Shfaqja ‘Ëndërrat e Hamletit’ me regji të Mentor Zyberajt ka marrë vlerësim të lartë në Festivalin Ndërkombëtar të Monodramës “OTHER VOICES” , në Teatrin La Abrego, në Spanjë, shkruan KultPlus.
Lajmin e ka bërë të ditur regjisori i shfaqjes Mentor Zyberaj përmes një shkrimi në facebook.
“Uroj për këtë sukses bashkëpunëtorët dhe kolegët të cilët janë pjesë e realizimit të shfaqjes. Falënderojmë Ministrinë e Punëve të Jashtme për kontributin e pjesëmarrjes në Festival!”, është shprehur regjisori Zyberaj.
Regjinë dhe interpretimin e shfaqjes “Ëndërrat e Hamletit” e ka realizuar aktori dhe regjisori, Mentor Zymberaj, përderisa tekstin e ka shkruar artistja Nina Mazur./ KultPlus.com
Korporata e Sfidave të Mijëvjeçarit (MCC) dhe Qeveria e Kosovës lansuan programin Kompakt, i cili do të mundësojë zgjidhje të energjisë së pastër, për të përmirësuar gjendjen e energjisë në Kosovë.
Në fjalën e saj, Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, duke falënderuar Shtetet e Bashkuara të Amerikës për mbështetjen e vazhdueshme ndaj Kosovës, tha se ky projekt nuk është vetëm investim në energji, por edhe në të ardhmen e vendit.
Ajo tha se në qendër të këtij projekti është transformimi i sektorit të energjisë nëpërmjet parimit të barazisë.
Osmani theksoi se MCC fokusohet në projekte që synojnë ruajtjen e energjisë në bateri e që si të tilla do ta revolucionarizojnë sektorin e energjisë së Kosovës.
Ndërkaq, kryeministri Albin Kurti Kurti theksoi se me këtë program synohet që të sigurohet që të rinjtë e vendit që janë të përgatitur profesionalisht të marrin pjesë në sektorin e energjisë moderne në të ardhmen.
Ai gjithashtu premtoi se do të rritet edhe pjesëmarrja e grave në sektorin e energjisë, të paktën 33 për qind deri në vitin 2031.
Kurse në fjalën e tij, ambasadori amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier, dha më shumë detaje në lidhje me këtë grant.
Ai tha se kompaktet janë grante 5-vjecare mes MCC dhe vendeve që i plotësojnë disa kritere, duke shtuar se është me rëndësi që Kosova është pjesë e atyre vendeve.
Poezi nga Gabriel García Márquez Përktheu: Albert Bikaj
Të udhëtosh do të thotë të largohesh nga shtëpia, të lësh pas shokët të tentosh të fluturosh; të fluturosh duke mësuar drejtime të tjera duke kaluar nëpër shtigje Do të thotë tentim për të ndryshuar. Të udhëtosh do të thotë të vishesh si i çmendur të thuash “nuk më intereson”, do të thotë deshirë për tu rikthyer. Rikthim duke vlerësuar imsirat Teksa shijon një gotë, do të thotë deshirë për të filluar.
Të udhëtosh do të thotë të ndihesh si poet, Të shkruash një letër, të dëshirosh një përqafim. Të përqafojnë kur të mbërrish pran portës Duke mallëngjyer qetësinë do të thotë të lëjosh që të puthesh.
Të udhëtosh do të thotë të bëhesh tokësor të njohësh njerëz të tjerë t’ia fillosh nga e para. Të shtrishë dorën, të mësosh nga i forti, [do të thotë] të ndihesh i vetmuar.
Të udhëtosh do të thotë të largohesh nga shtëpia, të vishesh si i çmendur Duke thënë çdogjë e asgjë në një kartolinë. Do të thotë të flesh në një shtrat tjetër, të ndjesh se koha është e shkurtër, të udhëtosh do të thotë të kthehesh pas. /KultPlus.com
Në fundprillin e vitit 1957 lexuesi shqiptar mori romanin e shkrimtarit amerikan Teodor Drajzerit “Një tragjedi amerikane” në dy vëllime, të shqipëruar nga Bujar Doko. Po nga ky autor në vitin 1965 u përkthye dhe u botua romani “Gjeniu”. Të dy veprat janë ribotuar disa herë në vendin tonë. Ato janë përkthyer e botuar edhe në Prishtinë.
“Një tragjedi amerikane” u botua në dhjetor 1925 në dy volume. Me këtë vepër, Drajzer krijoi një rrëfim prekës dhe në të njëjtën kohë të fuqishëm mbi rininë në shoqërinë industriale amerikane. Për vite të tëra, Drajzer kishte mbledhur të dhëna mbi histori të ndryshme të djemve të rinj të dëshpëruar për një vend në shoqëri. Në veçanti, vëmendjen e autorit e tërhoqi çështja e Chester Gillette. Në rajonin Herkimer, Nju Jork, në vitin 1906, Gillette nxori për shëtitje në liqen të dashurën e tij shtatzënë dhe e la të mbytej. Autori i krimit makabër u zbulua shumë shpejt dhe Gillette u dënua me vdekje në karrigen elektrike, vendim që u zbatua në mars 1908.
Gillette ishte personazhi mbi të cilin u krijua Klajdi i Drajzerit. Një i ri i cili fillon punë në fabrikën e xhaxhait të tij dhe që dyzohet mes ndjenjës për një vajzë të thjeshtë dhe ambicies për lidhje me një vajzë të shoqërisë së lartë. Ambicia rezulton më e fortë. Klajdi mëson për shtatzëninë e të dashurës punëtore dhe vendos ta heqë qafe, në kuptimin e parë të fjalës. Klajdi e lë vajzën shtatzënë të mbytet në liqen, megjithatë shpresat e tij për t’u bërë pjesë e shoqërisë së lartë mbyten bashkë me vajzën: Klajdi arrestohet, dënohet dhe ekzekutohet në karrigen elektrike.
Për të shkruar romanin e njohur, Drajzer bëri muaj të tërë kërkime në të dhënat gjyqësore dhe raportimet e gazetave mbi çështjen Gillette-Brown. Qëllimi i Drajzerit nuk ishte të tregonte një histori pasioni dhe krimi, një histori të një vrasësi gjakftohtë. Ndërsa lexon librin, nuk i shpëton dot një lloj keqardhjeje për Klajdin, edhe pse krimi që kreu është makabër. Klajdi ishte fajtor, por edhe viktimë në të njëjtë kohë, viktimë e sistemit, kohës, shoqërisë në të cilën jetoi./Hejza/KultPlus.com
Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, me rastin e lansimit të programit “Kompakt”, ka thënë se është një simbol i mbështetjes së pakompromis në marrëdhëniet strategjike ndërmjet dy shteteve tona dhe qytetarëve tanë.
Sipas saj, ky event përveç shënimit tonë të bashkëpunimit të suksesshëm po ashtu përbën edhe fuqizimin e vendit.
“Ky kompakt përfaqëson më shumë se sa një grant, është një simbol i mbështetjes së pakompromis në marrëdhëniet strategjike ndërmjet dy shteteve tona dhe qytetarëve tanë. Marrëdhënie e ndërtuar në vlera, respekt të përbashkët për prosperitet”, ka thënë Osmani, duke shtuar se SHBA kanë mbështetur Kosovën dhe kanë qëndruar pranë nesh edhe në ditët më të vështira në secilin hap të saj, duke përpjekur në zhvillimin ekonomik dhe atë demokratik.
“Kompakti që po lansojmë sot nuk është vetëm investim në infrastrukturën e energjisë dhe qëndrueshmërinë e ekonomisë sonë, por është investim për të ardhmen e Kosovës dhe njerëzve të saj”, tha presidentja e vendit.
Ajo, tutje shtoi se në qendër të këtij projekti që po lansohet sot është transformimi i energjisë përmes zbatimit të solucioneve inovative dhe vendosja e parimit të barazisë, si parakusht në qëndrueshmërinë në botën e energjisë .
“Si e tiullë MCC-ja fokusohet kryesisht në projektet e ruajtjes së energjisë në bateri që do ta revolucionalizojë energjinë e Kosovës, të adresojë sfidat më të mëdha të Kosovës e të rajonit që është qëndrueshmëri e energjisë dhe besueshmëria në të”, tha mes tjerash presidentja Osmani./rtk/ KultPlus.com
Me një letër dërguar opinionit ndërkombëtar, anëtarët e PEN Qendrës Ndërkombëtare, shkrimtarë dhe shkrimtare nga hapësira e ish- Jugosllavisë, kanë shfaqur shqetësimin për situatën e përgjithshme në Ballkanin Pereëndimor dhe për këtë kanë fajësuar regjimin e Beogradit për shka të qëndrimit luftënxitës në Kosovë, Bosnjë e Hercegovinë dhe në Mal të Zi.
Shqetësimit të këtyre PEN Qendrave, u bashkohet edhe PEN Qendra e Kosovës.
Në vazhdim, letra e PEN Qendrave:
“Ne, anëtarët dhe anëtaret e PEN Qendrës Ndërkombëtare, shkrimtarë dhe shkrimtare nga hapësira e ish-Jugsllavisë, ia tërheqim vëmendjen opinionit botëror për rrezikun e qartë dhe të shpejtë nga konfliktet në territorin e Ballkanit Perëndimor.
Vite më herët, narrativat agresive të nacionalsitëve serbë ndihmuar nga regjimi në Beograd dhe nga një pjesë e klerit të Kishës Ortodokse Serbe, destabilizuan rajonin, para së gjithash Bosnjë e Hercegovinën, Malin e Zi dhe Kosovën.
Me fillimin e invadimit rus në Ukrainë, retorika gresive serbomadhe përforcohet në gjithë ish-Jugosllavinë. Regjimi në Beograd dhe regjimi në Banjallukë (entiteti i Republikës Serbe, B e H), nuk fshehin simpatitë ndaj apetiteve imperialiste të Rusisë dhe as rëndësinë e përkrahjes së regjimit në Kremlin.
Në shtatorin e vitit 2023, përshkallëzimi i armatosur filloi me sulmin terrorist në Banjskë (Kosovë), ndërsa, sa vie e afrohet votimi për rezolutën e KB-së për gjenocidin srebrenicas, kërcënimet e Milorad Dodikut me shkëputje të Republikës Serbe po forcohen dhe këto nuk do të duhej nënçmuar. Pranimi i pritshëm i Kosovës në Këshillin e Europës është edhe një pikë kritike, sepse regjimi i Aleksandër Vuçiqit nuk po tregon asnjë gatishmëri për bashkëpunim, paqe dhe kompromis. Përkundrazi, me paralajmërimin për tubime serbomëdha me organizim të shtetit të Serbisë dhe të Kishës Ortodoske, qëndrimi luftënxitës i regjimit të Beogradit bëhet i qartë dhe i rrezikshëm.
Regjimi agresiv beogradas, i cili pafshehur dhe haptas po armatoset, është burimi kryesor i destabilitetit në Ballkanin Perëndimor. Njëherë në të kaluarën, kjo narrativë e po këtyre qarqeve, na ka shtyrë në luftën e përgjakshme dhjetëvjeçare në hapësirën e ish-Jugosllavisë. Nuk guxojmë të lejojmë që kjo të ndodhë sërish. Duhet ta dimë rrezikun dhe duhet ta ngrëmë qartë zërin kundër konflikteve të armatosura në territorin e Ballkanit Perëndimor.
Me këtë rast apelojmë te regjimi i Beogradit që të pranojë pajtimin si opsion të vetëm të mundshëm politik në hapësirat e ish-Jugosllavisë. Poashtu apelojmë te bashkësia ndërkombëtare që të reagojë urgjentisht ndaj këtij rreziku dhe të bëjë çdo gjë që është në forcën e saj ashtu që flaka e luftës të mos ndizet sërish në Ballkanin Perëndimor.
Theksojmë se ky apel nuk është drejtuar kundër popullit serb, por, përkundrazi, ka për qëllim që edhe atë ta mbrojë nga regjimi që po e shtyn edhe më tej në konflikte në rajon, dhe më së shumti t’i mbrojë ata që kanë guximin t’i kritikojnë veprimet e regjimit aktual në Serbi,
Të shqetësuar, ju lusim për bashkëpunim dhe paqe”, përfundon letra të cilën e kanë nënshkruar anëtarët e PEN Qendrave:
Adil Olluri Adnan Čirgić Ag Apolloni Agron Gashi Ahmed Burić Ajla Demiragić Aleksandar Radoman Alida Bremer Almir Alić Aljaž Koprivnikar Amir Brka Andrea Lešić Andrej Nikolaidis Anton Berishaj Antonije Nino Žalica Artan Krasniqi Asmir Kujović Avni Spahiu Aziz Mustafa Barbara Pogačnik Binak Kelmendi Boban Batrićević Boris A. Novak Branko Čegec Diana Burazer Dije Demiri Frangu Dražen Katunarić Dubravka Duba Sambolec Dušan Gojkov Đorđe Šćepović Elvis Ljajić Engjëll I. Berisha Esad Duraković Fahredin Shehu Faiz Softić Ferida Duraković Flamur Maloku Gëzim Aliu Ibrahim Berisha Ibrahim Kadriu Iva Grgić Maroević Ivan Herceg Ivan Radeljković Izet Perviz Jasna Šamić Jelena Luzina Jelena Šušanj Lana Derkač Lidija Dimkovska Lila Cona Lindita Tahiri Lulzim Tafa Marijan Grakalić Marko Vidojković Milan Jazbec Milazim Krasniqi Milena Šmit Milorad Popović Monika Žagar Nadežda Čačinović Naim Kryeziu Naime Beqiraj Nataša Konc Lorenzutti Nenad Popović Nerimane Kamberi Nerzuk Ćurak Nihad Hasanović Osman Gashi Safer Grbić Said Khatibi Sali Bashota Sanja Orlandić Sanja Roić Sanja Šoštaric Selma Raljević Senada Kreso Sibila Petlevski Sonja Zubović Šuhreta Dumanić Tanja Miletić Oručević Tanja Tuma Tijana Rakočević Tomica Bajsić Vahid Duraković Vahidin Preljević Vanda Mikšić Vesna Mikolič Vladimir Martinovski Vladimir Martinovski Xhevahire Izmaku Zlatko Topčić Zoran Anchevski Zvonko Maković/ KultPlus.com
Ministria e Shëndetësisë ka thënë se deri më sot, nuk është regjistruar asnjë efekt anësor serioz nga përdorimi i vaksinave Covid-19, në Kosovë.
Këtë e konfirmon në një përgjigjie për klankosova.tv, vet kjo ministri, kur u pyet mbi mundësitë e ndonjë pasoje që mund të kenë qytetarët nga vaksina AstraZeneca, kompani e cila e pranoi për herë të parë në një proces gjyqësor, se mund të shkaktojë mpiksje fatale të gjakut.
”Në Kosovë, me qëllim të monitorimit të efekteve të padëshiruara (efekteve anësore) të vaksinave gjatë vaksinimit kundër COVID-19 është themeluar Komiteti për përcjelljen e efekteve të padëshiruara dhe se përkundër administrimit të rreth 1.9 milionë dozave të vaksinës kundër COVID-19 (shumica dërmuese të Pfizer/Biontech), nuk është regjistruar asnjë efekt anësor serioz nga përdorimi i këtyre vaksinave në Kosovë”.
Tutje Ministria e Shëndetësisë thotë se shumica dërmuese e vaksinave të përdoruara kundër COVID-19 në Kosovë janë të prodhuesit Pfizer/Biontech dhe sipas saj AstraZeneca u përdor në fillet e para të pandemisë.
”Vaksina të Astra Zeneca janë përdorur vetëm në fillim, kur MSH kishte siguruar një kontigjent të vaksinave Astra Zeneca përmes OBSH-UNICEF-Gavi -Aleanca globale e vaksinave (24. 000 doza nga GAVI dhe me pas një numër dozash donacion nga Norvegjia)”.
Megjithatë, kjo ministri, në përgjigjiet e saj për klankosova.tv, shton se qysh në lansimin e saj në treg, AstraZeneca kishte njoftuar se mpiksja e gjakut dhe efektet anësore janë të mundshme tek një grupmoshë.
”Që nga fillimi i përdorimi të kësaj vaksine në nivel global, kompania Astra Zeneca, kishte njoftuar se mpiksja e gjakut mund të jetë një nga efektet anësore te mundshme (sidomos te moshat nen 40 vjeç), por e rrallë dhe se, “benefitet e përdorimit të vaksinës janë shumëfish më të larta se sa rreziqet”.
Derisa pyetur nga Klani nëse kanë bërë ndonjë hulumtim për efektet anësore potenciale tek të vaksinuarit e deritashëm nga secili lloj i vaksinës, Ministria e Shëndetësisë konfirmon se komiteti që mbikëqyr rastet mbetet ende aktiv.
”Ky komitet është edhe tani aktiv dhe përcjell çdo të re rreth vaksinave në përdorim dhe ngjarjeve të lidhura me to”.
Interesimi i Klan Kosovës, erdhi pasi AstraZeneca ka pranuar për herë të parë në dokumentet gjyqësore se vaksina e saj Covid mund të shkaktojë një efekt anësor të rrallë.
Sipas britanikes, Telegraph, avokatët argumentojnë se vaksina prodhoi një efekt anësor shkatërrues në një numër të vogël familjesh.
Gjigandi farmaceutik po përballet me një padi grupore në Britani, për pretendimet se vaksina e tij, e zhvilluar me Universitetin e Oksfordit, shkaktoi vdekje dhe lëndime të rënda në dhjetëra raste.
Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore solli mbrëmë në Teatrin Kombëtar të Operas, Baletit dhe Ansamblit Popullor shfaqjen “Këngët e Atdheut tim”. Koncerti me pjesëmarrjen e një numri të madh këngëtarësh, u realizua në nder të Mjeshtrit të Madh të Penës dhe Polifonisë së Jugut, Lefter Çipës, “Nderi i Kombit”.
Vlerat muzikore, pjesë korale të përpunuara nga krijimtaria e mjeshtrit Çipa dhe ndërthurje e polifonisë vokale me instrumentet popullore, si dhe etydi koreografik, erdhën nga orkestra, solistët, grupi vokal, grupi i valleve të AP-së, si dhe grupeve të ndryshme polifonike.
Për herë të parë erdhi në duet diva e TKOB, Eva Golemi me legjendën e rocku-t shqiptar Aleksandër Gjoka, në një përpunim të këngës së famshme “Tundu bejke e bardhë” nga kompozitori dhe drejtori artistik i Ansamblit Kombëtar, Sokol Marsi.
Koncerti pati pjesëmarrjen e veçantë të artistit Bujar Asqeriu “Nder i Kombit”, solistëve: Malvina Likaj, Aranit Hoxha, Denisa Gjezo, Mirela Aliaj, Raimond Kllogjeri, Avni Miraka; solistëve valltarë: Gëzim Halili, Helga Saraçi, Marjana Shkreta, Rei Berisha, Frenki Ziaj. Pjesëmarrës në koncert ishin edhe Irini Qirjako, Petrit Lulo, Artur Vera, Bashkim Alibali, Hatixhe Lushi, grupet polifonike të Himarës, Bënçës, Pilurit e shumë artistë të tjerë.
Poeti Lefter Çipa (Pilur, 1942 – 2021) është autori më prodhimtar i polifonisë gjatë 40 viteve të fundit. Autor i mbi 1250 këngësh të interpretuara nga grupet e famshme polifonike, Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve si dhe dhjetëra ansambleve të tjera artistike. Lefter Çipa konsiderohet si autori i papërsëritshëm i këngëve të vlerës së lartë artistike dhe muzikore dhe ka qenë pjesëmarrës me krijimet e veta në Festivalet Folklorike Kombëtare të zhvilluara në Gjirokastër, Berat dhe Lezhë.
Lefter Çipa është nderuar me çmime dhe dekorata, ndër të cilat edhe me dekoratën më të lartë, “Nderi i Kombit”./atsh/KultPlus.com
Ministri i Ministrisë së Kulturës Hajrulla Çeku ka marr pjesë në prezantimin e Petrit Halilaj në New York, përkatësisht në The Met, ku bëhet edhe artisti i parë shqiptar që prezantohet në këtë nivel kaq prestigjioz, shkruan KultPlus.
Më poshtë e sjellim reagimin e plotë të ministrit Çeku.
Artisti ynë Petrit Halilaj arriti që përmes artit të sjell një pjesë historie të vendit tonë në mesin e komunitetit më prestigjioz artistik të New Yorkut, duke na bërë secilin prej nesh krenar për të dhe Kosovën njëkohësisht.
Ishte kënaqësi e jashtëzakonshme të jem pjesë e hapjes së ekspozitës së tij “ABETARE” në muzeun e New Yorkut, The Metropolitan Museum of Art.
Ekspozita u frymëzua nga vizatimet e shkrimet e nxënësve në bankat e shkollës që ai ndoqi në Runik gjatë viteve të 90-ta në Kosovë, ndërsa për prezantimin në MET zgjeroi hulumtimin në shkolla të tjera ku kishte konflikte, në Shqipëri e vende nga ish-Jugosllavia. Këto vizatime të shndërruara në skulptura metalike sjellin kujtesën kolektive dhe fuqinë imagjinative të brezave të studentëve, jetët e të cilëve u shënuan nga konflikte traumatike dhe ndarje territoriale gjatë luftërave në Ballkan.
Përtej arritjes individuale të tij, kjo është një arritje e madhe në fushën e diplomacisë publike. Petriti u bë shqiptari i parë nga Kosova që prezanton veprën e tij në The MET, duke hapur rrugën e promovimit e prezantimit të artit e Kosovës para publikut e artdashësve amerikan e më gjerë./ KultPlus.com
Makina Daimler Maxhestik i vitit 2001 në pronësi dhe drejtuar nga mbretëresha, është aktualisht në ankand përmes shtëpisë së ankandeve Bonhams.
Bonhams tha se makina mbretërore pritet të shitet me një vlerë prej 45 mijë deri në 75 mijë dollarë. Aktualisht ka 50 oferta, me më të lartën 59 mijë dollarë.
Mbretëresha e zotëronte makinën sportive deri në vitin 2007, kur ajo iu kthye Jaguar Daimler. Për 11 vitet e fundit makina ka qenë pjesë e koleksionit privat, e ruajtur në një garazh./KultPlus.com
Ky kod i ri parashikon një sërë masash për deputetët të cilët do të thyejnë rregulloren.
Komisioni për Legjislacion në Kuvendin e Republikës së Kosovës ka miratuar këtë të martë Kodin e Sjelljes.
Ky kod i ri parashikon një sërë masash për deputetët të cilët do të thyejnë rregulloren e kuvendit, duke ofenduar, sharë apo nxitur dhunë mes parlamentarëve. Masat ndëshkuese parashikojnë përjashtime nga seancat dhe masë administrative me mbajtjen e 50% të pagës së tyre.
Kryetari i Komisionit për Legjislacion, Adnan Rrustemi deklaroi për mediat në Kosovë se do të formohet edhe këshilli etikës, i cili do ta ketë përgjegjësi për të trajtuar rastet dhe për të përcaktuar masat ndëshkuese. Futja e Kodit të Ri vjen pas ofendimeve dhe përplasjeve fizike të ndodhura së fundmi gjatë kësaj legjislature në Kuvendin e Kosovës.
Grupe të organizuar turistësh të huaj kanë nisur të frekuentojnë pasuritë natyrore dhe shtigjet natyrore që ndodhen në territoret e zonave të mbrojtura.
Administrata Rajonale e Zonave të Mbrojtura Vlorë shoqëroi 45 turistë italianë për eksplorimin e Parkut Kombëtar të Llogorasë.
Vizita e tyre nisi nga Qendra e Vizitorëve për të vijuar më tej drejt shtegut natyror “Qafa e Çezarit – Maja e Thanasit”.
Eksplorimi i shtegut “Qafa e Çezarit – Burimi i Ponaçës” është vetëm njëri prej shumë atraksioneve që ofron Parku Kombëtar i Llogorasë, për të cilat stafi pasionant e i përkushtuar i AdZM Vlorë ofron informacion të plotë pranë qendrës së vizitorëve dhe pikave të informimit.
Ky shteg natyror përshkon pjesën qendrore të Parkut Kombëtar Llogora. Ai ka një gjatësi prej 2.35 km. Lartësia mbi nivelin e detit shkon nga 800 m në hyrje të shtegut, duke arritur deri në afërsisht 950 m.
Gjatë shtegut gjendet dhe një nga burimet e Parkut Kombëtar Llogora, “Burimi i Ponaçes”, prej të cilit merr emrin ky shteg./atsh/KultPlus.com
“Ndodhesha në Montevideo në një mëngjes shkrimtarësh. Në të vërtetë nuk e di saktësisht sa vite kanë kaluar qysh atëherë, tridhjetë ndoshta, nuk e mbaj mend.
Kish mjaft njerëz të shquar të pranishëm… Më tërhoqi sakaq vëmendjen një zonjë me një bukuri thuajse alarmuese. U ula menjëherë pranë saj. Biseduam për gjithçka bashkë. Për Argjentinën dhe Republikën Lindore (Uruguajin), për shkrimtarët e poetët e vendeve tona. Sigurisht, mbase për të tingëlluar dashamirës apo për ta lajkatuar, i thura lavde poetit uruguajan Herrera y Reissig. Kurse ajo, nga ana e saj lëvdoi poetin argjentinas Leopoldo Lugones.
Ishte një vazhdë shpërfaqje të virtyteve letrare të pareshtura. Teksa bashkëfolësja ime ngulmonte për dhuntitë letrare të argjentinasve, unë theksoja vlerat e Lindorëve të Uruguajit. Vijuam kështu gjatë dy orëve, që fluturuan në çast.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, përmes një njoftimi ka bërë të ditur se nga sot ka hyrë në fuqi programi investiv më i madh e më inovativ i energjisë, që kap shifrën e qindra milionëve.
Ai është shprehur se nga shuma totale prej 236.7 milionë dollarësh, 202 milionë janë grant nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kurse 34.7 milionë janë bashkëfinancim nga Qeveria e Kosovës.
“Programi Kompakt është rezultat sa edhe dëshmi e partneritetit tonë me Korporatën e Sfidave të Mijëvjeçarit (MCC), dhe të Republikës së Kosovës me Shtetet e Bashkuara të Amerikës”, ka shkruar Kurti.
Tutje, ai është shprehur i kënaqur që ka pritur në takim Zëvendëspresidentin në MCC, Cameron Alford, bashkë me ambasadorin amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier.
“Shpreha falënderimin tonë për bashkëpunimin e ngushtë dhe për mbështetjen e vazhdueshme nga Qeveria dhe populli i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në sektorin e energjisë, zhvillimin ekonomik e shoqëror të Kosovës, dhe jo vetëm, ka shkruar Kurti në fund.
Sábato ka lindur në Rojas, provincia de Buenos Aires në Argjentinë më 24 qershor, 1911. Nëna e tij Juana Maria Ferrari rridhte nga një familje arbëreshe e Italisë, ndërsa babai i tij, Franciso Sabato, po ashtu ishte nga Italia. Ata kishin njëmbëdhjetë fëmijë, të gjithë djem. Ernesto ishte fëmija i dhjetë i familjes Sábato. Ditën që lindi, vëllau më i madh vdiq dhe e ëma e pagëzoi Ernesto sipas vëllait të tij.[1]
Ai kreu shkollën e mesme më 1928 dhe u regjistrua në Universidad de La Plata, ku studioi fizikë dhe matematikë. Në vitin 1930 ai iu bashkua partisë komuniste dhe në atë kohë takoi Matilde Kusminsky Richter, që atëherë ishte shtatëmbëdhjetë vjeç. Të dy lanë familjet dhe studimet dhe filluan të jetojnë bashkë. Ernesto përdorte një emër konspirativ dhe ishte mjaft aktiv në parti. Në vitin 1933 ai u bë sekretar i Rinisë Komuniste, por po fillonte të zhgënjehej me partinë dhe kishte dyshime. Më 1934 ishte dërguar si delegat në Bruksel në Kongresin kundër fashizmit dhe luftës, prej aty duhej të udhëtonte për Moskë për një periudhë ‘spastrimi’. Në Bruksel Ernesto kuptoi natyrën e vërtetë të partisë komuniste dhe iku në Paris, ku jetoi i fshehur pasi partia po e kërkonte. Pa miq dhe pa para, ai fillon të shkruajë romanin e tij të parë.
Në vitin 1935 ai kthehet në Argjentinë ku martohet me Matilden dhe vazhdon studimet në Universidad de La Plata. Në vitin 1938 doktoron në fizikë dhe fiton bursë për të hulumtuar rrezatimin atomic në Laboratorin Curie në Paris. Matilde dhe djali i tyre, Jorge Federico shkojnë me të. Gjatë qëndrimit në Francë ai vazhdon të shkruajë dhe të pikturojë. Më 1939 bursa iu transferua për Massachusetts Institute of Technology. Ai kthehet në Argjentinë dhe fillon të ligjërojë matematikë dhe fizikë në Universidad de La Plata. Ftohet t’i bashkohet revistës Jugu, ku takohet me Jorge Luis Borges dhe të dy bëhen miq. Më 1941 fillon të shkruajë për gazetën La Nacion.
Në vitin 1943 ai kalon një “krizë ekzistenciale” dhe vendos të lërë shkencën dhe t’i përkushtohet krejtësisht vetëm shkrimit dhe pikturimit. Jep dorëheqje nga univeristeti dhe bashkë me familjen zhvendoset në male (Provincia de Cordoba). Fillon të shkruajë dhe shpejt përfundon librin Njëshi dhe gjithësia, që u botua më 1945. Në këtë libër Sábato haptas mohon shkencën dhe racionalen. Fiton çmime dhe nderime për këtë libër.
Roman i tij i parë Tuneli botohet më 1948. Më 1951 botohet libri tjetër Njerëz dhe dhëmbëzorë, me refleksione për paratë, arsyen dhe kalueshmërinë e kohës. Një studim për konceptet e botës dhe jetës moderne duke filluar nga Renesansa. Në vitin 1953 botohet libri Heterodoxia, që është definuar si fjalor i njeriut në krizë. Më 1955 bëhet drejtor i gazetës Mundo Argentino. Në këtë kohë Argjentina ishte në trazira politike. Më 1956 botohen dy librat më kontraverse të Sábatos: El otro rostro del Peronismo (Fytyra tjetër e peronizmit) dhe Torturas y Libertad de Prensa (Torturat dhe liria e shtypit).
Në vitin 1961 boton romanin e tij të dytë Sobre héroes y tumbas (Mbi heronjtë dhe varrezat), një studim psikologjik i njeriut i thurur me idetë filozofike të botuara më parë në librat e tij me ese. Kapitullin Raport për të verbërit shumë studiues e quajnë kryevepër të letërsisë botërore.
Në vitin 1971 fillon të shkruajë për gazetën La Opinion. Në vitin 1973 boton romanin e tretë Abaddón, el exterminador (Abadon, engjëlli i shkatërrimit), një libër për vizionin apokaliptik të botës moderne dhe për triumfin e të keqës.
Në vitin 1977 Italia i akordon çmimin “Medicci”, ndërsa më 1978, në Spanjë e dekoron me urdhrin Gran Cruz de la Orden al Mérito Civil.
Më 1984 presidenti i Argjentinës Raúl Alfonsín e emëron kryetar të Comisión Nacional sobre la Desaparición de las Personas (CONADEP), (Komisioni Kombëtar për Personat e Zhdukur), komision që ka hulumtuar rastet e personave të zhdukur gjatë diktaturës ushtarake në Argjentinë. Libri Nunca Más (Kurrë më) në të cilin jepen dëshmitë e atyre që shpëtuan dhe të dëshmitarëve të zhdukjes dhe vrasjes së mëse njëzetmijë njerëzve, është botuar si rezultat i hulumtimit të këtyre tragjedive.
Organizata e Shteteve Amerikane (O. A. S.) i jep çmimin Gabriel Mistral, ndërsa mbreti i Spanjës, Huan Karlos, e dekoron me çmimin Miguel de Cervantes. Dekorohet prapë nga Italia më 1985 me Urdhrin për Merita dhe më 1987 Fransoa Miteran, kryetar i Francës e dekoron me gradën Komandant i Legjionit të Nderit. Ka marrë gradën “Doktor nderi” (Honoris causa) nga Univeristeti Murica, Spanjë, Universidad de Rosario, Argjentinë, Universidad de Campinas, Brazil, Universidad del Litoral, Santa Fe, Università degli Studi di Torino, Itali Më 1995 në Shqipëri merr titullin Ismail Kadare, të ndarë nga fondacioni Velija. Vdiq në shtëpinë e tij në Argjentinë, më 30 prill 2011 në moshën 99 vjeçare./ KultPlus.com
“E ka krijuar, Që ne bijtë vdekatarë prej mëkati, Me mujt me shkrue e vetëm me shkrue.” “Mahnitja e parë”
Fuqia e fjalës bukur të thënë arrihet përmes artit të poezisë, i cili zë vend të veçantë në zemrat e lexuesve. Ndër shekuj e vite, poetët kanë arritur që me shkrimet e tyre të prekin skajet e vetmisë e të harresës, të kujtojnë ndër vargjet e tyre Olimpin e lashtë, t’i drejtohen poezisë duke kërkuar nga kjo e fundit t’i shpëtojë, t’i nxjerrë nga humnerat e trishtimit, duke shkruar e ngushëlluar vetën me vargjet e tyre. Me përmbledhjen poetike “Mahnitja e parë”, Demë Topalli, arriti të sjell te lexuesit një poezi sa të veçantë, po aq edhe personale. Poezitë e poetit kosovar ruajnë shenjat identifikuese që e karakterizojnë poezinë e cila buron nga një penë e cila u dënua në përjetësinë e të shkruarit fjalët e pathëna. Vepra “Mahnitja e parë” ndahet në tri pjesë: “Zani i tretë”, “Zani i dytë” e “Zani i parë”, duke mos munguar brenda saj edhe studimet e shkruara nga Sabri Hamiti, Sali Bashota e Rifat Ismaili për krijimtarinë e poetit, Demë Topalli. Për Demë Topallin, arti i të shkruarit është një gjë e shenjtë, e këtë gjë e dallojmë në poezinë e titulluar “Shtëpia e bërë prej harrese”, ku poeti shprehimisht thotë: “Zot, Na ruaj nga mallkimi Me harrue me shkrue.”
Duhet me shkrue, me shkrue e me shkrue, thotë poeti i frikësuar nga harresa, e ky i fundit i dorëzohet poezisë, përmes të cilës arrin të ruaj kujtimet që koha vret, vargje këto të cilat i mbajnë kujtimet gjallë, se koha është dora që gjithçka ka vrarë. Figura “një mijë” në poezitë e Demë Topallit arrin të tejkalojë skajet e pafundësisë. Një mijë vjet, një mijë tundime, një mijë sy, shkruan poeti i cili kapërcen kufinjët e kohës, duke ndërlidhur individualen me mallin, me kujtime e tundimin e parë, mendimet që si plumbi të rëndojnë e rënien e parë, fjalët e thëna si urdhër i lashtë e mahnitjen e parë për një lule të paemër. Tundimi në vargjet e poetit është një fjalë, pastaj një fjalë që bëhet tundim, e më pas një mijë tundime që e ndjekin pas, mbuluar me terrinë e pafund të natës, errësirë kjo që do të kaplojë gjithçka. Poeti qan për kohët e kaluara, për pafajësinë e fëmijërisë, kur të gjithë janë të pastër porsi loti, kur ëndërrat janë më të mëdha se vetë bota, e kjo e fundit ndriçon me ngjyra më të ndritshme, duke dëftuar mes vargjesh për dhimbjen e shkaktuar nga një kohë që dogji e shkatërroi çdo gjë. Poeti sfidohet nga Kishtari i cili i thotë se nuk ka mbetur asgjë pa u thënë nën këtë Diell, e nga ky tundim buron dëshira e poetit për të shkruar e për të krijuar, për të përjetësuar gjëra të reja brenda vargjeve të cilat do ishin dëshmitare të krijimit të vargjeve të reja në të ardhmën: “E ke thënë, po harrove Që vetë ti je poezi vaji e gjëme… Ndoshta i gjithë ky tundim vjen Ngase ne kemi me u vdjerrë, me shkue; Por ti harrove se në këtë botë Kemi ardhë me lanë farën e me ikë Që të tjerët të vijnë, të reja me krijue.” Brenda vargjeve të poezive të tij, poeti arrin të dëgjojë heshtjen e të flas me gojë mbyllur, si një mjeshtër që nuk bënë zë, i heshtur mes fjalëve që vdesin, i braktisur nga koha e historia. I mbyllur në një kafaz për të cili i ishte premtuar lumturia, poeti kërkon të gjej rrugën e shpëtimin të sytë që ende dinë me pa, se nuk donte ta zinte terri në një iluzion muresh të vërbëra.
Poeti gjen ngushllimin në fjalët e shkruara, të cilat i karakterizon si një urdhër i lashtë, edhe pse kjo e fundit është si një gjë mizore që e vret dhe e tundon: “Po, krejt çfarë ka mbetur nga kjo rrugë S’është gjë tjetër pos një urdhër hyjnor Me shkrue e me shkue.” Ka çaste që na ngushtojnë mendjen e zemrën, porsi makthe nate, na dëfton poeti, i cili nuk do të braktiset nga fjalët e shkruara, nuk do që këto të fundit të simbolizojnë zbrazëti e të ftohin zemra, nuk do që vargjet e tij të vdesin ende pa jetuar: “Ka çaste, Kur mendimi mbyllet deri në errësim Dhe fjalët vijnë krejt të sfilitura, vdesin, Vdesin ende pa ra në letrën e bardhë.” Heshtja është krijimi i fjalës së shkruar që kumbon, një çasti që vlen sa një mijë të tjerë. Madhështia e vetmisë i dorëzohet penës së poetit i cili është dashnues i heshtjes e i qetësisë shpritërore të cilën e gjen mes vargjeve të poezive: “Me vdekë, Një mijë herë me vdekë E me u ngjallë bashkë me ty Përsëri, në Heshti.” Poeti, mallin e pafundësinë e të bukurës arrin ta fsheh në vargjet e poezive të tij, ndër drithërima hane, kur donte që të shihte botën me sy kange. Poeti shpreh mall për botët e largëta të krijuara nga mbretëria e vetmisë.
“Ti, lule paemër, apo ndoshta, Dritë e parë, e lashtë, ndezuri, Nganjëherë sikur vjen prej botëve Që kurrë s’i kanë parë këta dy sy.” Janë vargje nga poezia e titulluar “Për një lule të paemër”, ku paraqitet një poet i cili mbizotërohet nga ndjenjat, nga e bukura e nga një vetmi e përkryer me lulen e paemër, duke dëftuar për pamundësinë e të krijuarit të një emri që përshkruan të bukurën e mahnitëshme, nga e cila nuk mund të ikë. Poeti e quan vetën si një rastësi kohe, si një rrëfim të mbyllur karshi lules së paemër së cilës i lutet t’i vihet frikës përballë e të vie në këtë botë mëkatarësh, duke e parë këtë të fundit si të paarritshme: “Ti, lule e paemër, dritë e parë, Ndezuri, apo ndoshta, asgjë tjetër, Veçse përftyrim i një ëndrre të lashtë, Që gjakon, po s’mund ta rrëfejë asnjeri.” Poezia “Mahnitja e parë”, që mban edhe titullin e kësaj përmbledhjeje poetike, arrin të tejkalojë “errësinë” e poezive paraprake: “Tundimi i parë” e “Rënia e parë”, duke u qëndruar karshi dy poezive të përmendura, “Mahnitja e parë” arrin të përcjellë përmes vargjeve të bukurën e plotë të botëve të largëta, e cila ruhet nga një zjarr i lashtë e i perëndishëm. Një bote e cila në heshtje ruan të bukurën që kanë parë sytë prej drite, botë që ruajnë mallin e na bëjnë me qa. “Zani i dytë” nis me poezinë ku paraqitet një poet i lënë në errësi, i cili gjen vetën në misteret e kohës brenda një libri të pashkruar, të lidhur nyjë, një poet që bredh mes hijenash, duke u lutur të kthehet në Prishtinë. Poezitë e kësaj nënndarje karakterizohen me një lloj udhëtimi të shkurtër mes kohës e hapësirës, për të kaluar nga libri i pashkruar për te haberi i madh, lajmi i gëzueshëm që e presin të gjithë. Ndërtuar mbi misteret e miteve të shkruara ndër shekuj, krijimtaria e Demë Topallit na shpie në një udhëtim për të cilin nuk dimë në zgjatë një mijë vjet a është thjeshtë një ëndërr, një udhëtimi që fshihet në librin e pashkruar, në të fsheshtat e pathëna, në dhembjen e parë tek e cila fshihet burimi i gëzimit të madh, Haberi i mirë.
“Dola nga nata plot vrer Në fushëgjaku Shëmti e re hyri në një poetikë. Atje lart, një mijë vjet udhëtim Mora një grusht zjarr Ta sjellë këtu një Haber të mirë.” Te “Zani i parë”, apo nënndarja që karakterizon pjesën e fundit të kësaj përmbledhjeje poetike, e gjejmë një poet të fshehur midis botësh me stoli të rreme, një poet që tretet në natën e pafund e në errësirën e thellë. Ndër vargje dallojmë një poet sa të dëshpëruar, po aq edhe të zemëruar me të vërtetat me të cilat realiteti të thumbon: “Kjo natë që më treti në një thellësi Dhe pashë si fjala vdes Ende pa ra në fletën e bardhë Është e vërteta e këtij çasti.” Poeti kërkon t’i rikthehet të kaluarës, të rikthehet në fëmijëri, të kthehet në Lluga, duke dëftuar se edhe ndonse aty flinte pikëllimi i botës, prap në atë vend gjente një lule që çel në degën e tharë. Kjo përmbledhje poetike, shkruar nga Demë Topalli, ngërthen në vete përvojat personale të poetit, ky i fundit arriti të krijoj vargje që sillen në një labirint enigmatik poetik. Rikujtojmë se Demë Topalli, lindur më 1948, në Llugë të Istogut, vazhdon të merret me botimin e revistave letrare, të njohura ndër admirues të letërsisë, “Jeta e Re” dhe “Pioneri”. Krijimtaria e tij karakterizohet me përmbledhjet poetike: “Vera e ikur” (1972); “Druri i fatit” (1978); “Haberi i mirë” (1991) dhe “Sytë që dinë me pa” (2016).
Vepra poetike “Mahnitja e parë”, përcaktuar si antologji personale e poetit, është botuar tash së fundi, me një përzgjedhje të autorit nga krijimtaria e tij.
Shënim: Punimi është paraqitur në lëndën “Letërsi aktuale shqipe”, që ligjerohet nga Prof. Dr. Sali Bashota, në studimet e nivelit master, dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë.
Jetona Koçibelli, autorja, moderatorja dhe gazetarja e Top Channel, në ditën e gazetarëve do të prezantojë një ekspozitë të quajtur “BACKSTAGE SHOW”, me temë ‘Liria e medias është themeli i demokracisë’.
Ekspozita, përmes artit do të trajtojë konceptin e lirisë në media në një shoqëri demokratike, ndikimi i epokës digjitale apo se si funksionon sistemi ynë, të gjitha këto duke i krahasuar me periudhën komuniste dhe ndryshimin që gazetaria ka pësuar.
“BACKSTAGES HOW”, e kuruar në Qendrën për Hapje dhe Dialog, do të jetë i hapur për publikun nga data 4 deri në 9 maj, në oraret 9:30-14:00 edhe 17:30-20:30, tek Biblioteka e Kryeministrisë.
Në përshkrimin e saj në një postim në Instagram, Koçibelli e quan lirinë e medias një postulat universal, që ka vlerë në botën demokratike, sepse sipas saj, sa më shumë demokraci të ketë një shoqëri, aq më shumë liri do ketë dhe media.
“Pra, edhe media, është produkt i shoqërisë! Si të jetë shoqëria, atë fytyrë ka dhe media! Nisur nga episodet e shumta dhe jo vetëm, dilema është kjo: a është në të vërtetë demokratike shoqëria jonë, sistemi ynë? Në kronologjinë historike lind pyetja: A ishte demokratik apo çfarë sistemi kishte Shqipëria pas shembjes së regjimit komunist, kur filloi persekutimi e lincimi i gazetarëve të opozitar?”, shkruan kuratorja.
Kjo ekspozitë çel për publikun dilemën nëse: Liria është një nocion gjeneralist! “Sot kemi liri të shfrenuar falë epokës digjitale, ku kemi zëvendësuar paradoksalisht parrullën komuniste “Gjithë populli ushtar” me parrullën demokratike ‘Gjithë populli gazetar’”, thotë Koçibelli
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Berat bëri të ditur se, në laboratorin e restaurimit të veprave të artit ka filluar puna për restaurimin e dy ikonave të reja.
Njëra prej tyre është ikona “Shën Gjergji”, të cilës nuk i njihet autori. Ajo e ka prejardhjen nga kisha “Lindja e Shën Mërisë” në Vokopolë të Beratit. Ikona tjetër që po i nënshtrohet restaurimit është “Shën Gjergji dhe Shën Mitri”, me prejardhje nga kisha “Profet Ilia” në Berat, edhe kjo ikonë me autor anonim.
Ndërhyrjet konservuese dhe restaurimi do të bëjnë të mundur nxjerrjen në dritë të këtyre veprave të artit nga faza e degradimit, duke i dhënë mundësinë e ekspozimit në vijimësi të një procesi, që ka për vizion ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore.
Këto ikona janë pjesë e fondit të DRTK Berat./atsh/KultPlus.com
I shumëprituri, instalacioni i komisionuar nga Muzeu Metropolitan i Artit për vitin 2024, i artistit kosovar Petrit Halilaj tashmë është i hapur për publikun, deri më 27 tetor 2024. Për instalacionin e tij të parë të rëndësishëm, në ambient të hapur, Halilaj ka transformuar terracën e Iris dhe B. Gerald Cantor të MET me një instalacion të shtrirë që eksploron ndërthurjen e realitetit dhe imagjinatës përmes botës së pasur të vizatimeve të fëmijëve. Skulpturat metalike janë frymëzuar nga shkarravinat dhe vizatimet e gjetura në bankat e shkollës, ku ai vijonte mësimet në Runik, Kosovë, si dhe në shkolla të tjera të rajonit, të cilat tani po pësojnë ndryshime të mëdha kulturore dhe socio-politike.
Instalacioni i komisionuar nga MET Abetare është i njëmbëdhjeti në serinë e krijimeve të komisionuara për ambiente të hapura.
“Me entuziazëm të lartë, Muzeu MET komisionoi dhe zbuloi instalacionin skulptural të Petrit Halilajt në terracën e Iris dhe B. Gerald Cantor, për të krijuar një bashkëbisedim të ndjerë në mes artistit, Muzeut, qiellit të Manhattan, dhe jo vetëm,” tha Max Hollein, Drejtori dhe CEO i Marina Kellen French të MET. “Puna inspiruese dhe shumëdimensionale e Petrit Halilajt, ka rrënjët në historinë dhe vendlindjen e artistit, megjithatë është vizionare dhe ndërkombëtare. Ajo shtjellon fuqishëm kompleksitetin dhe rolin e imagjinatës së fëmijërisë në tregimin e ngjarjeve historike.”
“Shkarravinat e zakonshme të nxënësve në bankat e tyre, në çaste monotonie apo shpërqendrimi, pëmbajnë fantazitë dhe ëndrrat e kokës së tyre,” tha Halilaj. “Fillova ta hulumtoj këtë si praktikë më 2015, dhe ishte e rëndësishme atëherë për mua që ëndrrat e shkollës sime në Kosovë t’i barti në Evropë, nga e cila pjesë e botës, vendi im ishte ende i izoluar. Tani në vitin 2024, shkarravina të panumërta nga bankat shkollore nga gjithë Ballkani po zbulohen në një kontekst dhe kontinent të ri. Puna ime këtu në Muzeun MET, i dedikohet të gjithë fëmijëve, në jetën e të cilëve luftërat në tërë botën lanë vragë të thella. Shpresoj që ëndrrat e tyre do t’na fluturojnë në një të ardhme më të bukur.”
Halilaj është i njohur për instalacione mbresëlenëse që mbartin vullnetin për të ndryshuar rrjedhën e historive personale dhe kolektive, duke krijuar botë artistike komplekse që kërkojnë hapësirë për liri, intimitet dhe identitet.
Komisionuar nga MET, vizatimet e fshehura në bankat e fëmijëve janë shndërruar në skulptura metalike tre-dimensionale, secila duke ruajtur origjinalitetin e tyre. Bashkë, ato sjellin në pah, kujtesën kolektive dhe fuqinë e imagjinatës së nxënësve, jeta e të cilëve u shënua me konflikte traumatizuese dhe ndarje territoriale. Kosova përjetoi një seri luftrash në rajonin e Ballkanit në vitet 1990, gjatë të cilave shumë fëmijëve iu mohua qasja në arsim për motive ideologjike. Abetare merr emrin nga libri që artisti dhe shokët e tij përdornin për të mësuar alfabetin në shkollë, ku çdo shkronjë lidhej me një mësim të ilustruar dhe me tekst.
Puna e Halilajt në MET ndanë ADN-në me korpusin e mëparshëm të punës së tij të vitit 2025 në Kolnischer Kunstverein që fokusohej në hulumtimin e Halilajt vetëm në Kosovë. Në MET, duke e hapur projektin kundrejt eksperiencave përtej kufijve gjeorgrafik, nacional dhe etnik në rajonin e Ballkanit, ai i komplikon kategoritë e kundërta dhe dualitetet që i pozicionojnë vendet kundër njëra-tjetrës, ose ideologjitë kundër njëra-tjetrës, Lindjen kundër Perëndimit që edhe ashtu kurrë nuk mund të përfaqësojnë plotësisht përvojat e një individi. Abetarja në MET, përmes simboleve dhe gjuhës, krijon një rrjetë lidhëse në mes kombeve dhe përvojave, njejtë si Merimanga, skulptura më e madhe në instalacion, që rrjetëzon këto përvoja me qytetin e Nju Jorkut, me Muzeun dhe me botën.
Në Abetare, referencat kulturore specifike për ideologjitë e ndryshme politike, fetare dhe heronjtë kombëtarë koekzistojnë me simbole më universale dhe afirmative ndaj kulturës pop, historisë së artit dhe sportit.
Të përhapura rreth Terracës së Iris dhe B. Gerald Cantor në MET, “vizatimet në hapësirë” bashkohen me arkitekturën dhe peisazhin përreth, duke krijuar një skenografi multivokale me një narrativë të hapur. Një shënim i i impulsit të përbashkët për rrëfim personal dhe për të lënë gjurmë, Abetare është një mundësi për zbulim dhe një ftesë për të zgjeruar kapacitetin tonë imagjinar drejt një të ardhmeje transformuese.
Rreth Artistit Petrit Halilaj është artist kosovar i lindur në vitin 1986, që përjetoi luftën në rajonin e Ballkanit gjatë viteve 1990. Pas një periudhe formuese në Itali, ku studioi artin në Akademine di Brera në Milan, ai u shpërngul në Berlin në vitin 2008, ku ende jeton dhe punon. Projektet e tij përfshijnë një portfolio të lloj-llojshme, skulpturë, vizatim, poezi dhe performancë. Shpesh duke inkorporuar rrëfime historish nga vendlindja e tij dhe duke i manifestuar ato si instalacione të mëdha dhe ambicioze, puna e tij shndërron marrëdhëniet personale, kujtimet dhe përvojat në skulptura. Puna e Halilajt ka fituar njohje ndërkombëtare me ekspozita të rëndësishme të mbajtura në Ocean Space të TBA21-Academy, Venedik (2023); Tate St Ives (2021); Museo Reina Sofia, Madrid (2020); Paul Klee Zentrum, Bernë (2018); Fondazione Merz, Turin (2018), Neë Museum, Neë York (2017); Hangar Bicocca, Milan (2015); Kölnischer Kunstverein, Cologne (2015); Bundeskunsthalle, Bonn (2015). Në vitin 2013, ai përfaqësoi vendin e tij në paviljonin e parë të Kosovës në Bienalen e Venedikut. Në vitin 2022, ai mori pjesë në Manifesta 14 që u mbajt në Prishtinë, Kosovë. Në nëntor 2023, një retrospektivë e punës së tij u hap në Museo Tamayo, Mexico City. Instalacioni i komisionuar në MET i Petrit Halilajt, Abetare është konceptuar nga artisti, në konsultim me Iria Candela, kuratoren e Estrellita B. Brodsky të Met-it për Artin Latin Amerikan në Departamentin e Artit Modern dhe Bashkëkohor. Ekspozita shoqërohet nga një publikim që përfshin një intervistë mes Halilajt dhe Candelas, dhe një shkrim nga David Breslin, Kuratori i Leonard A. Lauder në Departamentin e Artit Modern dhe Bashkëkohor në Met. Publikimi do të jetë në shitje në Dyqanin e Met-it. Katalogu është mundësuar nga Fondacioni i Mary dhe Louis S. Myers. Programet të tjera edukative do të postohen në faqen e internetit të Met-it sapo të jenë gati.
Seria e punëve të komisionuara në Terracën Iris dhe B. Gerald Cantor në MET, ka përfshirë punë nga Imran Qureshi (2013), Dan Graham (2014), Pierre Huyghe (2015), Cornelia Parker (2016), Adrián Villar Rojas (2017), Huma Bhabha (2018), Alicja Këade (2019), Héctor Zamora (2020), Alex Da Corte (2021), dhe Lauren Halsey (2023). ‘Abetare’ e Petrit Halilajt do të prezantohet në uebfaqen e MET, si dhe në Facebook, Instagram dhe Twitter përmes etiketave #CantorRoof dhe #MetPetritHalilaj.
Ekspozita e artistit Petrit Halilaj në MET mbështetet nga Bloomberg Philanthropies. Mbështetje shtesë i është dhënë edhe nga Fondacioni Diane W. dhe James E. Burke, Cynthia Hazen Polsky dhe Leon B. Polsky, dhe Fondacioni Edward John & Patricia Rosenwald./ KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore në Shkodër ndau në rrjetet sociale kuriozitete mbi Mozaikun e Antikitetit.
Mozaiku ka 24 fragmente, por vetëm 8 prej tyre janë të ekspozuara në Muzeun e Kështjellës. Ai u zbulua në muajin tetor të vitit 1977 dhe njihet ndryshe edhe si Mozaiku i Bahçallëkut.
Zbulimi u bë në bregun e djathtë të lumit Drin, 100 m në lindje të urës së vjetër të Bahçallëkut, në veri me rrugën që shkon nga ura për tek Xhamia e Plumbit. Mozaiku doli si pjesë e një godine me karakter shoqëror, i pari i këtij lloji që zbulohej në qytetin e Shkodrës.
Gërmimet e viteve 1978-1979 u shtrinë po aty në një zonë me territor më tepër se 400 m², dhe u zbulua që ndërtesa ishte pjesë e një mikrolagjeje e qytetit ilir të Shkodrës e ngritur midis shekujve IV-VI pas Krishtit, me jetë mjaft intensive sociale.
Më herët, në kuadër të iniciativës së “Javës së Mozaikëve”, DRTK Shkodër dhe bashkia e këtij qyteti organizuan një punëtori me nxënës të shkollave 9-vjeçare të cilët u njohën me historinë e kulturën e periudhës së antikitetit përmes njohjes së mozaikut, si një art tradicional i kohës./atsh/KultPlus.com
Instituti Albanologjik i Prishtinës ka botuar veprën “Çështje sociolinguistike të terminologjisë në mediat e Kosovës dhe të Shqipërisë”, të punonjësit shkencor dhe profesorit universitar, prof. ass. dr. Sejdi Gashit.
Sipas dr. Sejdi Gashit, autor i këtij studimi, “zhvillimi i shpejtë i medieve dhe i teknologjive të reja të komunikimit, gjatë viteve të fundit, ka ndikuar fuqishëm në gjuhë. Por, ndryshime në gjuhë kanë sjellë edhe mediet tradicionale, si shtypi i shkruar, radioja dhe veçanërisht televizioni”. Dr. Gashi sqaron se” studimi “Çështje sociolinguistike të terminologjisë në mediet e Kosovës dhe të Shqipërisë” synon të analizojë gjuhën e medieve, duke u fokusuar më së shumti te terminologjia, pra vështruar sipas një qasjeje sociolinguistike”.
Ndërkaq, prof. Naim Berisha-punonjës shkencor në Institutin Albanologjik të Prishtinës, që është njëri nga recensentët e këtij botimi, shprehet se “libri i ri i autorit, prof. ass. dr. Sejdi Gashit, me titull “Çështje sociolinguistike të terminologjisë në mediet e Kosovës dhe të Shqipërisë”, sjell para nesh një kontribut të vyer nga fusha e gjuhësisë, duke trajtuar dhe hedhur dritë mbi shumë çështje aktuale dhe tematika me interes, sidomos në kontekstin e medieve”.
Sipas prof. Berishës ”ky libër pritet të ketë një ndikim të rëndësishëm në botën tonë akademike, duke na sjell diçka të re që deri më sot nuk del e plotë në studimet tona për këtë fushë”. Edhe recensenti tjetër i këtij botimi, prof. Viktor Bakillari (studiues i gjuhës shqipe, leksikograf dhe përkthyes nga Tirana) e ka vlerësuar lart studimin e dr. Sejdi Gashit, me ç’ rast, mes tjerash ai shprehet: ”sot, në kohën e globalizmit e të trysnisë së shfrenuar të rrafshimit të kulturave dhe të anglishtëzimit të të gjitha gjuhëve e të gëlltitjes së të ashtuquajturave gjuhë të vogla (nënkupto asimilimit të tyre), krahas brezit të dekanëve të gjuhës, kemi edhe një plejadë studiuesish të rinj, të mbrujtur me vetëdije të epërme kombëtare dhe me dije të thella shkencore midis të cilëve është edhe dr. Sejdi Gashi, punonjës shkencor në Degën e Gjuhësisë të Institutit Albanologjik të Prishtinës”. Recensenti Bakillari në lidhje me librin nënvizon faktin se “autori, larg së qeni purist, mban një qëndrim koherent nga nisja deri në përfundim të këtij studimi, duke goditur shpërdorimet që i bëhen gjuhës në medie”.
Ai shton se “për autorin Gashi, gjuha shqipe është përbërësi kryesor i identitetit kombëtar shqiptar. Profesori nga Tirana vlerëson se “ky punim është i domosdoshëm për terminologët, për studentët që mbrojnë tema masteri dhe doktorate në lëmin e terminologjisë, si edhe për mediet e shkruara dhe ato pamore”.
Libri shkencor “Çështje sociolinguistike të terminologjisë në mediet e Kosovës dhe të Shqipërisë”, ka hyrjen dhe përfundimin edhe në gjuhën angleze. Ky është libri i gjashtë shkencor i dr. Sejdi Gashit dhe promovimi i tij do të bëhet më 3 maj në orën 13:00 në sallën e Kuvendit të Komunës së Istogut./epoka/KultPlus.com
Komuna e Prishtinës ka njoftuar se nesër, me 1 maj, është ndaluar qarkullimi i veturave në Gërmi.
Në njoftim thuhet se për 1 maj ndalohet qarkullimi i mjeteve të transportit në drejtim të parkut “Gërmia”, përveç autobusëve 4 të NPL “Trafiku Urban”, automjeteve të policisë së Kosovës, të KFOR-it, të EULEX-it, të NPL “Gjelbër”, të KRM “Pastrimi”, të Drejtorisë së Inspektoratit dhe automjeteve emergjente.
“Linja 5 e transportit publik do të punojë sipas itinerarit dhe orarit të rregullt deri në Sofali”, thuhet në njoftimin e komunës.
Akademia e Studimeve Albanologjike në Tiranë, ka promovuar librin “Maqedonia nga antika deri te koha e jonë” nga historiani Jusuf Buxhovi.
Nën udhëheqjen e Romeo Gurakuqit, gjatë eventit ai u shpreh se rëndësia e aktivitetit ka të bëjë me personalitetin e autorit dhe me temën mjaft të rëndësishme që është marrë në shqyrtim.
“Autori i librit, profesor Buxhovi, është para së gjithash një intelektual, gazetar dhe aktivist politik, pjesë se strukturës më rilindase dhe më pro europiane që ka nxjerrë bota shqiptare e 40 vitet e fundit, e drejtuar nga shtetari i mirëfilltë shqiptar, Doktor Ibrahim Rugova”, është shprehur Gurakuqi.
Ai ka treguar pak nga jeta e Buxhovit, duke treguar se ka arritur të shkruajë vepra kapitale për Historinë e shqiptarëve në Ballkan, dhe ato punime janë shkruar në liri, janë të “çliruara” nga skemat e ngurta që u janë ofruar dhe vazhdojnë t’u ofrohen, për fat të keq edhe sot e kësaj dite, publikut në dy anët e kufirit, mes dy shteteve shqiptare në Ballkan, ndër institucionet universitare.
“Maqedonia nga lashtësia në ditët tona” është një shkrim i historisë maqedonase i bërë i mundur të realizohet për shkak të një studimi të përmanent, 20 vjeçarë dhe skedimi sistematik të çdo studimi të shkruar deri më sot për Maqedoninë, ose për vendet e tjera të Ballkanit, që lidhen me fokusin e studimit, ka shtuar tutje ai.
Në vazhdim, Gurakuqi ka shtuar se ky libër është shkruar me saktësi shkencore, korrektesë akademike dhe bën dallim nga përpjekjet që bëhen në Shqipëri nga institucionet e ngarkuara.
“Ajo çfarë vuan aktualisht bota shqiptare është mungesa e përkthimeve të veprave mbi historinë tonë në anglisht, ndërkohë që professor Buxhovi ia ka dalë ta plotësojë këtë hapësirë të lënë bosh nga të gjitha institucionet shqiptare në dy shtetet, për studiuesit ndërkombëtarë, të cilët deri më tash kanë si version të ofruar përgjithësisht, studimet e autorëve të vendeve fqinje, por jo të autorëve shqiptarë”, shprehet tutje ai.
Gurakuqi ka thënë se libri i promovuar i kushtohet Maqedonisë, pjesës që nga antikiteti janë takuar “pllakat” kryesore etnike të rajonit, kulturat, religjionet dhe ku çështja e identitetit, përkatesisë është më së shumti e diskutueshme në historiografi dhe në politikë, deri në ditët tona.
“Për t’u kthyer në mënyrë të fokusuar tek libri ynë: “Maqedonia nga lashtësia në ditët tona”: është përspektiva e një shkrimtari illuminist shqiptar për Maqedoninë kuptuar shumë më gjërësisht se Republika e Sotme e Maqedonisë së Veriut; është përmbledhja e dijes së tij, arritur gjatë studimit permanent, kërkimit të vazhdueshëm arkivor dhe faktit që ai ka jetuar, në një Jugosllavi, një shtet, që për hirë të së vertetës, ka qenë më i emancipuar, më i përparuar dhe më i qytetarizuar se sa ishte Shqipëria e mbyllur dhe e dhunuar e Enver Hoxhës, Ramiz Alisë dhe ministrave të tyre pashpirtë të arsimit dhe shkencës;”, ka shtuar ai.
Tutje, Gurakuqi ka thënë se Buxhovi ecën në një rrugë krejtësisht të veten të rishikimit si historian dhe si dëshmitar i proceseve në tërësi në Kosovë./KultPlus.com
Biblioteka Shtetërore e Berlinit po vendos në ekspozitë partiturën origjinale të Simfonisë së nëntë të Ludwig van Bethoven për të shënuar 200 vjetorin e premierës së veprës.
“Dorëshkrimi do të shfaqet në Stabi Kulturwerk, hapësira e ekspozitës së bibliotekës, nga 7 maji deri më 25 gusht”, njoftoi sot biblioteka.
“Lëvizja e fundit, me vendosjen e “Ode to Joy” (Oda e Gëzimit) të Schiller, gjithashtu do të shfaqet”, tha bibliotika.
Kjo pjesë e simfonisë është përdorur si himni evropian që nga viti 1985.
Simfonia u shfaq në premierë në Vjenë më 7 maj 1824. Fletët e shkruara të muzikës u lidhën në formë libri rreth vitit 1850.
Sekretari i Bethovenit, Anton Schindler ia shiti pjesët e para të partiturës Bibliotekës Mbretërore në Berlin që në vitin 1846, ndërsa pjesët e munguara pasuan në 1901.
Vendndodhjet e ndryshme të ruajtjes për pjesë të veçanta të dorëshkrimit gjatë Luftës së Dytë Botërore nënkuptonin se ai nuk u ribashkua plotësisht deri pas ribashkimit gjerman.
Pjesa origjinale tani ruhet në Bibliotekën Shtetërore të Berlinit, ku mbahet nën masa të rrepta sigurie. “Si rregull, partitura autografike nuk del kurrë nga kasaforta”, tha Martina Rebmann, drejtuese e departamentit të muzikës Stabi.
Ajo u shfaq për herë të fundit për publikun e gjerë në vitin 2020, kur u shfaq si pjesë e një ekspozite për të shënuar 250 vjetorin e lindjes së Beethoven./ora/KultPlus.com
