.
Mbrojtja e gjuhëve në botë, lufta kundër zhdukjes së tyre dhe ruajtja e identitetit të kombeve nëpërmjet gjuhës, janë qëllimet kyçe të manifestimeve që sot do të organizohen në suaza botërore.
Analizat e UNESKO-s tregojnë se mund të zhduken rreth 2.500 gjuhë nga pothuajse 6.000 që fliten në botë. Në 90 vitet e kaluara janë zhdukur rreth 200 gjuhë, ndërsa 199 i flasin më pak se dhjetë njerëz. E fundit që është zhdukur është gjuha “ajake”, të cilën e folur një grua e cila ka vdekur në vitin 2008 në Aljaskë.
Arsyet kryesore për zhdukjen e gjuhëve janë luftërat dhe dëbimi i detyrueshme. Emigrantët gjithashtu e përziejnë gjuhën amtare me gjuhën e shtetit në të cilin jetojnë që të integrohen më mirë. Megjithatë, ka shembuj, më së shumti në Australi, ku gjuhët të cilat janë “nën kërcënim” i flasin të rinjtë, tha një përfaqësues i UNESKO-s.
Tridhjetë nga gjuhët që fliten në Francë midis të cilave edhe normane dhe bretonike, janë “nën kërcënim të fuqishëm të zhdukjes”. / KultPlus.com
Pas picave napolitane, ekspresi i famshëm pret që të njihet nga agjencia e OKB-së, si trashëgimi kulturore: Italia do të çojë në UNESCO edhe kafen ekspres.
“Është një ritual autentik dhe një shprehje e socializimit tonë si popull, tipar që na dallon në mbarë botën”, – shprehet Gian Marco Centinaio, nënsekretari për Bujqësinë, duke konfirmuar se aplikimi ishte dorëzuar.
Kafeja ekspres u bë shpejt një pjesë integrale e identitetit kombëtar, pasi u shfaq për herë të parë në Torino, në fund të shekullit XIX.
Konsumimi i një ekspresi, sjell edhe një rast për t’u takuar, për të diskutuar mbi politikën, a futbollin, për të shprehur pakënaqësitë apo ankesat, për t’u pjtuar me dikë ose për t’i paguar borxhin.
Sipas Institutit Italian Espresso, themeluar më 1998 me qëllimin specifik për të mbrojtur dhe promovuar ekspresin origjinal, tregu vlen më shumë se 4 miliardë euro (3.3 miliardë £) në vit. Ndërsa, më shumë se 90 për qind e italianëve, pijnë të paktën një filxhan në ditë.
Rregulloret strikte të institutit për ekspresin e përsosur, përfshijnë përdorimin e një përzierje të çertifikuar kafeje, pajisje të çertifikuara dhe deri te personeli i licensuar.
Tradita e ekspresit italian kërkon që shkuma e lehtë që qëndron në sipërfaqe të pijes “duhet të jetë uniforme dhe e qëndrueshme, për së paku 120 sekonda, nga koha kur kafeja është bërë dhe nuk është përzier ende”.
Ngjyra e ekspresit ideal, duhet të jetë “kafe- lajthi, në kafe të errët dhe karakterizohet nga reflekse të errëta“.
Centinaio thotë, se kandidatura e ekspresit është një mënyrë për të festuar rikthimin në ndërveprimin social në Itali, pas kufizimeve që kushtëzoi pandemia, dy viteve të fundit./konica.al /KultPlus.com
Liqeni i Ohrit, që afekton jetën e më shumë se 180 mijë banorëve në Shqipëri dhe në Maqedoninë e Veriut, kërcënohet nga tonelata mbetjesh të industrisë minerare dhe nga ujërat e zeza që derdhen në të. Efektet kanë filluar të ndihen dhe disa lloje peshqish janë drejt zhdukjes. Nëse këto probleme nuk marrin zgjidhje sipas orientimeve të UNESCO-s, atëherë liqeni i Ohrit rrezikon të dalë përfundimisht nga lista e pasurive botërore.
Autor: Roland Beqiraj
Misioni i fundit i ekspertëve dhe vëzhguesve të UNESCO-s, i cili pa nga afër situatën në të gjithë zonën e mbrojtur të Pogradecit, që përfshin një sipërfaqe prej 11.300 ha, la mbi tryezën e autoriteteve shqiptare 32 rekomandime.
Zhvendosja e mineraleve apo mbetjeve të tyre, të depozituara prej vitesh në bregun e liqenit dhe në peizazhin e mbrojtur, trajtimi i ujërave të zeza, që derdhen në liqen, si dhe rehabilitimi i fushës së mbetjeve, u konsideruan emergjencë.
Edhe pse ky site i trashëgimisë natyrore dhe kulturore, veç statusit të UNESCO-s, gëzon edhe statuse të tjera mbrojtëse nga legjislacioni vendas, autoritetet, jo vetëm që nuk janë treguar të gatshme për të përmbushur detyrimet që rrjedhin nga kjo mbrojtje e shumëfishtë, por janë neglizhente ndaj problematikave.
Industria minerare e ktheu në “tokë të djegur” zonën e mbrojtur
Ismet Krasta është një prej minatorëve të Çervenakës, i cili prej vitesh punon për nxjerrjen e mineralit të hekur-nikelit në një minierë, që ndodhet në pjesën lindore të fshatit.
Mbarimi i rezervave nëntokësore të mineralit, i cili vazhdon të ketë treg të sigurt në Maqedoninë e Veriut dhe vende të tjera të rajonit, i ka orientuar subjektet e shfrytëzimit drejt nxjerrjes së mineralit nga faqet e maleve, përmes asaj që minatorët e quajnë teknika me zbulim.
“Kam vite që punoj si minator dhe kompania është përpjekur që të mos e lërë për një kohë të gjatë mineralin e depozituar në të njëjtin vend, por ta ngarkojë sa më parë nëpër kamionë dhe ta dërgojë drejt Qafë-Thanës, për të mos shkaktuar edhe ndotje të ambientit”, – thotë Ismeti.
Zona e Gurit të Kuq
Çervenaka është një prej fshatrave buzë liqenit të Ohrit, ku është përqendruar një pjesë e konsiderueshme e aktivitetit minerar të Pogradecit.
Bilal Krasta, i cili ka punuar për 10 vite në galeritë e Çervenakës, thotë se procesi i ndarjes së sterileve është i vështirë dhe zgjat disa ditë, ndaj ndotjet nuk janë të pakta.
Shirat e shumtë i shpëlajnë sterilet, duke i çuar në liqen dhe duke kontaminuar kështu të gjithë basenin ujor. Pasojat negative bien edhe mbi shëndetin e banorëve që jetojnë buzë liqenit, të cilët e përdorin ujin e tij për të vaditur, për të larë apo edhe konsumojnë sistematikisht peshkun e tij.
Bilal Krasta, ish-minator
Në hyrje të Pogradecit, përgjatë bregut të liqenit të Ohrit, gjendet ende çfarë ka mbetur nga ish-stacioni i trenit të Gurit të Kuq, ndërsa mbi aksin nacional ndodhet gërmadha e ish-fabrikës së përpunimit të hekur-nikelit, ku ka ende sasi të pakta mbetjesh minerale.
E gjithë sipërfaqja rreth tyre është një vend-depozitim gjigant për mbetjet e ndryshme, mes të cilave edhe ato minerare.
Me sy të lirë dallohen mbetjet në pirgje masive të qymyrit, hekur-nikelit dhe kromit në Gur të Kuq, Pojskë dhe Çervenakë, kurse dampat, ku për dekada është pastruar minerali, janë dëshmi e masakrës mjedisore që është bërë në kurriz të liqenit.
Mbetje të mineraleve në afërsi të bregut të liqenit
Popullimi i bregut të liqenit pas viteve ‘90 i ka ekspozuar banorët veç të tjerash edhe ndaj ndotjeve të mbetjeve sterile të mineraleve.
Përveç Çervenakës, në Peizazhin e Mbrojtur Ujor-Tokësor sipas Bashkisë së Pogradecit, aktivitet minerar ka edhe në afërsi të fshatrave Pojskë, Memelisht, Gur të Kuq dhe në fshatra të tjerë, të përfshirë në perimetrin e zonës së mbrojtur.
Sipas Bashkisë së Pogradecit, vazhdojnë të ushtrojnë aktivitetin dhjetë subjekte, të cilat shfrytëzojnë nëntokën dhe sipërfaqen për nxjerrjen e mineraleve të hekur-nikelit, kromit, qymyrit, si dhe mineraleve të tjera.
Këto subjekte përveç dëmit të shkaktuar në liqen përmes aktivitetit të tyre dhjetëvjeçar, në mënyrë sistematike nuk kanë respektuar as lejet mjedisore, çfarë është konstatuar edhe nga kontrollet e inspektorëve të Administratës së Zonave të Mbrojtura në Korçë.
“Nga ana jonë janë mbajtur tri procesverbale për subjektet minerare, që janë konstatuar duke kryer gërmime në fond pyjor pa u pajisur me dokumentacionin përkatës. Gjithashtu, është gjetur në shkelje edhe një subjekt, i cili ushtron aktivitet në galeri”, – thotë Iljon Thanasi, drejtor i ADZM në Korçë, duke shprehur qartazi kundërshtimin për veprimtarinë e industrisë minerare në Zonën e Mbrojtur të Pogradecit.
“Administrata e Zonave të Mbrojtura, Korçë që me krijimin e saj nuk ka lidhur asnjë kontratë për dhënie sipërfaqeje në përdorim për aktivitete minerare, pasi ne jemi kundër zhvillimit të këtij aktiviteti në territorin e zonave të mbrojtura, ku më problematike ndër vite ka qenë dhe vazhdon të jetë zona e Çervenakës( ish-karrierat e minierës)”, – shprehet Thanasi.
Ndërkohë që mbetet e pazgjidhur edhe problematika e subjekteve që e kanë mbyllur aktivitetin shfrytëzues, por mbetjet minerale ende nuk i kanë zhvendosur.
Një nga rekomandimet emergjente, të adresuara nga UNESCO, është edhe mbyllja e dampës së Shllameve dhe rehabilitimi i sipërfaqes pas shfrytëzimit. Por, nga një vëzhgim në terren konstatohet se autoritetet, që ligji ngarkon me përgjegjësi, nuk e kanë përmbushur këtë detyrim.
E pyetur në lidhje me ecurinë e punës për zhvendosjen dhe rehabilitimin e kësaj sipërfaqeje, Bashkia e Pogradecit është kontradiktore në përgjigje.
Nga njëra anë bashkia thotë se subjekti, që e ka shfrytëzuar, është duke zhvendosur mbetjet e hekur-nikelit, por nga ana tjetër thotë se vetë ajo është në kërkim të gjetjes së një vend-depozitimi jashtë zonës së mbrojtur, ku mund të grumbullohen këto mbetje.
Dampa e Shllameve
Fillimin e procedurave për përcaktimin e vend-depozitimit të mbetjeve minerale e pranon edhe institucioni i Prefektit të qarkut të Korçës dhe më tej pritet zhvendosja e tyre nga firmat që ushtrojnë aktivitet.
E shfrytëzuan, asnjë kompani nuk bën rehabilitim
Pavarësisht detyrimit ligjor shumica e subjekteve, që e kanë shfrytëzuar apo vazhdojnë të shfrytëzojnë nëntokën dhe sipërfaqen në zonën e mbrojtur të Pogradecit, nuk e kanë rehabilituar territorin që kanë marrë në përdorim sipas kontratës.
“Asnjë subjekt minerar nuk e ka bërë rehabilitimin e sipërfaqeve të aksidentuara ndër vite dhe ky është një problem shqetësues edhe për ne si institucion. Ne e kemi ngritur disa herë këtë shqetësim, por situata nuk ka ndryshuar”, – thotë ADZM në përgjigjen e kërkesës për informacion.
“Mospërmbushjen e detyrimit për rehabilitimin e territorit të dëmtuar nga aktiviteti minerar subjektet e kanë justifikuar me pagesën që i derdhin si garanci financiare çdo vit Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë.”, – thuhet më tej në përgjigje.
Në një përgjigje zyrtare Ministria e Infrastrukturës thotë se përgjegjësia për rehabilitimin e mjedisit është e subjekteve që e kanë shfrytëzuar, por i është shmangur pyetjes se sa është shuma e depozituar nga subjektet minerare të Pogradecit në formën e garancisë mjedisore.
“Në rastin kur zotëruesi i lejes minerare, që përfshin shfrytëzimin, braktis zonën e lejes minerare apo nuk përfundon zbatimin e plotë të planit të rehabilitimit, rehabilitimi kryhet nga subjekte të specializuara, të përzgjedhura nga struktura përgjegjëse, sipas procedurave të prokurimit dhe shpenzimet përballohen me fondet e garancisë financiare. Ministria nuk mund të alokojë fonde, për sa kohë lejet minerare janë aktive dhe në proces të zhvillimit të aktivitetit minerar”, – thotë MEI në përgjigjen e saj zyrtare për INA MEDIA.
Një subjekt minerar, i cili foli në kushtet e anonimatit, tha për INA MEDIA-n se garancia financiare është e ndryshme për subjektet dhe llogaritet në bazë të sipërfaqes që aksidentohet nga nxjerrja e mineraleve, por mesatarisht ata paguajnë nga 200 deri në 250 mijë lekë në vit.
Eksperti Qirjo ngre shqetësimin se mbetjet nga nxjerrja e mineraleve, që ndryshe quhen mbetje sterile, janë një ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ndotjen e liqenit dhe kërcënojnë ekosistemin e kësaj trashëgimie, ndër më të rrallat në botë.
Kjo problematikë e mbartur ndër vite mbetet e pazgjidhur edhe sot që liqeni i Ohrit ka marrë statusin e UNESCO-s.
“Jo vetëm mbetjet sterile, por edhe minerali, që nxirret nga galeritë e Pogradecit, kryesisht kromi dhe hekur-nikeli, kanë në përbërje të tyre elemente të tjera, si kobalti, arseniku, volframi, të cilat, kur mbërrijnë në liqen nëpërmjet rrjedhjeve sipërfaqësore të përrenjve pas shirave, sjellin dëm të jashtëzakonshëm për ekosistemin e liqenit”, – thotë Qirjo.
Për ekspertin rasti më flagrant i ndotjes së liqenit është depozitimi transit i mineralit në Gurin e Kuq.
“Kur shiu bie mbi mineralin, që është i depozituar në ambient të hapur, merr me vete dhe çon në liqen veç hekurit, nikelit, edhe kobalt, arsenik dhe titan, elemente që konsiderohen toksike për liqenin.”, – sqaron ai.
Eksperti shton më tej se këto mbetje toksike depozitohen në organizmin e gjallesave të liqenit nëpërmjet ujit ose ushqimit të kontaminuar, pa mundur të treten apo asimilohen.
Në këtë mënyrë toksiciteti i gjallesave të liqenit, si për shembull peshku, kalon te njerëzit që e konsumojnë.
Peshku rrezikon të zhduket nga Ohri
Selmani, pas 5 orësh me varkën e tij në ujërat e liqenit të Ohrit, ka mundur të dalë vetëm me një peshk të kapur me grep. Peshkatari, që për 30 vite me radhë ka peshkuar në pjesën shqiptare të liqenit, tregon se situata ka ndryshuar dhe përveç rrallimit të peshkut disa specie janë zhdukur.
“Nga Lini deri në Tushemisht shkojmë me varkat tona, jo vetëm unë, por të gjithë peshkatarët dhe nuk ka aq peshk sa ka pasur vite më parë. Ka ditë që nuk kapim asgjë dhe ka disa arsye që kanë ndikuar. Përveç peshkimit të paligjshëm, liqeni ka ndotje nga mineralet që janë në Gur të Kuq, nga ujërat e zeza të fshatrave, se qyteti e ka të zgjidhur, dhe nga vaskat e troftës.”, – tregon ai, teksa tërheq varkën buzë bregut.
Rreziku që i vjen liqenit nga mbetjet sterile ka dhënë efektet e para, duke arritur deri në zhdukjen e njërës prej specieve të peshkut të këtij liqeni.
“Ndotja, që shkaktohet nga mbetjet sterile, është shumë e rrezikshme, sepse ka sjellë dëme kolosale në faunën e liqenit dhe madje ka zhdukur gjallesa, një prej të cilave është edhe peshku skorbus”, – thotë eksperti Mihallaq Qirjo.
Kërkesat e organizatës së trashëgimisë botërore për ruajtjen dhe menaxhimin e zonës së mbrojtur, duke hartuar dhe duke zbatuar strategji për reduktimin e ndotjes, janë të panegociueshme, konstatojnë ekspertët.
Zvarritja apo neglizhenca për përmbushjen e tyre mund të sjellë penalitete për palën shqiptare, e cila kërkoi me këmbëngulje që liqeni i Pogradecit dhe zona rreth tij të merrnin statusin e UNESCO-s.
Pasuri botërore, por ujërat e zeza i trajton në mënyrë primitive
Qyteti liqenor ka të zhvilluar më së shumti turizmin sezonal dhe banorët, bizneset dhe pushteti vendor janë fokusuar fort te perspektiva turistike e kësaj zone.
“Poradecarët jetojnë nga liqeni. Dikush peshkon, dikush lëshon shtëpitë me qira, dikush ka lokal, hotel, dyqanet kanë më shumë punë nga turistët”, – thotë Mehmet Cani, i moshuari që ka punuar për 54 vite si agronom në zonën e Pogradecit.
I moshuari kujton se liqeni ka qenë aq i pastër, sa uji i tij iu shërbente banorëve, jo vetëm për të larë, pastruar, por edhe për konsum.
“Kur kam qenë unë fëmijë, e pinim ujin e liqenit, aq i pastër ishte. Para viteve ’90 në Pogradec funksiononte kolektori i ujërave të zeza, ndaj uji i liqenit ishte kristal. Me ndryshimin e sistemit dhe shtimin e ndërtimeve, por edhe me ardhjen e banorëve të rinj, të gjitha kusuret ranë mbi liqen. Në zonat informale inertet hidheshin në lumenj. Liqeni ishte dhe vazhdon të jetë i pambrojtur”, – tregon Cani, që ndër të tjera pohon se ka ende familje që i derdhin ujërat e zeza në lumenj apo direkt në liqen.
Mehmet Cani
Lini, një ndër fshatrat më të njohur, i përfshirë edhe në listën e 100 fshatrave turistikë, e ka ende të pazgjidhur problemin e kanalizimeve të ujërave të zeza, të cilat banorët i shkarkojnë në liqen.
Fshati Lin
“Ne kemi gropë septike. Kur mbushet gropa, e zbrazim me kova, të cilat i derdhim në liqen. Gati 70% e fshatit i derdh ujërat e zeza direkt në liqen, ndërsa pjesa tjetër ka gropa septike, por edhe ato kuptohet që në liqen përfundojnë. ”, – thotë Avni Sulollari.
Sipas tij, banorët e Linit, të vetëdijshëm për këtë situatë, nuk e përdorin liqenin për t’u larë.
“Edhe turistët na janë ankuar për erën e keqe që vjen nga liqeni, por ne s’kemi çfarë të bëjmë, sepse bashkia nuk na e ka zgjidhur problemin.”, – shtoi më tej ai.
Bashkia e Pogradecit trajton një pjesë të konsiderueshme të ujërave të përdorura në impiantin e Zagorçanit, i cili u ndërtua vite më parë, duke dhënë zgjidhje për pjesën më të madhe të qytetit të Pogradecit dhe pjesërisht për Buçimasin dhe Zagorçanin.
Problematika mbeti e pazgjidhur për shumicën e njësive administrative. Në fshatrat e njësive administrative Udënisht, Çërravë dhe një pjesë e Buçimasit, që ndodhen brenda zonës së mbrojtur, banorët përdorin ende gropa septike, duke e bërë të pamundur që të shmanget ndotja e liqenit.
“Ujërat e zeza, që derdhen në liqen, rritin sasinë e masës organike, e cila kthehet në lëndë ushqyese për specie si algat. Ato marrin oksigjenin dhe zhdukin dhjetëra specie të rralla, mikroorganizma, likenet, myku dhe kërpudhat, çka e varfëron liqenin”, – sqaron eksperti i mjedisit, Mihallaq Qirjo.
Përveç banorëve, edhe bizneset, që zhvillojnë aktivitetin e tyre në këtë zonë, ujërat e zeza i derdhin në gropa septike, duke shkaktuar të njëjtën ndotje.
Ndryshe nga shpjegimi i ekspertëve për dëmet që i shkaktohen liqenit nga përdorimi i gropave septike, Bashkia e Pogradecit e konsideron si një zgjidhje për të shmangur ndotjen e liqenit.
“Bizneset, që zhvillojnë aktivitetin nga Pogradeci deri në Tushemisht, janë të lidhura me rrjetin e kanalizimeve, kurse në Njësinë Administrative Udënisht kanë gropa septike, por është në proces tenderimi projekti i kanalizimeve për të gjithë fshatrat e kësaj njësie”, – sqaron Bashkia Pogradec në përgjigjen e saj të kërkesës për informacion.
Sipas vendorëve, zgjidhja e kësaj problematike do të vijë me ndërtimin e disa impianteve të përpunimit të ujërave të zeza dhe sistemimin e rrjetit të kanalizimeve për çdo fshat, por vetëm për disa prej tyre ka nisur puna.
Si pasojë e mungesës së kanalizimeve, shumë fshatra në afërsi të liqenit i derdhin ujërat e zeza në kanalet që iu kalojnë para shtëpive të tyre, të cilat më pas përfundojnë në lumë.
Janë rreth 40 lumenj dhe përrenj në pjesën shqiptare, që derdhen në liqenin e Ohrit, të cilët sigurojnë rreth 30% të sasisë së ujit që furnizon liqenin.
Lumi i fshatit Çërravë, ku jetojnë rreth 1500 banorë, është mbushur me mbeturina të ndryshme, sidomos mbetje plastike. Pirgje me pleh janë depozituar në të dy anët e lumit nga banorët që kanë shtëpitë afër tij.
Edhe pse në fshat ka konteinerë mbeturinash, banorët kanë gjetur si rrugën më të shkurtër lumin që iu kalon pranë.
Aqif Kapa thotë se, veç mbeturinave, fermerët hedhin në lumë edhe prodhimet e tyre bujqësore, që iu mbeten pa shitur.
“Jemi 400 shtëpi në këtë fshat. Sikur nga një kokërr mollë të hedhim në lumë, e bëjmë magazinë lumin”, – thotë ai.
Lumi i Çërravës
Ky fshat nuk ka kanalizime, çfarë bën që ujërat e zeza të derdhen në lumin e Çerravës dhe më pas në liqen. “Dimër-verë të njëjtin shqetësim kemi. Në sezonin e shirave ujërat e zeza shpërthejnë nga kanalet e fshatit në rrugë dhe mbushin lumin. Taksat ia paguajmë bashkisë, por shërbime nuk marrim. Në dimër, bela nga shirat, në verë mbytemi nga era e keqe”, – thotë Flutur Balliu, banore e Çërravës.
Në krah të djathtë të segmentit që të çon në parkun e Drilonit, degëzohet një rrugë dytësore që të nxjerr në fshatin Zagorçan. Paralelisht me rrugën kalon edhe lumi i fshatit që është i mbushur me mbetje ushqimore, plastike dhe një pjesë të tij kallamishtet po e kthejnë në kënetë.
Lumi i Zagorçanit
Fshati shtrihet në afërsi të impiantit që ka zgjidhur problemin e ujërave të përdorura të qytetit, por në dy lagje të tij përballet me mungesën e kanalizimeve. Edhe këtu banorët kanë nxjerrë në anë të rrugës tubacionet e tualeteve të shtëpive të tyre.
Të ndërgjegjshëm për ndotjen mjedisore që shkaktohet në mjedisin ku ata vetë jetojnë, por edhe në liqen, banorët thonë se nuk kanë asnjë alternativë tjetër.
“Jetojmë në mes të ujërave të zeza, që vetë i derdhim në mes të fshatit, por nuk kemi ku t`i çojmë tjetër. Impianti afër fshatit zgjidhi hallet e qytetit, por jo tonat”, – thotë Vergjinush Çinari, banore e Zagorçanit.
Nga kanali i fshatit ujërat e përdorura përfundojnë në kompleksin ujor të Drilonit, i cili në një pjesë të tij është i mbushur me kallamishte. Sipas ekspertëve, kallamat rriten vetëm në ujëra të ndotura, moçalike dhe prezenca e tyre është një tregues i ndotjes së shkaktuar nga shkarkimi i ujërave të zeza.
“Mbushja e Drilonit me kallama apo ligatina nuk është një dukuri natyrore, – thotë eksperti Qirjo, – por është shkaktuar nga ndotja. Driloni vite më parë nuk ka pasur kallama dhe uji i burimit të tij ka qenë 90% i pastër dhe i pijshëm”.
Përveç rekomandimeve për trajtimin e ujërave të përdorura, UNESCO ka ngritur alarmin, duke i kërkuar palës shqiptare ndërhyrje urgjente për rehabilitimin e fushës së mbetjeve që ndodhet brenda territorit të zonës së mbrojtur në fshatin Piskupat.
Fusha është e vendosur në skarpatin e rrugës pyjore, e cila bie mbi një përrua natyror, çka bën që ujërat e ndotura të rrjedhin pa kontroll drejt liqenit.
Shqipëria ka vetëm 2 vite kohë për të përmbushur një listë me 32 rekomandime të lëna nga UNESCO, por ruajtja e statusit të liqenit kërkon detyrimisht të njëjtin angazhim edhe nga pala maqedonase, konstatojnë ekspertët.
“Në korrik të këtij viti në sesionin e 44-ët në Kinë, UNESCO i dha mundësinë Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut që për 2 vjet të rregullojnë mënyrën e konceptimit, ruajtjes dhe menaxhimit të këtij ekosistemi, me qëllim që rajoni i liqenit të Ohrit, si trashëgimi natyrore dhe kulturore, të mos futet në listën e site-ve që janë në rrezik.”, – tregon eksperti Arjan Merolli.
Ai shton më tej se mungesa e kulturës së bashkëpunimit dhe e strategjisë për ruajtjen e liqenit të Ohrit mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut shihet me rezerva edhe nga UNESCO, duke ngritur shqetësimin se këto problematika mund të bëhen shkak që të dyja vendet të humbin statusin si trashëgimi botërore.
Ministria e Kulturës në përgjigje të kërkesës për informacion në lidhje me atë që është bërë deri tani nga pala shqiptare për të përmbushur rekomandimet e UNESCO-s, sqaron se në korrik të këtij viti, “Komiteti i Trashëgimisë Botërore i ka kërkuar të dy shteteve, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, të përgatisin dhe paraqesin një plan të detajuar, strategjik të rimëkëmbjes, të shoqëruar me një plan-veprimi me afate kohore dhe brenda datës 1 shkurt 2022 të dyja vendet duhet të paraqesin raportin e progresit mbi gjendjen e konservimit të pasurisë botërore dhe zbatimin e rekomandimeve të Komitetit të Trashëgimisë Botërore”.
Kur na ndajnë më pak se dy muaj nga takimi i 1 shkurtit, nga sa konstatohet në terren, pala shqiptare ka mbetur ende në stadin e hartimit të strategjisë dhe duket qartë se do të ketë shumë pak material për të dorëzuar sa i takon zbatimit të rekomandimeve të UNESCO-s, ku prioritet mbeten problematikat mjedisore. / KultPlus.com
Kaligrafia arabe tashmë është trashëgimi botërore jomateriale. Futja në lisën e UNESCO-s – siç ka njoftuar Organizata Botërore e Kombeve të Bashkuara për Edukim, Shkencë e Kulturë me vendimin të së martës – do të mundësojë ruajtjen e kësaj mjeshtërie të moçme të shpërndarë në botën arabo-myslimane.
Propozimin e adresuar në UNESCO, në krye me Arabinë Saudite e kanë mbështetur 16 vende, ku islami është religjion i shumicës. Vendimin UNESCO-ja e ka bërë të ditur nëpërmjet “Twitterit”. Ministri saudit i Kulturës, Badr ben Abdalah ben Farhan, e ka mirëpritur një vendim të tillë dhe ka vlerësuar se ai do të kontribuojë në zhvillimin e kësaj trashëgimie kulturore, ka njoftuar agjencia shtetërore e këtij vendi.
“Kaligrafia arabe është praktikë artistike e shkrimit me dorë në një mënyrë të rrjedhshme që të vijnë në shprehje harmonia, ndjeshmëria dhe bukuria”, ka njoftuar UNESCO. Ky lloj shkrimi gjithherë ka shërbyer si simbol i botës arabo-muslimane, ka thënë Abdelmaxhid Mahbub, përfaqësues i Shoqatës për Mbrojtjen e Historisë Saudite, organizatë joqeveritare që është angazhuar për marrjen nën mbrojtje të këtij lloj shkrimi si trashëgimi jomateriale. Ai ka shprehur keqardhje që shumë njerëz tash nuk shkruajnë me dorë për shkak të zhvillimit të teknologjisë dhe që dita-ditës numri i artistëve të kaligrafisë arabe po bie. Ka vlerësuar që regjistrimi i kësaj mjeshtërie si trashëgimi jomateriale në Lisën e UNESCO-s, me siguri që do të ndikojë pozitivisht në ruajtjen e saj.
Trashëgimia jomateriale ose “trashëgimia e gjallë” është “trashëgimi e paraardhësve tanë të cilën ua bartim pasardhësve tanë”, ka theksuar UNESCO.
“Që një praktikë kulturore të definohet si trashëgimi kulturore jomateriale, ajo duhet të jetë dinamike…duhet të ketë kuptim në jetën e njerëzve”, ka thënë Tim Curtis, sekretar i Konventës së UNESCO-s në këtë temë, të miratuar në vitin 2003./KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, tha se, “një nga çështjet më prioritare të qeverisë është krijimi i një kornize të shëndosh ligjore kundër trafikut të objekteve të trashëgimisë kulturore”.
Duke marrë fjalën sot, në seancën plenare të Kuvendit, Margariti vuri në dukje se, nuk bëhet fjalë vetëm për një memorandum por për një sërë aktesh nënligjore, që forcojnë luftën pa kompromis kundër trafikimit të pasurive tona kulturore.
Sipas saj, që prej 2018 Ministria e Kulturës dhe Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Tiranë kanë nisur punën për hartimin e një Marrëveshjeje Bashkëpunimi në respekt të Konventës së UNESCO-s, 1970, që u finalizua me nënshkrimin e memorandumit në muajin gusht në Uashington, me Ndihmës Sekretarin e Shtetit për Kulturën dhe Edukimin, Matthew Lussenhop, duke zyrtarizuar kështu angazhimin tonë për të qenë krah për krah në një luftë, që nuk na përket vetëm ne.
Gjithashtu vijoi ministrja, një hap tjetër i rëndësishëm në krijimin e kësaj kornize ishte edhe vendimi i Këshillit të Ministrave “Për përcaktimin e procedurave dhe mënyrave të administrimit të bazës së të dhënave të pasurive kulturore të vjedhura”, një proces i nisur me miratimin e ligjit “Për trashëgiminë kulturore dhe muzetë”, që lidhet direkt me mënyrën e administrimit të bazës së të dhënave të pasurive kulturore të vjedhura, të hyra ose të dala në mënyrë të paligjshme nga territori i Republikës së Shqipërisë”.
Margariti vuri në dukje se, “hartimi i kuadrit ligjor vjen sipas eksperiencave ndërkombëtare, siç është skema e bazës së të dhënave e miratuar nga Interpol, si dhe sistemi në zbatim në Itali, që përmban një informacion të mjaftueshëm për krijimin e pasaportave të sakta, sipas një modeli të miratuar nga UNESCO për çdo objekt që rezulton i trafikuar në mënyrë të paligjshme”.
Ajo theksoi se, “viteve të fundit është forcuar bashkëveprimi me Interpolin, Europolin, pikat doganore dhe po punohet ngushtësisht me vendet fqinje për identifikimin dhe kthimin e veprave që rezultojnë të vjedhura”.
“Aktualisht jemi duke çuar përpara një proces delikat atë të kthimit në Republikën e Maqedonisë së Veriut të 27 ikonave të identifikuara tashmë. Me përfundimin e procedurave këto vepra do të kthehen në vendin e origjinës. Ndërsa kemi edhe të tjera çështje të hapura për vepra me origjinë Shqipërinë, të kapura në vende të tjera, të cilat do të kthehen në vend. Në historinë e saj të afërt dhe të largët, Shqipëria ka kaluar momente kritike në ruajtjen e trashëgimisë kulturore. Gjatë viteve 1991 dhe 1997 u grabitën dhe u trafikuan vlera të rëndësishme të trashëgimisë materiale. Por tanimë Shqipëria e ka kaluar fazën e tranzicionit, ka dalë nga listat e zeza të trafikimit”, deklaroi Margariti.
Ministrja deklaroi se, “Shqipëria është një vend me një trashëgimi të pasur kulturore materiale dhe jomateriale, që po bëhet gjithnjë e më tepër tërheqëse për të huajt, që numëron mbi 2220 monumente kulture e mijëra artefakte. Ndaj edhe duhet t’i kushtojmë një rëndësi të veçantë ruajtjes, mbrojtjes, konservimit dhe menaxhimit të pasurisë sonë, për ta shndërruar atë në një burim ekonomik të qëndrueshëm për vendin tonë”.
Ajo vuri në dukej se, ratifikimi i memorandumit me SHBA është padyshim një nga ato gurë themeltarë për nënshkrimin e së cilit jemi sa të kënaqur aq edhe të vetëdijshëm në përmbushjen e tij.
“Mbi bazën e këtij Memorandumi Shtetet e Bashkuara të Amerikës angazhohen të luftojnë trafikimin e objekteve të trashëgimisë kulturore dhe ta mbrojnë atë. Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të kufizojnë importimin të kategorive të caktuara të materialit arkeologjik, që datojnë nga 300,000 vite më parë deri në vitin 1750 P.K. dhe kategori të caktuara të materialit etnologjik, nga viti 400 P. K. deri në vitin 1913, që mund të jenë elemente arkitekturore nga strukturat historike ose fetare; objekte funerale; rituale dhe ceremoniale; piktura; dokumente të shkruara; tekstile; si edhe armë e parzmore të identifikuara në listën që do të shpallet nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, përveç rasteve kur Republika e Shqipërisë vërteton se ky eksportim nuk është i paligjshëm”, tha ministrja.
Margariti deklaroi se, objektet e konfiskuara në SHBA do të rikthehen në Shqipëri. Nga ana tjetër, Shqipëria do të ndajë informacione rreth gërmimeve të paautorizuara, vjedhjeve të pasurive kulturore, trafikimit të pasurive kulturore dhe kërcënimeve të tjera që rrezikojnë trashëgiminë e saj kulturore.
“Pas miratimit në Këshillin e Ministrave të ratifikimit të memorandumit të bashkëpunimit me Shtetet e Bashkuara të Amerikës për “Vendosjen e kufizimeve të importit për kategoritë e materialeve arkeologjike dhe etnologjike të Shqipërisë”, tashmë është momenti që të votohet edhe në Kuvendin e Shqipërisë. Dhe jam e bindur, që do të gjejë mbështetjen tuaj të plotë, pasi ky nënshkrim me partnerin tonë strategjik, SHBA, përbën një hap mjaft i rëndësishëm në luftën kundër trafikimit të trashëgimisë kulturore”, përfundoi Margariti. / KultPlus.com
Ansambli i Këngëve dhe Valleve “ Kemajl Azizi” nga Vitia, është pranuar zyrtarisht partner i Organizatës CIOFF, që përndryshe është partner zyrtar i UNESCO-së (Organizata për Edukim, Shkencë dhe Kulturë e Kombeve të Bashkuara), përcjellë KultPlus.
Komuna e Vitisë ka njoftuar për lajmin përmes një postimi në llogarinë e tyre zyrtare në “Facebook”, ku edhe kanë bërë të ditur se me të gjitha votat e shteteve anëtare me të drejtë vote, është votuar në kongresin 50-të në Budabest të Hungarisë që A.K.V “Kemajl Azizi” nga Kosova të jetë partner zyrtar i kësaj organizate që cilësohet si ndër më të mëdha në botë.
Arsim Abazi, Drejtor Ekzekutiv i AKV “Kemaj Azizi”, ka potencuar rëndësinë e pranimit të Kosovës në këtë organizatë ndërkombëtare duke thënë se Integrimi ne arenën ndërkombëtare për promovimin e trashëgimisë kulturore në nivel ndërkombëtar është shumë e rëndësishëm për vendin tonë. Ai shtoj se përmes tyre, Kosova po promovon vlerat e mirëfillta kulturore të etnosit shqiptar në çdo cep të botës.
Drejtori Abazi falënderoj të gjithë ata që kanë mbështetur A.K.V “Kemaj Azizi” në këtë arritje në veçanti kryetarin e komunës së Vitisë, Sokol Haliti më pas edhe Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Ambasadën e Kosovës ne Hungari por edhe të gjithë artistet e këtij ansambli për punën e tyre të madhe duke u zotuar se ata do të vazhdojnë të promovojnë vlerat e mëdha që ka kultura shqiptare në Kosovë.
Këshilli Ndërkombëtar i Organizatave të Festivaleve Folklorike dhe Arteve Popullore është një organizatë ndërkombëtare joqeveritare në Partneritet Zyrtar me UNESCO-n dhe është i akredituar për të ofruar shërbime këshillimore për Komitetin e Konventës së UNESCO-s për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore. /KultPlus.com
Kryeministri Kyriakos Mitsotakis ngriti çështjen e kthimit të mermerëve të Partenonit në Greqi në fjalimin e tij në një darkë për të festuar 75 vjetorin e UNESCO.
Në shtator, UNESCO miratoi një vendim që pranon se kthimi i mallrave kulturore në vendet e tyre të origjinës është një çështje për bisedime midis vendeve dhe jo muzeve.
Mermeret e Partenonit mbahen prej kohësh në Muzeun Britanik.
‘’Britania e Madhe duhet t’i bashkohet Greqisë në një dialog të vullnetit të mirë, veçanërisht pasi “ky vit shënon dyqindvjetorin e fillimit të Luftës së Pavarësisë Greke. Nuk mund të kishte një kohë më të mirë për rikthimin e seksionit. se mungon dhe ribashkimi i Mermereve të Partenonit në Greqi, vendi i origjinës së tyre”, theksoi kryeministri.
Ai i quajti antikitetet “monumente emblematike, të lidhura pazgjidhshmërisht me identitetin e një kombi” dhe tha se “Mermeret e Partenonit në Londër duhet të ribashkohen me shumicën e Mermereve të Partenonit në Athinë”, në Muzeun e Akropolit.
Mitsotakis ndodhet në Paris për të marrë pjesë në bisedimet për çështjen libiane të iniciuara nga presidenti francez Emmanuel Macron dhe UNESCO po feston 75 vjetorin e saj në selinë e saj në Paris./KultPlus.com
UNESCO organizoi një ceremoni për dorëzimin vullnetar të një pllake guri të epokës së Majave, e zhdukur nga zona arkeologjike Piedras Negras në Guatemala në vitin 1960.
Dorëzimi iu bë Ambasadorit të Guatemalës nga një koleksionist privat.
“Kam kënaqësinë të përshëndes dhe falënderoj vullnetin e zonjës Manichak Aurance, kompanitë private, si dhe institucionet publike dhe organizatat shumëpalëshe dhe shoqërinë civile për gjestin e pranimit të dorëzimit vullnetar të fragmentit që u mor nga toka jonë, ” tha ambasadori Francisco R. Gross Hernández.
Kjo pllakë u zhduk nga zona Piedras Negras në vitin 1960. Ajo u rishfaq në Paris në vitin 2019 gjatë një ankandi.
Falë mobilizimit të përbashkët të Guatemalës, Francës dhe UNESCO-s, shitja u pezullua dhe filloi ndërmjetësimi.
“Jam sinqerisht e lumtur dhe shumë krenare që do t’ju dhuroj këtë artefakt që im shoq dhe unë kishim shumë për zemër dhe të kontribuoj në ruajtjen e trashëgimisë së Guatemalës”, tha Znj. Manichak Aurance e cila vendosi të kthejë vullnetarisht fragmentin në Guatemalë.
Ky fragment i rëndësishëm tregon pjesën e sipërme të mbulesës luksoze të kokës së një sundimtari antik të Piedras Negras, i cili hipi në fron në vitin 729 pas Krishtit. Fragmenti përshkruan sundimtarin me një fustan nefriti të veshur nga perëndia e misrit.
Artefakti do të ekspozohet në Muzeun Kombëtar të Arkeologjisë dhe Etnologjisë në qytetin e Guatemalës./oranews/KultPlus.com
