“Qyteti si pëlhurë” titullohet nisma për të rijetësuar godinat e vjetra të Shkodrës.
Artistët e muraleve në Shkodër e shumë nxënës nga shkollat 9-vjeçare kanë punuar së bashku për realizimin e kësaj nisme, mundësuar nga bashkia Shkodër.
Kryeministri Edi Rama ndau në rrjetet sociale momente nga puna që po kryhet për rijetësimin e kësaj godine.
Rama tha se “Shkodra merr ngjyra çdo ditë, ku siç e shihni në këto pamje, artistë, nxënës e qytetarë, me dashurinë për qytetin kanë marrë furçat dhe penelat, për t’i dhënë jetë godinave të vjetra”.
Ish-Thertorja pranë Urës së Bunës është objekti i parë që po gjallërohet plot ngjyra me motive tradicionale.
Bashkia e Shkodrës po kryen një sërë investimesh në qytet si rikonstruksioni i rrugëve, vendosja e ndriçimit LED, vendosja e konteinerëve për mbeturinat, etj.
Shkodra tërheq një numër të lartë turistësh gjatë gjithë stinëve të vitit, për të shijuar plazhet e Velipojës dhe sitet kulturore, ushqimin fantastik dhe natyrën e pashoqe. /ATSH /KultPlus.com
Kalaja e Hotit është Monument Kulture, Kategoria I. Ajo ngrihet në jugperëndim të fshatit Hot, Malësi e Madhe, mbi një kodër 170 m të lartë.
DRTK Shkodër kujton se dikur ky fortifikim mesjetar, mjaft mirë i pozicionuar, kontrollonte rrugët tregtare të Shkodrës me viset përgjatë liqenit si dhe kalimin për në brendësi të territorit. Ajo u gjurmua për herë të parë nga Franz Nopsca në vitin 1912 dhe vite më vonë nga arkeologët austriak C.Praschniker dhe A.Schober në 1918.
Fortifikimi me formë përafërsisht vezake zë një sipërfaqe rreth 0.5 ha. Muri rrethues me trashësi 1.60-1.70 m ruhet më mirë në anën veriore dhe perëndimore ku arrin lartësinë deri në 3.5 m. Ndërtimi i fortifikimit është bërë duke respektuar teknikën “opus incertum”.
Në anën veriore ruhen ende dhe 3 kulla, 2 në formë katërkëndore dhe tjetra ovale, ndërsa në anën perëndimore 2 kulla, njëra në trajtën e U-së dhe tjetra katërkëndore. Perimetri i mureve rrethuese shkon deri në 263 m. /ATSH /KultPlus.com
Në Javën Kulturore të Kombeve të Bashkuara, Shkodra priti ekspertë të trashëgimisë jomateriale nga e gjithë bota, pjesë e programeve të trajnimit të UNESCO-s.
Gjatë vizitës së tyre në Shkodër ata patën mundësinë të njiheshin me qytetin si dhe me traditën e bukur familjare të ndërmarrjeve artizanale si një pjesë e pasurisë kulturore dhe trashëgimisë shkodrane. Së bashku panë nga afër mënyrën sesi prodhohen dhe promovohen produkte të artizanatit si dhe ndikimin e tyre në kulturën dhe ekonominë lokale.
U diskutua gjithashtu mbi rëndësinë dhe vemendjen që UNESCO i kushton mbrojtjes dhe promovimit të artizanatit si një pjesë të trashëgimisë kulturore të njerëzimit si dhe mundësitë e bashkëpunimit në asistimin e specialistëve në ruajtjen e teknikave tradicionale dhe aftësive të lidhura me artizanatin.
Specialitët e DRTK Shkodër e kanë shoqëruar grupin e ekspertëve ndërkombëtarë në disa punishte si psh në argjendarinë “Gjonej” dhe në tezgjah “Gjino Mjeda”, mjeshtrat e të cilëve i kanë mikpritur me dashamirësi. / atsh / KultPlus.com
Shkodra mbetet një nga rajonet më të rëndësishme të kërkimit shkencor arkeologjik në Shqipëri për vitin 2023 me interes për misionet e huaja kërkimore, të cilat plot përkushtim i dedikohen kërkimit në terren vit pas viti.
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër bën me dije se misioni shqiptaro-francez drejtuar nga Dr. Etleva Nallbani, CNRS PARIS dhe Dr. Elvana Metalla, Instituti Arkeologjik, Tiranë vijojnë hulumtime të rëndësishme arkeologjike në dy vendbanime përfaqësuese të mesjetës së hershme: qytetit mesjetar të Sardës në ishullin e Shurdhahut dhe vendbanimit të Komanit si një bashkëpunim në kuadër të projektit “Lugina e Drinit”.
Ndërsa projekti kërkimor arkeologjik i misionit shqiptaro-polak drejtuar nga Prof. Piotr Dyczek- Arkeolog, Drejtues i Qendrës për Kërkime në Antikitet për Europën Juglindore në Universitetin e Varshavës- Poloni, Prof.Saimir Shpuza, Instituti i Arkeologjisë, Tiranë dhe Helidon Sokoli, arkeolog, DRTK Shkodër, vijojnë kërkimet arkeologjike në zonën e Bushatit, ku vit pas viti po del në dritë një qytet antik i panjohur që daton kryesisht në shek.IV-II para erës sonë.
Në Ditën Ndërkombëtare të Arkeologjisë, DRTK Shkodër shpreh mirënjohje për punën e palodhur në mbledhjen e të dhënave mbi kulturën, urbanizimin, zhvillimin, zhvendosjen e popullsive, riteve dhe stadit që kishin arritur këto vendbanime./atsh/KultPlus.com
Ura e Mesit, monument kulture dhe simbol i qytetërimit të lashtë, është një nga pikat më tërheqëse për turistët vendas dhe të huaj që vizitojnë Shkodrën.
Artitektura e urës mbi lumin Kir, si dhe legjenda e ndërtimit të saj janë shumë intriguese për vizitorët.
Ura e Mesit, 8 km larg qytetit të Shkodrës mbi lumin Kir, është një monument kulture me vlera të mëdha dhe simbol i qytetërimit të lashtë. E ndërtuar në vitin 1768 nga Mehmet Pashë Bushati, ura me kurriz që ndodhet mbi lumin Kir shërbente për të lidhur Drishtin me Shkodrën. Duke qenë një monument me vlera të mëdha arkitektonike e teknike, kjo urë është një objekt që tërheq vizitorë të shumtë. Me gjatësi 108 metër, gjerësi 3.40 metër dhe me 13 harqe jo simetrike, për ndërtimin e saj janë përdorur gurë të latuar, ndërsa traseja është bërë me pllaka guri. Vlerat e kësaj ure shtohen dhe nga terreni piktoresk pranë saj me shkëmbinj dhe ujin e pastër.
Ekziston një legjendë për Urën e Mesit, sipas të cilës, një tregtar turk në ndihmë të disa banorëve të zonës hapi disa gropa për të shuar gëlqeren. Për gati 20 vjet, fshatarët e pritën tregtarin për të ndërtuar urën. Më në fund ai erdhi, mblodhi banorët e filloi ndërtimin e urës. Gëlqerja, që kishte qëndruar për 20 vjet në gropa, kishte një fortësi të tillë sa i lidhi mjaft mirë gurët e urës. Sipas legjendës, kjo urë është ndërtuar me gurë dhe gëlqere të shuar, pa çimento e hekur./atsh/KultPlus.com
Më 15 gusht 1860 lindi në Shkodër artisti Nikollë Idromeno.
I njohur ndryshe me emrin Kolë Idromeno, ishte piktor, arkitekt, urbanist, fotograf, skenograf, siparist, muzikant e kompozitor këngësh shkodrane. Mban titullin “Piktor i Popullit”.
Ishte i pari që realizoi shfaqjet kinematografike në Shqipëri, në 1919. Është themeluesi i shkollës realiste të pikturës shqiptare të shekullit XIX-XX. Në vitin 1883 realizoi tablonë “Motra Tone” që është dhe vepra e parë e rëndësishme realiste në pikturën shqiptare të periudhës së Rilindjes dhe Pavarësisë.
Kolë Idromeno rrjedh prej një familjeje çame të ardhur nga Parga e Greqisë e të vendosur në Shkodër. Mësimet e para të artit i mori në studion e Pietro Marubbi-t, gjë që e vuri në kontakt me mediumin më të ri të kohës, fotografinë. Në moshën 16 vjeçare më 1875, ai shkon në Venecia ku kalon një periudhë të shkurtër studimi në Akademinë e Arteve të Bukura e më pas pranë studios së një artisti venecian. Pas kësaj përvoje, më 1878 ai kthehet në Shkodër ku shfaq interesat e dhuntitë e tij në disa fusha. U bë i njohur për projektet arkitektonike të një sërë ndërtesash publike e private në Shkodër si Kafja e Madhe, Banka Kombëtare, disa shtëpi në dy rrugët kryesore të qytetit. Arkitektura që propozon ai sjell disa tipare perëndimore kundrejt arkitekturës orientale që kishte depërtuar ndër shekuj.
Fondi i tij fotografik numëron 1300 negativë në xham në Qendrën e Studimeve Albanologjike në Tiranë dhe rreth 100 në Muzeun “Marubi”. / atsh / KultPlus.com
Muzeu Kombëtar i Fotografisë Marubi në qytetin verior të Shkodrës, konsiderohet një pasuri e madhe dhe me shumë vlerë për vendin.
Kryeministri Edi Rama, publikoi sot në rrjete sociale, foto nga ky muze, teksa ftoi vizitorët dhe turistët e huaj, që frekuentojnë Shkodrën në këtë sezon veror, të mos e lënë pa e parë, koleksionin e rrallë fotografik të Dinastisë së Marubëve.
“Nëse jeni në Shkodër, mos e lini pa parë koleksionin e rrallë fotografik të Dinastisë së Marubëve”, shkroi Rama.
Muzeu Kombëtar i Fotografisë Marubi, ka në fototekën e saj, fotografi me origjinë italiane. Pietro Marubi hapi studion e parë të fotografisë në Shqipëri, në mesin e shekullit të 19-të, kur vendi ishte nën sundimin osman.
Gjatë tre brezave ai, çiraku i tij Kel dhe djali i Kelit, Gegë, dokumentuan një periudhë magjepsëse të historisë shqiptare, që nga fillimet e lëvizjes për pavarësinë e Shqipërisë, përmes luftës Ballkanike dhe Luftës së Dytë Botërore, deri në regjimin komunist të Enver Hoxhës.
Koleksioni i fotografive të ekspozuara tregojnë bukur të gjitha sferat e jetës – revolucionarë, fermerë, politikanë, muzikantë, fe, shumëllojshmërinë e mahnitshme të veshjeve tradicionale shqiptare, etj./atsh/KultPlus.com
Të jetosh buzë detit është diçka e këndshme për këdo, por të shndërrohesh në nomad digjital është akoma më emocionuese, shkruan faqja euronews.
Kthimi i plazhit në zyrën tuaj dhe dërgimi i emaileve nga bregdeti është diçka jashtë ëndrrës. Ndërsa më shumë vende se kurrë fillojnë të ofrojnë viza nomade digjitale, puna në distancë nga deti mund të jetë realitet.
Nga qytetet e zhurmshme për festa deri tek zonat e qeta me rërë, Evropa ka një gamë të tërë qytetesh dhe qytetesh të ndryshme bregdetare.
Midis detit Adriatik dhe Alpeve, ndodhet qyteti i Shkodrës, më i madhi në Shqipërinë Veriperëndimore dhe një nga më të vjetrit në vend.
Ndërsa shumë zgjedhin të shkojnë drejt kryeqytetit Tiranë, ritmi i jetës në Shkodër është shumë më i qetë.
Shumica e njerëzve ngasin biçikleta në vend që të ngasin një makinë, pasi Shkodra ka një histori të gjatë të transportit me dy rrota.
Gjithashtu, ka më shumë gjasa të jeni në gjendje të përballoni të merrni me qira një pronë me pak më shumë hapësirë, pasi një apartament i mobiluar plotësisht me pamje të mirë mund t’ju kushtojë deri në 200 euro.
Shkodra ka një pasuri të vendeve të bukura natyrore dhe njihet si porta për në Alpet Shqiptare.
Shqipëria ka 14 parqe kombëtare dhe 450 kilometra vijë bregdetare, kështu që nuk do të jeni kurrë larg detit dhe maleve.
Dhe, nëse doni të vizitoni më shumë se një shtet në aventurën tuaj si nomadë digjitalë, Shkodra është vetëm 30 minuta me makinë nga kufiri me Malin e Zi./KultPlus.com
Një ecje nëpër sheshin e bukur të Shkodrës, të mbetet gjatë në mendje. Ajo që të tërheqë më shumë këtu është pamja e bukur e sheshit e rrethuar nga katër anët me malet e bukura shqiptare, me pikë vrojtimi nga kalaja e Rozafës.
Ndërsa një thënie që e gjen pothuajse pranë çdo dyqani, dhe e dëgjon shpesh nga vendasit është “Me ken shkodran të tana i ban”.
Flamuri i përkufizimit “Me ken shkodran, të tana i ban”, më shumë se një valvitës mburrjeje mbetet një detyrë për t’i bërë të gjitha, si shkodran, me sa më shumë modesti.
Shkodra ishte qendër e madhe dhe plot jetë. Një nga qytetet më të lashta në krejt gadishullin, bashkëkohëse e Romës antike. Shkodra me gjithë furtunat që i kishtin kaluar përsipër e ruante peshën dhe hijen e saj. Hijen e pushtetit të dikurshëm të padronëve të saj, derës së famshme të Bushatllinjve, shpatëndëshkuese e krejt sulltanëve në Gadishullin e Ballkanit, madje më larg, gjer në Hungari e në Kretë, hijen e fesë katolike, kuvendet e kishat e së cilës nuk ishin më pak të fuqishme, dhe së fundi hijen e maleve, atë hije të rëndë tragjike që me mijëra kanale e udhë misterioze zbriste nga Malësia e Madhe, nga Bjeshkët e Nemuna, nga krejt Rrafshi verior i Shqipërisë, për të plotësuar, për të zëvendësuar apo për të korrigjuar diçka në statusin shpirtëror të këtij qyteti. Por nuk ishin vetëm këto.
Përveç kështjellës dhe kishave, kullave, kambanoreve dhe minareve, Shkodra kishte jetë kulturore, biblioteka, arkiva mesjetare, zyra konsujsh, revista letrare që shpërndaheshin në të gjithë vendin.
Ajo kishte intelektualë, sallone ku fliteshin e diskutoheshin gjithfarë problemesh, gra të bukura dhe histori të ndërlikuara dashurie, dyqane ku shiteshin libra, disqe e parfume të Parisit, aventurierë, skandale, maniakë nga ato që pjell qytetërimi etj. /KultPlus.com
Nëse ka një qytet që lidhet me historinë e biçikletave në Shqipëri, ky qytet është Shkodra. Prandaj, nëse flasim për historinë e biçikletave të para në vendin tonë, kjo histori duhet të nisë nga qyteti në veriperëndim, që shtrihet në ultësirë, e ndoshta, kjo shtrirje gjeografike ka ndikuar edhe më shumë që biçikleta, pasi hyri për herë të parë, të gjejë shtëpinë e saj në Shkodër.
Ishte viti 1907, më shumë se një shekull, kur në Shkodër u pa të lëvizte një i huaj. Ai përdorte një mjet që askush nuk e kishte parë më parë. Ky burrë ishte konsulli i nderit i Suedisë, ndaj edhe kureshtja për ta parë ishte mjaft e madhe. Dëshmitë e kohës rrëfejnë se kush e dëgjoi , u dynd andej nga rruga kryesore ku ai lëvizte që ta shihte me sy atë mjet që ecte mbi dy rrota pa u tërhequr nga kafshët.
Me kaq, kurioziteti u shua, po s’u shua lakmia për ta pasur. Kush ishte më i pasur dhe që kishte mundësi të dilte jashtë shtetit, e solli një të tillë. Biçikletat që nisën të hynn në Shkodër ishin të markave të ndryshme, më së shumti italiane. Por në kuadrin historik duhet të përmendim edhe një foto të dy burrave me biçikleta, të nxjerrë nga fototeka “Marubi” e vitit 1897, me veshje kombëtare shqiptare, por që nuk janë të evidentuar se kush janë.
Por Shkodra shënon edhe një rekord tjetër që lidhet me biçikletën. Gruaja e parë që nisi një biçikletë ishte sërish një grua, e kësaj radhe, vinte nga konsullata austriake. Njerëzit sërish u dyndën nëpër rrugë për ta parë atë dhe kuptuan se dyrrotaku nuk ishte pronësi vetëm e meshkujve, por se edhe femrat mund ta nisnin një të tillë.
Kështu biçikleta fitoi qytetarinë e saj. Është fakt interesant se në vitin 1915, policia e qytetit u pajis me biçikleta dhe ushtronte detyrën e saj duke përshkruar rrugët me biçikleta.
Me shtimin e numrit të biçikletave, një grup qytetarësh shkodranë, në vitin 1920 vendosën të krijonin sportin e çiklizmit. Rrethi i parë çiklistik, që është edhe i treti në Europë për nga vjetërsia, pas Francës e Italisë, është organizuar pikërisht në Shkodër. Ndaj dhe në vazhdimësi Shkodra ia ka dhënë tonin këtij sporti, aq sa jo vetëm të rriturit, por nuk ka fëmijë që të mos dijë të ngasë biçikletën.
Duke pasur parasysh se shtëpitë shkodrane ishin një dhe dykatëshe dhe se shumica prej tyre kishin oborre për t’i mbajtur, duke pasur parasysh edhe faktin se Skodra është një qytet që pozicionohet në ultësirë dhe të jep mundësi pedalimi të mirë, nga viti në vit numri i biçikletave erdhi duke u shtuar.
Pas çilirimit të vendit, zhvillimi i Shkodrës, krijimi i një zone industriale jashtë vijës së verdhë të qytetit, e bëri biçikletën një mjet pune të domosdoshëm, jo vetëm për burrat, por edhe për vajzat e për gratë. Biçikleta qe zgjidhja e vetme për të përshkruar në mungesë të makinës, 12 km gjatësi dhe 6 km gjërësi qytet, për të shkuar në punë, për të bërë shëtitje buzë liqenit, për të shkuar në periferi, për të dalë në Pjacë, apo për të takuar miq. Kërkesa për biçkleta po rritej dhe nuk po përballohej dot. Çdo shtëpi kishte dy ose tre të tilla. Kërkesat në rritje shtuan importin e tyre, fillimisht nga vendet e Lindjes e më pas nga Kina. Me biçikleta dilnin në punë mjekët e mësuesit, mjeshtrit e çirakët, inxhinierët e artistët, nëpunësit e ushtarakët, etj.
Nga fundi i viteve ’50 të shekullit të kaluar, kur Shkodra rreth 60.000 banorë, ka të dhëna të plota se në qytet numëroheshin mbi 10.000 biçikleta. Ishte koha kur edhe biçikletat regjistroheshin dhe çdo qytetar, ndaj një pagese simbolike merrte një llamarinë me fushë të bardhë sa një celular mesatar ku kishte të stampuar numrin, që ishte i detyruar ta vendoste nën shalën e biçikletës.
Shkodra ka disa rekorda sa i takon biçikletës, psh biçikleta e parë dyshe hyri në Shkodër, sikundër pati edhe numrin më të madh të dyqaneve të shërbimit për riparimin e tyre.
Pas ndryshimeve të vitit 1991, me mbylljen e shumë ndërmarrjeve dhe hyrjen e makinave private, duket sikur ra edhe numri i madh i përdorimit të biçikletave. E nëse deri dje qyteti ecte plotësisht mbi dy rrota, sot ai ndoshta në të njëjtat raporte ecën mbi katër rrota, mbi makina të markave të ndryshme, por prapseprap askush nuk ka mundur t’ia heqë nga koka kurorën e kampiones së biçikletave. Pasi përditë me mijëra të tilla qarkullojnë rrugëve të qytetit. /atvlive.tv/KultPlus.com
Një ecje nëpër sheshin e bukur të Shkodrës, të mbetet gjatë në mendje. Ajo që të tërheqë më shumë këtu është pamja e bukur e sheshit e rrethuar nga katër anët me malet e bukura shqiptare, me pikë vrojtimi nga kalaja e Rozafës.
Ndërsa një thënie që e gjen pothuajse pranë çdo dyqani, dhe e dëgjon shpesh nga vendasit është “Me ken shkodran të tana i ban”.
Flamuri i përkufizimit “Me ken shkodran, të tana i ban”, më shumë se një valvitës mburrjeje mbetet një detyrë për t’i bërë të gjitha, si shkodran, me sa më shumë modesti.
Shkodra ishte qendër e madhe dhe plot jetë. Një nga qytetet më të lashta në krejt gadishullin, bashkëkohëse e Romës antike. Shkodra me gjithë furtunat që i kishtin kaluar përsipër e ruante peshën dhe hijen e saj. Hijen e pushtetit të dikurshëm të padronëve të saj, derës së famshme të Bushatllinjve, shpatëndëshkuese e krejt sulltanëve në Gadishullin e Ballkanit, madje më larg, gjer në Hungari e në Kretë, hijen e fesë katolike, kuvendet e kishat e së cilës nuk ishin më pak të fuqishme, dhe së fundi hijen e maleve, atë hije të rëndë tragjike që me mijëra kanale e udhë misterioze zbriste nga Malësia e Madhe, nga Bjeshkët e Nemuna, nga krejt Rrafshi verior i Shqipërisë, për të plotësuar, për të zëvendësuar apo për të korrigjuar diçka në statusin shpirtëror të këtij qyteti. Por nuk ishin vetëm këto.
Përveç kështjellës dhe kishave, kullave, kambanoreve dhe minareve, Shkodra kishte jetë kulturore, biblioteka, arkiva mesjetare, zyra konsujsh, revista letrare që shpërndaheshin në të gjithë vendin.
Ajo kishte intelektualë, sallone ku fliteshin e diskutoheshin gjithfarë problemesh, gra të bukura dhe histori të ndërlikuara dashurie, dyqane ku shiteshin libra, disqe e parfume të Parisit, aventurierë, skandale, maniakë nga ato që pjell qytetërimi etj. /KultPlus.com
“La Semaine littéraire” ka botuar, me 2 nëntor 1912, në faqet n°524 – 526, rrëfimin e udhëtimit të gazetares dhe shkrimtares zviceraneNoëlle Roger (Hélène Dufour) asokohe në Shkodër, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Në Shkodër të Shqipërisë
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Gjithë mëngjesin kishim udhëtuar nëpër shkretëtirat e gurta të Malit të Zi : një labirint malesh shkëmbore, lugina të rrumbullakosura, me një fund të gjelbër, ku grumbullohen fusha të ngushta; sfonde të forta gri, vija të thata, maja me profile të mprehta.
Sidoqoftë, majat e larta u ulën ngadalë. E gjithë lugina zbret me një pjerrësi të pandjeshme. Atje, midis shkëmbinjve të shpërthyer, mund të dallosh një hapësirë të sheshtë me një jeshile kaq të gëzueshme, saqë sytë janë ngjitur pas saj pa e kuptuar. Po, uji shkëlqeu, është vërtet skaji i ngushtë i liqenit të Shkodrës që shfaqet, që afrohet, ky liqen tërhiqet si një liqen zanash, i mbyllur në mënyrë misterioze në malet e tij të egra ku fiset gjithmonë rebele vazhdojnë një ekzistencë legjendare në skajet e qytetërimit.
Kaluam Riekën, fshatin malazez, të shtrirë përgjatë rrugës. Tashmë mund të dallojmë mbulesën e zambakëve të ujit. Duket si një lumë i gjerë i ndalur në rrjedhën e tij dhe që ka lulëzuar.Malet e thata e rrethojnë atë dhe duket se e pengojnë kalimin e tij, ndërsa pas tij, kalaja e lartë e Malit të Zi pret në qiell krelat e saj të zeza.
Vapori i vogël i ndalur pranë bregut as nuk nxjerr tym, megjithëse ora e nisjes ka kaluar. Ai duket sikur nuk dëshiron të largohet kurrë.
Malazezët me blu dhe të kuqe, dhe shqiptarët të veshur me të bardha, të ulur mbrapa, krah për krah, pinë duhan dhe shkëmbejnë fjalë të rralla. Pjesa e përparme është e zënë nga një princeshë shqiptare, e krishterë, e veshur me stil elegant perëndimor dhe nga shërbëtorët e saj.
Megjithatë anija u largua. Mbulesat e lulëzuara, njëra pas tjetrës, grisen. Korollate bardha, të vendosura mbi ujë mes gjetheve lundruese tunden për një moment. Ne lundrojmë nëpër fusha me zambakë uji. Gjithnjë e më shumë shfaqen shelgje, të papërpunuara në ujë të plotë dhe duke i lënë rrënjët e tyre të rastësishme të varen si fije floku. Ata formojnë pyje të vërteta midis të cilëve ne thurim (ndjekim) rrugët e gjata.
Ky liqen i çuditshëm, aq i lulëzuar dhe i mbjellë me gjelbërim, kthehet, kërkon një kalim midis maleve që ndahen gradualisht, gjithmonë këto male të zhveshura, të thata, me profile të mprehta, gri dhe kaltëroshe dhe aq të ndritshme në diell.
Ja ishulli tërësisht i bardhë ku dërgohen kriminelët malazezë. Dallojmë kullat e rrumbullakëta dhe muret e kalasë. Dhe këtu, atje, në breg, janë shtëpitë e vogla të Virpazarit që janë të grumbulluara së bashku, disa tezga, “kafeneja”. Anija e madhe po na pret.
Lundrimi është piktoresk, me vajtje-ardhjet e shqiptarëve, brezat e gjerë të të cilëve përmbajnë thika me doreza të zbukuruara dhe pistoleta. Gjenden të grumubulluara në “salon” familjet myslimane, gra me ferexhe, një sërë fëmijësh të vegjël të bukur të veshur me rroba që shkëlqejnë. Një princeshë e re turke ka ardhur nga Shkodra për të takuar miken e saj shqiptare. E mbuluar rreptësisht, ajo ka veshur një rrobë të lirshme stofi që paloset mbi ballin e saj. Ajo shoqërohet nga motra e saj e vogël, një vajzë bukuroshe me flokë të shkurtër të zinj, një fytyrë të zgjatur, me sy që i shkëlqejnë, dhe suitën e saj : një oficer dhe dadoja e vjetër që pi duhan pa ndalim.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
U nisëm.
Liqeni i Shkodrës më në fund shpaloset, i jashtëzakonshëm dhe duke ndryshuar gjelbërimin nën re. Malet e shkreta largohen gjithnjë e më shumë. Anija jonë duket e humbur mbi ujërat e shkreta që takojnë qiellin në horizont.
Megjithatë, ne u ndalëm sërish. Ne nuk shohim asnjë banesë në bregun shumë të largët, nga i cili na ndajnë hapësirat e kallamishteve. Një varkë zbret nga bordi i anijes, e mbushur me shqiptarë, me gratë me ferexhe. Ajo largohet, midis kallamishteve, shkon drejt një fshati të padukshëm. Ajo u zhduk. Dhe vetmia e pamasë e liqenit nis sërish.
Kush foli në gazetat për betejat me anije në liqenin e Shkodrës ? Ne pamë vetëm këto dy varka të vogla të cilat bëjnë shërbimin me radhë.
Princesha turke u ul në pjesën e përparme dhe, me fytyrën nga horizonti, hoqi vellon e saj të trashë të zezë. Shoqja e saj shqiptare dhe ne formojmë rreth saj një rreth femëror. Burrat nuk mund ta shohin atë. Në bazë të një marrëveshjeje të heshtur, evropianët qëndrojnë në pjesën e pasme me oficerin turk dhe udhëtarët shqiptarë.
Dhe princesha e vogël i ofron erës me kënaqësi fytyrën e saj ende fëminore, të çrregullt dhe delikate, të ndriçuar nga sytë e mëdhenj kafe përkëdhelës. Në frëngjishten e pastër që theksi i saj i lehtë e bën në mënyrë të veçantë melodioze, ajo shpreh gëzimin e saj. Ajo u lejua të vinte dhe të takonte mikeshën e saj deri në Virpazar! Mikeshën e saj që kishte disa javë pa e parë! Dhe duart e tyre vazhdojnë të ndërthuren. Ato shkëmbejnë përkëdhelje, fjalë përkëdhelëse. Në Shkodër, ato nuk mund të takohen çdo ditë. Ato nuk mund ta shohin njëra-tjetrën për shumë kohë. Dhe ato e duan njëra-tjetrën.
— Ah, sa e mirë është miqësia. Nuk ka asgjë më të mirë në jetë! na thotë me një zë të rëndë vajza myslimane. Dhe zëri i saj shpreh një ndjenjë aq të thellë sa ne harrojmë moshën e saj. Duket se jemi në prezencën e një gruaje që tashmë ka vuajtur. Ajo është kaq e thjeshtë dhe kaq emocionuese, aq e ndryshme nga vajzat e reja të Perëndimit, të cilave zakonet e botës u japin një furnizim frazash të gatshme, banalitetesh të këndshme për të shprehur ndjenjat e tyre të sinqerta. Dhe ndjenjat e tyre, sa e humbasin intensitetin e tyre, duke u shpërndarë vazhdimisht në rrëmujën e jetës moderne!
Kjo e fundit e ka këtë privilegj të jetojë jashtë këtyre kontakteve që pakësohen, të këtyre kontakteve vulgare. Ajo ka të drejtë të mbulohet, të kalojë indiferente dhe e heshtur. Gjithë lulen e zemrës së saj delikate ajo e ruan për rrethin e saj intim. Ajo mund të mbetet e vërtetë edhe në fjalën e saj më të vogël.
— Por dashuria? reagon njëra prej nesh.
Ah ! dashuria… Myslimanja e vogël rrëqethet pak. Dashuria! oh nuk duhet të jetë aq e bukur sa miqësia… Ka egoizëm në dashuri… ashtu siç i paraqitet, siç shihet në libra.Ajo ka frikë prej saj. Ajo do të donte të qëndronte kështu, e ulur pranë shoqes së saj, duke i buzëqeshur asaj, me duart e tyre të ndërthurura, dhe më pas rreth tyre, vetmia e liqenit.
Ajo merr frymë thellë. Sa i bukur është liqeni! Edhe të huajve u pëlqen shumë! Oh sa e lumtur është ajo. Ajo është e lumtur sot. Ky udhëtim, për princeshën e vogël sedentare, e cila nuk është mësuar të udhëtojë rrugëve me biçikletë apo makinë, ky udhëtim në liqen me shoqen e saj, po merr përmasat e një gëzimi të pabesueshëm që do ta mbajë mend gjatë.
Tashmë, ai është pothuajse në përfundim. Koha kalon shumë shpejt. Ne flasim. Kjo vajzë e re myslimane është e qartë se nuk është e zhgënjyer. Asgjë nga snobizmi modern nuk ka mundur ta prekë atë. Ajo nuk revoltohet kundër fatit të saj. Ajo nuk admiron verbërisht gjithçka që bëjnë gratë perëndimore. Ajo i sheh disa libra të caktuar të shkruar për Turqinë shumë sipërfaqësorë dhe shumë të rremë. Dhe ajo që e fyen mbi të gjitha është mungesa e delikatesës së disa shkrimtarëve në kërkim të kopjeje për botim. — “Ka disa gjëra që nuk duhet t’i kishin thënë… I mirëpresim si miq, dhe më pas…”
Përgjatë kësaj kohe, u gjetëm përballë maleve të larta të zhveshura. Dhe ne tashmë mund të dallojmë në majë të një kodre aty pranë, një kështjellë të gjatë, gjysmë të rrënuar dhe të gëlltitur nga gjelbërimi. Shkodra. Princesha myslimane, e bija e një zyrtari të lartë, na ofron shërbimet e saj. Dhe ndërsa e falënderojmë për mirësinë e saj ndaj të huajve, ajo përgjigjet me atë buzëqeshje kaq të re dhe emocionuese :
— “Feja jonë na urdhëron të veprojmë kështu”…
Ne dallojmë përgjatë bregut ndërtesa të ulëta; afrohen varkat me majë të ngushta dhe të ngritura, duke kërcyer mbi dallgë. Nuk ka asnjë mundësi për të zbarkuar me këmbë. Në buzë të ujit, një grup ndihmësish, shqiptarë dhe ciganë presin, gati për t’u hedhur mbi udhëtarët.
Ceremonitë doganore janë shkurtuar shumë falë një fjalëkalimi misterioz të dhënë nga dy mikeshat. Dhe ja ku po endemi rastësisht në rrugicat e pazarit.
Çatitë e afërta e të shtrembërta strehojnë tezgat e ngushta. Ne qarkullojmë nëpër rrugica të ngushta me kalldrëm të mprehtë dhe të pabarabartë. Kemi përshtypjen e një ngjeshjeje të jashtëzakonshme, të një labirinti rrugicash, të një montimi shumë të vjetër shtëpish prej druri.
Pazari i Shkodrës në Shqipëri nuk është një pazar për të huajt, siç është bërë pazari i Sarajevës, p.sh., ku ofrohet xhingla e lehtë për t’u mbajtur, ose objekti luksoz, qypi, tapeti, i cili tundon udhëtarin. Jo, turistët janë të rrallë këtu. Pazari është i destinuar për jetën lokale. Ata shesin perime, fruta, mish të thatë deleje, rroba të bardha, pantofla, plisa dhe rripa të gjerë lëkure të punuar.
Zhurma e rrugëve të ngushta, turma e fëmijëve të bukur ciganë, të ngjitur pas hapave tanë, qëndrimet e turqve të vjetër të ulur para filxhanit të kafesë, të gjitha linjat dhe të gjitha ngjyrat na argëtojnë dhe joshin sytë.
Megjithatë, dita përparon. Duhet të arrijmë deri në qytet.Një rrugë e madhe na çon atje. Këtu, përtej mureve të kopshteve, janë shtëpitë e vogla turke, të mbyllura dhe të fshehta, të rrethuara me pemë. Muzgu po bie kur arrijmë në rrugën kryesore ku ndodhet hoteli dhe në shtëpitë kryesore ku jetojnë zyrtarët.
Një eunuk i zi, i dërguar nga princesha turke, pret dy të huajat që t’i shpjerë tek ajo.
Në një sallon të madh, të mobiluar në stilin europian, por të gjithë muret e të cilit janë të mbuluara me qilima të vjetër të mrekullueshëm, ajo na pret, e veshur me një bluzë dantelle dhe një fund të bardhë pëlhure, me një prerje të paqortueshme. Por kjo uniformë mondane nuk arrin t’i heqë asaj këtë joshje, të përbërë nga misteri dhe eleganca sentimentale. Ajo justifikon nënën e saj të sëmurë, e cila nuk mund të na presë. Babai i saj është në një udhëtim. Ajo dëshmon gëzimin e saj për të festuar të huajat që i ka paraqitur shoqja e saj. Ajo nuk është më statuja e qeshur në vellot e saj bionde, e cila ka frikë të kthejë kokën dhe të lërë t’i duket fytyra. E zhdërvjellët dhe e lehtë, ajo nxiton të na shërbejë kafe dhe limonada, shqetësohet për lodhjen tonë me fjalë goxha përkëdhelëse. Lëvizjet e saj mbeten të matura dhe të heshtura, zëri i saj me intonacione të buta mezi ngrihet. Ajo ka pikërisht këtë hirin e brendshëm që komunikon me çdo gjest, me çdo buzëqeshje, me çdo fjalë një emocion të vërtetë, një qëllim delikat. Këtu vështrojmë vajtje-ardhjet e saj në këtë mjedis perëndimor.Pavarësisht objekteve që e rrethojnë, pavarësisht veshjes së saj pariziane, pavarësisht kulturës së mendjes së saj, ajo ende ruan shpirtin e saj mysliman, siç ia transmetuan të parët e saj, këtë shpirt të fshehtë, të nuancuar, të përulur dhe mendjemadh, që na ikën dhe na tërheq.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ajo dëshiron të na tregojë kopshtin e saj, lulet e saj që ne nuk do t’i shohim, sepse nata ka rënë, kopshtin e saj të mbyllur me mure të larta ku mund të dallojmë masat e zeza të pemëve dhe ku ajo kalon orë kaq të ëmbla me shoqen e saj.
Nga ana e saj, princesha e krishterë na pret dhe këtë herë zotërinjtë pranohen. Mobiljet Louis-Philippe zbukurojnë sallonin. Por ka edhe, përgjatë mureve, qilima të vjetër lutjesh dhe punime druri turke të punuara me imtësi. Mikpritësja jonë e bukur na prezanton me nënën e saj, një grua e gjatë, e dobët me tipare të vrazhda, e veshur me rroba të errëta. Ajo ka luftuar, më parë, në malet e saj. Ajo ruan traditat e vjetra. Kjo figurë energjike bie menjëherë në sy. Një botë e ndan atë nga vajza e saj, e cila duket kaq moderne dhe kozmopolite. Ato duken se e duan shumë njëra-tjetrën. Dhe ne nuk mund të mos pyesim veten se si u realizua ky transformim i brezit të ri, në sajë të çfarë zemërthyerjesh sekrete…
Na shpjerin më pas në një salon tjetër pranë peshkopit të mirditorëve, i cili sapo ka ardhur, një plak shtatlartë, mjekra e bardhë e të cilit shtrihet mbi mantelin e purpurt. Ai na flet për ato popullsi të krishtera të maleve, aq të egra, mes të cilave jeton.
Pastaj eunuku i zi na kthen në hotel.Sepse nëse një patrullë do të takonte të huaj vetëm në rrugë në këtë orë të vonë, ata do të rrezikonin të çoheshin në stacionin policor dhe të kalonin natën në burg.
Në dritën e madhe, ne shëtitëm në lagjen turke të Shkodrës. Që nga mëngjesi e gjithë jeta dhe lëvizja kthehet në pazar, pranë portit, i cili formon zonën e biznesit krejtësisht të ndarë. Lagjja e ciganëve, pak jashtë qytetit, paraqet aspektin e saj të zakonshëm të mjerimit të gëzueshëm, me kasollet e rrënuara në mënyrë të pamundur dhe me tufën e fëmijëve të rreckosur e të qeshur, gratë me rroba me ngjyrat flakë, që të shtrijnë duart nga larg dhe me sytë e bukur të zinj, ju lusin.
Shtëpitë e krishtera janë të grumbulluara rreth kishës ortodokse, ku gratë fshatare vijnë në mëngjes për të bërë lutjet e tyre. Por rrugët turke janë në gjumë në një heshtje të trazuar vetëm nga kalimi i ndonjë karroce apo një grupi burrash të heshtur që shkojnë në pazar. Të gjera dhe të shtruara, rrugët turke vazhdojnë mes dy mureve të larta të ndërprera në intervale nga një portë e fortë prej druri, e mbyllur rreptësisht, me një derë diskrete që u lejon banorëve të njohin vizitorin e tyre. Gjelbërimi shfaqet, duke shkuar përtej mureve, kulmeve dhe ndonjëherë një pjesë e një shtëpie prej druri, një ballkon. Ndonjëherë një derë hapet përgjysmë, lë të kalojë një grua me të zeza, e mbuluar, pastaj mbyllet dhe ju nuk keni mundur t’i hidhni një sy këtyre kopshteve të dendura ku gratë myslimane më në fund mund të zbulojnë fytyrat e tyre. Zakonet dhe traditat nuk harrohen aq lehtë, zakonet janë më të forta se një revolucion. Shkodra ka ruajtur pamjen e saj që kishte në regjimin e vjetër. Asgjë nuk është më mbresëlënëse se këto rrugë të heshtura, të cilat mbyllin rreth teje muret e tyre të larta xheloze, ndërkohë që ti ndihesh prapa, aq afër e megjithatë kaq larg, e gjithë kjo jetë familjare që po rrëshqet.
Këtu është xhamia, pemët e larta, shatërvani, turqit e vjetër të palëvizshëm, duke pritur orën e faljes. Jemi në shekullin e 16-të apo të 20-të? Sigurisht që kuadri mbeti i njëjtë. Këto rrugë të heshtura kanë pasur gjithmonë të njëjtën joshje misteri dhe soditjeje. Asgjë nuk ka ndryshuar në linjat e tyre, ato janë absolutisht të huaja për të gjithë utilitarizmin modern. Ato të japin ndjenjën sikur kanë qenë gjithmonë aty, ndjenjë që nuk e hasim më në asnjë qytet. Ne mund t’i harrojmë kollaj kohët tona dhe të endemi në një shekull të zhdukur. Dhe nga kjo ndjesi e rrallë, ne nuk mërzitemi kurrë.
Atje disa turq mblidhen. Të tjerë presin, të grupuar aty-këtu. Është një i vdekur që kalon. E çojnë në varreza. Atë e çojnë atje, i mbajtur nga të gjithë miqtë e tij, të cilët i japin hua shpatullat me radhë, sipas zakonit të bukur mysliman.
Falë udhëtares shqiptare patëm mundësinë të merrnim pjesë në dasmën e një fshatareje ortodokse në Shkodër.
Na futën në një dhomë ku kishte disa njerëz.Nusja u ngrit dhe qëndroi pas murit, me sytë e ulur. Ajo ishte e veshur me një xhaketë pëlhure (xhubletë) të rëndë, shumë të gjatë, shumë të gjerë, shumë të zbukuruar me perla dhe monedha, dhe që e bënte të dukej gjigante. Një model flokësh me qëndisje dhe lule ia mbulonte kokën. Ajo qëndronte e palëvizur, memece, sikur të ishte e panjohur për atë që ndodhte rreth saj, ndërsa të afërmit dhe miqtë bisedonin me zë të ulët dhe pinin kafe e limonadë. Kur dikush hynte brenda, ajo ngrihej në këmbë, me të njëjtin gjest automatik, me sytë ende në tokë, pastaj ulej sërish.Ajo dukej si një priftëreshë, e stolisur për ndonjë rit veçanërisht të shenjtë. Dhe kjo zgjat pesëmbëdhjetë ditë, gjatë të cilave ajo nuk duhet të flasë e as të shikojë askënd. Pastaj burri i saj e merr atë në shtëpinë e tij.
Ceremonia myslimane është pothuajse e njëjtë.Vetëm se asnjë burrë nuk do të lejohej të hynte në dhomë. Dhe nuses do t’i lyenin fytyrën dhe sytë e saj.
Këta të krishterë dhe myslimanë shqiptarë që jetojnë pranë njëri-tjetrit kanë zakone të ngjashme. Zakonet e disave kanë ndikuar në ato të të tjerëve. Gratë ortodokse (katolike) udhëheqin një ekzistencë të izoluar, të ruajtur, mjaft të ngjashme me atë të myslimanëve. Sepse disa shkojnë në kishë dhe të tjerë në xhami, do të ishte gabim të imagjinohet se ata e urrejnë njëri-tjetrin dhe të mendojnë vetëm të vrasin njëri-tjetrin.
I shohim shpesh, në mendime, dy vajzat e reja, të krishterën dhe myslimanen, të cilat e donin njëra-tjetrën me një miqësi kaq të bukur. Ne evokojmë siluetat e tyre, të prera në sfondin e gjelbër të liqenit, afër njëra-tjetrës, me duart e tyre të ndërthurura dhe me sytë plot lot që buzëqeshnin. Çfarë ka ndodhur me to në këtë kohë (moment) ? Familjet e tyre ndoshta janë në dy anë të kundërta (armiqësore). Baballarët e tyre, miqtë e tyre ndoshta po luftojnë. Ato kanë njerëz të dashur në të dyja ushtritë. Dhe zemrat e tyre pa dyshim janë të thyera. Dhe ato nuk mendojnë vetëm për atdheun e tyre…
Shkodra është një prej 8 bashkive nga vendet Europiane që është përfituese e projektit FARO “Trashëgimi të ndryshme në Qytetet Europiane – Krijimi i një rrëfimi të identiteteve të ndryshme europiane përmes pjesëmarrjes së qytetarëve”.
Kryetari i bashkisë Shkodër, Bardh Spahia, është shprehur në rrjetet sociale se kjo nismë merr një rëndësi të veçantë për vetë historinë afro 50 vjeçare që vendi ynë ka patur në diktaturë dhe bazuar në ato që u trashëguan nga ajo kohë.
“Objektet e ndërtuara nga regjimi komunist përfaqësojnë një mentalitet, dokumentojnë një kohë dhe histori të zymtë, për të cilën nuk duhet të flasin vetëm librat, por duhet ta kemi përpara syve edhe si dëshmi”, tha Spahia.
Shkodra është duke investuar në krijimin e hapësirave kulturore për të shpjeguar më mirë trashëgiminë e lënë nga regjimi komunist.
Jasho Minkov nënkryetar i bashkisë Dimitrovgrad dhe zëvendësdrejtor i Atrium, përgëzoi punën e bërë nga bashkia Shkodër.
Ai u shpreh se kemi të bëjmë me një tematike delikate siç është ajo e trashëgimisë disonante, pasi ka të bëjë me një temë që ende dhemb dhe krijon konflikt brenda komunitetit lokal. Kjo lloj trashëgimie nuk është e lehtë për t’u menaxhuar pasi ekziston një risk konstant për keqkuptime ose akuza për rishkrim të historisë, sa i përket regjimit që e la këtë trashëgimi./ atsh / KultPlus.com
“Muaji i Fotografisë” përcolli këtë të hënë një foto të nxjerrë nga fondi i fototekës “Marubi”.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti publikoi foton me autor Angjelin Nenshatin, e shkrepur në Shkodrën e vitit 1981 dhe që dëshmon për atmosferën e krijuar në qytet, ndërsa përurohej “Ekspozita Kombëtare e Kulturës”. Siç shkruan edhe Margariti në rrjetet sociale, dikur, hapja e një ekspozite ishte festë.
Fotografi Angjelin Nenshati, lindi në Shkodër në vitin 1929. Studimet e para i kreu në Kolegjin Saverian e mbas mbylljes së tij, në gjimnazin “28 Nëntori” në Shkodër. Formimi i tij zë fill në mënyrë autodidakte. Impakti me fotografinë erdhi nga rasti fatlum i të rënit në dorë që herët i një aparati fotografik, me të cilin bëri shkrepjet e para në kontekstin e një qyteti me traditë në këtë fushë. Me vendosjen e regjimit komunist, për t’iu shmangur disi persekutimit për prirjet e tij demokratike e fetare, nga viti 1948 kur vendoset në Pukë e deri në 1957, është arsimtar pranë shkollave të ndryshme, por kjo nuk e pengon të punojë edhe në fushën e fotografisë. Që herët, edhe falë lidhjeve familjare, ai qëndron pranë fotografit të njohur në Shkodër, Pjetër Rraboshta, gjë që e plotësoi formimin e tij në drejtim të proçeseve të laboratorit. Në vitin 1958 hyn në kooperativën shtetërore ku punon si fotograf. Në vitet ’70 i bashkohet Gegë Marubit në aktin e dhurimit të fondit fotografik personal. Ky fond i ruajtur në Fototekën Marubi dhe i pasuruar më tej prej tij, numëron mbi 228.000 imazhe të shkrepura në film rul 24x36mm.
Angjelin Nenshati ishte fotografi që ndiqte eventet social-kulturore të vendit, por edhe familjet qytetare në ritualet e ndryshme të jetës së tyre. Aktiviteti i tij u realizua më shumë jashtë studios se brenda saj.
Punoi në repartin e fotografëve deri sa arrin moshën e pensionit në vitin 1989. Realizoi fotografi të zhanreve të ndryshme, por është shumë afër atij të reportazhit. Krahas fondit të tij në Muzeun Kombëtar të Fotografisë “Marubi”, famija zotëron një fond të pasur me fotografi, kryesisht me ngjyra.
Ai ishte autori që ndoqi nga afër ngjarjet më të rëndësishme të qytetit, lëvizjet e ndryshme demokratike të viteve ’90, momentet e kthesave të rëndësishme, rifillimin e kremtimeve fetare, rihapjen e kishave e xhamive. Më 1993 fotografoi vizitën e Papa Gjon Palit II dhe Nënë Terezës së Kalkutës në Shqipëri. Më 1996 bashkë me djemtë e tij hap studion fotografike “Nenshati”. Angjelin Nenshati u nda nga jeta në vitin 2008. /atsh / KultPlus.com
Gazetari i Zërit të Amerikës, Ilir Konomi, kishte publikuar në “Facebook” një foto të të rrallë të tri motrave të Mbretit Zog, që shkojnë në Shkodër pak ditë pasi u shpall ligji për heqjen e ferexhesë.
Ato paraqiten të veshura me stil perëndimor në qytetin veriperëndimor. Ja çfarë shkruan gazetari për foton e rrallë.
STATUSI
Në fillim të vitit 1937, tri motrat e Mbretit Zog, Myzejen, Ruhije dhe Maxhide bënë një vizitë të papritur në Shkodër, në prag të shpalljes së ligjit për heqjen e ferexheve.
Ligji i Zogut, që u miratua në parlament në mars 1937, dënonte çdo grua që mbulonte fytyrën. Dënoheshin edhe ata që i inkurajonin gratë të mbuloheshin. Gjobat shkonin deri në 500 franga ari.
Që prej dhjetë vjetësh, qeveria u kishte kërkuar grave të hiqnin ferexhetë, por pa sukses, prandaj vendosi të veprojë me ligj.
Tri princeshat, të veshura me funde të ngushta, me peliçe dhe me kapele, shoqëroheshin nga një eskortë ushtarake dhe ndiqeshin në çdo hap nga fotografët. Vizita, që zgjati një javë, paralizoi pothuajse çdo aktivitet në Shkodër.
Motrat shkuan në mënyrë demonstrative dhe të bujshme nëpër shkolla, spitale e tregje, vizituan kisha e xhami dhe morën pjesë në dreka e darka. Në takimet e shpeshta që patën me gratë, princeshat u përpoqën t’i bindin se zbatimi i ligjit të ri nuk do t’ua dëmtonte prestigjin femëror.
Kjo është një foto tipike e fiksuar në njërën prej atyre ditëve dhe e publikuar në gazetën e ilustruar britanike “The Spear”. Gazeta e boton fotografinë nën titullin “Një shembull për popullin”.
“Gratë me ferexhe, – shkruan autori i fotografisë, – ecnin me shpejtësi nëpër rrugët e Tiranës dhe Shkodrës. Gra të mbuluara shihje madje edhe në trotuaret e Durrësit. Megjithatë, në fshat gratë shqiptare e tregonin fytyrën me krenari. Asnjë grua fshatare në Shqipëri, myslimane, katolike apo ortodokse, nuk kishte mbajtur ndonjëherë ferexhe./ KultPlus.com
“Ditët e Librit Arbëresh” do të zhvillohen në Tiranë dhe në Shkodër. Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, që organizon këtë veprimtari bën me dije se do të zhvillohet në datat 9 e 10 nëntor në Tiranë, ndërsa në datën 11 nëntor kjo veprimtari do të zhvillohet edhe në Shkodër, në bashkëpunim me Qendrën Albanologjike të Universitetit “Luigj Gurakuqi”.
“Krahas studimit dhe botimit të autorëve e veprave të historisë retrospektive të komuniteteve arbëreshe në Itali, Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA) ka si qëllim të promovojë edhe autorë e vepra bashkëkohore. Ndaj lindi domosdoshmëria e organizimit të një veprimtarie të tillë, me synimin e të bërit të njohur publikut shqiptar botime të autorëve bashkëkohorë arbëreshë për gjuhën, kulturën, identitetin, etnografinë”, thuhet nga QSPA.
Sipas QSPA-së në këtë kuadër, veprimtaria parashikon një ekspozitë të pasur të librave të këtyre dhjetëvjeçarëve, e cila do t’u paraprijë dy ditëve të ngjeshura me diskutime mbi disa prej veprave (9-10 nëntor), me pjesëmarrjen e vetë autorëve arbëreshë, pas një përzgjedhjeje paraprake sipas kritereve të vendosura nga komiteti shkencor dhe organizues.
“Ftojmë të gjithë hulumtuesit, studiuesit, gjuhëtarët, studentët, historianët, gazetarët, sociologët, botuesit dhe të gjithë të interesuarit të na bashkohen në këtë aktivitet të librit arbëresh. Informacion më i hollësishëm për kriteret e përzgjedhjes dhe pjesëmarrjes, do të jetë i gatshëm në javët në vijim”, thuhet nga QSPA, që një ditë më parë shprehej se për momentin, faqja zyrtare e Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët është e bllokuar, si pasojë e hakerimit të fundit të agjencive qeveritare.
QSPA thotë se me zhbllokimin e saj të interesuarit do të informoheni në vazhdim në adresën: qspa.gov.al, si dhe në faqen Facebook. / KultPlus.com
Ministria e Kulturës e ka “pagëzuar” gushtin si “Muajin e fotografisë”, pasi përkon edhe me Ditën Botërore të Fotografisë.
Në një postim në rrjetet sociale, ministrja e Kulturës Elva Margariti uron fillimin e muajit me një foto të një rruge në Shkodër, e fiksuar nga mjeshtri Kolë Idromeno.
I lindur në 1860, në Shkodër, Idromeno ishte nxënës i fotografit Pietro Marubi. Në moshën 16 vjeçare shkoi në Venecia, ku nisi studimet në Akademinë e Artit. Përveç se për fotografinë, Kolë Idromeno, ka hyrë në histori si piktor, arkitekt, kompozitor, skenograf e urbanist.
Në fushën e pikturës ai njihet për punë të tilla si “Motra Tone” e “Dasma shkodrane”, të vlerësuara si kryevepra të artit figurativ shqiptar. Ndërsa sa i përket arkitekturës, ndër veprat e tij përmenden banka, kinema Rozafat e “Kafja e Madhe” e Shkodrës. / KultPlus.com
Enigma e një fotoje të shkrepur në Shkodër nga Marubët, më 16 shkurt të vitit 1938, lidhet me një ngjarje të rrallë, historike për kulturën. Është një foto ekskluzive në “çajin e profesorëve të Gjimnazit Shkodër”. Fotoja fillimisht është publikuar para pak kohësh nga e bija e Lasgush Poradecit, nxjerrë nga arkivi i poetit, ku ruhej prej 80 vjetësh.
Historia duket e thjeshtë: Asdreni, i plakur tashmë, po vinte për një vizitë në Shqipëri, i ftuar në Shkodër nga shoqëria e arteve të bukura “Rozafat”, të cilit iu bashkua edhe Lasgush Poradeci. Për nder të kësaj vizite u organizuan tri ditë festime. Shtypi i kohës e ka pasqyruar gjerësisht këtë ngjarje, udhëtimin e dy poetëve në Shkodër, duke u pritur “me shfaqje të nxehta simpatie e admirimi”. Para një publiku jashtëzakonisht të dendur, në sallën e kinema “Rozafat”, Atë Gjergj Fishta u dha mirëseardhjen dy poetëve toskë, duke mbajtur një fjalim të jashtëzakonshëm. Në fund: Përqafim patetik, me lot e fjalë ngashëryese nga Asdreni, duke prekur gjithë popullatën e mbledhur në nderim të tij.
Fotoja dhe kronika e ngjarjes publikohet në “Përpjekja” e Branko Merxhanit, si dhe në gazetën “Drita”, në këtë të fundit del një botim i posaçëm, me foton e rrallë të Fishtës gjatë ligjëratës për Asdrenin, të gjendur në Bibliotekën Kombëtare, bërë nga Marubët.
Në çajin e profesorëve të gjimnazit në Shkodër, shkurt 1938
Në grupin e të ftuarve që dhanë koncert, ishte edhe sopranoja Tefta Tashko Koço, si dhe pianistja Lola Aleksi, të dyja personalitete të kohës, të cilat, në nderim të Asdrenit, luajtën për herë të parë pjesë nga opera “Traviata”.
Shoqëria “Rozafat” ishte bujtësja e personaliteteve, e cila kishte 20 vjet jetë, dhe pak ditë para kësaj ngjarjeje kishte kremtuar 20-vjetorin e themelimit të saj, duke shënuar një rast unik në Shqipëri, për kontributin në artet e bukura, pothuaj në të gjitha fushat.
Por, nxitur nga përmbajtja e fotos, prej ku zbardhet kronika e kësaj ngjarjeje, një tjetër personazh historik, drejtor e mësues i gjimnazit të Shkodrës, Gasper Ljarja, bën një organizim të befasishëm duke nxjerrë në rrugë bandën e Shkodrës së asaj kohe, për të nderuar dhe për të pritur Asdrenin e Lasgushin. Këta dy poetë nuk ishin rastësisht së bashku në udhëtimin e Shkodrës. Çfarë dallon në këto marrëdhënie të viteve ’30, është vlerësimi dhe koshienca për vlerat e këtyre personaliteteve, duke i nderuar në kohë reale. Asdrenin dhe Lasgushin e lidhte një miqësi e jashtëzakonshme, ku njihemi se Asdreni e ka ndihmuar kur ai kishte vështirësi financiare gjatë studimeve në Austri, si rezultat i mosdërgimit të bursës.
Por viti kur Asdreni u ftua në Shqipëri, ardhur nga Bukureshti, me nismën e Koliqit, ministër Arsimi në këtë kohë, përkonte me kremtimet e 25-vjetorit të shtetit shqiptar, dhe ishte një kujdesje e posaçme e shtetit shqiptar për dy poetët.
Më poshtë botojmë të plotë kronikën e ngjarjes, çfarë ndodhi në kinema “Rozafa” më 1938, botuar në gazetën “Drita”, e përditshme nacionale, si një numër i posaçëm më 13 shkurt.
Çfaqje artistike për nder të vjershëtorit plak, z. Aleksandër Drenova
Shkodër, 13-Sikur e dini, kemi tash nji javë në mes t’onë atdhetarin e vjershtarin plak, zotin Aleksandër Drenovën (Asdren), i cili ka qenë dhe vazhdon të jetë nji idhull (idol) i atdhetarëve, jo vetëm të Shkodrës, por i të tanë Shqipnis. Pse, jeta e Asdrenit, asht nji brilant qi shkëlqen madhnueshëm ndër virtyte e vepra atdhetarije, sikur e vërtetojnë botimet e tija krejt urti e flakë dashunije për atdhe. Qarqet e Shkodrës, pra intelektuale-patriotike, ndijnë nji gëzim të jashtëzakonshëm qi kanë pasun fatin e mirë t’i shohin syt e t’i ndigjojnë kuvendin këtij atdhetari letrar. Dhe kët gëzim e kënaqë të posatshme e provojnë prej se:
a) Asdreni qe ndër puntorët ma të parë të shvillimit t’ides kombëtare, asht nji veteran prandej në kuptimin ma të këthellë qi ka fjala;
b) Asdreni nderoi përherë secilën vepër qi qe në dobi t’atdheut pa u tërhjekë prej kurrnji pasioni dhe pa vështrue se çelsi a misjoni kishte në jetë ai qi e kryente;
c) Asdreni qëndroi përherë larg ndërlikimesh e kundërshtimesh të pjelluna përgjithësisht prej rase a nakari.
Në fund Asdreni, tërhjekë të gjitha zemrat e atdhetarëve të mirë e të drejtë, pse asht urtoja apo modestija e mishnueme.
Të gjitha këto arsye e shtynë Shoqnin e Hartëve të bukura të Shkodrës “Rozafat”, të bajnë të vetin dishirin e intelektualve dhe atdhetarve të qytetit t’onë për t’i çfaqun këtij patrioti letrar, me anën e njij manifestale publike e të çqueme, nderimin e miradijen për shërbimet qi i ka bamë kombësisë.
Edhe, të shtundën në mëngjes më 12 të këtij moji, mbas njij vendimi qi mirrte Këshilli i Shoqnisë “Rozafat” dhe pregatitjeve të para qi bante, i çpallte popullit të Shkodrës se, për nderë t’Aleksandër Drenovës, po ipte, në sallën e Kinemas “Rozafat” nji koncert me anën e orkestrës së saj, tue marrë pjesë edhe artistët shqiptarë, Zojushat Tashko e Aleksi. Çpallja njoftonte edhe se poeti kombëtar, At Fishta do të hapte çfaqjen artistike me nji ligjëratë të tij simpathije ndaj Mikut e çquem qi ka urdhnue në Shkodër.
Menjëherë pas kësaj çpallje, të gjitha lozhat, parterre dhe galeritë e kinemas “Rozafat”, u kaparuan. Në kohën kur po fillonte koncerti, s’kishte jo vend për të ndejun, por as nji pllambë shesh për të lëvizë. Publiku pothuej as frymë nuk mirrte me kaqë respekt e urti qëndronte. Të dukej sikur t’ishe në nji tempull e jo në nji sallë theatric. Vetëm, kur mërrijtën poetent Fishta, Asdreni, Lasgushi e Ernesti, për të cilët ish rezervue nji lozhë e posatshme pranë palkit, shpërthyen duertroktijet në të katër anët.
Çfaqja artistike nisi me marrjen e njij cope muzike prej anës s’orkestrës së Shoqnis “Rozafat” dhe, fill mbas kësaj, duel në palko At Gjergj dhe nisi ligjëratën nën heshtjen e plotë të publikut. Përkujtoi, ndër fjalët e tija të thjeshta, kohën e robnis e peripetit dhe andrrat e asaj kohe dhe shënoi shkurtazi veprat e ndryshme qi kanë krye ata qi u përpoqën për shvillimin e idealeve kombëtare, tue ramë edhe dëshmorë për ta.
Tha se këta ideale i ngjalli e i plazmoi fuqija e fjalës së shkrimtarëve e sidomos të poetenve kombëtarë dhe theksoji se nji prej këtyne asht Aleksandër Drenova, ai për të cilin po bahej ajo manifestatë prej anës së popullit shkodranë në shej nderimi dhe evarije. Shoqnis “Rozafat” qi kishte organizue kët çfaqje i drejtoj përgëzimet e tija dhe i uroi ditë përherë ma të mira për përparimin të kombit e lumni t’Atdheut e të Fronit. Duertrokitjet, mbas këtynë fjalve, plasën në të katër anët dhe vazhduen për nji kohë të gjatë.
Në kët moment, duel në palko Aleksandër Drenova, i cili, i prekun aqë thellë në zemër për çfaqjet qi iu drejtojshin, nuk muejti të nxjerrë fjalë prej goje, por përqafi me nji thjeshtësi At Gjergjin, përqafje qi ju këmbye po me at semplicitet, çka provokoi duertrokitje e enthusjasëm aqë të thekshëm në publik sa ishin asish qi nuk mbajshin lotët. Ky akt, duem me thanë përqafja e dy vjershtarve në palko, qe me të vërtetë pathetik e i madhnueshëm.
Mbasi mori nji copë tjetër orchestra, Ernest Koliqi, duel në palk me nji djalë të vogël, të nipin e dëshmorit Zef Harapit, të cilin e paraqiti tue thanë se do të lexonte nji vjershë patriotike t’Asdrenit nji prej aso vjershash qi ngallnuen axhen e tij për të dhanë jetën për atdhe. Leximi i vjershës provokoi duertrokitje tjera të zjarta e të parreshtuna.
Mbrapa mandej vazhdoi eksekutimi i copave t’orkestrës dhe të këndimit të Zojushës Tashko e përcjellun me piano prej Zojushës Aleksi.
Zojusha Tashko, sikur dy netë ma parë, tregoi nji aftësi të çqueme në këndim dhe zotnimin e njij zani të pastër dhe të shprehjeve lirike. Artistija e ynë u çfaq në naltësin e hartit të saj sidomos në këndimin e copës së Traviatës, Follie, Follie, të cilën e këndoi plot mjeshtëri e gjallni në fund të koncertit.
Gjithashtu, tregoi zotsi e shkathsi të çqueme në piano Zojusha Aleksi. Si sosi koncerti, z. Aleksandër Drenova, falenderoi publikun nga lozha ku kish zanë vend. Edhe ky e drejtoi përsëri duertrokitje dhe çfaqje nderimi ma të përzemërt e të nxehtë. Asdreni po vazhdon të vizitojë institutet kulturale të qytetit t’onë. Trupi i profesorave të gjimnazit shtetnuer e ftoi në drejtorin e shkollës dhe e gostiti me nji vermouth, ku morën në grup edhe nji fotografi kujtimi.
“Shkodra, nga antikiteti në modernitet” (Scodra From Antiquity to Modernity I. A Companion to the study of Scodra) me autore P. Dyczek, S. Shpuza (ed.) është vëllimi i parë i një seri të re botimesh që paraqet rezultatet e kërkimeve arkeologjike shqiptaro-polake në qytetin e Shkodrës.
Gërmimet në këtë qendër të rëndësishme janë kryer në kuadër të një bashkëpunimi mes Institutit Arkeologjik të Tiranës dhe Qendrës së Studimeve për Evropën Juglindore në Antikitet të Universitetit të Varshavës. Vëllimi përbëhet prej 400 faqesh, ka ilustrime të shumta dhe për përgatitjen e tij kanë marrë pjesë 18 arkeologë dhe specialistë të fushave të ndryshme.
Rezultatet e paraqitura në këtë vëllim i përkasin gërmimeve të kryera gjatë viteve 2011-2015. Këto gërmime kanë sjellë të dhëna të reja që ndihmojnë për të kuptuar më mirë topografinë e qytetit dhe kronologjinë e tij, si dhe i zgjerojnë ndjeshëm njohuritë tona për historinë e Shkodrës. Përveç identifikimit të shumë strukturave, gërmimet kanë nxjerrë në dritë dhe një material të pasur arkeologjik me një shtrirje të gjatë kohore, nga antikiteti deri në periudhën osmane, ku përfshihen mozaiku, mbishkrimet, qeramika, gjetjet osteologjike etj. Një rëndësi e veçantë i është kushtuar dhe historikut të kërkimeve në Shkodër si dhe analizës së hollësishme të burimeve kryesore të informacionit për qytetin antik dhe mesjetar, duke përfshirë tekstet antike dhe numizmatikën.
Ekipi që ka punuar në përgatitjen e këtij vëllimi ka synuar të analizojë të gjithë spektrin kronologjik që ofron materiali arkeologjik i Shkodrës. Për këtë arsye, në disa fusha studimi, si për shembull qeramika osmane, ky botim do të shërbejë si një referencë e rëndësishme për studimet e ardhshme, të cilat deri më sot janë të pakta në këtë fushë. Në vitet në vazhdim kjo seri pritet të pasurohet me vëllime të tjera ku do të prezantohen edhe gërmimet e bëra në sitin arkeologjik të Bushatit ku ekipi shqiptaro-polak punon që prej vitit 2018. / KultPlus.com
“La Revue d’Orient” ka botuar, me 10 maj 1899, në faqen n°5, një shkrim në lidhje me kërkesën e veçantë asokohe të parisë së Shkodrës drejtuar Portës së Lartë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
“Energjia elektrike në Shqipëri – Sipas asaj që na thonë nga Kostandinopoja, disa të njohur në Shkodër të Shqipërisë i kanë kërkuar Portës së Lartë autorizimin për ndriçimin e liqenit të Shkodrës dhe brigjeve të tij me dritë elektrike, për të bërë të mundur lundrimin gjatë natës, ashtu siç është bërë me Kanalin e Suezit.”/KultPlus.com
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
I dashtun, Gjithë këtë kohë e kam mendjen tek ti. Më ka dalë gjumi qysh në orën 5.10 të mëngjesit nga një vetëtimë e tmerrshme dhe bubullimë që tronditi gjithë shtëpinë. Menjëherë më shkoi mëndja tek ti. Me se do të niset? Me motoçiklete asht gomarllëk ta mendoj, se s’ke luejtë mënc. Nga vetëtima neve na u dogj radioja, megjithëse nuk e kishim të ndezur. Gjithë këtë tersllëk shiu e ka prue ai Thimi i pllakave, po ti mos i thuej se na zemërohet burri i botës. Kot nuk të thashë që kur të rrinje, të më baje nji telegram sa të më hiqje merakun.
Ty pa të porositë, nuk të shkon mendja për asgja. Por duhet të kesh arritë mirë se nuk kam asnji parandjenjë të keqe në zemër. Unë sot, skam dalë hiç, korrigjova disa detyra e hartime dhe tashti po merrem me ty. Sa të due mor fishek, sa nuk di me ta tregue. Ma mirë që takohemi në krye dy tri javëve se kështu të paktën i kuptojmë ndjenjat tona. Ti më qorton se s’të kam shkrue letra, po as ti s’më ke shkrue ma shumë, barazi jemi.
Ti më pritnjë se po vi në Tiranë, edhe unë mendoja se po takohem me ty. Po tashti e kemi të qartë të dy, se për tri javë nuk do takohemi kështu që ti shkruajmë njëni – tjetrit pa justifikime të kota. Janë letrat e fundit e kupton, s’do kemi nevojë ma për letra, se do merremi vesh tue qenë pranë dhe jo nëpërmjet postierit shkodran e tiranas. Veç ndonjëherë kur të grindemi, do pajtohemi me anë letrash. Sot jemi më 20 prill edhe dy muaj e dy javë kanë mbete që të jemi të ndarë.
Edhe 3 herë nga dy tre ditë do të takohemi, mandej… e di vetë ti. Mendon për dasmë, mos mendo shumë me ardhë, dasmë pa mish dhe lekë nuk ka. Ti je fishek, s’mendon fare. Do të bashkohen të gjitha bashkë dhe s’do të dish nga t’ia fillon.
Pa pasaportizimin s’ka emnim pune, prandaj më dërgo fjalë sa më shpejt çfarë duhen si dokumente për lutje dhe mos i lër pas dore. Prilli po mbaron, pra edhe për Xhelalin mos harro, gjej kohë të lirë, se nuk bëhet kiameti. E di se punë do të kesh shumë por ç’të bajsh. Sot një vjet për 1 maj do më shohësh tue parakalue edhe mue me nxanësit, do më tundësh dorën, mor fishek, do të shkruejsh ma me entuziazëm. Mjaft porosi të kam dhanë, mbes me shpresë se do ti kryesh o “portret i njeriut të madh”. A ta mban të shkojsh esëll me ble ato që donje ti merrje mbramë në atë dyqanin që pamë. Je një cikë i paturpshëm. Të fala kush të pyesi për mue Të puth fort, jo si tek gjyshja.
“Shkodra nëpërmjet monumenteve të kulturës”, është konkursi i hapur që do t’u mundësojë fotografëve profesionistë dhe amatorë të qytetit të Shkodrës, të tregojnë përmes fotografive të monumenteve qarkun e Shkodrës.
Ministrja e Shtetit për Mbrojtjen e Sipërmarrjes, Edona Bilali theksoi sot se qarku Shkodër ka plot 156 monumente kulture.
“Kemi vendosur që Shkodrën këtë herë ta tregojmë nëpërmjet fotografive të këtyre monumenteve. Fituesi do të marrë dhuratë një aparat fotografik FujiFilm X-A5 me lente XC 15 – 45 mundësuar nga Fujifilm Shqip. Nëse jeni fotograf profesionist ose amator nga Shkodra na shkruani për të marrë listën e monumenteve”, tha Bilali. / KultPlus.com
Në çajin e profesorëve të gjimnazit në Shkodër, shkurt 1938
