Situata e krijuar nga Covid-19 ka bërë që çdo aktivitet të ndalet, por artistët kanë gjetur forma të ndryshme që të jenë sa më afër publikut, shkruan KultPlus.
Pas Teatrove të Kosovës të cilat kanë filluar transmetimin e shfaqjeve live në Facebook, një veprim të tillë po e ndërmerr edhe Baleti Kombëtar i Kosovës.
Nga java e ardhshme, Baleti Kombëtar i Kosovës do të fillojë transmetimin online të shfaqjeve, çdo të enjte në ora 19:00.
“Pasi që masat për mbrojtjen nga COVID-19 do të vazhdojnë deri në afat të pacaktuar, Baleti Kombëtar i Kosovës do të filloj nga java e ardhshme transmetimin Online të shfaqjeve çdo të Enjte në orën 19:00, duke filluar nga premiera e fundit dhe në vazhdim premierat paraprake.
Shpresojmë që kjo gjendje do të përfundoj sa më shpejtë që të kthehemi në normalitet dhe të performojmë para publikut tonë të dashur!”, thuhet në njoftim.
“Pushimi i Kalorësve” do të jetë shfaqja e parë që do të transmetohet online, më datë 16 prill në ora 19:00. / KultPlus.com
Në Dhjetor të vitit 2011, Rona Nishliu mori pjesë në Festivalin e 50-të të RTSH-së me këngën “Suus” ku edhe doli fituese e përfaqësoi Shqipërinë në Eurovision në vitin 2012, shkruan KultPlus.
Florent Boshnjaku është kompozitor i këngës “Suus”, e cila deri sot mban pozitën më të mirë të shqiptarëve që kanë marrë pjesë në Festivalin Evropian të Këngës – Eurovizion.
Por, Boshnjaku ka vendosur që në këto ditë izolimi ta sjell remixin e këngës “Suus”. Kënga në këtë formë që ka marrë të bën edhe njëherë më shumë për vete.
Florenti është shprehur i lumtur që ka sjell këtë remix.
“Shoke dhe Shoqe ju ftoj ta degjoni remixin e ‘Suus’ .Se bashku me Ronen jemy happy me ju disponu ne keto dite te karantines .Enjoy & Share”, ka shkruar ai në Facebook ku edhe ka shpërndarë linkun e këngës. / KultPlus.com
Dita Ndërkombëtare e romeve u krijua në vitin 1990 në Varshavë, ku ishte mbajtur kongresi i katërt i Unionit Rom Ndërkombëtar (IRU). Edhe këtë vit, mesazhi i kësaj ditë është: Paqe për të gjithë Romët në një botë pa diskriminim, racizëm dhe luftë. Një reagim në lidhur me këtë e ka bërë edhe gazetari Denis Galushi ku ka sjell vëmendjen te kjo ditë duke potencuar faktin që romët vazhdojnë të diskriminohen.
Postimi i plotë i Denis Galushit:
Ne fjalorin e fundit te publikuar nga romologu z. Ljatif Demiri dhe znj. Dijana Vlatkovic, romisht-kroatisht, dhe kroatisht-romisht, i cili ka rreth tridhjete mije fjale, mund te vereni qe, fjala ”urrejtje” nuk ekziston.
Pra, ta pyesesh nje rom se, si thuhet ne gjuhen rome ”urrejtje”, nuk do te dine se si t’pergigjet!
Poashtu, fjala ”kufije”, nuk e ka nje term adekuat ne gjuhen rome, por ne, ne Kosove, e perdorim fjalen ”samatrand”, per kufije, me gjase eshte lokalizem i ndonje gjuhe.
Me shkase po ndalem tek keto dy terme, qe sot ne pervjetorin e 49 qysh nga shenimi i 8 prillit 1971, kur edhe zyrtarisht filon te pranohet kjo date ne Kongresin e Katerte te Polonise, ne vitin 1990, romet anembane botes e manifestojne kete dite.
Ngase, shumica prej tyre zgjedhin t’flasin per historikun e kesaj dite, une e bashkekombasite e mi, jo vetem ne Kosove por edhe me gjere, ende ballafaqohemi me pyetjen;
– Si eshte gjendja e komunitetit? – A ka te shkolluar? – A keni kulture ju,a ? – A keni flamur ju, a? – A keni gjuhe ju, a? – A sjeni ”rumun” ju, a?
Pra, duhet te kaloje nje vit i tere qe, vemendjen me te madhe t’a marrim vetem per 8 prill, ndonese nuk do ta marrim edhe aq shume kete vit ndoshta, shkaku i pandemise se covidit 19 – coronavirusit, nga i cili po kemi frike si ne, romet, poashtu si ju, ”romet”.
Po, po. Edhe ju qe po lexoni jeni rome! Rom, do thote njeri, roma-njerez. Pra, edhe ju, a nuk jeni rome-njerez?
E, kete, ne, me mijera e qindra vite po mundohemi me ia tregu botes qe, nuk keni nevoje me na thirre me terma pezhorative, por ne emrin rom, qe do te thote njeri, dhe roma njerez, e poashtu gjuha jone, romishtja, e pasur me dhjetra dialekte, e gjashtembedhjete t’folme, qe edhe jane pjese karakteristike e flamurit gjelberte-kalterte, me gjashtembdhjete ”qakre” – drunje, dhe ngjyrat ne fjale simbolizojne barin, njerez te tokes, dhe ngjyra e kalterte qiellin, njerez qe nuk deshirojne te kufizohen, por te shperndajne dashuri anembane botes!
A e kuptuat tani pse nuk ekzistone fjala ”kufije”, ne romishte?
Jo! Jo? Po e sqaroje.
Ne kohen kur perandorite te ndryshme, fuqite me te mdha boterore kane luftuar per te okupuar, e me arsyetimin per te cliruar vende, e per te vene kufije ne toke, romet falenderuan Zotin dhe thane;
”Ne nuk deshirojme te okupojme, e as te luftojme, toka eshte e Jotja, Zot, le t’na lejojne te jetojme te qete dhe pa luftra”. Por, cfare ndodhi? Zoti e degjoj kete lutje, por jo edhe njerezit, ata na tradhtuan!
Na luftuan, masakruan, e asgjesuan me shume se nje milion e gjysem rome vetem gjate Luftes se Dyte Boterore! Me arsyetimin qe nuk ka vend ne umbrellen e qiellit te Zotrave per ne.
Por, ne vazhduam t’jetojme dhe te shperndahemi ne bote, ashtu si e beme per here te pare ne vitin 1018 nga India, duke dhene mesazh permes flamurit dhe himnit ”gjellem, gjellem”, qe do te jetojme pa kufi, pa urrejtje, por me plote dashuri.
E kuptuat tani pse ”urrejtja” nuk ekziston ne romishte, por vetem dashuria?
Jo! Jo? Edhe nje sqarim.
Nje fjale e urte popullore thote; ”Ata me gure, e ti me buke”.
Buken sot ne ua japem njerezve permes brumit te saj te ndryshem.
Brumi i bukes i cili ndahet ne art, leteresi, sport e politike.
– Ua dhame Pablo Picason, i cili me ngjyrat e tij te arta, i dha kuptim botes se erret.
– E poashtu permes artit te Chai Stojkas, i dhame ngjyre jetes edhe pse ajo me njezete pjestare te familjes ishin pjese e ”kasaphanes” Aushëitz, por mbijetoj, dhe Viena e Austrise te ndjeren Cojka, sot shume e cmon dhe artin e piktures se saj.
– Ne kohen kur leteresia kishe me shume nevoje per stilet e saja te ndryshme, doli ne skene Katarina Taikon, romja nga Suedia, e cila aq shume u inatose me ju qe nuk e lejuat te edukohej per 20 vite shkaku qe ishte rome! Por, ajo, aq mire e bukur u ”hakmarre” ndaj jush, duke ia dhene vetes fjalen;
”Mundem, edhe pse jam rome, dhe do t’ia dale”.
Ashtu doli. Sot, ju me kokeulur ndoshta lexoni librat-perallate e saja per femijet e juaj! Por, emri i saj me krenari eshte sot ma i lexuari ne Suedi.
– Bota sot e lexon dhe e cmon shkrimtarin dhe poetin, Mateo Maximov, te cilin e paragjykuan pse ishte rom dhe e rahen neper burgjet e Parisit, por kur kuptuan se qenka i shkolluar dhe nje pastore, e liruat nga burgu, dhe ne simbol te ”faljes” ndaj jush, ia hapet biblioteken ne qendren e Parisit me emrin e tij ”Mateo Maximov”.
– Kur u mendua se, gjurmet e Luftes se Dyte Boterore do te zhduken dhe s’do kete asnje shkrim per kete, doli ne skene i shumelexuari, artisti, poeti e shkrimtari rom nga Finlanda e Marti Ahtisarit, Veijo Baltazar, qe sot e ringjalli kulturen rome permes shkrimeve te tij te arta.
– Edhe ne ate vend ku te gjithe therrasen me nje emer;
”Yes, I’am American”,
pa dallim etnie, gazetari RONALD LEE e pranon qe eshte Amerikan, por me etni rome.
Jo qe nuk ka deshire te therritet ne shtetesi, por permes shkrimeve te tij gazetareske, e mbane te verteten e gjuhes, historise dhe kulturese sone.
– Kur disa rome i ndaluan qe te shkonin ne shkolla duke i segreguar edhe pse kishin talente te ndryshme, ua perkujtone jazz muzicientin Jango Reinhard, i cili me vetem dy gishta i bjerte gitares, sepse duart i kishte te paralizuara. Por, kjo nuk u bere shkase qe ato ta therrasin ”Kingu i Jazz Muzikes”.
– E kur disa grate arrijne moshat e dyzetave, me siguri iu be ne mend sexy aktorja nga Hollyëoodi, e cila ne kete moshe arriti kulmin e karrieres se saj, me plote 71 role.
Eshte ajo Rita Heyëort, e cila, me karrizmen dhe stilin e saj, e sidomos doreza e zeze ne nje krahe dore, lene goje hapur shikuesit me stilin e saj atraktiv. Ketu, duke e mos harruar edhe aktoren tjeter, Ava Gardner.
– Boksin e kuptojme tamam si sport, e asnjehere perleshje private. Kete, me se miri e deshmoi, Tayson Fyrri, edhe ato dy here duke vallezuar ne ring prane dy boksiereve, mandej edhe disa prej tyre ish kampion. Pra, njehere prane Vladimir Klickos, e pastaj edhe prane Anthony Yoshuas ne 2020.
Mos te harrojme ketu edhe Joe Saundersin, te afermit e ”Gypsi Kingyt”, Fyrri, i cili eshte kampion ne peshat e t’mesme t’renda.
– Keto, dhe shume vlera tjera i kam cekur ne shkrime, poashtu edhe ne emisione te ndryshme, por shumica e njerezve per fat te keq, neve ende vazhdojne t’na paragjykojne, sepse;
1. Shumica prej tyre e sheh komunitetin rom si “kafshate perfitimi” ne emrin e tyre, e jo si komunitet i cili eshte i afte per iniciativa te ndryshme per t’mire t’shoqerise.
2. Shumica prej tyre nuk duan te besojne qe, kemi njerez te ndritshem te cilet mund ta udheheqin dhe permisojne kete shoqeri pa pike dyshimi.
3. Shumica e tyre deshirojne t’i shohin romet si ankues, te pavlefshem dhe rob, e jo si model dhe lider!
4. Shumica prej tyre t’vetmen gje qe duan ta dine jane: kontenierat dhe semaforat!
5. Shumica prej tyre e dine, por nuk duan te besojne qe, ka nxenes te dalluar ne klase dhe jane: KRENARIA e shkolles!
6. Shumica prej tyre nuk deshirojne me besu qe, ka studente qe largohen nga ora e mesimit per shkake qe profesorin e zene n’gushte duke bere pyetje e duke permisuar ate!
7. Shumica prej tyre deshirone qe ne t’ndihemi inferior ndaj tyre, e ata superior ndaj nesh!
8. Shumica prej tyre marrin pergjegjesi per te “prezantuar kulturen rome” me tarabuke dhe kenge sokaqeve, edhe pse e dine qe eshte me e pasur, por ju dhemb ta pranojne!
9. Shumica prej tyre nuk deshirojne te besojne qe kemi: edukatore, ekonomiste, juriste, gazetar, profesore, fizoterapeut, aktore…rome
10. Shumica prej tyre deshirojne qe, me ane te etiketimit, nencmimit, perbuzjes te fitojne miliona ne emrin tone.
11. Shumica prej tyre qe punojne me komunitetit rome, mbase orarit punes thone; “shyqyr qe e perfundova orarin me maxhupe”, harrojne qe familjen e mbajne duke punuar me maxhup!
12. Shumica prej tyre kur e sheh nje imazh jo te lakmueshem, bejne sikur ju dhimbsemi, dhe kur na shohin duke zoteruar gjuhen e tyre me mire se vet ata, deshirojne nga xhelozia edhe gishtat e thenjeve me i kepute! … Ata, dhe shume te tjere kane deshire t’na shohin ashtu si vete ata deshirojne, por assesi jo ashtu sic vertet jemi ne!
Ishim, jemi dhe do jemi rom, me gjuhe e kulture, histori e tradite, flamuj e himn.
Por, cfare me shtetin tone?
Po. Bota eshte shteti jone!
Bahtalo 8 Aprili – Lumiako Dive e Romengo
Urime 8 Prili – Dita Boterore e Romeve. / KultPlus.com
Jo më kot një ditë më parë vetë Kryeministri Edi Rama në një postim në rrjetet sociale, vlerësoi Elbasanin si qytetin model në respektimin total të rregullave si pasojë e COVID – 19.
Elbasani ishte qyteti i parë që vendosi rrathët e verdhë në supermarkete dhe në bankat e nivelit të dytë ku kohët e fundit ka pasur radhë të gjata, pasi njerëzit kryejnë shërbimet bankare si edhe bëjnë pazaret e ditës.
Bashkia e Elbasanit e ka kthyer në rutinë çdo ditë edhe dezinfektimin e qytetit, ku mjetet e Bashkisë qarkullojnë në të gjithë rrugët kryesore dhe dytësore duke pastruar dhe dezinfektuar rrugët.
Gjithashtu vetë kreu i bashkisë së Elbasanit, Gledian Llatja, ka angazhuar të gjithë stafin e bashkisë që të shkojnë tek të gjithë pensionistët e vetmuar që t’i vijnë në ndihmë këtyre të fundit për t’i bërë pazaret e ditës, me qëllim që këta të fundit të mos dalin vetë në rrugë.
Sakaq një fushatë e cila ka nisur që në fillimet e shfaqjes së COVID– 19 është edhe shpërndarja e ndihmave humanitare.
Çdo ditë ekipi i bashkisë i mbështetur nga shoqata të ndryshme bamirësie vijojnë shpërndarjen e ndihmave ushqimore dhe medikamenteve tek të moshuarit e vetmuar si edhe tek familjet më në nevojë.
Vetëm në njësinë administrative Bradashesh, operacioni humanitar i kryesuar nga vetë kreu i bashkisë Gledian Llatja u ndal tek të moshuarit që jetojnë vetëm, familjet më në nevojë si edhe tek personat me aftësi ndryshe ku janë shpërndarë 150 pako me ndihma ushqimore, barna mjekësore si edhe bërjen e pazareve.
Edhe një herë Llatja ka bërë thirrjen publike për të gjithë qytetarët Elbasanit më së shumti ata nën 45 vjeç që të ndihmojnë të moshuarit në lagjet e tyre në këto ditë të vështira./atsh / KultPlus.com
Vepra “Kthimi i profetit” ka në total tetëmbëdhjetë tregime. Në vepër ka tregime që për bazë kanë fenë isalme, tregime që demaskojnë brendësinë e njeriut, tregime për lirinë e vdekjen, të cilat sa herë të lexohen zbulojnë diçka të re.
Përmes tetëmbëdhjetë tregimeve autori nxjerr sheshit realitetin e sotëm, keqinterpretimet, gënjeshtrat, arrogancën e krenarinë e qenies njerëzore, përmes ironisë dhe metaforës mundohet ta luftojë unin e brendshëm të njeriut, t’i nxjerr në pah ato vese që tashmë janë bërë përditshmëri dhe madje quhen edhe sjellje normale. Ollurin këto “sjellje normale” e revoltojnë dhe zgjedh që përmes tregimeve të kundërshtojë jo njerëzoren, të zbulojë atë që sot ka kapluar mbarë botën: egoizmin. Egoja është ajo që mbizotëron në qenien njerëzore, do të thotë ta shkelësh atë që është poshtë teje dhe kështu të ndihesh fitimtar. Humbësit gjithmonë janë më të gatshëm për t’u bashkuar thotë Olluri sepse egoja e atij që fiton është në nivelin më të lartë të vetëkënaqësisë dhe humbësi nuk zgjon interes për të.
Përveç që revoltohet ndaj politikës shkelëse, Olluri tregon se asaj i vjen fundi kur populli lodhet dhe bashkohet për të luftuar të keqen. Egoizmi dërgon në shkatërrim, e madje madje edhe në vdekje. Kështu edhe shkrimtari R.R i tregimit “Vdekja e autorit” vdes nga egoizmi, nga krenaria që ndien për veten dhe shkrimet e tij, ndonëse për të është folur shumë pak. Ai këtë e di dhe nga përpjekja për t’u bërë më i miri, ai edhe ngulfatet e humbet në krahët e vdekjes. Realja bashkëvepron me irealen, me imagjinatën e autorit për të dalë jashtë të zakonshmes dhe nëpërmjet dukurive fiktive ndërton skena që tregojnë se bota po merr kahje tjetër. Në një botë “të marrësh” po të jesh i ndryshëm të dënojnë. Sot ai që ka pushtetin, të shkel në atë moment që veprimet e tua nuk i shkojnë për shtat atij. Olluri na lë të kuptojmë se për t’u përshtatur në shoqëri duhet të jesh shurdhë e memec e të veprosh si të gjithë “të marrët” sepse ndryshimi nuk iu konvenon “të fortëve”.
Vepra lufton me pushtetin, me matrapazllëqet e tyre, me shantazhet, me ligësinë e dukuri të tjera të ulta që ata përdorin për t’iu shkuar punët si duan vetë, e po hasën në rezistencë jeta e rezistuesit do të bëhet pothuajse e pamundur, sepse ata ta ndalojnë edhe bukën e gojës, edhe vetë jetën për të qëndruar në pushtet. Po deshe të jetosh duhet të bindesh, e thotë tërthorazi Olluri në tregimin “Kozmosi i një të ndryshmi”. Në vepër shtjellohet edhe ana e brendshme edhe ajo e jashtme e njeriut. Subjektivja me objektiven gërshetohen dhe na japin një finale që nuk e mbron të padrejtin por as nuk i jep një zgjidhje përfundimtare të drejtit, sepse enigma e jetës nuk është zgjidhur deri më sot, dhe pikërisht atëherë kur mendon se ke fituar lirinë, të përzënë nga tufa e kjo të lëndon më shumë se secili dhëmb ujku, secili plumb gjahtari e secila thikë kasapi. “Revolta e minjëve” në të vërtetë është revolta e popullit kundër atyre që po ia zënë frymën, me ndryshimin e vetëm se minjtë e autorit e shijojnë fitoren edhe pse jetë shkurtër, kurse populli i Kosovës ende nuk e ka gëzuar triumfin, ende mbetet nën thembrat e atyre që vrasin secilen qenie që është më e dobët se ata. Përmes personazhit të Feratit në tregimin “Vrasësi i Titos” nxirren në shesh ujditë e paskrupullta që bëjnë pushtetarët për të pastruar terenin e tyre nga kundërshtarët, e Ferati për të mbetur gjallë luan rolin e “të marrit” dhe shan e akuzon shtetin për të zbuluar kush përbën rrezik për këta të fundit: Ferati kishte liri të plotë të tallej dhe t’i shante pushtetarët e kuq. Udhëheqësit e qytetit e mbanin në burg kohë pas kohe, që të mos vërehej ujdia dhe që loja të dukej më bindëse. U duhej edhe pranë të burgosurve.
Dëshira për liri, për jetë, për dashuri, për pushtet, për një arritje sa më të lartë, për barazi, këto e shumë fenomene të tjera shtjellohen nga autori në vepër. Ai analizon jetën e njerëzve të thjeshtë duke i futur shpesh nën kthetrat e “forcave të larta”. Personazhet e Ollurit nuk i përkasin vetëm një shtrese, aty përfshihen: fshatarë, pushtetarë, të ditur e të paditur, personazhe kafshë të cilat personifikojnë qenien njerëzore dhe përmes robërisë së tyre shpalosin robërinë që ka kapluar frymorin njeri. Pjesë nga jeta e personazheve na jepen përmes tregimtarit, që tregon realitetin i cili jetohet çdo ditë. Tregimtari bëhet një, me ngjarjen që e rrëfen herë në vetën e parë e herë në të tretën, duke na nxitur të kërkojmë më në thellësi të tregimeve dhe secili që merr mundimin të lexojë veprën do të gjejë në të pjesë nga jeta e vet. Personazhet e Ollurit shpeshherë na jepen pa emra duke krijuar kështu hapësirë për zëvendësimin e tyre me personalitete që lexuesi ndesh gjatë jetës së përditshme.
Përveç egoizmit, gënjeshtrave, lakmisë e marrëzive të “ të marrëve” autori na përcjell me tregimet e tij edhe mallin për ata që s’i kemi më: Sytë ia shihnin më së shpeshti. Po, po sytë ia shihnin më së shpeshti. Ata sy që ktheheshin orë e çast kah fotografitë e që gjallonin vetëm falë tyre. Njëkohësisht trajton edhe luftën dhe lirinë. Me figurën e babait , eshtrat e të cilit po i kthen në shtëpi protagonisti i tregimit “Kthimi i Babait” simbolizon edhe mijëra të rënë të tjerë që vdiqën në luftë, e që trupat e shumë prej tyre edhe sot vazhdojnë të jenë të zhdukur. Veprën e përfundon me tregimin “Transistori” i cili lajmëron përfundimin e luftës dhe çlirimin e Kosovës, e cila edhe sot pas kaq vitesh lirie gjendet në një luftë edhe më të madhe e të pafund me vetvetën. Përveç luftës, në këtë tregim e shohim edhe dukurinë të cilën Olluri e nxjerr në sipërfaqe gjatë tërë veprës, egon e njeriut i cili në momentin që i bie rëndësia, parapëlqen edhe vazhdimin e luftës vetëm që të mund ta mbajë fronin.
“Kthimi i Profetit” na jep një pasqyrë të qartë për shtresat e ndryshme të shoqërisë, për jetën dhe dukuritë me të cilat po jeton njeriu. Olluri vendos përballë njëra-tjetrës dijen dhe injorancën, frikën dhe ndërgjegjen, jetën dhe vdekjen, lirinë dhe robërinë, dashurinë dhe urrejtjen, marrëzinë dhe bindjen, për të na dhënë përfundimin se të gjitha këto bashkëveprojnë në mënyrë reciproke mes vete, na kthejnë në kohë, na ndihmojnë të jetojmë të tashmen por edhe të shpresojmë në të ardhmen.
(Punimi është paraqitur në lëndën Letërsi aktuale shqipe, në nivelin e studimeve master në Degën e Letërsisë shqipe, Fakulteti i Filologjisë) /KultPlus.com
Shqipëria me pozitën e saj gjeografike ishte gjatë gjithë Antikitetit një nga rrugët e ndërlidhjes së qytetërimit perëndimor me atë lindor dhe në një masë apo një tjetër të dy këto qytetërime duke filluar këtu e 20 shekuj më parë, janë në themelet e qytetërimit Evropian.
Pavarësisht se komponentët lindorë apo perëndimorë dhe ndikimet e tyre vinë duke u zbehur në të dy anët e kontinentit, Gadishulli Ballkanik mbetet gjithnjë një fushë e pranisë së ndjeshme të tyre. Kjo bëhet më e theksuar në shekujt kur vendet e Ballkanit janë në perandorinë bizantine dhe më vonë në atë osmane. Studimet historike dhe ato në lëmin e kulturës materiale i kanë evidentuar më së miri këto dukuri. Një nga rrugët e ndërlidhjes së dy botëve dhe të kalimit të këtyre ndikimeve ishte në territorin e Shqipërisë duke patur si portë kryesore Durrësin dhe arterie të rëndësishme – rrugën Egnatia nëpër Shkumbin. Nuk është e rastit që dhe ndarja e Perandorisë në atë të Lindjes dhe atë të Perëndimit kalon në trevat e banuara nga Ilirët duke patur lëkundje të kufirit sipas rrethanave të veçanta historike. Në jetën shumë shekullore të banorëve të këtyre territoreve, ndodhitë historike pasqyrohen edhe në ndryshimet apo përshtatjen e strukturave administrative kishtare me realitetin e ri e për rrjedhojë edhe në ndërtimet e kultit.
Sulmet barbare dhe ato të popujve sllavë e sidomos këto të fundit, në shekujt VI-VII përmbysin jo vetëm organizimin shtetëror, por sjellin edhe ndryshime të popullsisë në trevat ballkanike duke qënë territoret e sotme të banuara nga shqiptarët në provincat e Dardanisë, Prevalit, Epirit të Vjetër e të Ri ato që i qëndruan këtyre invazioneve. Në këto shekuj të errët për historinë e Evropës e të vështirë në të gjitha aspektet për popullsinë autoktone, dokumentacioni historik është i mangët, po kështu edhe dokumentacioni për organizimin kishtar në këto troje. Një ndihmesë për të ndriçuar historinë japin dhe të dhënat e ndërtimeve të kultit. Ne e kemi trajtuar gjetkë historinë e organizimit të kishës në trojet e arbëreshëve e shqiptarëve dhe këtu duam të përmendim vetëm ato aspekte që dëshmojnë pozitën e veçantë të vendit ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit, midis Romës dhe Kostandinopojës e më vonë midis katolicizmit dhe ortodoksisë. Që nga fundi i shekullit IV kisha e Ilirikut Oriental ishte nën juridiksionin e kishës së Romës, një e drejtë që papati vazhdonte ta kërkonte deri në shekullin e IX, megjithëse në mesin e shekullit të VIII Perandori ikonoktast Konstandini V i përfshiu provincat perëndimore nën Konstandinopojën. Me sa duket kjo nuk u bë me lehtësi dhe menjëherë. Sidoqoftë, në këta shekuj të vështirë Durrësi (Dyrrahion) ka qënë përherë një qendër e rëndësishme peshkopate e me lidhje të forta me Romën. Gjatë kësaj periudhe Durrësi luante një rol të rëndësishëm për ruajtjen e pushtetit bizantin në bregdetin lindor të Adriatikut. Durrësi ishte porti dhe baza më e rëndësishme e Perandorisë në Adriatik, sepse rruga detare detyrimisht kalonte në bregun lindor, i cili kishte kushte të favorshme: e rrihnin erërat e nevojshme për lundrim, si dhe rrymat detare, kishte gjire të favorshëm për t u fshehur në rast furtune dhe kishte ujë të pijshëm. Për këto arsye perandoria nuk u tërhoq nga bregdeti dhe prapatoka, pavarësisht nga rrethanat të cilat bënin që këto territore të lëkundeshin nga vartësia e plotë në autonomi. Në këtë periudhë historike popullsia vendase, sipas ndarjeve të veta krahinore si dhe qytetet e tjera të bregdetit shqiptar, kishte lidhje dhe bashkëpunonte me qendrën kryesore të pushtetit bizantin – Dyrrahun, i cili nuk mund të qëndronte pa një prapatokë që e furnizonte deri dhe me njerëz dhe për më tepër e mbronte në rast rreziku. Nga ana tjetër, krahinat arbëreshe mbroheshin nga Dyrrahu dhe qytetet e bregdetit, të cilat dukej se kishin garnizone të fuqishme.
Pas aneksimit të peshkopatave të perëndimit në Patriarkatin e Konstandinopojës, të dhënat më të plota i kemi në Noticien e Leonit të VI që i takon fillimit të shekullit IX, nga e cila mësojmë se pjesët veriore të vendit nuk ishin përfshirë nën kishën lindore dhe vareshin nga Roma nëpërmjet Kotorit. Po kështu, edhe peshkopatat e territoreve të pushtuara nga Bullgarët vareshin nga Ohri. Kemi për këtë rast dëshmi të pranisë së kishës së Romës që bëhet e qartë në “qortimin” e perandorit Vasili i dytë për metropolitin e Dyrrahut në vitin 1020. Me skizmën e vitit 1054, kjo ndarje bëhet më e thellë, ashtu si vërehet dhe prania e kultit katolik për “Latinët“ e Dyrrahut që shtohet me rënien e Perandorisë Bizantine në 1204 dhe sidomos në periudhën që vijon krijimin e të ashtuquajturës “Mbretëri e Shqipërisë” të Anzhuinëve nga viti 1273-1304 (në pjesët jugore deri në Artë), e shoqëruar me shtrirjen drejt Jugut të territoreve nën vartësinë e krypeshkopatës katolike të Tivarit (Antivarensis). Duhet theksuar gjithashtu që ky kufi ndarës i dy kishave ndryshonte në kohë në vartësi të shtrirjes së pushtetit bizantin në trojet veriore të shqiptarëve apo të pushtimit të territoreve jugore nga Balshajt dhe më vonë Stefan Dushani.
Këto lidhje të karakterit fetar apo të vartësisë administrative me rrënjë që në Antikitetin e Vonë vërehen dhe në ndërtimet e kultit, d.m.th. në përkatësinë në drejtimet e mëdha arkitekturore që zhvillohen në Evropë apo në ndikimet e tyre në elementë të veçantë të formave. Problemin e lidhjeve me arkitekturën perëndimore e shohim në dy aspekte. Së pari, veprimtara ndërtimore e shkollës arkitekturore të bregdetit jugor Dalmatin dhe të Shqipërisë së Veriut, ku mjeshtrat shqiptarë zinin vendin kryesor. Së dyti, kemi ndikimet arkitektonike që takohen fillimisht në Durrës e në Veri (Rubik) e më vonë, gjatë periudhes së dytë, në Shqipërinë e Jugut, në zonat e ulta dhe bregdetare. Grupit të parë i takojnë kisha e Shën Stefanit në Shkodër, kisha e Shën Sergjit e Bakut në Shirgj, Shën Mëria në Vaun e Dejës, kambanorja e kishës së manastirit të Shën Gjonit në Rrashkullë të Shkodrës dhe mjaft ndërtesa kulti, sot të zhdukura krahas fortifikimeve të shumta dhe ndërtimeve të tjera që këta mjeshtra kanë ngritur. Ndërtimet e tyre përfshihen brenda arkitekturës romanike-gotike, sepse edhe në Italinë e Jugut, prej nga ndikohen këto atëlie dhe prej nga, me sa duket, në raste të veçanta merren edhe modelet, nuk kemi arkitekturë të mirëfilltë gotike dhe arkitektura romanike me elementë dhe struktura të gotikut takohet deri vonë. Pikërisht këta elementë dhe forma, do të thoshim të vonuara, janë mjetet e shkollës së Veriut.
Karakteristikat e tyre janë format planimetrike njënefshe, teknika e ndërtimit të mureve me gurë të skuadruar, fillimisht më të gjatë se të lartë, por që gjatë shek. XV priren drejt formave katrore, muret me pilastra që lidhen me harqe të verbër, harqet dhe qemerët me profil të mprehtë, ngritja vertikale e godinës dhe mungesa e kupolave. Me futjen në vendin tonë të urdhrave kishtare domenikane dhe françeskane, ndërtohen disa godina kulti që kanë të mbuluar me qemer vetëm mjedisin e altarit. Të tilla janë katedralja e Shën Stefanit në kalanë e Shkodrës dhe kisha e Shën e Premtes në Çetë të Kavajës. Ndërsa e para i takon shkollës së Shqipërisë së Veriut, e dyta është një ndërtim i ndikuar nga arkitektura perëndimore e Durrësit, ku së pakut që në shek XI dokumentohen kolonitë e Venedikut dhe Amalfit me ndërtimet e tyre të kultit, një popullsi e besimit katolik dhe një kryepeshkopatë katolike në shek. XIII-XV. Me rëndësi të veçantë për këtë problem janë edhe elementë të shumtë të skulpturës arkitektonike (kapitele, friza, pllaka) që datohen nga fillimi i shek. IX deri në shek. XV, si dhe pjesë të harqeve të brinjëzuar të mbulesës së kishës, dëshmi e arkitekturës gotike. Krahas tyre kemi ndërtime të thjeshta, ndërtime të mjeshtrave popullorë, të cilat i takojmë gati kudo në fshatrat e Veriut. Këto, siç e pamë, ishin ndërtime të thjeshta të ndërtuara gjithmonë me gurë, ku harqet e mrehta i takojmë vetëm te dritaret (Shën e Premtja në Pllanë, Shën Kolli në Lezhë) apo te absidat (Shën Mëri, Krujë).
Aspekti i dytë, ai i ndikimeve të arkitekturës perëndimore, shpjegohet me dy rrugë : Së pari, ndikimet që vijnë nga lidhjet e drejtpërdrejta të zonave bregdetare dhe të ulta të Shqipërisë me bregdetin perëndimor të Adriatikut, bregdetin dalmatin dhe Venedikun. Së dyti, nga vendosja në vendin tonë, duke filluar nga shek. XIII, të peshkopatave katolike me anzhuinët dhe feudalët e tjerë perëndimorë në zonat e mitropolisë ortodokse të Durrësit e në Jug të saj. Të tilla janë kambanorja Shën Kollit e Perhondisë, skulpturat e Shën Kollit të Mesopotamit dhe të Shën Mërisë të Pojanit, këto të fundit ndikime nga Raguza dhe Tivari, harqet e mprehtë në Pojan, Berat (Shën Triadha, Shën Mëhilli, çisterna) dhe në Shën Kollin në Kurjan, harqet e varura në korniza në Kurjan, Zvernec, Linzë. Një element me mjaft rëndësi për studimin dhe vlerësimin e kishave është dhe teknika e ndërtimit. Vijueshmëria e ndërtimeve dhe e traditës ndërtimore të së njëjtës popullsi vërehet edhe në këtë aspekt duke qënë ajo një ndër përbërësit më të qëndrueshëm që, në aspektin e formës, lidhet edhe me kërkesat estetike ndaj arkitekturës. Ndërsa në Shqipërinë Veriore dhe të Mesme materiali bazë ndërtimor është guri, në Shqipërinë e Jugut përdoren edhe gurët, edhe tullat, ose të dyja së bashku. Në Veri, guri gëlqeror i papunuar apo dhe i skuadruar është më tepër se material rrethanor, duke
përbërë një traditë ndërtimi që vijon dhe pas pushtimit osman.
Në Shqipërinë e Jugut diku edhe në atë të Mesme, ku ndërtohet në suazën e arkitekturës bizantine, guri është përdorur atje ku ka qënë material rrethanor dhe ku kërkesat estetike e mundësitë materiale kanë qënë të pakta. Dukuri të ndikimeve vërehen dhe në pikturën murale ku janë jo të pakta gjurmët e pikturës bizantine në Veri të Shqipërisë, në varësi të futjes së strukturave kishtare ortodokse si rezultat i përfshirjes në perandorinë bizantine të këtyre trevave. Marrja në studim njëherazi e ndodhive historike (përfshi këtu dhe ndryshimet në kohë në strukturat administrative të kishës) dhe i dukurive arkitekturare, tregon mjaft qartë se Shqipëria, d.m.th.trevat e banuara nga shqiptarët, ka qënë rrugë kalimi ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit dhe urë ndërlidhëse e të dy qytetërimeve. Vija ndarëse e përkatësisë në strukturat kishtare të Romës apo Bizantit, si dhe në drejtimet e mëdha arkitekturare ndryshon në kohë në vartësi të ndodhive historike (lidhjet me struktura shtetërore) apo me përfshirjen në qendra të rëndësishme kishtare. Po kështu,
duke qënë kjo vijë ndarëse “imagjinare” në territore të banuara nga e njëjta popullsi, vërejmë dhe ndikime të formave të ndryshme përtej kësaj vije që shpjegohet me marrëdhëniet njerëzore e tregëtare, lëvizjen e atëlieve dhe mjeshtrave, porosi të sundimtarëve dhe dinjitarëve të kishës etj. Shembujt e shumtë të arkitekturës, elementeve të formës e teknikës së ndërtimit, të dekoracionit (skulptura dhe piktura) dëshmojnë më së miri qënien e Shqipërisë në udhëkryqin e Perëndimit e Lindjes, duke mbetur gjithnjë një popull evropian dhe ndërtimet e shumta të kultit janë një shembull i mirëfilltë.
Duke përfunduar do deshëm të theksojmë se sot, në kushtet e reja politike e me mundësi tejet të mëdha në krahasim me të kaluarën, studimet duhet të thellohen në të dy fushat : histori e organizimit kishtar dhe atë të ndërtimeve të kultit për të patur përfundime më të shumta, më të plota, më të sakta. /Albert Vataj /KultPlus.com
Për më se dy vjet, objekti kryesor i Muzeut Etnologjik i është nënshtruar procesit të renovimit, por kjo nuk e ka ndaluar punën që po bëhej për të sjell në dritë monografinë për të dhe funksionin e tij, shkruan KultPlus.
Instituti Albanologjik i Prishtinës këto ditë ka botuar monografinë, “Muzeu Etnologjik i Prishtinës dhe funksioni i tij”, të autorit Valon Shkodra.
Kjo monografi është rezultat i punës hulumtuese – shkencore disavjeçare të autorit i cili ka treguar për KultPlus që ideja për këtë temë i erdhi gjatë kohës sa punonte në Muzeun Etnologjik të Prishtinës (2006 – 2017).
“Duke e ditur rëndësinë e kësaj teme, vendosa që ta hartoja një material më të plotë i cili do t’iu shërbente vizitorëve, por edhe atyre që dëshirojnë të merren me fushën e muzeologjisë. Mbështetjen e parezervë për këtë temë e kisha nga mentorja ime e studimeve postdiplomike prof. dr. Afërdita Onuzi”, u shpreh Shkodra.
Studimi i paraqitur në këtë monografi paraqet një realitet të punës muzeore në Muzeun Etnologjik të Prishtinës, që nga hapja e tij e deri në ditët e sotme. Por, autori i kësaj monografia është shprehur se për ta përmirësuar më tej këtë punë, është e nevojshme që në të ardhmen të punohet në platforma me bazë shkencore, me bashkëpunim të ngushtë midis etnologëve, muzeologëve, historianëve, konservueseve, restauruesve, dizajnerëve, arkeologëve, pedagogëve, arkitektëve etj.
Kjo monografi përbëhet prej tre krerëve dhe për gjithë këtë punë, autori ka treguar më në detaje.
“Për këtë monografi, krahas materialit të studiuar në muze, konsultimit të literaturës dhe dokumenteve (të publikuara dhe të pabotuara), hulumtimi ynë bazohet në intervista të realizuara me informatorë, me punonjësit e muzeve, vizitorë, zejtarë, artizanë, me banorë lokalë të fshatrave e qyteteve të Kosovës. Për këtë studim kemi realizuar disa ekspedita terreni, si në: Shqipëri, Mal të Zi dhe në Maqedoni. Për materialet të cilat i kam prezantuar dhe kam shfrytëzuar literaturë profesionale të fushës përkatëse, por gjithashtu kam realizuar intervista me informatorë pa dallim gjinie dhe moshe.”
Monografia për Muzeun Etnologjik të Prishtinës është prezantim i vlerave tradicionale të artit popullor të Kosovës. Me hapjen e Muzeut Etnologjik të Prishtinës, qytetarët kanë mundësi që të njihen, për së afërmi me mënyrën e jetesës në Kosovë në periudha më të hershme. Ky muze mund të themi se është shembull për prezantimin dhe promovimin e trashëgimisë kulturore për vizitorë vendorë dhe ndërkombëtarë, është vend i rëndësishëm për edukimin e gjeneratave të reja të cilët vijnë në muze me pedagogët e shkollave, me prindër dhe shoqëri, gjithashtu është vend i kujtimeve, frymëzimit, mësimit dhe kohës së lirë. / KultPlus.com
Këngëtarja me prejardhje kosovare, Dua Lipa, do të dëshironte shumë të luaj në serinë e njohur televizive, “American Horror Story”.
Ylli 24-vjeçar tashmë njihet si një prej muzikanteve më fitimprurëse në botë, por Lipa së fundmi e ka zbuluar lajmin se do të dëshironte shumë që një ditë, të luaj në serinë e famshme të zhanrit horror, transmeton Koha.
Duke folur rreth ambicieve të saj në emisonin “Ask Anything Chat” në IHeartRadio, bukuroshja me famë ndërkombëtare tha: “Vërtetë do të më pëlqente shumë të luaj në serinë ‘American Horror Story’ sepse gjithmonë më kanë pëlqyer personazhet e këtij shou, dhe fakti se në çdo sezonë të serisë ata mund të luajnë role aq të ndryshme nga njëri-tjetri. Thjesht më pëlqejn temat që shtjellohen dhe gjithmonë kam qenë një adhuruese e këtij projekti televiziv.”
Por në planet afatshkurtra, Dua Lipa është e fokusuar në promovimin e albumit të saj të ri, “Future Nostalgia”.
Këngëtarja e pranoi se është ndjerë më e sigurt në realizimin e këtij incizimi, krahasuar me albumin e saj debutues i cili ishte lansuar në vitin 2017.
Ndër të tjera, Lipa ka bërë të ditur se në këtë periudhë vetizoluese si pasojë e pandemisë së koronavirusit, ajo ka zbuluar mënyra të reja për të qëndruar në kontakt me fansat e saj anembanë botës. / KultPlus.com
E kam të vështirë ta kuptoj rëndësinë që i jepet fjalës “kërkim“ në lidhje me pikturën moderne. Simbas meje, në pikturë, kërkim nuk do të thotë asgjë. Të gjesh: ky është problemi. Askujt nuk mund t‘i zgjojë kureshtje një njeri që vështron ngultazi përtokë, duke kërkuar kuletën që rastësia mund ta ketë hedhur në rrugë. Kush gjen diçka, nuk ka rëndësi se çfarë, edhe nëse kërkimi i asaj gjëje s’ishte qëllimi i tij, ai po që na zgjon kureshtjen, pse jo dhe admirimin.
Më kanë akuzuar se kam kryer shumë mëkate: por akuza më e rreme është se unë paskam si qëllim kryesor të punës sime prirjen për të kërkuar. Kur pikturoj, qëllimi im është të tregoj atë që kam gjetur dhe jo atë që po kërkoj. Në art qëllimet nuk janë të mjaftueshme dhe, siç themi ne në Spanjë, dashuria duhet të tregohet me vepra dhe jo me argumente. Vlerë ka ajo që bëjmë dhe jo ajo që synojmë të bëjmë.
Të gjithë e dimë se arti nuk është e vërteta. Arti është një gënjeshtër që na ndihmon të realizojmë të vërtetën, së paku të vërtetën që na është dhënë të kuptojmë. Artisti duhet të dijë mënyrën me të cilën do t’i bindë të tjerët për të vërtetën e gënjeshtrave të tij. Nëse nëpërmjet punës së tij ai arrin të na tregojë vetëm faktin se ka kërkuar dhe rikërkuar mënyrën e realizimit të gënjeshtrave të tij, ai kurrë nuk do mund të arrijë diçka.
Shpeshherë ideja e kërkimit e ka nxjerrë pikturën nga udha, ndërsa artistin e ka bjerrë nëpër stërhollime mendore. Ndoshta ky ka qenë gabimi kryesor i artit modern. Shpirti i kërkimit i ka helmuar ata që nuk i kanë kuptuar plotësisht të gjithë elementët pozitivë dhe përmbyllës të artit modern dhe i ka bërë të përpiqeshin të pikturonin të padukshmen, pra të papikturueshmen.
Ata flasin për natyralizëm dhe kundërvënie ndaj pikturës modene. Do më pëlqente të njihja ndokënd që ka parë një vepër arti natyrale. Natyra dhe arti, duke qenë dy realitetet krejtësisht të ndryshme, nuk mund të jenë e njejta gjë. Nëpërmjet artit ne shprehim konceptimin e asaj që natyra nuk është.
Velázques na ka përcjellë shëmbëlltyrën e njerëzve të epokës së tij: pa dyshim që ata ishin ndryshe nga ç’i ka pikturuar ai, por ne nuk mund të konceptojmë Filipin IV ndryshe nga ç’e ka pikturuar Velázques. Edhe Rubens ka bërë një portret të të njejtit mbret, por duket tjetër njeri. Ne besojmë në atë që ka pikturuar Velázques sepse ai na bind me të drejtën e pushtetit.
Qysh nga origjina, nga primitivët, veprat e të cilëve janë qartësisht të ndryshme nga natyra, dhe deri tek artistë si David, Ingres, e deri dhe Bouguereau, të cilët besonin se e pikturonin natyrën ashtu siç është, arti ka qenë përherë art dhe jo natyrë. Dhe nga pikëpamja e artit nuk ka forma konkrete apo abstrakte, por vetëm forma, të cilat s’janë gjë tjetër veçse gënjeshtra bindëse. Nuk ka dyshim se këto gënjeshtra janë të nevojshme për pjesën tonë mendore, sepse pikërisht përmes tyre ne mund të krijojmë këndvështrimin tonë estetik mbi jetën.
Kubizmi nuk është i ndryshëm nga asnjë shkollë tjetër e pikturës. Për të gjitha shkollat janë të përbashkëta të njejtët parime e të njejtët elementë. Fakti se për shumë vite kubizmi nuk është kuptuar, dhe ka ende sot ka njerëz të cilët nuk arrijnë ta shohin, nuk do të thotë kurrgjë. Unë nuk di të lexoj në anglisht. Një libër në anglisht për mua është një libër i bardhë. Por ama kjo s‘do të thotë se gjuha angleze nuk ekziston. Përse duhet të qortoj ndokënd, veç vetvetes, nëse nuk arrij të kuptoj diçka rreth së cilës nuk di kurrgjë?
Shpesh dëgjoj të shqiptohet fjala evolucion. Më kërkojnë të shpjegoj se si evoluon piktura ime. Për mua, në art nuk ka të shkuar apo të ardhme. Nëse një vepër arti nuk mund të jetojë përngahera në të tashme, nuk duhet të merret në konsideratë. Arti i grekëve, i egjiptianëve, i piktorëve të mëdhenj që jetuan në kohë të tjera, nuk është art i së shkuarës. Mbase sot është më i gjallë nga ç’ka qenë ndonjëherë. Arti nuk evoluon vetvetiu, idetë e popujve ndryshojnë e bashkë me to ndryshojnë edhe mënyrat e shprehjes. Kur dëgjoj të flitet për evoluimin e ndonjë artisti, më duket sikur njerëzit e shikojnë atë në këmbë midis dy pasqyrave që riprodhojnë shëmbëlltyrën e tij në sasi të panumërt- e që kundrojnë edhe shëmbëlltyrat vijuese të pasqyrës tjetër si të ardhmen e tij- teksa shëmbëlltyra e tij e vërtetë ndodhet në të tashme.
Ndryshimi nuk do të thotë evolucion. Nëse një artist ndryshon ekspresionin e tij, kjo do të thotë se ai ka ndryshuar vetëm mënyrën e tij të të menduarit, gjë që mund të jetë për më mirë ose për më keq. Mënyrat e shumta që kam përdorur unë nuk duhet të konsiderohen si një evolucion apo si shkallë që çojnë drejt një ideali të panjohur të pikturës. Gjithë ç’kam bërë ka qenë gjithnjë për të tashmen, me shpresën e të mbeturit përherë në të tashmen.
Kur kam gjetur diçka për të shprehur, e kam bërë pa menduar për të shkuarën apo të ardhmen. Nuk besoj se në mënyrat e mija të ndryshme kam përdorur elementë rrënjësisht të ndryshëm; nëse objektet që kam dashur të shpreh më kanë propozuar mënyra të ndryshme ekspresioni, unë nuk kam ngurruar fare t’i përdor. Unë nuk kam bërë as eksperimente e as prova. Kur kam diçka për të thënë, e them në mënyrën që më duket më natyrale. Motive të ndryshme kërkojnë në mënyrë të pashmangshme metoda të ndryshme ekspresioni. Kjo nuk do të thotë evoluim apo ecje përpara, por përshtatje e idesë që duam të shprehim me mënyrat e shprehjes së kësaj ideje.
Arti kalimtar nuk ekziston. Në historinë kronologjike të artit ka periudha që janë më pozitive dhe më të plota se të tjerat; kjo do të thotë vetëm se ka periudha në të cilat ekzistojnë artistë më të mirë se në periudhat e tjera. Nëse historia e artit do mund të paraqitej në mënyrë grafike, ashtu siç veprohet me digramat që shënojnë ndryshimet e temperaturës së të sëmurit, do viheshin re të njejtat linja që ulen e çohen, duke provuar kështu që në art nuk ka ngjitje dhe përparim, por shënohen do lloj uljesh e ngritjesh si në çdo tjetër fushë. E njejta gjë ndodh edhe në punën individuale të një artisti.
Shumë njerëz mendojnë se kubizmi është një art kalimtar, një eksperiment që nuk mund të sjellë rezultate të mëtejshme. Ata që mendojnë kështu nuk e kanë kuptuar. Kubizmi nuk është një farë apo fetus, por art që trajton një shkallë formash parësore, dhe kur një formë realizohet shfaqet aty për të jetuar jetën e saj. Një lëndë minerale që ka një formë gjeometrike nuk është bërë për qëllime kalimtare; ajo është aty për të mbetur dhe mbetur përherë në formën e saj; nëse duam të zbatojmë në art ligjet e evolucionit dhe të transformizmit, atëherë duhet të pranojmë që gjithçka është kalimtare. Por, në të kundërt, arti nuk hyn në këto absolutizma filozofike. Në qoftë se kubizmi ishte art kalimtar, unë jam i bindur se e vetmja formë që do mund ta pasonte kishte për të qenë një formë tjetër e kubizmit.
Janë bërë përpjekje për ta shpjeguar kubizmin nëpërmjet matematikës, trigonometrisë, kimisë, psikanalizës, muzikës, e kushedi ç’gjëje tjetër. E tërë kjo s’ka prodhuar send tjetër përpos letërsi, për të mos thënë “pa kuptim“, dhe ka sjellë rezultatin e keq të verbimit të njerëzve përmes teorive.
Kubizmi ka qëndruar përherë brënda kufinjve të pikturës, duke mos mëtuar kurrë të dalë jashtë saj. Vizatimi, piktura dhe ngjyra janë mirëkuptuar dhe përkushtuar në kubizëm po me të njejtin shpirt dhe mënyrë siç janë mirëkuptuar në shkollat tjera. Kohërat tona mund të jenë të ndryshme sepse ne kemi ndërkallur në pikturë objekte dhe forma të panjohura më parë, kemi hapur sytë mbi gjithë çfarë na qarkon, e edhe mendjen.
Formës dhe ngjyrës u kemi dhënë kuptimin e tyre të veçantë gjer ku kemi arritur ta shohim. Në objektet tanë ruajmë harenë e zbulimit, kënaqësinë e së papriturës; vetë objekti ynë duhet të jetë një burim vëmendjeje. Por ç’dobi ka vallë të flasim rreth asaj që bëjmë, në një kohë kur të gjithë mund ta shikojnë, nëse duan?
Një grua 101-vjeçare nga Gjermania ka ikur nga shtëpia e të moshuarve në përpjekje për ta vizituar vajzën e saj për ditëlindje, njoftoi policia gjermane.
Sidoqoftë, zyrtarët e ndaluan atë pasi kishte arritur të largohej përmes daljes emergjente në shtëpinë për kujdes ndaj të moshuarve në pjesën veriore të Gjermanisë.
Policia e qytetit Brunsëick u lajmërua për rastin pasi zonja e moshuar e kishte humbur rrugën përderisa po mundohej ta gjente shtëpinë e vajzës në periferi të qytetit, shkruan “Daily Mail”, transmeton Gazeta Express.
Ndonëse ajo u tha policëve se jeton bashkë me vajzën, zyrtarët policorë dyshuan se e moshuara nuk është duke e thënë të vërtetën.
Kur ata e dërguan te shtëpia e vajzës, vajza e saj i tregoi policisë se nëna kishte filluar t’i banonte në shtëpinë e të moshuarve para dy jave.
Zonja e moshuar kishte mundësi që ta shihte vajzën vetëm përmes xhamit të veturës së policise, sepse u dërgua përsëri në shtëpinë e të moshuarve.
Shtëpitë e të moshuarve në Gjermani janë mbyllur për vizitorë si masë për parandalimin e përhapjes së koronavirusit. / KultPlus.com
“Kur nga gjumi do te zgjohesh dhe nuk do te shohësh me diellin: O do të kesh vdekur [por jo ti je i pavdekshëm] O je Dielli vetë!” – Jim Morrison
-Te shkruash për të madhin Dritëro, është shume pak, pasi vepra e tij madhore e voluminoze me vlera te pasura e te pakrahasueshme për te sotmen e te ardhmen e kombit tonë e te njerëzimit, është një thesar i çmuar kulturor, ne plejadën e shkrimtareve moderne, të erës se re.
Dritëro Agolli, kolosi gjiganti, gjeniu i letrave shqipe, Homeri i gjallë e i vërtetë, jo vetëm i Shqipërisë por i mbarë qytetërimit modern, që ka bërë epokë, në kufijtë e dy shekujve, e që i ka kënduar tërë jetën njeriut si qenia me e pasur e planetit, qytetarit modern e te civilizuar, shqiptarit, vendlindjes e shoqërisë, me te gjitha plagët e saj, e që i ka thurur himne poetike Shqipërisë një hallemadhe shekullore, si një Iliadë e ditëve tona, me vlera madhore, një vend i vogël, por me një komb te madh e ne zemër te Europës.
Duke biseduar me një nga mësueset amerikane Mrs. Joenn, këtu ne Amerikë, kur shkonin ne shkollë për anglisht iu lutem asaj, por edhe vetë ajo ishte e interesuar për Shqipërinë, veçanërisht për letërsinë, një hulumtuese për autorët tanë e krijimtarinë e tyre sa njihen e sa janë te përkthyer në gjuhet e huaja, si Gjergj Fishta, Naim Frashëri e vëllezerit e tij, Mjeda e Çajupi, De Rada e Asdreni, Migjenin, e te tjerë të ditëve tona.
Ajo pas një jave na përmendi, Faik Konicën, Fan Nolin në anglisht, Sejfulla Maleshovën në frëngjisht, Petro Markon në spanjisht e të tjerë. Më të përkthyerit në disa gjuhë të huaja janë Ismail Kadare e pastaj vijnë me rradhë Dritëro Agolli e të tjerë.
Për këtë ajo kish lexuar nga një poet i huaj, i cili thoshte se është një nga poetët [për Diritero Agollin] më të mëdhenj popullorë të Shqipërisë, një Homer i gjallë i Ballkanit”! Ai mbetet një poet i dalë nga balta e tokës nga shpirti i saj, “një plis i saj” siç thotë vetë. Një talent gjigand, dhunti e mençurisë njerëzore, një gjeni i letrave, i ndjenjave shpirtërore, i fjalës së artë, që flet me gjuhën e zemrës, një lider urtësie i paqes mbitokë, një qytetar i thjeshtë shqiptar, vëllai i gjithë vëllezërve. Rallë gjen në botë një shkrimtar, një gazetar që ta ketë shkelur pëllëmbë për pëllëmbë vendin e tij e që të jetë ulur me ta për të qarë hallet e varfërisë, si hallet e shtëpisë, e pastaj të shkruajë e t’i ngejë ata në pediestal, personazhet e veprave te tij, një Milosao i ditëve tona.
Një mendjenditur e trim, rrallë bashkohen këto dy cilësi tek një njeri, për të drejtën, për paqen. Poeti i historise së Shqipërisë së shenjtë të shtrenjtë, të lashtë e etnike, të pasur e krenare për ccdo kombas. Një ndër liderët e demokracisë së vjetër e të re, udhëheqësi shpirtëror i masave të ulëta e të mëdha të popullsisë që kanë bërë e bëjnë historinë e kombeve e të shteteve të planetit tokë. Prandaj jemi krenarë dhe e therrasim babai i letërsisë së re e moderne, i letërsisë e i poezisë popullore, i madhi Dritëro!
…Ai është një muze i gjalle tipik i popullit shqiptar, me krijimtarinë e tij voluminoze e të pashtershme, një shiptar i menccur, trim e paqedashës, për liri, paqe e demokraci, shembull për tërë njerëzimin e sotëm e të brezave të ardhshem. Ai është një artist i kalibrit botëror, që me gjuhën e penës, ka lëvruar të gjitha llojet e gjinitë e letërsisë, të artit të madh të popullit, njohës i thellë e realist, që kritikët më me zë e kanë vështirë ta kategorizojnë, shkrimtar apo gazetar, publicist, poet e apo prozator, novelist apo romancier, komedian apo fabulist, dramaturg apo skenarist filmash që producentë më famozë sot në botë, do ta kishin zili të prodhonin filma me skenarët e tij poetike e letrarë për jetën njerezore e realiste, e jo të fabrikuar. Këto janë vetëm disa vlerësime nga një qytetari i thjeshtë të një lexuesi, të një ish nxënësi e studenti të tij që tërë jeten s’mund të ndantë së lexuari librat e tij. Ato sihin si buka që hamë.
Krijimtaria e poetit është si një ushqim i shpirti, që as mundet të krahasohet. Ajo ka marrë vlerësimet e njerëzve të medhenj, liderëve e personaliteteve të letrave e të letërsisë, të kritikës e të historisë botërore. Dritëro Agolli bashkë me bashkëkohësin e tij, Ismail Kadare jane dy koloset më të medhenj të letrave shqipe, të letërsise moderne botërore, që po bëjne epokë në kufijtë midis dy shekujve, të cilët meritojnë vëmendjen e interesin e Çmimit Nobel, pavaresisht se janë të dy binjakë të historisë, apo nga një vend i vogël, apo se fama e tyre zbehet nga hija e megallomaneve.
Le t’i lëmë vlerësimet tona, le të gjykojë historia e brezat të ardhshëm, por as edhe ne bashkëkohesit e tij, s’duhet të rrimë gojëmbyllur. Le të zbresim me këmbët në tokë, si një poet gjeni, flala e tij në poezi, në varg, është si notë e një pentagrami pa mbarim, ai këndon, nuk shkruan, flet shpirti, zemra e tij, prandaj ai është i lexueshëm e i kuptueshëm, komunikues me masat e gjera të popullsisë, me hallet e tyre, për brengat e veta.
A nuk i thuri ai Himn Shqipërisë, në poemën madhore, më mirë se kushdo tjeter deri më sot, që është më shumë se një dokumente me vlera historike sesa letrare, një thesar i pasur e i trashëgueshem, kulturor e artistik, moral e politik, për ne sot bashkëudhëtaret e tij, por edhe për brezat që do të vijnë.
As i kendoi ai baballareve si asnje tjeter, si një birbesnik i saj, duke na dhene një mesazh edhe për te ardhmen, për dashurine, respektein e krenarin për prinderit tonë te shtrenjt. një filozof, një sociolog që mbron shoqerine e sotme, duke ruajtur familjen e prinderit, si berthama esaj, e paprekshme, si një progres për shoqerine ne te ardhmen. Ai është një shkrimtar shume dimesional, një gjeni i vertete që ka skalitur e pikturuar shpiritin e njeriut e kesaj qenie me te larte njerezore As është ai një shkrimtar i madh që ruan e dashuron origjinalitetin, vendlindjen, e i kendon asaj me pasion, e ne menyre brilante si një kengetar ze embel, Devollit, ne poemen e tij te dashur edhe për vete poetin, ”Devoll, devoll” duke e ngritur në pediastal atë e devolliun në një monument madheshtor, një obelisk yjnor….
As është ai një shqiptar, nj devolli me taban, e tepër krenar për vendlindjen duke deklaruar se është devolli, se kjo toke, kjo fushe, ky lume, keta fshatare bujq mjeshtra, keta baballare e nena mjeshtra te medhenj artiste e punetore, e bene ate shkrimtar, kjo toke, ky plis, e që vete e deklaron çdo here e prehet për te e për ata. As është ai devolli, ai shqiptar, kur thotë për lumin e vogel Devoll, për gurgullimen e tij, që është me forta se ajo e lumenjeve me te medhenj te botes, se Nili, se lumenjte e Rusise e te Amarikës.
As është ai një patriot e atdhetar i madh, edhe kur thotë që deshira ime ka qene te behesha mesues, profesor që te mesoja femijët e fshatit, tua mesoja gjuhen e bukur shqipe që s’ka me te bukur ne bote se ajo. [Këtë dëshirë ia plotesouan me qindra e qindra mesues që sherbyen jo vetem ne fshatin e tij por edhe ne fshatra te tjere te Devollit[ashtu sic ndjehem edhe une krenar e modest që kam shërbyer ne shkollen e Menkulasit disa vite, si mesues i gjuhes e i letërsisë duke i mesuar niperit e mbesat e tij], Si një shkrimtar i vertete, ai ngrihet, me lart se poltikat e sistemet, se i tillë është shkrimtari, sic pohin edhe ai vete, një qeniee vecante.
Shkrimtaret e artistet nuk i përkasin sistemeve e politikave, por historise, e, ata ndikohen vetem nga rymat e epokat letrare që jetojne, sic është edhe ai një shkrimtar i ndikimeve letrare e te autoreve të lindjes e te të perëndimit e as nuk duhet ngatërruar me atë punen e rëndomte si qytetar, për të marre një rroge, për t’u ushqyer e për t’u veshur, për te ritur femijet, duke i sherbyer një shteti a një bisnesi, një partije a një pronari, se ne fund te fundit sic thte edhe fjala e urtë popullore shqipe, një pervoje e mencurise shekullore, njeriu matet nga puna, nga veprat e jo nga guna….
As është Dritero Agollinje parashikues i mencur i te ardhmes, Vetem njerin krijim të tijin të përmendim romanin “Shkëlqimi i e rënia e zotit Zylo” që ironizon e satirizon me një humor te thelle grotesk, personazhet e situatat, na pershkruan hapur s’eshte shume veshtire për te kuptuar, renien e mbarimin e te ashtuquajturi sistem socialist-komunist, jo vetem ne Shqiperi por edhe ne Europe ne te gjithelindjen. për ne vishocaret ka vlera specifike, pasi Dritero Agolli, si shume artistë e shkrimtarë të Shqiperise si Fatmir Gjata, Dhimiter Shuteriqi, Sterjo Spase, Sotir Andoni e të tjerë, kanë ardhur e vizituar në fshat, kanë ndenjur, jo vetëm me ditë e javë por me muaj të tërë që bënin punën prodhuese, duke u miqësuar aq shumë me fshatarët e duke u bërë si banorët e saj.
Mbajmë mend ne femijte kur rendnim pas një traktori me goma që kish erdhur për here te pare ne shqiperi dhe e mesonte Driteroi, sa mire ngiste, e mesoi, menjehere, pa le kur shruanin për Vishocicen, për ne, ne shtypin e kohes sa kenaqesi ndjenim e mbureshim me te.. Me krijimet, me artikujt e shumte ne shtypin e kohes, dhe me fjalen e gjalle, ai bie me force kembanave dhe jep alrmin për shkaterimin e sistemit te vjeter e për kalimin paqesor ne sistemin demokratik duke u bere keshtu një nga lideret e aktivistet kryesore e te mencur te demokracise, që me pas do te behet edhe kryetari parlamentit te pare demokratik ne shqiperine re.
Ai mbete një pishtar udherefyes i mendimit demokratik dhe i urtesise popullore në të gjitha proceset demokratike e ato te tranzicionit, duke qene realist i cilter, i guximshem e i hapur, e largpames për te ardhmen, një lider i paqes e i pajtimit kombetar e mbare boterore.. Le te gjendemi prane, mendimit e fjales se tij sa e kemi gjallë, megjithese ai na ka lene testamentin e tij, amanetin e tij nepermjet vepres e krijimtarise se arte e te pasur me vlera te medha kombetare, që mund te krahasohet me një thesar perrallor për Shqiperine.
Le te hedhim pas perden e herret që jetoi dhe krijoi poeti, dhe te gjykojme e te vleresojme krijimtarine e tij, si një pasuri me vlera kombetare, për kulturen, letersine, artin dhe historine ne teresi. për te gjitha këto që përmenda si një qytetar e lexues i veprave te tij, mendoj që jane vleresime te thjeshta e modeste për te, te krahasuar nga vleresimet e kontributet e tij për Shqipërinë e për paqen në botë, nëpërmjet letërsisë, krijimtarisë së tij madhështore e shumë të pasur botërore, nga ato të autoriteteve e personaliteteve të larta, e të liderëve botërorë.
Kam mendimin qytetar, si një bashkeudhetar me te, që po ben epoke ne kufijte e dy shekujve, te koheve moderne, me rastin e ditelindjes se tij, është ne nderin, kënaqesinë e krenarinë tonë kombetare, për t’i bere një shërbesëte vogel poetit e kombit, Shqipërisë, në krahasim me atë trashëgimi të pasur që po na le, ku mediat duhet të thonë më shume fjalën e tyre.. Sot,pas vdekjes se ti ,e kujtojmë me krenari, me atë mendje të ndritur e largpamëse, duke i treguar edhe një herë Europës plakë, e botës së qytetëruar, se nga ky truall e vatan kanë dalë gjeni e njerëz të mëdhenj që kanë bërë e bëjnë epokë, histori për të mirën e njerëzimit e paqen në mbarë botën. I perjetshëm në histori, i paharuar në ardhëmërinë e brezave. /KultPlus.com
“Jam rritur dhe mësuar që të tregoj respekt. Jam mësuar që të trokas përpara se të hap një derë. Të them përshëndetje kur hyj në një dhomë. Të them ‘Të lutem’ dhe ‘Faleminderit’, dhe të kem respekt për më të moshuarit. Nëse u nevojitet, do i lija të tjerët ta merrnin vendin tim. Të them “Po zotëri” dhe “Jo zotëri”, dhe të ndihmoj të tjerët kur u duhem, jo të rri në skaje e të shoh. Të mbaj derën për personin që është prapa meje, të them “më falni” kur nevojitet dhe të dua njerëzit për ata që janë, dhe jo për atë që unë mund të marr prej tyre. Më e rëndësishmja, jam rritur dhe mësuar të trajtoj njerëzit pikërisht ashtu si do të doja të trajtohesha unë nga të tjerët. Quhet respekt.” / KultPlus.com
Filozofia e Gautama Buddhas ka themeluar religjionin e quajtur “Budizëm” dhe i cili priret të kundërshtoj shumë nga ato të cilat ne në perëndim i kemi mësuar. Pas shumë viteve të shpenzuara në meditime, ai e kuptoi se fiksimi dhe lakmia dërgojnë në palumturi. Ai besonte se ndriçimi ose “Nirvana” arrihet kur mendja bëhet e mëshirshme, e çliruar nga fiksimet dhe e fokusuar në të tashmen.
Ai e shpenzoi të gjithë jetën e vetë duke i mësuar të tjerët se si ta çlirojnë veten nga dhimbja dhe ta jetojnë një jetë të mëshirshme, pa frikë dhe plotë kënaqësi.
Më poshtë i keni 25 thëniet më të bukura nga Gautama Budhha:
Mbi të tashmen “Mos harro në të kaluarën, mos ëndërroo për të ardhmen, por fokusoje mendjen në të tashmen.” “Sekreti i shëndetit për mendjen dhe trupin nuk qëndron në vajtimin për ta kaluarën e as në brengosjen për të ardhmen, por në të jetuarit mençurisht dhe me zell në të tashmen.” Mbi arritjen e ndriçimit “Askush nuk na ruan neve. Askush nuk mundet dhe askush nuk duhet. Ne vetë duhet ta ecim shtegun.” “Një njeri nuk quhet i mençur vetëm sepse flet përsëri e përsëri; por nëse ai është i qetë, i dashur dhe i patrembur, atëherë ai me të vërtetë mund të quhet i mençur.” “Dëlirësia ose papastëria varen nga vetë personi. Askush nuk mund ta njollosë ose ta pastrojë dikë tjetër.” “Ashtu sikur gjarpëri që e zhvesh lëkurën e vetë, ashtu edhe ne vazhdimisht duhet të zhvishemi nga e kaluara jonë.” “Paqja vjen nga brenda. Mos e kërko atë nga jashtë.” “Lumturia kurrë nuk do të vijë tek ata që dështojnë ta vlerësojnë atë që tashme e kanë.” Mbi dashurinë “Dashuria e vërtetë lind nga mirëkuptimi.” “Ti, vetë, më shumë se sa çdokush tjetër në univerz, e meriton dashurinë tënde.” Mbi mendjen “Asgjë nuk është me pabindur se sa një mendje e padiciplinuar, ndërsa asgjë nuk është me e bindur se sa një mendje e diciplinuar.” “Ne jemi të formësuar nga mendimet tona; ne bëhemi ashtu siç mendojmë. Kur mendja është e çiltër, kënaqësia të përcjell si një hije e cila kurrë nuk të braktis.” Mbi zemërimin “Ju nuk do të ndëshkoheni për zemërimin tuaj. Ju do të ndëshkoheni nga zemërimi juaj.” “Të mbash zemërim është njësoj sikur të kapësh një thëngjill të nxehtë me qëllimin që ta hudhësh në drejtim të dikut tjetër, por jeni ju ai që digjeni.” Mbi dhembshurinë “Nëse dhembshuria jote nuk e përfshin edhe veten tënde, atëherë ajo nuk është e plotë.” “Me qindra qirinjë mund të ndizen nga flaka e një qiriu të vetëm, dhe prap jeta e atij qiriu nuk do të pakësohet. Lumturia kurrë nuk zvogëlohet duke u shpërndarë.” “Urrejtja kurrë nuk mund të mposhtet me urrejtje. Urrejtja mposhtet me dashuri. Ky është një ligj i pandryshueshëm.” Mbi mendjen “Më e mirë se njëqind fjalë boshe, është një fjalë e vetme që sjell paqe.” “Cilatdo fjalë që ne i shqiptojmë, duhet të përzgjidhen me kujdes sepse njerëzit i dëgjojnë dhe ndikohen nga to, për të mirë ose për të keq.” Mbi idetë “Një ide e cila është zhvilluar dhe është vënë në veprim, është shumë më e rëndësishme se sa ideja që ekziston vetëm si ide.” Mbi vuajtjen “Dhimbja është e sigurtë, vuajtja është opsionale.” “Duhet të kesh dhembshuri për të gjitha krijesat, si ato të pasurat ashtu edhe ato të varfërat; secila nga ato i ka vuajtjet e veta; disa vuajnë tepër shumë, disa tepër pak. /KultPlus.com
“Ce soir” ka botuar, të premten e 23 dhjetori 1949, në faqen n°6, një shkrim në lidhje me historinë e veçantë të një futbollisti shqiptar, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Bashri Kavaja (Futbollisti pa gishtat e këmbëve)
Personalitet n°1 në Shqipëri
“Kombëtarja shqiptare sapo ka përfunduar serinë e parë të ndeshjeve ndërkombëtare ku barazoi (1 – 1) me Rumaninë në Bukuresht, humbi me rezultat të ngushtë (2 – 1) ndaj Polonisë në Varshavë, dhe mori barazimin pa gola (0 – 0) me Bullgarinë në Sofje. Një rekord i shkëlqyer për këtë formacion të ri të një vendi që ka vuajtur rëndë nga lufta.
Një nga lojtarët e saj më të mirë është Bashri Kavaja, mesfushor. Ai nuk ndalet kurrë dhe pasimet e tij janë tepër të sakta. Ky atlet nga Shkodra ka një meritë të dyfishtë.
Ai luan, në të vërtetë, me këpucë (atlete) ortopedike. Kavaja kreu detyrën e tij kundër pushtuesve nazistë dhe fashistë në radhët e partizanëve. Këmbët e tij ngrinë gjatë dimrit të tmerrshëm të 1944, ndërsa ishte roje në një post malor.Atij iu desh t’i prisnin të gjithë gishtat e këmbëve. Kavaja nuk u dorëzua kurrë. Ai ndoqi kurset e riedukimit (fizioterapi) dhe mësoi sërish të luante futboll.
Tani ai gjuan me të dyja këmbët dhe vrapon si të gjithë partnerët e tij.”
Këngëtari italian i operës, Andrea Bocelli, ndryshe i njohur si një nga tenorët më të famshëm në botë, do të performojë në katedralen e zbrazët të Milanos, “Duomo”, të dielën më 12 prill. Koncerti i cili do të transmetohet live konsiderohet si simbol i dashurisë, shpresës dhe shërimit, në këtë kohë të pandemisë së koronavirusit e cila e ka goditur rëndë shtetin e Italisë.
Bocelli në këtë interpretim do të shoqërohet vetëm nga instrumentisti, Emanuele Vianelli, i cili do t’i bie një prej organove më të mëdha në botë.
Koncerti në fjalë do të transmetohet live në kanalin e tenorit Bocelli, në platformën muzikore YouTube, të dielën në ora 17:00, transmeton Koha.
“Jam i nderuar dhe shumë i lumtur t’i përgjigjem pozitivisht ftesës së qytetit të Milanos, për të performuar në katedralen ikonike ‘Duomo’. Unë besoj në fuqinë e lutjes së përbashkët. Unë besoj në festën e Pashkëve e cila e simbolizon rilindjen dhe të gjithë ne, pavarësisht a jemi besimtarë apo jo, kemi nevojë për këtë,” citohet të ketë thënë Bocelli.
Italia që vazhdon të jetë në karantinë, e ka pësuar një prej goditjeve më të mëdha në botë nga COVID-19, si pasojë e së cilës rreth 16.523 njerëz e kanë humbur jetën dhe afërsisht 133.000 të tjerë janë prekur nga kjo sëmundje. Milano dhe regjioni në rrethinë Lombardy, janë më të ndikuarat nga kjo pandemi. / KultPlus.com
Dhe ç’është përmbylltas “provincializmi?” Si nje pamundesi ( ose kundershtim ) per ta pare kulturen tone ne nje kontekst te gjere. Jane dy lloje provincializmi; i vendeve te medhenj dhe te vegjel. Vendet e medha te sjellin neper mend idene e Getes per “literaturen boterore,” kjo letersi duket aq e vetemjaftueshme sa te mos kete kurrfare interesi per ate qe shkruhet tjeterkund. Kazimires Brandi shkruante ne Shenimet e Parisit; 1985- 87; Studentin francez e ndan nje hendek i madh me studentin polak, i pari mund ta kaperceje ate, sepse kultura e tij i permban pak a shume te gjitha aspektet, mundesite dhe fazat e evolucionit boteror.
Vendet e vogla jane gati te mbyllura per kontekstin e gjere, me mundesi shkaqesh kundershtuese, nga nje ane kane nderim per te, e nga ana tjeter iu duket sikur kane te bejne me dicka te huaj, ndonese i njejti qiell iu rri mbi krye, po distanca duket kaq e madhe, gati e paarritshme, si nje realitet ku ekziston vetem nje lidhje e vogel me letersine e tyre nacionale. Vendi i vogel te krijon bindjen se vetem kjo hapesire e ngushte eshte dhene per ty. Te qendrosh me syte e ngulur pertej kufijve te atdheut per t’iu bashkuar kolegeve neper ekstraterritorin e pafundem te artit, eshte marre per shperfillje te vlerave te vendit tend, si shenje perbuzjeje per te. Dhe kesisoj ne vendin e vogel shpesh kaplohesh prej situatave te pakendshme, mbijetesa aty behet e rrezikshme, je aq i ekspozuar ne qendrimin tend, sa nuk gjen kurrsesi asnje lloj justifikimi.
Franc Kafka flet per kete ne Ditarin e tij; nga kendshikimi i literatures se nje vendi te madh, ai ka parasysh ketu Gjermanine, Kafka qemton ne letersine Jidishe dhe Ceke; Nje vend i vogel, shkruan ai, ka respekt te madh per shkrimtaret e tij, sepse ata e nderojne ate ” ne mes te nje bote armiqesore, qe na rrethon,” gjithashtu per nje vend te vogel, letersia eshte “nje ceshtje shume me pak e rendesishme se sa ” ceshtja e nje populli” dhe kjo marredhenie midis letersise dhe popullit behet kaq lehtesisht e kuptueshme, ” sepse ajo perhapet si nje aliazh kryq e terthor vendit nen diktatin e parrullave politike.” Qe ketu Kafka arrin ne nje tjeter perfundim; ” Cfare vjen prej letersise se vendeve te medhenj gjen ketu nje nivel te ulet, strukturen e nje konstitucioni pa themele te qendrueshem, afermendsh krejt te parendesishem, prandaj duket sikur sjell me vete shkelqimin lebyres, qe te habit, provokon nje furi te befte interesi e grishjeje te forte, e cila nuk sjell asgje me shume se nje medyshje per jete a vdekje.”
Keto fjalet e fundit me kujtojne koret e famshem te Smetanes ( kompozuar ne Prage me 1864 ) pikerisht ajo pjesa; Gezo, gezo, o korb grykes, nje gosti te pret, shpejt ti do te shpallesh armik i vendit tend.” Si mund qe nje kompozitor i madh te shfaqe ne nje shkalle kaq siperane idiotesine e nje gjakatari? Mos kish pasur dicka te erret ne rinine e tij? Jo, fale zotit, ai ishte vetem dyzete vjec. Dhe ne kohen tone, cfare kumti sjell duke shpallur; “tradhtar i vendit tend?” Sot eshte bere e rendomte qe dikush qe shoqerohet me banda te komanduara t’i beje gropen bashkeqytetareve te tij. Jo vetem kaq; po ” tradhtar” eshte ai çeku qe le Pragen dhe shkon ne Viene te gjeje qetesi ne atmosferen e jetes gjermane. Dje Kafka shkruante per ate qe ndodh ende diku ne vendin e madh qe “provokonte nje furi te befte interesi e grishjeje te forte, e cila ne vendin e vogel nuk sillte asgje me pak se nje medyshje per jete a vdekje.
Lidhja e ngushte e artistit me fatet e kombit, shnderrohet ne nje kontekst te vogel terrorist, duke i vene vulen e vrazhdte te tendences rolit te artit ne vendin e tij. Une nxorra nga nje shaptilograf i vjeter ca kopje te leksioneve mbi kompozicionin qe Vinsent d’Indi kishte mbajtur ne shkollen e muzikes ne Paris, prej nga kish dale nje gjenerate e tere kompozitoresh Franceze ne vitet e hershem te shekullit te njezete. Atje kishte disa paragrafe ku flitej per Smetanen dhe Dvorzhakun, vecanerisht per dy kuartete te Smetanes. Cfare shkruante ai? Permendte vec nje term ne variacione te ndryshme; “Ky folk-stil ne muziken e tij eshte frymezuar nga kenget dhe vallet popullore” Dhe asgje me. Asnje lloj interpretimi, zberthimi teorik, kur dihet qe mbeshtetja ne muziken popullore ndeshet kudo, te Hajdn, Shopen, List, Brahms; kurrfare perimtesie vetjake ne interpretim per te motivuar kete prirje genuine, bie fjala, dy kuartetet e Smetanes, jane aktualisht dy rrefime brilante te nje shpirti te derrmuar nga nje rrethane e skajshme vetjake; asokohe ai kishte humbur degjimin dhe ato, kuartetet ( nje mrekulli! ) jane, sic shprehet ai; ” shtjellat e nje shtrengate ne mendjen e nje njeriu qe po zhytet ne boten e heshtjes.”
Si mund ta bente Vinsent d’Indi kete gabim kaq te rende? Eshte krejt e mundshme qe ai te mos i kishte ne qender te studimit keta dy kompozitore dhe thjesht eshte mjaftuar me perseritjen e atyre c’ka flitej per ta. Opinioni i tij reflekton idene ceke te mbeshtetjes ne popull te dy kompozitoreve; duke perdorur politike ne famen e tyre ( i japin emer atdheut; “ne mes te nje bote armiqesore qe na rrethon,” ) dhe duke i terhequr se bashku me ca dromca folklori si burim per krijimtarine e tyre, i vendosin ne piedestalin ku valvitet flamuri kombetar. Dhe ne bote kjo politike ( c’ironi! ) behet e pranueshme, madje dhe interpretimet ngrihen mbi kete marrezi propagande. /KultPlus.com
Këto pamje të rralla vijnë nga qyteti i Beratit dhe janë realizuar në vitin 1944.
Në këto foto, pos peizazheve, shihet përditshmëria e qytetarëve të qytetit të një mbi e një dritareve, nga daljet për të bërë pazare, e deri tek tek bisedat me njëri-tjetrin. /Tema/ KultPlus.com
E para e Kuvendit të Kosovës, Vjosa Osmani, sonte duke folur për zhvillimet e fundit politike dhe sociale në vend, mes tjerash ka folur shkurt edhe për ofendimin ndaj grave, shkruan KultPlus
Osmani ka thënë se si nënë e dy vajzave të vogla nuk mund të jetë shembull e heshtjes përballë ofendimit ndaj grave.
Kryeparlamentarja e Kosovës, Vjosa Osmani, kohëve të fundit ka qenë model për ruajtjen e integritetit të pozitës ku punon.
Autoritetet në Kinë kanë hequr bllokadën te vendosur dy muaj më parë në qytetin kinez ku shpërtheu Covid-19, Wuhan.
Ky është një lajm i mirë që tregon se vendi po shkon drejt fundit të krizës shëndetësore.
Që nga 23 shkurt, banorët e qytetit me 11 milion banorë në Kinën qendrore nuk mund të kalonin kufirin. Në një nga stacionet e trenit të qytetit, turmat e njerëzve ishin të ngazëllyer ndërsa qindra pasagjerë prisnin trenin, raporton AFP.
“Jam mbyllur në burg për 77 ditë”, tha një burrë, i cili foli në kushte anonimiteti sepse nuk ishte i autorizuar.
Për herë të parë nga shpërthimi i epidemisë, Ministria e Shëndetësisë në Kinë foli për zero raste të reja të koronavirusit të ri në vend. Në Wuhan, numri i fluturimeve dhe oraret e trenave mbetet i kufizuar aktualisht. Wuhan do të ruajë kufizimet, udhëtimet do të jenë të kufizuara për të të parandaluar çdo rikuperim të mundshëm të virusit.
“Gocë Pejane”, është një nga këngët e Bedri Islamit, e cila ka mbetur si embleme e realizimeve të tij.
Kjo këngë ndër vite është përpunuar dhe është kënduar edhe nga këngëtar të tjerë. KultPlus këtu ju sjell tekstin dhe videon e kësaj kënge:
“Gocë e bukur, gocë Pejane Ma e bukura e kësaj ane Aromë pranvere erë blini Engjellush nga Dukagjini Je e këndshme je mahnitëse Me shikime aq flladiste Ti më more më rrëmbeve Zemrën time ti e theve
[Refreni] Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja
[Verse 2] Moj gocë Pejane por si bjeshka Aq krenare sikur bjeshka Ty gjithë jetën të adhurova Që të dua kur s’pushova Oh jo kur nuk pushova
[Refreni] Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja Moj gocë Pejane, moj gocë magjike Shumë të deshta prore më ike Sa shumë halle shqetësime t’reja Perëndeshë gocë nga Peja”.
Presidenti Ilir Meta ka kujtuar me anë të një postimi në profilin e tij në facebook, 81 vjetorin e ditëlindjes së divës së muzikës shqiptare Vaçe Zela.
‘Sot është ditëlindja e mbretëreshës së përjetshme të këngës shqiptare, Vaçe Zela, Nderi i Kombit. Vepra dhe trashëgimia e saj e pasur flet më shumë se çdo gjë tjetër. Syri.net / KultPlus.com
Sidoqoftë, gjatë kohës në universitet, Goethe kishte qenë më shumë i pasionuar me shkrimin, ndonëse supozohet se ai i ka djegur disa prej shkrimeve të tij sepse i ka konsideruar si të pavlefshme.
Shpeshherë i vlerësuar edhe si Shakespeari gjerman, Goethe e ka arritur famën në moshën 25 vjeçare pas publikimit të novelës “The Sorrows of Young Werther”. Thuhet se novela ka pasur aq ndikim mbi meshkujt, saqë e ka bërë vetëvrasjen të jetë në modë për ta.
Megjithatë, vepra “Faust” mbetet kryevepra e tij. Ai e ka filluar dramën dypjesëshe poetike rreth moshës 23-vjeçare dhe e ka përfunduar vetëm pak muaj para vdekjes.
Legjenda e eruditit që ia shet shpirtin Djallit për njohuri të pafundme dhe kënaqësi ka qenë bazë për shumë punime tjera artistike.
Sidoqoftë, më poshtë jua sjellim disa thënie nga Goethe të cilat do t’jua ndryshojnë mënyrën se si e shihni veten dhe tjerët.
“Njeriu sheh në botë atë se çfarë bart në zemrën e tij”
“Lehtësisht mund ta gjykoni karakterin e njeriut duke e parë se si i trajton ata që nuk mund të bëjnë asgjë për të”
“Shijoni kur mundeni, e duroni kur duhet”
“Njeriu duhet që të paktën çdo ditë ta dëgjoj një këngë, ta lexojë një poemë të mirë, ta sheh një pikturë të bukur dhe, nëse është e mundur, t’i flet disa fjalë të arsyeshme”
“Njeriu dëgjon vetëm çfarë kupton”
“Kuraja është përkushtimi për të filluar pa ndonjë garanci për sukses”
“Në mbretërinë e ideve çdo gjë varet nga entuziazmi… në botën e vërtet e gjitha varet nga këmbëngulësia”
“Posa t’i besoni vetvetes, do të dini si të jetoni”
“Të mendoni është lehtë. Të veproni është vështirë. Por gjëja më e vështirë në botë është të veproni në përputhshmëri me mendimet tuaja”
“Magji është të besoni në vetvete, dhe nëse mund ta bëni këtë, ju mund të bëni gjithçka”
“Mos ëndërroni pak sepse ëndrrat e vogla nuk e kanë fuqinë t’i lëvizin zemrat e meshkujve”
“Çdo gjë është e vështirë para se të bëhet e lehtë”. / KultPlus.com
Në këto ditë karantine, kur virusi Covid-19 është përhapur anembanë botës, qëndrimi brenda shtëpisë është mundësi e mirë për t’u rikthyer te leximi. Dhe kalimi i kohës duke lexuar libra është gjithmonë zgjedhje e mirë.
KultPlus-i vazhdon me rekomandimet për të gjithë juve që jeni të interesuar t’i rrekeni leximit dhe ta shfrytëzoni këtë kohë për t’i zgjeruar njohuritë tuaja. Rekomandimi për sonte është libri “Arratisja nga liria” me autorin Erich Fromm.
Libri flet për zhvillimet politike dhe rreziqet që ato përmbajnë për fitoret e shumta të qytetërimit modern, lipset të na përqëndrojnë mbi një aspekt që është thelbësor për krizën kulturore dhe sociale të kohës sonë: kuptimi i lirisë për njeriun modern.
Njësia themelore e procesit shoqëroro është individi, dëshirat dhe frika e tij, arsyeja dhe pasionet e tij, prirja e tij dnaj së mirës dhe së keqes. Për të kuptuar dinamikën e procesit social duhet të kuptojmë dinamikën e proceseve psikologjike që ndodhin tek individi, ndaj atë duhet ta shikojmë në kontekstin e kulturës që e plazmon.
Teza e këtij libri është se njeriu modern, i çliruar nga shtrëngesat e shoqërisë para – individualiste, e cila në të njëjtën kohë i jep sigurinë dhe e kufizon, nuk e ka arritur lirinë në kuptimin pozitiv të realizimit të qenies së vet, dmth në shprehjen e mundësive të tij intelektuale emotive dhe ndjesore.
Megjithatë, i etur për pavarësinë dhe arsyen, liria e ka bërë të izoluar dhe shpesh të ankthshëm dhe të pafuqishëm. Ky izolim është i patolerueshëm dhe alternativa që i paraqitet njeriut është si më poshtë: ose të largohet nga perla e kësaj lirie drejt një marrëzie dhe nënshtrimi të ri, ose të përparojë drejt realizimit të plotë të lirisë pozitive që bazohet në unicitetin dhe individualitetin e njeriut.
Megjithëse, ky libër është më shumë një diagnozë se sa prognozë – më shumë një analizë se sa një zgjidhje – rezultatet e parashtruara në të mund të ndikojnë mbi veprimet tona të ardhshme. Në fakt, kuptimi i motiveve të braktisjes totalitare të lirisë, përbën hyrjen e çdo veprimi që synon fitoren ndaj forcave totalitare.
