Një interpretim nga Bjeshkët e Rugovës padiskutim që mund të konsiderohet si një kryevepër shpirtërore e shqiptarëve, por përse mos ta njohë e gjithë bota, magjinë e një eposi që shqiptarët e kanë interpretuar dhe që e trashëgojnë brez pas brezi?
Koha ka mbërritur dhe Këngët e kreshnikëve shqiptarë më në fund do të shkojnë në UNESCO.
Ministria e Kulturës ka njoftuar se dosja për konkurim po bëhet gati, transmeton a2news. Që nga viti 2009 studiuesi Zymer Neziri, vinte sa here nga Kosova në Akademinë e Shkencave në Tiranë për të sjellë në vëmendje rëndësinë e këtij konkurimi.
Puna për përgatitjen e dosjes së Eposit të Kreshnikëve nisi në 2009, për t’u ndërprerë pa shkak, por vetëm këtë javë Ministria e Kulturës lajmëron se këtë vit kjo dosje do të shkojë në Unesco. Nuk dihet ende nëse është një bashkëpunim mes Kosovës dhe Shqipërisë, por ajo çka dihet është se Tirana zyrtare do ta nisë Eposin drejt UNESCO-s./ KultPlus.com
Dorina Arapi, vajza e piktorit Mustafa Arapi i është drejtuar kryeministrit të Shqipërisë Edi Rama, që i njëjti të ketë vëmendjen te artisti, pasi që Arapi së fundi është shtruar në spital si pasojë e infektimit nga Covid 19.
KultPlus ju sjell të plotë reagimin e saj.
Dje babi im, Mustafa Arapi, u shtrua në spitalin “Shefqet Ndroqi”. Për shkak të kovidit, i është prekur një pjesë e mushkërive.
Mustafa Arapi, babai im, është baba e bashkëshort i shkëlqyer, mik, njeri i nderuar, piktor i nivelit botëror, restaurator i shkëlqyer me një kontribut prej 40 vjetësh në fushën e restaurimit. Nga puna e tij restauruese, sot brezat e rinj dhe kultura shqiptare trashëgon dhe admiron Onufrin, Qipriotin, Çetirët, Zografët, banesa tradicionale, kisha, afreske, ikona e studimeve e plot të tjera. Pedagog, artist, studiues, pjesëmarrës i lëvizjeve të dhjetorit ’90, Mustafa Arapi meriton vëmendjen maksimale të shtetit, pavarësisht të gjitha shërbimeve që mjekët e infermierët po i ofrojnë. I falënderoj shumë mjekët, infermierët e gjithëkënd në spital që po i dedikohen pacientëve në këto momente të vështira!
Por i drejtohem Kryeministrit z. Edi Rama, Ministres së shëndetësisë znj. Ogerta Manastirliu, që shteti dhe institucionet të japin vëmendjen e duhur për babain tim dhe për këtë personalitet të kulturës shqiptare.
Unë e dua babain tim me jetën time, por ai është dhe një Vlerë për shtetin e kulturën shqiptare.
Ju faleminderit nga zemra gjithëkujt për ndihmën e vëmendjen!
Shpërndajeni këtë mesazh,… kush dëshiron./ KultPlus.com
Pyetjes se cilat janë dallimet mes një intelektuali me përgatitje kulturore dhe synime jetësore, si dhe të një punëtori fizik që frymon për të mbijetuar mund t’iu përgjigjemi me një listë të gjatë. Por, premiera “Emigrantët” në Teatrin Kombëtar të Kosovës, dje i dha publikut përgjigjen e të përbashkëtave të këtyre dy protagonistëve, shkruan KultPlus.
Nën regjinë e Arianit Gecit dhe me paraqitjet artistike të Bashkim Ramadanit dhe Labinot Raçit, shfaqja “Emigrantët” shpalosi vështirësitë me të cilat përballen individët të cilët lënë prapa vetes atdheun dhe marrin rrugën e mërgatës, veçse në dy dimensione krejtësisht të kundërta.
Skenari i shkruar nga Slawomir Mrozek dëshmoi që edhe njerëzit i ngjajnë natyrës dhe se pavarësisht pse ekziston largësia lindje-perëndim, sërish gjithsecili në ekzistencë gjen një pikë ku takohet me dikë.
Një intelektual i përndjekur për shkaqe politike detyrohet të vazhdoj jetën në bodrumin e një ndërtese në një shtet të huaj. I vetmi ngushëllim për të është makina e shkrimit, dorëshkrimet dhe mendimet e tij, të cilat bien ndesh me mikun e tij të dhomës. Ai ndan hapësirën ku jeton me një punëtor fizik, i cili shpërfaq naivitetin njerëzor por edhe përpjekjen për një jetë më të mirë.
Njërin e obliguan që të largohet nga atdheu, e tjetrin jeta e obligon që të qëndroj larg familjes së tij, duke pasur përherë në kokë qëllimin e rikthimit në vend dhe të përmirësimit të jetës së gruas dhe fëmijëve të tij.
Në anën tjetër, këta dy protagonistë njeri me dëshirën e tij e tjetri pa të, lanë gjithçka në kërkim të diçkaje më të mirë. Mirëpo, të jetuarit kontestohet përbrenda kushteve të këqija, jetesës në një bodrum ku dëgjohet çdo zhurmë e banorëve në katet e sipërme dhe vetmisë përbrenda shpirtërave të të dyve.
KultPlus ka zhvilluar intervistë me aktorin Bashkim Ramadani, i cili i dha jetë intelektualit të përndjekur në “Emigrantët”, e që tha se kjo shfaqje mbetet e veçantë për të.
“Roli im ka qenë i një të përndjekuri politik, i cili ka ik një kohë prej sistemit për shkak që nuk ka pasur mundësi të vazhdoj me punën e tij me shkrime. Këto janë gjëra me të cilat janë ballafaquar shumë persona kur kanë vendosur të ikin dhe të shkojnë në mërgim”, tha për KultPlus Ramadani.
Normalisht, pas përndjekjes dhe ndërrimit të kushteve jetësore, asgjë nuk do të mbetet e njëjtë për këtë personazh.
“Telashja më e madhe e këtij personazhi mendoj që është se duhet të merret me diçka që nuk është e vetja, nuk ka pasur mundësi ta vazhdoj veprimtarinë që e ka bërë në atdhe, shkrimin. Atje iu është dashur të jetë murator”, shpjegon aktori Ramadani.
Tutje, ai e çmon lartë rrëfimin e kësaj shfaqje, teksa e vlerëson si ndër skenaret më të mira në përballje me dy personazhe.
“E mrekullueshmja e kësaj shfaqje është përballja e dy personazheve me qëndrime diametralisht të kundërta kulturore por që bashkohen nga shqetësimet preokupimet, telashet që i kanë pasur dhe vazhdojnë t’i kenë përgjatë emigrimit”, shprehet ai.
Në anën tjetër, si pjesën më të mirë të rrëfimit, Ramadani e sheh ballafaqimin e dy personazheve me njëri-tjetrin.
“Kjo shfaqje i ballafaqon këto dy botëra e përgjatë të cilave lindin edhe konfliktet të cilat dalin shumë bukur në skenë”, vlerëson Bashkim Ramadani.
Dëshira e aktorit i cili solli rrëfimin e kësaj shfaqje është vazhdimësia e saj.
“Ky është njëri prej roleve që më pëlqen në gjithë karrierën time prej fillimit deri në fund”, përfundon aktori Bashkim Ramadani.
Shfaqja “Emigrantët” ishte realizuar në vitin 2014 nga Qendra Multimedia, si pjesë e studimeve akademike të regjisorit, Arianit Geci. / KultPlus.com
Organizata të mëdha botërore shumë shpesh kontraktojnë yje botërore për kauza të ndryshme të bamirësisë, dhe në këto kauza shumë shpesh i kemi parë edhe yjet shqiptare, shkruan KultPlus.
Rita Ora e Dua Lipa kanë bashkëpunuar me Unicef, për të takuar fëmijë në vende të ndryshme, kurse për këtë mision më së miri njihet ylli i madh botëror Angelina Jolie.
KultPlus ju sjell fotografi nga këto vizita, ky yjet shihen të jenë të veshur në mënyrë të thjeshtë, duke pas në fokus ngohtësinë që u falin fëmijëve në nevojë.
Në këtë vazhdë të bamirësisë është edhe modelja shqiptare Emina Cunmulaj, e cila edhe ajo njihet për modestinë e saj./ KultPlus.com
Meqë pandemia ka mbajtur larg floktorëve miliona persona në të gjithë botën për muaj të tërë, një grup burrash kanë zgjedhur të eksperimentojnë me pamjen e jashtme, saktësisht me modelimin e mjekrës.
Të mërzitur nga mungesa e aktiviteteve ata kanë shpikur një model të ri, të quajtur bishti i majmunit. Fotografitë e rezultateve të çuditshme guximtarët i kanë shpërndarë në rrjetet sociale, duke shkaktuar goxha reagime, shkruan a2news.
Për herë të parë, ky modelim u bë i famshëm në shtator 2019, kur lojtari i bejsbollit, Mike Fiers, modeloi mjekrën në këtë mënyrë, duke i bërë shokët e skuadrës të qeshnin.
Por dy vite më vonë, modeli duket i rikthyer në modë./ KultPlus.com
“La Repubblica” ka botuar një recesion për librin e Ardian Vehbiut “Cose portate dal mare” përkthyer në italisht nga Valentina Notaro dhe botuar nga shtëpia botuese Besa.
ARTIKULLI I “LA REPUBBLICA”
Eseisti shqiptar Ardian Vehbiu ktehet në marrëdhëniet mes dy brigjeve të Adriatikut me pjesët e shkurtra të mrekullueshme të “Gjërat e sjella nga deti”, botuar nga Besa Muçi.
Deri në vitin 1991, Italia ishte aq e paarritshme në sytë e shqiptarëve sa që mori tipare pothuajse metafizike. Sapo ra Muri (i komunizmit). u bë reale në pak muaj: Perëndimi kishte pushtuar Shqipërinë, dhe shqiptarët pushtuan Perëndimin. Për dekada, duke parë televizionet italiane, ata ishin “paralizuar nga kotësia e shpresës për të qenë në gjendje të jetonin atë realitet”.
Përkundër të gjithë pritjeve, ajo shpresë ishte realizuar. Por nuk i la pa diku tjetër. Duke folur për veten e tij, Vehbiu duket se flet për shumë si ai: “Edhe pse jam arratisur, ëndrra e arratisjes ka mbetur e paprekur”. Për të mos u humbur.
Ndërkaq, vetë autori në rrjett sociale shpreh më së miri marrëdhënien e tij me këtë media dhe median italiane në përgjithësi. Me “La Repubblica” për herë të parë është njohur në vitin 1987, kur sapo kishte mbërritur në Romë për të studiuar në La Sapienza.
“I kisha kaq të ulëta të ardhurat, sa as gazetën nuk e bleja dot përditë, prandaj prisja me padurim të premten, kur mund të merrja jo vetëm gazetën, por edhe një revistë fantastike, me të cilën do të kaloja pastaj javën. I pata koleksionuar të gjithë numrat, deri në korrik të vitit 1988, sepse nuk më bënte dora t’i hidhja. Isha ende i mendimit se një revistë aq e vyer nuk mund të hidhet në plehra. Në atë kohë ne deri edhe shishet plastike nuk na bënte dora t’i hidhnim. Vinim nga një varfëri e madhe dhe nuk e kuptonim dot si funksiononte kultura “usa e getta”. Ne ruanim gjithçka. Prandaj edhe më mbushej dollapi, në apartamentin në Romë, me gjithfarë gazetash e revistash, përfshi edhe “Il Venerdi”. Më ish bërë një pako e madhe, të cilën sërish nuk dija ç’ta bëja, kur më erdhi ora për t’u kthyer. Me vete nuk e merrja dot, sepse nuk do të ma linin në kufi. Për ta flakur tutje as që bëhej fjalë. I kërkova një mikut tim italian, nëse mund t’ia lija. Ma pranoi me gjithë qejf. Them se e bëri se i erdhi keq për mua. Edhe mua më erdhi keq për veten”, shkruan ai./ gazeta diaspora shqiptare/ KultPlus.com
Diego Carpitella lindi në Kalabri dhe ishte një profesor italian i etnomuzikologjisë në Universitetin D’Annunzio të Chieti – Pescara dhe Universitetin La Sapienza në Romë.
Ai konsiderohet si një nga studiuesit më të mëdhenj të muzikës popullore italiane dhe ka shkruar dhe botuar shumë ese mbi këtë temë. Ai bashkëpunoi me “Qendrën Kombëtare të Studimeve Popullore të Muzikës” nga viti 1952 deri në 1958, duke mbledhur më shumë se 5,000 këngë popullore italiane. Ai gjithashtu ka studiuar edhe muzikën popullore arbëreshe të viteve ’50.
1954 – Perceptimi i Diego Carpitella
Për të kuptuar më mirë se sa banorë arbëreshë jetonin në ato vite dhe kushtet e jetesës së komuniteteve Arbëreshe, dëshmojnë historitë që Diego Carpitella gjurmon në vitin 1954 në një artikull që u shfaq në revistën “Il Contemporaneo” në fund të ekspeditës së etnomuzikologjisë së kryer së bashku me Ernesto Di Martino në disa qendra kalabreze arbëreshë dhe në S. Costantino Alb. në provincën e Potencës, është shumë domethënëse.
“Ndër arbëreshë ndihet ndjenja e distancës, e distancës psikologjike dhe jo vetëm hapësinore, të cilën e kupton në shumë aspekte. Kushtet e jetesës nuk kanë qenë gjithmonë të thjeshta, por kanë evoluar me kalimin e viteve, duke ndërtuar kështu një zonë të strukturuar.
Më befasues është fakti që kushte të tilla jetese “shpërthejnë”, i japin hov artit, këngës dhe muzikës, domethënë kulturës etnofonike. Mos të flasim për historitë e shumta të ruajtura si gojëdhëna, dhe të rasteve që ndodh sa herë që mblidhen këngë dhe muzikë popullore, këtu mbi të gjitha për të nënvizuar se si këta interpretues të njohur, këta bartës të këngëve, këta lisa të melodive, me të cilët ndezin kuriozitetin për “të huajin” i cili bëhet kurioz për të dëgjuar. Këta burra dhe gra, zakonisht jo më pak se 40 vjeç, veshin bashkë me rrobat e tyre, në fytyrat e tyre, gjatë rrugës për të intonuar një këngë, për të luajtur gajde, kitarë ose fizarmonikë, kushtet aktuale të ekzistencës së tyre.”
Përpos artit Diego Carpitella shkruan edhe më shumë, mbi jetesën e arbëreshe në vitet ’50.
“Historia e një qyteti të vogël me vetëm 1.000 njerëz dhe kushtet e tij reale të jetesës, të treguara nga një kryebashkiak, cili na tregon se varfëria ishte e dukshme në ato zona. Të dhënat shëndetësore të shfaqura nga mjeku lokal tregojne kushtet e vështira ekonomike. Jeta funksionon në bazë të ekonomisë së dukshme primitive, pasi ekziston mbi të gjitha një ekonomi e punës dhe shkëmbimeve të produkteve (kush bën miell sot, atëherë do të marrë bukë nga një tjetër; kushdo që ndihmohet gjatë korrjes, nga ana tjetër do të duhet të ndihmojë gjatë mbjelljes, etj.), por këto janë baza “të dukshme” pasi rezulton se nëntëdhjetë e pesë përqind e familjeve janë “të lidhura” me faturat e një kredie në bankat e jugut (fatura që natyrisht nuk do të paguhet kurrë) dhe në të cilën banka luan me interes, zinxhirë dhe “mbyt” ata në kohën e zgjedhjeve politike kur do të jetë e nevojshme t’i jepet vota drejtorit të tij ose kujt për të. Në një fshat malor, nuk ka energji elektrike, uji i pijshëm duhet të merret me gomarin një orë larg, radio mungon, gazetat mezi mbërrijnë, autobusi ka qenë në shërbim vetëm 2 muaj (nisja në 3 të mëngjesit). Në vende të tjera, kushtet e jetesës janë në një gjendje të tillë, saqë vështirë të flitet. Këtu gratë punojnë nga lindja deri në perëndim të diellit (verë dhe dimër) për 300 lireta në ditë, ndësa pjesa më e madhe e burrave janë pa punë.”
Në këto informacione të papërpunuara të historisë së Diego Carpitella, në leximin e të cilit gjendja e jetës së arbëreshëve është tërhequr me realizëm laçues, periudha që ai përmend është një nga ato intuita të rralla socio-antropologjike të cilat, nëse hetohen si duhet, mund të kishin ndihmuar për të kuptuar, se aty ishte një komunitetit primitiv shqiptar, nga të cilët në pesë shekuj u formësua dhe u forcua vetëdija për larminë etnike, deri në pikën që të bëheshin një mrekulli e identitetit në një larmi kulturore që zhvillohej, riprodhohej dhe pasurohej në mënyrë të pavarur. Temat që “shkenca universitare” ka shmangur dhe përjashtuar për arsye të qarta lehtësie, të cilat ishin identifikuar dhe hetuar në vitet e para të Universitetit të Kalabrisë nga studiuesit e shkencave shoqërore. Për fat të keq, ne duhet të ndalemi në këtë reflektim, të cilin sigurisht duhet ta rifillojmë në një kohë tjetër, sepse nuk është në pajtueshmëri të plotë me frymën e këtij reflektimi, dhe të ri-propozojmë në raste të tjera të hetimit dhe studimit mbi gjendjen e komuniteteve Arbëreshe në vitet e fundit.
Struktura e strehimit dhe shërbimet kryesore ndër Arbëreshë në vitet ‘50
Vjetari Statistikor, pas të dhënave në lidhje me aktivitetet e prodhimit, kalon në analizën e shërbimeve kryesore të njerëzve: strehimi, ujësjellësit dhe kanalizimet, shkollat dhe shërbimet kulturore, akomodimi në hotel. Konsistenca e shtëpive në vitin 1951 ishte 15,916 për një numër prej 39,958 dhomash për të gjithë popullsinë.
Gjithashtu interesante janë të dhënat e ndërtimit të shtëpive dhe numri në 1956, i cili tregon ndërtimin e vetëm 31 shtëpive në 10 qendra për një numër të përgjithshëm prej 89 dhomash.
Gjendja e varfërisë së ndenjur është mjaft e dukshme me mungesën e ndërtimit të shtëpive në 15 komunitete. Si gjithmonë, tre vendet më të populluara shfaqen: San Demetrio Corone (Shën Mitri) me 1,478 deklaron numrin më të madh të shtëpive dhe 3,028 dhoma, pasuar nga Spezzano Alb. [Spixana] e cila ka 1,280 shtëpi për 2,603 dhoma dhe Lungro që përmban 1,041 shtëpi për 2,676 dhoma.
Gjendja e rrjeteve të kanalizimeve dhe ujësjellësve në 33 qendra të banuara që formojnë 25 komuna plus 8 fshatra që përbëjnë komunitetet shqiptare të Kalabrisë është shumë e pasigurt. Ujësjellësit janë vetëm 8 nga 33, të barabartë me një të katërtën e numrit të tërë të qendrave të banuara; nga ana tjetër kanalizimet dyfishohen për të qenë të pranishëm në rreth gjysmën e qendrave.
Në vitin 1955 kishte 72 shkolla fillore që funksiononin në të 33 qendrat e banuara, plus disa shkolla rurale, për një popullsi shkollore prej 7,245 nxënës, të cilat ranë në mënyrë dramatike në 4 shkolla të mesme për një numër prej 570 nxënësish. Shkollat fillore të mesme janë të pranishme në Lungro (Ungra) dhe Spezzano Alb. (Spixana) për një numër prej 278 nxënësish dhe 292 studentë janë të pranishëm në dy shkollat e San Demetrio Corone [Shën Mitri: shkolla e mesme dhe gjimnazi i shkollës së mesme të trashëgimisë së Kolegjit historik Italo-Grek të Sant’Adriano.
Akomodimi në hotel është shumë i kufizuar. Ka vetëm 155 shtretër në 15 struktura të përcaktuara si hotele, nga të cilat 7 raportohen në Spezzano Alb. (Spixana) e cila siç shkruajnë udhëtarët që kanë kaluar Kalabrinë, ka qenë për shekuj me radhë një zyrë postare e pajisur me vende për të qëndruar brenda natës, por në zonën komunale të Spezzano Alb. (Spixaa) ekziston qendra më e rëndësishme termike e Kalabrisë. Këtu është ndërtuar një hotel shumë modern ku personalitete nga politika, ekonomia dhe ekipi kombëtar dhe e gjithë Italia e Jugut qëndrojnë për trajtime spa. Një mysafir i shquar i kësaj qendre spa ishte Gustavo Adolfo VI, mbreti i Suedisë, i cili zgjodhi këtë vend për pushimet e tij dhe për efektet pozitive të ujërave termale, por edhe për pasionin e studimeve arkeologjike në nekropolin e Torre Mordillo në ato vite shkatërruar nga grabitës varresh.
Më në fund, ka 15 struktura argëtimi si kinema dhe teatro për një numër prej 2.048 vendesh.
Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama mbrëmë në një intervistë televizive ka eskaluar në debat duke e përqeshur një analist pas pyetjes që i ka bërë drejtpërdrejt në emision.
Rama u nervozua nga pyetja dhe me një përqeshje me zë i është përgjigjur analistit në debatin në TopChannel, shkruan Gazeta Express.
Ferdonije Qerkezi e cila njihet ndryshe edhe si gruaja e qëndresës, e cila prej pasluftës jeton me dhimbjen e pesë anëtarëve të vrarë dhe të zhdukur, së fundi është goditë edhe nga vërshimet e ujit, ku pjesa e bodrumit ku ruante kujtimet e të dashurve të saj janë marë nga uji, shkruan KultPlus.
Dhe gjendja e krijuar në shtëpinë e saj ka bërë që të iniciohet grumbullimi i mjeteve për ti dalë në ndihmë Ferdonisë.
Shpend Lila dhe Valon Canhasi kanë iniciuar grumbullimin e mjeteve. KultPlus ju sjell të plotë postimin e Shpend Lilës.
po e fillojme nje aksion te shpejt per me ndihmu zonjen Ferdonije Qerkezi, te ciles i eshte vershuar shtepia nga reshjet e fundit ne Gjakove. Jo pse familje tjera nuk kane nevoje, por zonja eshte e vetmuar ne shtepi muze me 5 anetare te vrare e te zhdukur.
Secili qe ka mundesi po i dhurojme nga 50 Euro ose me pak e me shume sipas mundesive, te cilat bashke i dergojme ne Gjakove te premten. Lajmerohuni ne mesazh. Faleminderit!
Listen e dhuruesve do ta publikojme per hater te transparences./ KultPlus.com
Tina është njëra nga të burgosurat e burgut të Lipjanit në Kosovë.
Kur e takuam, nuk ishte prapa grilave. Ajo po qëndronte në sallën e pritjes, e gatshme për të shpalosur detaje nga jeta e saj.
Tina vjen nga Shqipëria. Një kohë të shkurtë të jetës e ka kaluar në Pukë dhe më pas janë zhvendosur në Fushë Krujë. Ajo është martuar në moshë të re dhe prej atëherë bashkëshorti i saj gjithmonë ka qenë mbështetja kryesore jo vetëm për të por edhe për familjen e saj.
Në vitin 1993, familja e Tinës e blenë një mulli shtetëror dhe puna në të u bë biznes familjar, të cilin e punonin me shumë zell. Në fakt, ata të gjithë u siguruan që të kishte disiplinë, që puna të kryhej mirë dhe orari të respektohej. Ndër vite puna rritej dhe me të edhe dëshira dhe mundësia e tyre për të bërë më shumë.
“Kemi pasë shumë prodhim dhe jemi ndi të lirë ” kujton ajo për revistën ZA.
Në vitin 2016 familja e saj vendosi që të marrë një hap më tutje në zgjerimin e biznesit, duke e hapur një mulli në Kosovë. Tinës iu besua udhëheqja e biznesit dhe këtë detyrë ajo e morri me shumë përgjegjësi. Disiplinën dhe kulturën e punës që mësoi u mundua ta krijonte edhe në Kosovë.
Por diku rrugës, u bë një gabim, i cili Tinës si udhëheqëse e biznesit në Kosovë i kushtoi me burg. Kjo është arsyeja pse ajo sot ndodhet në Lipjan dhe prapa grilave. Ajo ka tre vjet e gjysmë që qëndron aty dhe pret pranverën e vitit të ardhshëm për tu liruar dhe për tu kthyer te familja e saj në Shqipëri.
Të qëndruarit brenda katër mureve të burgut i ofron mundësi që të kthehet prapa në kohë në kujtime të ndryshme. Ajo e kujton ndjenjën e mirë të punës në grup si familje dhe kthimit në shtëpi së bashku. I mungon rutina e zgjimit në mëngjes dhe ndjenja përmbushëse e kontribuimit në shtëpinë dhe rrethin e saj.
Tina kujton edhe sfidat që ka hasur si grua në udhëheqjen e biznesit, e sidomos për periudhën kritike politike në Shqipëri dhe rënien e ekonomisë. Ndër të tjerash, i kujton radhët e gjata të banorëve duke pritur në rend për të siguruar një thes miell. Por ajo prodhimin e miellit nuk e kishte ndalë asnjëherë edhe gjatë kohës kur për të gjithë mbizotëronte frika e ekzistencës.
Kujtimet shpesh e dërgojnë edhe në histori të largëta. Ajo shpesh mendon për gjyshen e saj, e cila ishte shtyllë e familjes së Tinës. Kur gjyshi i saj kishte emigruar në Amerikë në vitet e 40-ta, ishte gjyshja e Tinës ajo që ishte kujdesur për familjen. Ajo kujton vrullin e gjyshes për t’iu bërë ballë sfidave të jetës dhe ndihet borxhlike ndaj saj. Por kjo nuk ishte vështërsia më e madhe për gjyshen e Tinës. Largimi i gjyshit nga vendi ishte arsyeja e burgosjes së gjyshes së saj, e cila e kishte vuajtur dënimin me burg në malet e Shqipërisë. Prandaj Tina reflekton në këtë zinxhir të historisë dhe mendon se nuk thonë kot që historia përsëritet.
Katër vitet e fundit të jetës për Tinën kanë shërbyer si një kapitull i plotë i jetës, kapitull të cilin nuk e ka pritur të ndodhë. Jeta në burg i ka krijuar miqësi me gratë e tjera. Aktivitetet e organizuara përbrenda shërbimit korrektues kanë shërbyer për të gjitha gratë si mundësi për ta njohur njëra-tjetrën. Madje, ky rrjet njohjesh e ditët e kaluara bashkë ia lehtësojnë Tinës jetën aty brenda.
“Këtu prej fillimit jam ndi shumë mirë. Nga stafi nuk kam hasur asnjë lloj vërejtje. Jam trajtu shumë mirë. Jam mundu edhe me punu. Këtu është nji angazhim shumë i mirë që ne punojmë”.
Burgu i Lipjanit mundëson aktivitete të ndryshme që kanë për qëllim aftësiminin e grave në zanate.
“Punoj në kuzhinë, rrobaqepësi edhe në drejtori kur ka nevojë, të pastroj. Ku të ketë punë jam e gatshme të kontribuoj e të mësoj punën. Jam marrë me qepje, punëdore e shumë gjana të tjera. Gratë që punojnë këtu janë shumë inteligjente”.
Tina merr pjesë në klubin e rrobaqepësisë dhe e sheh si aftësim shumë të vlefshëm për jetën e saj. Trajnimet që i janë ofruar në fund edhe i kanë certifikuar pjesëmarrëset. Gratë që kryejnë dënimin në këtë qendër korrektuese përgatiten për jetën që i pret jashtë.
“Ne kemi ba edhe kurse. Kemi marrë certifikata për floktari dhe rrobaqepësi. Kohën e lirë mblidhemi në sallë bëjmë punë dore e luajmë letra”.
Këto aktivitete përveç që shërbejnë si mënyrë për të kaluar kohën dhe për tu shkathtësuar për një jetë pas burgut, ato edhe forcojnë raportet në mes të grave të burgosura.
“Kam shumë qef me pasë komunikim edhe kur të dalë me ato gra që më kanë lanë respekt dhe i du. Do të kem komunikim me to sepse janë tregu shumë të mira dhe nuk ka probleme. Kam qef të mbaj lidhje të afërta me to se jam ba si familjare. Tash edhe unë fëmitë i kam në moshë madhore dhe më kanë thanë që kushdo që ta ka respektu dhe ata që unë i du, e kanë derën hapur në shtëpinë tonë”.
Por, përkundër shoqërive të reja, për Tinën kjo periudhë katër vjeçare prapëseprapë ka qenë e vetmuar. Familja e saj ndodhet në Shqipëri dhe vizitat e të shoqit kanë qenë shumë të rralla. Për të qenë më afër familjes ajo ka dorëzuar kërkesën për transferim në një qendër korrektuese në Shqipëri. Kërkesa e cila i është dorëzuar institucioneve të Kosovës tashmë është shqyrtuar dhe Tina pritet të transferohet këtë vit dhe ta përfundojë dënimin në Shqipëri.
“Përderisa ekziston një marrëveshje me Shqipërinë… kam dorëzuar letrat për transfer sepse kisha vjehrrën e sëmurë dhe burrin atje. Familja janë kthy. Nuk ishte mundësia për të nejtë në Kosovë”, thotë ajo për revistën ZA.
Si alternativë për të qenë në kontakt me familjen, Tina e shfrytëzon platformën online Skype.
Gjatë bisedave me fëmijët e saj, ata shprehin shqetësim për kushtet e jetës dhe gjendjen emocionale të Tinës. Ajo thekson që stafi është tejet i kujdesshëm dhe grave të burgosura u ofron ndihmë, kurajo e këshilla për mirëqenien e tyre.
I shoqi i saj shpreh shqetësimin e tij për faktin se ajo ndodhet në burg, por realiteti qëndron ndryshe. Për të ia hequr merakun familjes për kushtet dhe mbështetjen e mirë që ka, ajo i përgjigjet me sens humori të shoqit.
“Jam më mirë unë këtu mrenda se ju që jeni jashtë. Ju nuk e dini si është burgu. Mendoni që është ashtu si në filma”.
Përvoja, takimet me gratë e tjera dhe aktivitetet për aftësim profesional kanë lënë mbresë te Tina. Vetmia që do të mund ta zbehte vullnetin e saj, në fakt pati efekt të kundërt kur angazhimi dhe mirëkuptimi që u krijua në komunitet i qartësoi qëllimet dhe gatishmërinë për jetën e saj më tutje.
“Unë jam 52 vjeçe sot dhe kurrë nuk e kisha ditë… sa shumë gjana kam mësu prej këtu. Nji fakultet të tanë e kam marrë. Po qajo më e rëndësishmja çka kam mësu është mos me i besu askujt. I kam besu njerzve shumë dhe kjo më ka pru deri këtu”.
Pengesat dhe mosbesimet me njerëz të ndryshëm që i ka hasë gjatë jetës i janë bërë mësim Tinës për të qenë më e kujdesshme dhe më rigoroze ndaj veprimeve të tjetrit por edhe të vetes. Periudha e reflektimit gjatë këtyre katër viteve për të ka qenë kohë e vendosmërisë për përcaktimin e karakterit të saj për të ardhmen që po vjen. Mbështetja e plotë që e ka nga familja është arsyeja kryesore pse ajo vazhdon të bëjë plane se si të vazhdoj jetën, duke filluar nga dita e parë që lirohet.
“Do ta hapë një rrobaqepësi të vogël përderisa këtu e kam marrë një çertifikatë. Unë s’kam ditë hiç nga kjo pjesë e biznesit por mund të ndërroj e të dalë në degë tjetër më ndryshe”.
Kur mendon për rikthimin në punën me mulli është e hapur ndaj idesë. Djali i saj e mbështetë në këtë iniciativë dhe e shtyn përpara drejt dëshirës që të punojë me fshatarët dhe të sigurojë punë për komunitetin.
“Çdo gjë mund të arrihet kur ke mbështetje. Edhe në shpi kur të jesh kur nuk ke përkrahje ka probleme. Ka gra që kanë prirje për shumë gjëra por… mungesa e mbështetjes i lë prapa”.
Ditët prapa grilave, ndonëse të vetmuara i kanë dhënë Tinës shpresë për jetën. Historia e saj të lë të kuptosh sa e rëndësishme është ringritja pas rrëzimeve. Ajo po lufton për ta mbajtur gjallë forcën që të duhet për të jetuar edhe pas vështirësive.
E ardhmja është e panjohur, por ajo e ka vizionin. Ndoshta një ditë, Tinën do ta intervistojmë sërish në dyqanin e saj të rrobaqepësisë apo edhe në mulli.
*Tina është emër i vendosur për personazhin nga redaksia. Identiteti i saj mbetet i njohur vetëm për ne, ndërsa historia ndahet me ju./ Fondacioni Jahjaga/ KultPlus.com
Filmi debutues i regjisores dhe skenaristes Blerta Basholli “Zgjoi” (Hive) është përzgjedhë në konkurencë zyrtare kryesore në festivalin e njohur ‘Sundance Film Festival’ që do të mbahet në janar të vitit 2021 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
‘Zgjoi” është film i bazuar në ngjarje të vërtetë që portretizon Fahrijen (interpretuar nga Yllka Gashi) e cila në kërkim të burrit të sajë të humbur gjatë luftës në Kosovë, fillon një biznes bujqësor për t’a siguruar mbijetësën e familjes, në një ambient tradicionalisht patriarkal ku ambicia e saj për t’u zhvilluar nuk shihet me sy të mirë. Punët bujqësore fillojnë t’i ecin mbarë, pos bletëve që janë shumë kaotike dhe agresive ndaj sajë. Në rrugëtimin për ta gjetur paqen me bletët, ajo fillon ta gjejë edhe paqen me vetëveten.
Regjisorja dhe skenaristja Blerta Basholli në lidhje me pjesëmarrjen në Sundance u shpreh jashtëzakonisht e lumtur, e në veçanti për temën që shtjellon ky film, për gratë e suksesshme të Krushës së Madhe: “Një falenderim i veçantë është për zonjën Fahrije Hoti, e cila ndau me ne tregimin e saj, tregim i cili ishte inspirimi i vërtetë për mua si grua e shpresoj të jetë edhe për shumë gra e vajza të tjera”. Regjisorja Basholli falenderoi edhe të gjithë ekipin e filmit për të cilin u shpreh se: “ ishte një kombinim perfekt i një grupi filmbërësish nga shumë vende të ndryshme që kontribuan jashtë mase në të gjitha fazat e realizimit të filmit”.
“Jam shumë i lumtur që pas një pune gati 5 vjeçare do të sjellim para publikut një rrëfim shumë të rëndësish për ne, dua të falenderoj të gjithë ekipin dhe regjisoren Basholli e në veçanti zonjën Fahrije që na besoi tregimin e sajë që ta realizojmë në film”. – u shpreh producenti kryesor i filmit Yll Uka.
Rolin kryesor e luan Yllka Gashi, ndërsa në rolet tjera paraqiten Çun Lajçi, Kumrije Hoxha, Aurita Agushi, Kaona Sylejmani, Mal Noah Safçiu, Adriana Matoshi, Astri Kabashi, Molikë Maxhuni, Blerta Ismaili, Valire Haxhijaj Zeneli, Armend Smajli, Ilir Prapashtica, Xhejlane Terbunja, Shkelqim Islami etj, drejtor fotografie Alex Bloom, montazher Enis Saraçi dhe Félix Sandri, bashkëproducent Valon Bajgora, Agon Uka, Britta Rindelaub, Kristijan Burovski, Tomi Salkovski, Paskal Semini.
“Zgjoi“ është një bashkëprodhim filmik në mes të Kosovës, Zvicrrës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës, Zyra Federale për Kulturë FOC dhe Cinéforom (Zvicër), Agjencia e Filmit e Maqedonisë së Veriut dhe Qendra Kombëtare për Kinematografi (Shqipëri), prodhuar nga Industria Film dhe Ikonë Studio me bashkëprodhim nga Alva Film Production, Black Cat Production, AlbaSky, Swiss National TV, ndërsa të drejtat e shitjes globale i ka LevelK./ KultPlus.com
Që nga Korça gjer te Shkodra mbretëron një errësirë, nëpër fusha, nëpër kodra, vërshëllen një egërsirë! Pra, o burra, hani, pini, hani, pini or’ e ças, Për çakallin, nat’ e errët, është ras’ e deli ras’!
Hani, pini dhe rrëmbeni, mbushni xhepe, mbushni arka, të pabrek’ ju gjeti dreka, milionier’ ju gjeti darka! Hani, pini e rrëmbeni, mbushni arka, mbushni xhepe, gjersa populli bujar t’ju përgjigjet: peqe, lepe!
Ai rron për zotrinë tuaj, pun’ e tija, djers’ e ballit, ësht’ kafshit për gojën tuaj. Rroftë goja e çakallit! Shyqyr zotit, s’ka më mirë, lumturi dhe bukuri, dhe kur vjen e ju qan hallin, varni buz’ edhe turi!
Hani, pini dhe rrëmbeni, është koha e çakenjvet; hani, pini e rrëmbeni, ësht’ bot e maskarenjve; Hani, pini, vidhni, mblidhni gjith’ aksione, monopole, ekselenca dhe shkëlqesa, tuti quanti come vuole!
Nënshkrim i zotris suaj nëpër banka vlen milion, ju shkëlqen në kraharuar dekorata “Grand Cordon”! Dhe kërkoni me ballhapur (!) komb i varfër t’ju thërres’ gjith me emrin tingëllonjës: Ekselenca e Shkëlqes’ dhe të quheni përhera luftëtar’ e patriot’, në ka zot dhe do duroj’, posht ky zot, ky palo zot!
Grand Kordon i zotris’sate, që në gji të kan’ vendosur, ësht’ pështyma e gjakosur e atdheut të veremosur; dhe kolltuku ku ke hipur, duke hequr nderin zvarr’, ësht’ trikëmbshi që përdita varet kombi në litar! Dhe zotrote kullurdise, diç, u bëre e pandeh, kundër burrit të vërtetë zë e vjell e zë e leh!
E na tunde, na lëkunde, nëpër salla shkon e shkunde, mbasi dora e armikut ty me shok’ të heq për hunde. Rroftë miku yt i huaj, që për dita los e qesh, të gradoi katër shkallë, pse i the dy fjal’ në vesh!
Koha dridhet e përdridhet, do vij’ dita që do zgjidhet dhe nga trasta pem’ e kalbur doemos jasht’ do hidhet! Koha dridhet e përdridhet, prej gradimit katër shkallë nuk do mbetet gjë në dorë veç se vul’ e zezë në ballë!
Mirpo ju që s’keni pasur as nevoj’ as gjë të keqe, më përpara nga të gjithë, ju i thatë armikut: “Peqe!” Që të zinit një kolltuk, aq u ulët u përkulët, sa në pragun e armikut vajtët si kopil u ngulët! As ju hahet, as ju pihet, vetëm titulli ju kihet… Teksa fshat’ i varfër digjet… kryekurva nis e krihet!
Sidomos ju dredharakë, ju me zemra aq të nxira, ju dinakë, ju shushunja, ju gjahtar’ në errësira! Ç’na pa syri, ç’na pa syri!… Hunda juaj ku nuk hyri: te i miri, te i ligu, te spiuni më i ndyri!
Dallavera nëpër zyra, dallavera në pazar, dallavera me të huaj, dallavera me shqiptar’ Vetëm, vetëm dallavera, dhe në dëm të këtij vendi që ju rriti, që ju ngriti, që ju ngopi, që ju dendi!
Nëse kombi vete mbarë, nesër ju veproni ndryshe, dylli bëhet si të duash, kukuvajk’ dhe dallëndyshe… kukuvajka gjith, me lajka, nesër silleni bujar, nënë dorë e nënë maska, shkoni jepni një kapar!
Dhe kujtoni tash e tutje me të tilla dallavera kukuvajka do përtypi zog e zoga si përhera… Ja, ja grushti do të bjeri përmbi krye të zuzarve, koha është e maskarenjve, po Atdheu i shqipëtarve!
Edhe ju të robëruar, rob në dor’ të metelikut, fshini sofrat e kujtdoj’, puthni këmbën e armikut! Që ta kesh armikun mik e pandehni mençuri, mjafton bërja pasanik, pasanik dhe “bej” i ri, dhe u bëtë pasanik, me pallate, me vetura, kurse burrat më fisnikë, japin shpirtin në tortura!
Vendi qenka sofr’ e qorrit, vlen për goj’ e për lëfytë, bëni sikur veni vetull’, shoku-shokut kreni sytë… Dhe për një kërkoni pesë, po më mir’ njëzet e pesë. Le të rrojë batakçiu dhe i miri le të vdesë!
Po një dit’ që nis e vrëret do mbaroj’ me bubullimë, ky i sotmi zër’ i errët, bëhet vetëtimë dhe i bije rrufeja pasuris’ dhe, kësi lloj, nuk ju mbetet gjë në dorë, vetëm një kafshit’ për goj’!
A e dini që fitimi brenda katër vjet mizor’ nuk ësht’ yti, nuk ësht’ imi, është i kombit arbror, ësht’ i syrit në lot mëkuar, ësht’ i vendit djegur, pjekur, Ju do thoni si të doni… po e drejta dërmon hekur!/KultPlus.com
Në një simpozium shkencor rajonal që ishte organizuar në Zagreb të Kroacisë me 1987 në rastin e 130 vjetorit të Tesllës ishte ftuar edhe profesor Rifat Gjota. Shkencëtari dhe inxhinieri nga Kosova ishte fituar të shpaloste projektin e tij mbi “motorët komplementarë” në mesin e shumë shkencëtarëve botërore dhe rajonal që prisnin ti shpalosnin projektet e tyre inovative.
Puna disa vjeçare e Gjotës dhe zbulimi që kishte të bënte me motorët komplementarë që ishte bëre pjese e debateve ndër shkencëtare nëpër botë, tashmë ishte gati dhe priste ta shpaloste para botës projektin e tij të përfunduar.
Kur kishte marrë fjalën në simpozium, ai ishte prezantuar si inovator dhe profesor Gjota.
Profesor Gjota, a mund të na sqaroni çfarë janë motorët komplementarë?
Frekuencat e larta që kanë qenë të mirëseardhura dhe aplikohen për shkrirjen e metaleve (nxehja induktive dhe saldimi induktiv) janë të dëmshme në makinat elektrike të cilat kam arritur t’i reduktoj. Me vështrimin specifik hapsinoro-kohor kam ardhur në përfundim se mund të realizohen edhe në praktikë makinat komplementare.
Motorët komplementarë (plotësues), për dallim nga motorët e Tesllës, kanë temperaturë 10 ËC më të ulët, kurse intensiteti i rrymës për lëshimin e tyre bie nga 13A në 1.7A. Nga ana tjetër motori është më përmasa më të vogla, zvogëlohen dridhjet, nuk ka zhurmë dhe vibrime.
Faktikisht, gjeneratori komplementar përfaqësohet nga dy motorë të përgjysmuar për t’u harmonizuar gjatë punës mes vete dhe për ketë shkak ngarkimi i motorit është më i vogël, përfundoi pjesën e parë të prezantimit profesor Gjota.
Si zakonisht xhelozia e madhe ballkanase e shprehur në pikat më të larta, nuk kishte si të mos paraqitej edhe në këtë simpozium të mbledhur më shkencëtarë nga mbarë bota.
Shkencëtari serb R.Petroviç filloi replikën në formën dyshuese duke i thënë të pranishmeve në tryezë, e duke u munduar me injoruar Gjotën: “Teslla vërtetoi sistemin që nuk lejon hapësirë, kurse këtu na prezantohen të gjeturat duke shtuar se kanë vërejtur mundësi të korrigjimeve të atij sistemi, a ka logjikë kjo”, shtoi serbi?
Profesor Gjota i ktheu replikën:
Ju nuk keni mundur të paramendoni aplikimin e numrave imagjinar për të formuar në fakt një makinë ideale trefish komplekse, rezultat i të cilës është makina komplementare. Shkencëtari kurrë asgjë nuk vërteton, por ai vetëm tenton t’i konstatojë faktet. Ligjin e Gjorgj Simonit, të dhënë më 1827, shkenca e pranoi vetëm pas 10 vitesh.
Gjota atij i kujtoi edhe një thënie të një shqiptari të madh. Bazuar mbi këtë Konica thotë, shtoi Gjota: “Njeriu që thotë të vërteten e kohës së vet e thotë për të gjitha kohët”.
Përmbledhja e seminareve të profesor Gjotës ishte dhënë në Revistës “ERA rinore” në numrin e saj të 8 në vitin 1997.
Revista e ERA rinore në përbërjen e saj kishte intelektual dhe gazetarë shumë të guximshëm, që në kushte të vështira përgjatë okupimit serb arrinin të nxirrnin Revistën ERA për lexuesit e shumtë në Kosovë dhe po ashtu në Diasporë. Duke u bërë kështu pjesë e çlirimit të Kosovës përmes gazetarisë së guximshme e informuese për qytetarët e Kosovës me ngjarjet aktuale gjatë okupimit, më theks të veçantë për të rinjtë.
Revista ERA kishte në fokus rininë që mundohej të ofronte diçka për të ndal eksodin masiv të ikjes që mbretëronte përgjatë viteve 93, 94, 95, 96, 97. Ishin të paketa revista që dilnin në treg gjatë asaj kohe.
Anëtarët e saj ishin: Ardianë Pajaziti, Diturie Hoxha, Emrush T.Shkodra, Xhelil Haziri, Haqif Sermaxhaj, Nefail Haziri, Aziz Krasniqi./ KultPlus.com
Kreacionet e Lia Stubllës së fundi janë parë të prezantohen nga njëra nga vajzat e Miss New York Teen USA në New York, shkruan KultPlus.
Dhe kjo veshje është përcjell edhe nga fotografi i njohur shqiptar Fadil Berisha, i cili ka ndarë më ndjekësit e tij këto fotografi.
Modelja ka të veshur një fustan të kuq nga kreacionet e Lia Stubllës, por ajo që bie në sy është edhe grimi i modeles, ku sytë e saj shihen të jenë me ngjyrat kuq e zi./ KultPlus.com
Ishte vetëm 9 vjeçe. Motra e saj e kishte marr përdore dhe po e dërgonte në drejtim të Shkollës së Muzikës, dhe nuk e kishte kuptuar se hapat drejt atij objekti do të jenë hapa vendimtarë të profesionit të saj jetësor.
Valbona Pula Petrovci, sot një mjeshtre e pianos, profesoreshë në Fakultetin e Muzikës, udhëheqëse dhe themeluese e Shkollës së Muzikës “Amadeus” (Shkolla e parë private e muzikës e themeluar në Kosovë që nga vitit 2002) dhe ligjëruese në AAB, tregon për KultPlus për këtë rrugëtim jetësor i cili kishte shumë sakrificë e mund.
“Motra ime kishte një shoqe që shkonte për piano, dhe asaj i kishte mbete shumë peng që nuk ishte regjistruar vet, dhe duke e vuajtur këtë ‘gabim’, ajo vendosi të më dërgonte mua”, tregon Pula për hapat e parë drejt këtij instrumenti, që vazhdon të mbetet prehje, lumturi e ngushëllim për çdo moment të jetës së saj.
Pula Petrovci kujton se as ajo dhe as familja e saj nuk e kishin menduar se loja në një piano do të shndërrohej në një profesion jetësor, dhe së dëshira e nënës së saj që të shihte Valbonën me mantel të bardhë, mund të zëvendësohej me lojën në tingujt e një pianoje.
Valbona Pula Petrovci kujton angazhimin e saj të madh për të ndjekë paralelisht edhe Shkollën Fillore por edhe atë të Muzikës, njësoj për të vazhduar edhe në shkollën e mesme, ku Pula ka përfunduar edhe gjimnazin dhe shkollën e mesme të muzikës, në drejtimin e pianos.
Dhe brenda kësaj periudhe, ajo pos që shkollohej, në të njëjtën kohë po provonte magjinë e skenës, kohë në të cilën, sipas Valbona Pula Petrovcit, këto paraqitje vulosnin dita ditës se shkollimi i saj në këtë instrument nuk ishte hap i gabueshëm dhe se mund të shërbejë edhe për hapjen e portave të reja.
Dhe një portë e tillë duhej të hapej. Valbona Pula Petrovci kishte ardhë në fazën e studimeve, porse Fakulteti i Muzikës nuk kishte drejtim të pianos.
Se Shkolla e Muzikës nuk kishte drejtim të pianos, dhe se një vajzë e re prishtinase dëshironte të studionte pikërisht në piano, ishin fakte të vitit 1976, por që me vendim të Pajazit Nushit, atëherë ministër i Ministrisë së Arsimit dhe me angazhimin e profesorëve si Engjëll Berisha, Vincenc Gjini e Mark Kaçinari , ishte marr vendimi që drejtimi i pianos të hapej edhe në Prishtinë.
“Drejtimi i pianos është hapur me mua, isha studentja e parë dhe e vetme në këtë instrument, por jam mirënjohëse për vizionin e Pajazit Nushit, i cili bëri këtë hap që t’iu jepte kurajo edhe gjeneratave të ardhshme”, ka thënë Pula Petrovci, e cila shpjegon se duke qenë studentja e parë dhe e vetme e një drejtimi sfidues, shpesh e ka detyruar të punoj shumë më shumë, në mënyrë që të argumentonte se një drejtim i tillë ishte i domosdoshëm për të rinjtë e Kosovës.
Duke qene studentja e parë që hapi drejtimin e pianos, Valbona Pula Petrovci bartë mbi supe edhe një titull tjetër, e diplomuara e parë në këtë instrument po në Universitetin e Prishtinës.
Dhe përvoja e saj gjatë studimeve vlerësohet të jetë briliante, për shkak se për pedagog kishte një pianist rus, një ndër më të mirët e asaj kohe, dhe Pula Petrovci shpjegon se krejt boshllëkun e shkollimit të saj në këtë instrument përgjatë fillores dhe shkollës së mesme, e plotësoi me përkushtimin e madh të Evgeni Koroliov.
“Por këtë profesor e pata vetëm në vitin e parë, pastaj, ai konkurroi në një konkurs ndërkombëtar dhe zuri vendin e parë, konkurs që i dha mundësinë të pranohej si profesor në Universitetin e Hamburgut. Duke vlerësuar angazhimin tim si pianiste, bashkë me gruan e tij më ofruan që të shkoj bashkë me ta në Gjermani, por unë e refuzova. Në rrethanat që ishim, mu duk e pamundur të shkoj e të studioj jashtë, dhe vendosa ti vazhdoj studimet këtu”, tregon Pula Petrovci, e cila vazhdon rrëfimin se edhe më pas ka pas fat me profesorë të tjerë të huaj, prej të cilëve mori mjeshtërinë e një pianisteje.
Dhe përderisa gjatë studimeve ajo përjetoi shumë paraqitje skenike në gjithë Jugosllavinë, ndoqi shumë shkolla verore në shtete evropiane, Pula Petrovci në shtatorin e vitit 1980 diplomohet në Fakultetin e Muzikës, drejtimi i pianos, dhe po në tetor të atij viti punësohet në Shkollën e Mesme të Muzikës. Akoma pa kaluar një vit i plotë nga punësimi i saj në Shkollën e Mesme të Muzikës, Valbona Pula Petrovci punësohet në Fakultetin e Muzikës, e cila vazhdon të jetë aktive edhe në ditët e sotme, si profesoreshë e rregullt e instrumentit të pianos.
Por përderisa stabilizohet edhe në mësimdhënie, situata politike e asaj kohe ka ndikuar në zbehjen e aktiviteteve koncertale, dhe sipas Pula Petrovcit, gjenerata e saj, mu në kulmin e veprimtarisë ballafaqohet me këtë situatë që stopon shkëlqimin e tyre në skena prestigjioze.
Njohja me Enver Petrovcin më ndryshoi krejt jetën
Përderisa po vazhdonte punën e saj si profesoreshë dhe po prezantohej herë pas here edhe me koncerte solistike por edhe me koncerte të tjera të shumta, në të njëjtën kohë, një djalë nga Kosova po bënte karrierën prej një aktori të madh, por jo në Kosovë, por në Beograd.
Enver Petrovci e kishte shok vëllain e Valbona Pula Petrovcit, përderisa kjo e fundit e njihte vetëm si aktor të suksesshëm.
“Enveri kishte një rol të një pianisti në një shfaqje në Beograd, dhe për të mos qëndruar në Beograd që ta mësojë lojën e pianos, ai kishte vendosë që të vinte në Prishtinë për ta ushtruar këtë pjesë pianistike, dhe në të njëjtën kohë të qëndronte edhe me familjen e tij. Me këtë rast e kishte pyet vëllain tim se nëse mund ti ofroja disa orë të pianos, në mënyrë që të ushtronte atë pjesë për shfaqje, unë pranova”, tregon Pula Petrovci për këtë takim, i cili nuk ngeli takim me vetëm disa orë të pianos, por vazhdoi edhe me shumë takime të tjera.
“U takuam, më kujtohet që kur luajta pak për të në piano, i erdhi keq, sepse më tha që është fillestar dhe nëse është e drejtë që një profesioniste si Pula të shpenzojë kohën me të. Por natyrisht që nuk e refuzova. Por ajo që më pengoi, ishte vetëbesimi i tepruar, se kur e pyeta se nëse ka njohuri për pianon, më tha pa hezitim ‘jo, por mësoj”. Më provokoi ajo përgjigje, sepse unë kisha një jetë të tërë që luaja në piano, dhe prap kishte gjëra që mund të mësoja”, tregon Pula Petrovci për këtë takim, e cila shpjegon se edhe pas përfundimit të orëve të pianos, pjesë që njëmend e kishte zotëruar Petrovci, ata të dy vazhduan takimet e shumta që rezultuan të krijojnë një miqësi të ngushtë.
“Një kohë të gjatë mbetëm shokë të ngushtë, shumë përjetime private, por edhe këshilla i ndanim me njëri tjetrin, por pa ndonjë shkëndijë sentimentale. Më vonë, Enveri filloi të më vardisej, dhe pas një lidhje nëntë muajshe ne vendosëm që të martoheshim. Mirëpo, ky vendim ma ndërroi komplet jetën time, sepse unë duhej të transferohesha në Beograd, dhe natyrisht për mua fillonte një jetë krejt ndryshe”, ka thënë Pula Petrovci.
Pula Petrovci filloi jetën me Enverin, por bashkë me Enverin dhe me Valbonën u transferua edhe pianoja e fëmijërisë së Valbonës. Punën në Prishtinë nuk e kishte ndërprerë, dhe përgjatë krejt qëndrimit të saj në Beograd, ajo ka udhëtuar një herë në javë Beograd- Prishtinë dhe anasjelltas që të mbaj mësimet në fakultet.
“Ishte shume sfiduese, sepse tashmë kishim edhe vajzën e madhe, por përgjatë këtyre shtatë viteve sa kam qëndruar në Beograd, asnjëherë nuk kam munguar në mësim”, ka thënë Pula Petrovci, por që në të njëjtën kohë, largimi nga Kosova, krijimi i familjes dhe angazhimet e tjera kishin zbehë pjesën koncertale, zbehje që vazhdonte të shtresonte mungesën e saj në skena pianistike, për të cilën kishte investuar aq shumë.
“Ato vite, kanë qenë vite që Enverin e kam parë në mëngjes dhe kur ka ardhë në mbrëmje. Ka qenë jashtëzakonisht i zënë me role. Ka pas raste që kam luajt edhe rolin e asistentes për t’ia kujtuar se cilën shfaqje ka në mbrëmje, aq shumë shfaqje ka pas përgjatë muajit në repertor”, ka thënë Pula Petrovci, duke kujtuar suksesin e tij në ish Jugosllavi por edhe në aspektin ndërkombëtar.
Duke peshuar se cili duhet të sakrifikohej, Pula kujton se kishte menduar që ajo duhet të sakrifikoj nga karriera e saj, pasi që, Enver Petrovci tashmë ishte një yll i madh.
Por ky vendim, Pula Petrovcin e bën të ndihet mirë edhe sot, sepse, sipas saj, suksesi i Enver Petrovcit e kërkonte një vëmendje të tillë edhe nga ana e familjes.
Shtatë vjet në Beograd, ishin vite shumë kualitative
“Në Serbi, në atë kohë kemi pas një tretman shumë korrekt, ndoshta edhe pse jemi shoqëruar me njerëz të nivelit të lartë artistik, dhe ato shtatë vite në Beograd, i konsideroj si shtatë vite shumë kualitative, pikërisht për shkak të rrethit të ngushtë që jemi shoqëruar”, ka thënë Pula.
Dhe, derisa Enver Petrovci bënte jetën e një aktori të madh në mes të Beogradit, Valbona Pula udhëtonte çdo javë për në Prishtinë për të mbajte ligjëratat, shtëpia e tyre me qira në Beograd ishte shndërruar në një derë të hapur për çdo shqiptar që kalonte nëpër Beograd, apo që kishin nevojë të qëndronin më shumë.
“Në fund të viteve të 80-ta dhe fillim të viteve të 90-ta shumë shqiptarë kanë udhëtuar në Beograd, qoftë transit apo për më gjatë. Ata që qëndronin më gjatë, kryesisht kanë qenë për probleme shëndetësore. Dhe dera jonë ka qenë e hapur për shumë shqiptarë. Për shtatë vite sa kam qëndruar në Beograd, mund të them se nuk di nëse janë tre muaj prej asaj periudhe që kemi qenë vetëm familja jonë, pjesa tjetër ka qenë vazhdimisht me mysafirë. Edhe tash takoj shumë njerëz që më thonë se kanë qëndruar në shtëpinë tonë, por nuk i mbaj në mend, sepse kemi pranuar shumë shqiptar”, kujton Pula Petrovci, e cila shpjegon se disa vite me vonë kishin blerë edhe banesën e tyre në Beograd, dhe atëherë ishte më e lehtë të priste edhe mysafirë.
Por jo gjithçka ishte vaj në atë periudhë, pas përkeqësimeve politike në vend, ajo kujton se kanë pas shumë situata të pakëndshme, pikërisht nga propaganda e tmerrshme që bëhej nëpërmjet medieve. “Ka pas raste që kemi fjetur me tavolinë prapa derës, sepse na ka shkuar mendja deri te më e keqja. Edhe pse, në aspektin profesional nuk kemi pas ndonjë problem”, ka kujtuar ajo, duke specifikuar edhe rolin e Enver Petrovcit në rolin e Car Lazarit, rol që kishte krijuar edhe zhurmë mediatike, duke vënë në thumb regjisorin e shfaqjes se si ka vendosë që këtë rol t’ia ndaj një aktori shqiptar, por edhe të Enver Petrovcit se si ka vendosë të luaj një figurë serbe.
Nuk dëshiroja që vajzën time ta regjistroja në shkollë në Beograd, për këtë arsye u kthyem në Prishtinë
Familja Petrovci në vitin 1992 kishte marë vendimin që ta lëshonte Beogradin dhe të kthehej në Prishtinë.
“Arsyeja e parë e kthimit ishte përkeqësimi i situatës politike, por arsyeja tjetër ishte edhe vajza jonë e madhe. Nuk dëshiroja ta regjistroja në shkollë atje, dhe vendosëm të ktheheshim. Vajzën e kemi regjistruar në shkollë, një muaj pa i bërë tetë vjet, gjë qe e kemi vonuar”, ka thënë Pula Petrovci, e cila ajo tashmë e kishte më të lehtë punën në Universitet, pasi që nuk kishte nevojë më të udhëtonte, përderisa Petrovcit i ishte bërë ftesa për të themeluar teatrin “Dodona”.
Përderisa kjo familje po provonte të ringjitej në vendin prej nga edhe kishin dalë, telashet dhe provokimet nga të tjerët nuk kishin të ndalur. Roli i Car Lazarit në Beograd nuk ishte kuptuar nga disa vetëm si një rol, dhe ky angazhim i aktorit po i nxirrte në pah pasojat. Pula Petrovci kujton se roli i Car Lazarit nxorri në pah absurditete dhe një propagandë denigruese ndaj Enverit, ku pos të tjerave ajo kujton edhe kohën kur për shkak të këtij roli, rektorati i asaj kohe nuk pranoi që Enver Petrovci të merrte pozitën e dekanit, edhe përkundër vendimit unanim të Këshillit Mësimor të Universitetit. Por, sipas Pula Petrovcit, shpesh herë janë provokuar edhe fëmijët e tyre, duke kujtuar se shumë shpesh, vajza e tyre Hana është kthyer duke qarë nga shkolla, pasi që fëmijët e kanë fyer duke i thënë se babain e ka ‘shka’. “Njerëzit që kanë bërë karrierë në Beograd kanë qenë në shënjestër, nuk ka qenë e lehtë”, ka thënë Pula.
Banesën në Beograd na uzurpoi një serb nga Mitrovica, ma vodhën edhe pianon e fëmijërisë
Dhe përderisa kjo familje ballafaqohet me probleme në Kosovë, jo lehtë kalojnë edhe me Beogradin, banesën që e kishin poseduar atje, Pula Petrovci tregon se ia kishte uzurpuar një serb nga Mitrovica.
“Shtatë vjet ka zgjatë gjykimi deri sa e kemi rikthyer banesën, por vuajtja më e madhe që më është shkaktuar nga ai uzurpim është zhdukja e pianos sime, piano që e kam pas nga fëmijëria. Atë më nuk e kam gjete”, ka thënë Pula Petrovci.
Pula Petrovci kujton angazhimin e tyre përgjatë viteve të 90-ta, Petrovci në teatrin “Dodona” e Pula Petrovci në Fakultet të Muzikës, por paraqitjet skenike në piano, në atë periudhë ishin pothuajse të pamundura. Viti 99 kur shënoi edhe përfundimin e luftës, Pula Petrovcin e gjeti në moshën 42 vjeçare. Ajo kujton se magjinë e skenës pianistike ka vite që nuk e përjeton, pikërisht për shkak të angazhimeve të shumta që ka, prej kthimit në Kosovë e deri në ditët e sotme.
Lëvizjet e saj Prishtinë- Beograd, krijimi i familjes, përkushtimi ndaj tyre, rrethanat politike, lufta në Kosovë janë një varg i arsyeve që kanë ndikuar që nga një pianiste skenike të fokusohet në rolin e pedagogut, punë që e bën me një përkushtim shumë të madh.
“Nuk ishte e lehtë të kyçesha në aktivitete koncertale, sepse dalja në skenë bartë një përgjegjësi të madhe, më mungon shumë skena, po në anën tjetër kam një satisfaksion të madh, së paku që përvojën time po e barti te studentët e mi”, ka thënë Pula Petrovci.
Ajo pas luftës ka përfunduar edhe magjistraturën për piano, në Shkup të Maqedonisë, përderisa kujton se përgjatë karrierës së saj, mund të numërohen rreth 60 paraqitje skenike, dhe pas kësaj ka themeluar edhe Shkollën e Muzikës “Amadeus”, institucion që e menaxhon prej asaj periudhe.
Një jetë e tërë me rënie dhe ngritje, me një përkushtim të madh për familje, sidomos për tre fëmijët e saj, për Pulën është një jetë sfiduese por që nuk do ta kishte ndërruar në asnjë variant.
Jeta me Enverin nuk ka qenë e lehtë, por ka qenë atraktive
“Jeta me Enverin dhe angazhimet e tij nuk ka qenë e lehtë, por ka qenë atraktive. Nuk e kisha ndërruar për asnjë jetë. Natyrisht që çdo grua dëshiron që familja ti funksionojë si një sahat, gjë që na kanë munguar për shkak të profesionit të Enverit, por ka qenë një jetë ndryshe, jo jetë si te familjet e zakonshme. Ajo çka më ka munguar, është prania e tij, sepse ka qenë gjithmonë i zënë”, thotë Pula Petrovci, e cila shpjegon se duke parë angazhimin e tyre në botën e artit, ajo mendon se fëmijët e saj janë tremb nga këto profesione. Dy fëmijët e mëdhenj nuk merren me art, përderisa vajza e vogël ka përfunduar aktrimin, dhe Pula Petrovci thotë se goxha i ka ngjarë Enverit.
Duke iu falënderuar profesioneve që i kanë ushtruar, Pula thotë se kanë takuar njerëz me shumë kualitete e me bagazhe profesionale, dhe mu për këtë fakt janë shumë të pasur, edhe pse, pikërisht për shkak të profesioneve kanë pas shumë ngufatje e mbrëmje pa gjumë.
Pula Petrovci që nisi profesionin e pianistes si e vogël, që barti këta tinguj për një jetë të tërë, në fund të kësaj interviste thotë se tingujt e këtij instrumenti vazhdojnë të jenë profesioni, relaksi dhe ushqimi i saj shpirtëror. / KultPlus.com
(Adil OLLURI: Bartësi i shpirtrave të përzënë, Onufri, Tiranë, 2020)
Shkruan: Gentiana SOFTOLLI
Autori
Adil Olluri (1984-), shkrimtar, studiues i letërsisë dhe kritik letrar, studimet universitare (bachelor dhe master) i ndoqi në Universitetin e Prishtinës, në Degën e Letërsisë Shqipe të Fakultetit të Filologjisë, ku ka përfunduar edhe studimet e doktoratës me një temë shumë të veçantë: “Proza e Ymër Shkrelit”. Është ndër autorët më të përkthyer në gjuhë të huaj. Vetëm tregimi “Kthimi i babait” është përkthyer në dhjetë gjuhë të huaj, një tregim-monolog që trajton fatin e të pagjeturve të luftës së fundit. Olluri është autor që në shkrimet e tij letrare, konkretisht në fushën e kritikës, merret edhe me fenomene letrare si posdmodernizmi te libri “Trilogjia postmoderne”, e deri te kritika tematike, siç bën te libri studimor “Fytyra e Tiranisë: rrëfimi për diktaturën në romane bashkëkohore” (2017). Po ashtu, ai ka botuar: “Romani postmodern shqiptar”, monografi (2011), “Shumë rrugë dhe një rënie”, tregime (2013), libër ky i përkthyer në gjuhën italiane në vitin 2016 dhe “Bartësi i shpirtrave të përzënë”, roman (2015), tashmë disa herë i ribotuar. Në fillim të këtij viti që po lëmë pas botoi librin me tregime “Kthimi i profetit”, i cili u cilësua si libër “tematikisht provokues dhe estetitikisht sprovues”. Në pjesën më të madhe, vlerësohet për qartësinë në të rrëfyer dhe tregime antihimnizuese, të cilat janë të përmbledhura te “Shumë rrugë dhe një rënie”
Romani
“Bartësi i shpirtrave të përzënë” është i vetmi roman i Adil Ollurit, i cili trajton temën e luftës së fundit në Kosovë. Ashtu si te tregimet, këtë libër e bën të veçantë pikërisht qasja ndaj kësaj teme, pa bujë dhe himnizime, pra si një rrëfim i vogël i një historie të madhe e të rëndë, siç është dëbimi i shqiptarëve nga Kosova. Kjo shpalohet përmes përjetimeve të llojllojshme të familjarëve të ndryshëm, brenda një jave të frikshme, ku tragjedia nis me trenin, simbol ky i ikjes dhe i shpëtimit nga gjenocidi serb. Kjo është vetëm pamja fabulare që e përshkon trenin e dhimbjes, ndërsa ana e tjetër është mjeshtëria e rrëfimit që na sjell autori me një konsistencë prej autori e regjisori, duke kapur detajet dhe imazhet më të trishta, që vetëm gjuha e letërsisë di t’i shpalojë.
Titulli
“Bartësi i shpirtrave të përzënë” është titull pothuaj konotues. Bartësi është treni, shpirtrat – njerëzit e përzënë nga lufta. Bartësi personifikohet dhe njëjtësohet me frymët e gjalla, një objekt që bart të gjallë e të vdekur drejt “tokës së premtuar”, për ta shpëtuar shpirtin. Titulli në njëjës, bartësi, pra objekti bëhet shpëtimtar i shpirtrave njerëzorë, një titull që nuk afishon luftën, por dhimbjen biblike e mitike, një titull që nuk shënjon identifikim nacional, etnik, një gjetje autoriale tipike për eksodin biblik.
Bartësi, treni është krejt fusha, mejdani ku ndodh gjithë ngjarja, është teatri ku ndodh drama dhe tragjedia njerëzore, është monitori prej nga shfaqen lufta për jetë a vdekje, është pikëshikimi prej nga shpirtrat vrojtojnë, vuajnë, luftojnë për mbijetesë. Duke qenë se romani i takon epikës, titulli edhe pse tregon një situatë, më shumë është lirik, sesa epik. Narracioni i këtij romani në pjesën më të madhe është retrospektiv, me narrator të gjithëdijshëm, i cili si temë trajton jetën e një familjeje treanëtarëshe që, në kohë lufte, jetojnë të ngujuar në një banesë në Prishtinë.
Inovacioni
Vepra në fjalë mund cilësohet si një inovacion në kulturën e shkrimit pasi që, ndryshe nga autorë të tjerë, Olluri romanin e tij e shkroi në vetën e dytë, duke e bërë të mundur kështu një komunikim më ndryshe të autorit narrator me personazhet dhe autorit me lexuesit, përmes të cilës vetë rrëfen sprovat, frikën dhe gjykimin ndaj vetvetes deri në imtësitë më të vogla, çka nuk ndodh zakonisht në romanet klasike. Kjo është një frymë dhe tendencë që, përveç rrëfimit, të na bëjë edhe vrojtues më të thellë të ngjarjes.
Dihet veta e tretë është normë për romanët klasike, ndërsa veta e dytë është tipike për tekstet funksionale, siç janë letrat, apo edhe për tekstet letrare që kanë model letërkëmbimi. Prandaj, një inovacion i tillë, në romanin e Adil Ollurit, vjen lehtë, pa përthyerje të mëdha gjuhësore, por rrëfimi e shkrimi rrjedhin natyrshëm, sa që lexuesi shpesh i rrëmbyer nga fragmentet herë-herë tragjike, herë-herë tragjike-komike, harron vetën e dytë si referencë, duke u bë një me përjetimet e personazheve. Në mënyrë të veçantë, kjo përhumbet kur bëhet përshkrimi i përjetimeve të familjes, e cila është boshti i rrëfimit të romanit, një përshkrim në formën më të kulluar nga autori, i cili vë në pah anën humane të njerëzve të rëndomtë përballë situatave të vërteta në luftë, e cila shpeshherë është mitizuar në forma të ndryshme, duke kaluar deri në patetizëm dhe përmes epiteteve të ndryshme, në emër të rrëfimeve të mëdha. Prandaj mund të themi se këtu, pra në këtë roman, inovacion është edhe mënyra se si ndërron diskursi në një rrëfim për luftën, nga ai heroik e gati mitik, në një diskurs ‘të thjeshtë’ demitizues e antiheroik deri te formulimi motivues: “Çka t’bahet me krejt, edhe me neve”.
Megjithëse, te “Bartësit të shpirtrave të përzënë”, dominues është diskursi social dhe historik në radhë të parë pasi që në qendër të romanit vihet një periudhë lufte, e cila ka vetëm dy dekada që ka përfunduar dhe për një pjesë goxha të madhe, plagët e saj ashtu si edhe kujtimet e trishta për të janë ende të freskëta. Sado që janë të kundërta me njëra tjetrën, figura përfaqësuese të këtij romani janë analeksa dhe proleksa. Periodizimi i ndodhive gjatë kohës së luftës duke i kujtuar netët e gjata me britma, të shara e rrahje, që dukeshin se s’kanë fund, për të vazhduar me trenin dhe ndodhitë jo më pak të dhimbshme, na bëjnë të ditur një funksioanlizim të rrëfimit analektik. Mirëpo, në anën tjetër kemi lutjen dhe shpresën e vetme të protagonistëve, po edhe të gjithë atyre shpirtrave të përzënë “me pshtu pa therrë n’kambë”, çfarë vë në pah funksionalizimin edhe të rrëfimit prolektik, e cila artikulohet si dëshirë, ëndërr e secilit që gjendet në trenin luftës.
Kult dhe frikë
Për të balancuar ngjarjen, autori vë në përballje dy kulte, atë të vdekjes dhe të lindjes. Kulti i vdekjes së dy vëllezërve pranë njëri-tjetrit, ku nga dhembja dhe pikëllimi për vëllain e vrarë, tjetri revoltohet kundrejt pushtuesit, dhe që të dy vriten dhe bien kokë me kokë, shënon një simbolikë trishtuese, por që e ngrit lart kultin e vdekjes, sepse nuk ndahen deri në vdekje, madje edhe në vdekje janë bashkë.
Në fund të romanit, autori rrëfen për lindjen e një fëmije, e që simbolizon shpresën dhe aspiratat për një jetë më të mirë, por njëkohësisht ngrit lart kultin e lindjes, por edhe të lirisë.
Përgjithësisht, ku roman përmbledh në vete dy luftëra: lufta nga pushtuesit, që i përzënë “shpirtrat” nga vatrat e tyre, dhe, në anën tjetër kemi luftën psikologjike që është edhe më e vështirë, ku e vetmja simbolikë heroike është që vdekjen ta presësh qetësisht dhe të jesh i gatshëm për orën tënde dhe deri atëherë të përballesh dhe ta dominosh frikën. Në të gjithë rrugëtimin me tren, frika është mbizotëruesja më e madhe e gjithë veprës e cila na bën të kujtojmë një frazë të popullit “nuk ka ma t’ambël se shpirti yt”, e cila me raste na duket edhe si pjesë komike e një ngjarjeje tragjike, e cila del krejtësisht njerëzore. Personazhet gjatë gjithë kohës bëjnë orvatje të vazhdueshme për të shpëtuar veten dhe të afërmit e tyre, duke harruar shpesh se kjo dhimbje i ka pllakosur qindra mijëra të tjerë nëpër fusha e male, nën qiell të hapur.
Romani bartësi i shpirtrave të përzënë është një hypertext që ka bazë e ndërtohet mbi një ngjarje të vërtetë, së cilës autori i është qasur në një formë krejtësisht ndryshe nga çfarë jemi mësuar të lexojmë më parë, duke ndryshuar kështu tërësisht formatin. Në vend të heroit trim e tejet burrëror, ai vë në qendër një hero frikacak, si Bardhylin, me profesion mësues. Mozaikun e personazheve e plotësojnë Valdetja dhe Jeta, duke u pasuar edhe nga Selmani, vëllai i Bardhylit, i cili mendohet të jetë një përfitues i luftës në krahasim me vëllain e Valdetes, që ka një karakter më luftarak, sepse u bashkohet radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Protagonistët Bardhyli, Valdetja dhe Jeta marrin përsipër shumë sfida të cilat edhe mund të shihen si të gjeneralizuara, nëse duam të zgjerohemi edhe më shumë në situata të tjera të familjeve shqiptare gjatë lufte. Ndërsa, përveç ushtarëve serbë, si antagonist, në një farë mënyre shfaqet edhe vëllai i Bardhylit, Selmani, i cili i bën më të ndjeshme dhe më dramatike situatat. Në këtë kontekst, historia e kësaj familjeje është shkruar në tri akte, duke vazhduar më tutje klasifikimin e saj në kapituj për të na njoftuar kështu për një strukturë kompozicionale prej nga rrëfimin e ndërton në disa nivele, por asnjëherë pa humbur vijën dhe linjën kryesore fabulative, eksodin e shqiptarëve.
Po ashtu, duhetë thënë se ky roman përmban edhe elemente filmike, përfshirë këtu trenin dhe enterierin e tij, i cili po bartte shpirtra të përzënë, ku në mesin e asaj turme njerëzish, e cila po gumëzhinte sa nga të qarat, e sa nga rënkimet, po qëndronte edhe një i pafrymë, duke mos i lënë për asnjë çast të harrojnë makthin që mund t’i zë. Ky enterier, brenda të cilit bëhet një lojë e dyfishtë psikologjike, është e përshkruar me finesa të cilat të duket se nga secili kend është vënë një objektiv i kamerës. Në anën tjetër, eksterieri përshkruhet duke vënë në fokus fshatrat e braktisura, pamje me shtëpi të djegura, që deri dje kishin kryer ritualet e përditshme njerëzore banorët jorezidentë të trenit.
Përfundim
Që nga titulli e gjer në faqen e fundit të këtij romani, autori ka arritur që të shfaqë një anë tjetër të medaljes së luftës, të cilën e kemi njohur, por që pakkush e ka rrëfyer në frymën reale, tipike njerëzore, duke bërë që një temë e madhe, siç është lufta e fundit në Kosovë, të shtrohet me një lirizëm të ndjeshëm dhe rrëfim tejet racional./ KultPlus.com
Denis Galushi, gazetari i Radio Kosovës ka reaguar për termin “maxhup-gabel”, duke iu referuar këtyre termeve që po përdoren edhe nëpër debate televizive.
KultPlus ju sjell reagimin e plot të Denis Galushit, i cili ka theksuar se romët janë të vetmit në rruzullin tokësor që emrin etnik e kanë të lidhur me qenien njerëzore.
Reagimi i plot:
Nese termi pezhorativ “maxhup-gabel” nenkupton dicka te keqe, e flliqur, e ulet, atehere me kete term nuk duhet te ofendohemi ne, romet, sepse nuk i perkete ekskluzivisht romeve. Pra, mund te kemi:
E nese perdoret ose deshirojne ta perdorin vetem per romet, atehere gabim e kane.
Sepse ne, romet, kemi emer, dhe NUK duhet me te lejojme te identifikohemi me emra tjere pezhorativ.
Jemi i vetmi popull ne bote qe emrin etnik e kemi te lidhur me qenien njerezore.
Pra, nga romishtja: rom-njeri, roma-njerez.
Etnikisht jemi 30 milion rome ne bote, ndersa terminologjikisht 8 miliarde ne bote jane rome-njerez!
Pra, nese i thoni dikujt mos u bo maxhup/gabel, ma mire kishte me qene me ju thone.
“Sillu mire. Behu rom”.
P.S.
Shprehja e lire ndonjehere mund te jete realitet i hidhur, por nuk eshte ofenduese dhe jo e rrezikshme per shoqerine.
Ndersa, ofendimi eshte lendues, nuk eshte realitet, por eshte i rrezikshem qe pastaj te shperthen ne dhune, dhe nuk nenkupton shprehje e mendimit te lire. / KultPlus.com
12 hebrenj, burra, gra e fëmijë, në korrik të vitit 1943 kishin trokitë në dyert e familjes së Xhemajl Bllatës, ku kishin kërkuar strehim, për të shpëtuar nga përndjekja e nazistëve, të cilët në atë kohë kishin vrarë rreth 6 milionë hebrenj, shkruan KultPlus.
Se këta 12 hebrenj kishin qëndruar deri në përfundim të luftës në shtëpinë e Xhemajl Bllatës në Rashan të Mitrovicës, sot e tregon për KultPlus, nipi i kësaj familje Faik Bllata, i cili detajon se këta 12 anëtarë përbënin tri familje hebrenje.
“Këtë histori e kemi mësuar gjeneratë pas gjenerate. Na kanë treguar se si gjyshi im, si kishte mësuar se këta mysafirë janë hebrenj, i kishte strehuar në shtëpinë e tij, dhe duke qenë i vetëdijshëm se hebrenjtë ndiqeshin në të gjitha anët, ai ishte kujdes për sigurinë e tyre”, ka njoftuar Faik Bllata, i cili duke kujtuar rrëfimet e të parëve, ai ka shpjeguar se burrat e gratë e strehuar në familjen e tyre, aq shpejt ishin socializuar sa që edhe i kishin ndihmuar shumë me punët rreth shtëpisë.
“Askujt nuk i kanë treguar së në shtëpinë e tyre kanë hebrenj, sepse duhej të kujdeseshin për sigurinë e tyre. Baba më ka thënë se kanë qenë të gatshëm edhe jetën ta japin, vetëm e vetëm që ti mbrojnë mysafirët e mirë”, ka treguar Bllata, i cili vazhdon rrëfimin e tij se si këta mysafirë kishin qëndruar në shtëpinë e të parëve të tij deri në përfundim të luftës.
Për të mos ngjallë dyshime se kjo familje kishte strehuar hebrenj, Bllata përcjellë rrëfimet e të parëve se si kjo familje ka pas kujdes edhe në emërtimin e tyre.
“Familjarët e mi kanë treguar se një hebre me emrin Jaron e kanë thirrë me emrin Jaran, një grua që kishte emrin Perida e kishin thirrë Feride, dhe një fëmijë me emrin Shimeon e kanë thirre Shera, me qëllim që të evitojnë rrezikun”, ka treguar Faik Bllata, i cili këto emërtime i ka kujtuar bashkë me familjarët e tjerë, dhe disa nga emrat e hebrenjve të tjerë i kanë harruar.
“Me të përfunduar lufta, gjyshi im u kishte thënë hebrenjve se deri tash kanë qenë mysafirë të zorit, por, sipas tij ai kishte kërkuar nga hebrenjtë që për dhjetë ditët e pasluftës, ata të qëndronin në familjen Bllata si mysafirë special, gjë që edhe e kanë respektuar këtë kërkesë të gjyshit tim”, ka treguar Faik Ballata.
Kulla ku janë strehuar këta mysafirë është ndërtuar në vitin 1934, por qëndrimi i tyre në këtë shtëpi, Xhemajl Bllatën e kishte shtyrë që të bënte një ndryshim në këtë kullë.
E kishte vuajtur shumë largimin e këtyre tre familjeve, dhe në shenjë të tyre, ai bashkë me familjarët e tjerë kishin vendosur që të ndërrojë konstruksionin e oxhakut të odës, dhe në të kanë vendosë yllin e Davidit.
“Më kanë njoftuar se gurin e oxhakut e kishte punuar një dibran, dhe se këtë gdhendje e kishte përfunduar për 18 ditë”, ka treguar ai, punë që tashmë ka ngjallë interesimin e Kosova Jewish Organization, të cilët janë të interesuar që të promovojnë këtë kullë që ka gjurmë hebreje.
Artina Hamitaga nga Kosova Jewish Organization, Faik Bllata, Blerta Ismajli dhe Rexhep Krasniqi
Artina Hamitaga nga kjo organizatë ka treguar për KultPlus, se nëpërmjet Rexhep Krasniqit është realizuar takimi me përfaqësues të familjes Bllata, ku edhe është diskutuar mënyra e promovimit të kësaj kulle.
“Fotografia e kësaj kulle do të prezantohet në një ekspozitë të rëndësishme, ku do të prezantohen edhe disa fotografi të tjera që kanë të bëjnë me trashëgiminë kulturore të hebrenjve në Kosovë”, ka thënë Hamitaga për KultPlus, e cila në të njëjtën kohë ka njoftuar se janë duke shqyrtuar mundësitë e restaurimit të kësaj kulle, dhe në të njëjtën kohë janë duke punuar në dokumentimin e familjeve të tjera që kanë strehuar hebrenj përgjatë Luftës së Dytë Botërore.
KultPlus ju sjell ekskluzivisht pamjet e këtij oxhaku me Yllin e Davidit, shtëpi që gjendet në Rashan të Mitrovicës, dhe e njëjta do të ekspozohet bashkë me fotografi të tjera në në një ekspozitë që ka për qëllim promovimin e kulturës hebreje në Kosovë./ KultPlus.com
Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës njofton se më 22 dhjetor 2020 në Kuvendin zgjedhor të saj zgjodhi disa anëtarë të rregullt, me korrespondencë dhe anëtarë të jashtëm të saj.
E shatë Vjosa Osmanin pa pikë turpi, në të vërtetë më shumë e shatë se ju digjet goja të lëvdoni ndonjë grua shqiptare. Vetëm këtë zanat e bëni mirë. Ato që tha Vjosa pikë më pikë i ka numëruar edhe më herët Ramush Haradinaj, por nuk guxuat t’ia përmendni atij kokën e shogët, siç bëtë me ondulacionet e saj, as i kujtuat artikulimin që po bënte kinse skizmë mes shqiptarësh dhe as e akuzuat për majtist. Se nuk jeni burra që të ngrefoseni me një burrë.
Por Vjosa punon në një shtet, o të vrarë, e ju në një pseudoshtet që e vratë dje e hëngrët së brendshmi si tenja bashkë me shefat tuaj, kepucët e të cilëve lëpini përditë.
Jua dha përgjigjjen “Kushtetusja”, gjykata e një shteti, jo surrogatoja që në “hall” na mbeti!
Rrnoftë Kushtetuesja!
Sepse Vjosa do mbesi për të bërë Kosovë, pse jo dhe pak Shqipëri!/ KultPlus.com
Një prokurore dhe dy zëvendës gjyqtarë u zgjodhën të enjten në mëngjes nga Parlamenti Jura gjatë asamblesë së tij themeluese.
Parlamenti rinovoi autoritetet gjyqësore kantonale të enjten në mëngjes, në Delémont për asamblenë konstituive të legjislaturës së re 2021-2025, deputetët zgjodhën Julien Theubet në postin e zëvendësgjyqtarit në Gjykatën Kantonale. Anne Kohler është emëruar zëvendësgjyqtare në Gjykatën e Shkallës së Parë dhe shqiptarja Vanesa Mehmetaj-Hamzaj u zgjodh prokurore nga legjislatura kantonale, raportuan mediat zvicerane, përcjell albinfo.ch./ KultPlus.com
Bukuritë e veçanta të natyrës së Kosovës paraqiten aq mjeshtërisht në pikturat e Bajram e Farija Mehmetit.
Vëlla e motër nga fshati Lepinë i Lipjanit, ka rreth dy dekada që i përkushtohen me pasion artit të pikturimit.
“Dashuria për të pikturuar nuk më është zbehur që nga koha kur kam qenë në shkollë kur edhe nisa të pikturoj”, shprehet Bajram Mehmeti tek nis rrëfimin e tij plot ngazëllim rreth pikturës.
Mehmeti bashkë me motrën, Farijen, në pikturat e tyre mundohen të paraqesin jetën reale të komunitet rom në Kosovë por edhe bukuritë që ka Kosova.
“Që nga viti 2000 kam nisur të merrem më seriozisht me pikturë. Unë pikturoj peizazhin e bukur të Kosovës. Më pëlqen ta pasqyrojë natyrën e bukur të saj në pikturë, por edhe ndjenjat e mia për jetën e botën ashtu siç e shoh rreth meje. Gjithashtu më pëlqen të pikturoj jetën rome, zakonet e kulturën tonë”, thotë Bajram Mehmeti.
Ai flet për jetën e vështirë që e kishin në fëmijëri. Një familje tetë anëtarësh, tregon ai po rritej në varfëri, por kjo sipas Bajramit i bëri më të denjë dhe më të ndershëm atë dhe motrën e tij.
“Për shkak të varfërisë nuk arritëm të studionim në Fakultetin e Arteve, nuk kishim kushte, ndonëse prindërit bënin herë pas here punë private. Por ne nuk e ndalëm punën. Pasioni ynë për pikturën vetëm sa u rrit. Filluam në letër e me punë arritëm ti zotërojmë të gjitha teknikat e pikturës”, thotë Bajrami.
Për Bajramin dhe Farija Mehmetin është shumë e rëndësishme se si atë ndihen gjatë pikturimit. Nëse përkushtohesh thonë se suksesi është i madh.
“Varfërinë e përjetojnë shumë gramë rome. Mundohem që fytyrat e tyre dhe kujdesin e tyre për familje ta portretizojë në pikturat e mija”, ka thënë Farija.
Ndërkohë për vëllaun e Farijes, Bajramin çdo pikturë është një vepër suksesi artistike e çdo imazh ka historinë dhe kuptimin ndryshe.
“Kam pasur shumë ekspozita në Kosovë dhe jashtë saj. Ndërsa në vitin 2016 më duhet ta theksoj se z.Hashim Taçi ia paraqiti pikturën time kreut të Kishës Katolike, Papa Françeskut. Por një nga sukseset më të mëdha është se e kam mbështetjen e plotë të familjes. Megjithatë theksoj se suksesi më i madh është që njerëzit të vlerësojnë dhe të duan për atë që bën”, shprehet Bajrami.
E Farija tregon se ka ëndërruar që fëmijëria e saj që të paraqes në piktura veshjet e grave rome. “ Unë gjej shumë frymëzim në kostumet rome”, ka thënë ajo.
Bajrami e Farija, vëlla e motër të lindur e të rritur në Kosovë, thonë se piktura mund të thyejë kufijtë e të gjitha paragjykimeve nëse ne shoqërohemi me njëri- tjetrin përmes saj.
Kur bëhet fjalët për romët, Barjami mendon se ka shumë diskriminim ndaj tyre.
“Shumë romë jetojnë në kushte të vështira shoqërore, shumë janë të papunë. Familjet në nevojë sociale duhet të ndihmohen. Të gjithë kemi të drejtat tona të barabarta për të jetuar së bashku në harmoni dhe paqe, pa marrë parasysh çfarë feje dhe kombi jemi”, është mesazhi i Bajram Mehmetit, veprat artistike të së cilit janë dritë e shpresë për komunitetin e tij.
Bajrami e Farije Mehmeti përmes punës së tyre arritën të mposhtin paragjykimet, duke dëshmuar se jeta është e barabartë për të gjithë, dhe se me punë e angazhim edhe romët në Kosovë mund të bëjnë ndryshimin për një të ardhme më të mirë dhe të barabartë për të gjithë banorët e shtetit më të ri të Evropës.
Ata thonë se shteti kosovar duhet t’i vlerësoj më shumë njerëzit e talentuar dhe t’i ndihmojë ata në zhvillimin e tyre. “Kosova ka plot vlera e plot artistë të vlefshëm”, ka theksuar Mehmeti.
Bajramit pos pikturës i pëlqen të merret edhe me bujqësi por pasion ka që t’ua përcjell artin brezave të rinj.
Pandemia u ka ndërprerë organizimin e disa ekspozitave në gjysmë dhe Fahria e Bajrami po luten që situata të ndryshojë e që arti dhe pikturat më të reja të mund t’i ekspozohen publikut. Përderisa kujtojnë se në në vitin 2012, ata kishin ekspozuar pikturat e tyre në Galerinë e Arteve në Prishtinë.
“Midis pikturave ishin punimet e Farijes, portretet e grave rome. Dhe që atëherë është përfolur në Kosovë për ne”, kujton Mehmeti, i cili bashkë me motrën e tij, natyrisht punojnë edhe për ekspozitat e radhës, në mënyrë që të paraqesin artin e tyre, por në të njëjtën kohë të shprehin lumturinë, sfidat dhe guximin e këtij komuniteti. (Ky tekst është prodhuar si pjesë e projektit “Mbështetja e mediave dhe gazetarisë për të drejtat e njeriut në Kosovë”, përkrahur nga zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë dhe realizuar nga Kosovo 2.0, CEL dhe QKSGJ. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e KultPlus/YIHR KS dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i BE ose K2.0, CEL apo QKSGJ)KultPlus.com
11 soliste dhe 50 instrumentistë të Filharmonisë së Kosovës do të marrin vendet e tyre në skenë për të nderuar figurën e madhe të Nexhmije Pagarushës. Mirëpo, nderimi për Bilbilin e Kosovës nuk do të ndodh në vendin e saj. Koncerti “Për Nexhin” më 19 dhjetor do të mbahet në Sallën e Filharmonisë së Shkupit në Maqedoninë e Veriut, shkruan KultPlus.
Pikërisht për të marrë detajet për këtë koncert dhe arsyet e zhvendosjes së saj në Shkup, e jo në ndonjë vend të Kosovës, prej ku edhe e merr buxhetin institucioni publik, Filharmonia e Kosovës, Baki Jashari në një intervistë për KultPlus ka treguar për këtë zhvendosje të koncertit nga Prishtina në Shkup.
Jashari shpjegoi se kësaj radhe kanë vendosur ta kujtojnë Nexhmije Pagarushën nëpërmjet koncertit përkujtimor, duke e përfunduar vitin me nderimin për të.
“Bazuar në rolin e saj të madh në muzikën burimore, tradicionale, popullore, mjeshtërisë që askush s’ka mundur t’ia tejkaloj interpretimeve të saja, faktit që ka qenë solo këngëtare dhe Bilbil i Kosovës, për angazhimin e saj nëpër dekada, ne si Filharmoni e Kosovës e kemi konsideruar nder dhe obligim ta kujtojmë me një koncert e disa aktivitete”, tha Baki Jashari.
Në anën tjetër, Filharmonia e Kosovës është institucion publik shtetëror dhe si i tillë buxheti i saj rrjedh nga taksapaguesit kosovarë. E pavarësisht kësaj, premierën e koncertit “Për Nexhin” ata do ta japin në Maqedoninë e Veriut.
Arsyet pse do të dëgjohen meloditë e veprave artistike për Bilbilin e Kosovës në Shkup dhe jo në Prishtinë, Baki Jashari i ndau me KultPlus. Ai përmendi dy koncertet paraprake të Filharmonisë, në të cilën kishin pasur rastin që të testojnë strukturën ndërtuese të sallës në Shkup.
“Një ndër arsyet ka qenë akustika e mrekullueshme, meqë ajo sallë është pikërisht për Filharmoninë. E dyta ka qenë hapësira, ku lejohet të përdoret 30% i kapacitetit prej 1000 ulëseve. Përmes hulumtimeve tona e kemi vlerësuar se atje do të kemi publik prej 240 personash”, sqaroi Jashari.
Drejtori i Filharmonisë së Kosovës pyetjes se nëse e kanë shqyrtuar mundësinë që ta organizojnë në një vend tjetër në Kosovë përveç Sallës së Kuqe në Prishtinë, Jashari ka treguar analizat që i kanë bërë si institucion, që i ka dërguar deri te ky vendim.
“E kemi diskutuar brenda strukturave të Filharmonisë mirëpo, bazuar në formatin e orkestrës simfonike me 60 instrumentistë dhe 11 solistë, nuk ka ndonjë vend jo vetëm në Prishtinë, por askund në Kosovë as në vendet ku ne kemi qenë më parë, si në Prizren, Pejë, Gjilan, Gjakovë”, ka thënë Jashari.
Tutje, ai theksoi se edhe stina e dimrit ka ndikuar që të merret ky vendim, sepse, sipas tij, nëse do të ishim në muajt me temperatura të larta, koncerti do të mund të mbahej në një hapësirë të hapur.
“Ti mundesh të bësh një program të tillë me këngët e Nexhmije Pagarushws edhe me një orkestrinë të vogël, me një kuartet, me 4-5 njerëz (muzikantë) dhe në llogari që hapësira t’i dedikohet publikut. Por ja që këngët e këtij projekti janë të dizajnuara për orkestër simfonike. Për ta pasur atë mundësi do të duhej ndoshta ta bëjmë në Stadiumin e Qytetit. Ose sikur tw ishim nw muajt qershor e korrik, ne nuk do ta diskutonim fare Shkupin”, u shpreh drejtori i Filharmonisë së Kosovës.
Baki Jashari shtoi se po të bëhej koncerti në Kosovë, ata do të duhej të mendonin se kë ta “privilegjonin” për të pasur mundësinë e ndjekjes së koncertit, në një formacion prej 40-50 njerëzish në publik. Kurse për përbërjen e veprave të koncertit, Jashari ka shpjeguar më tej se me çfarë vepra do të prezantohet ky koncert.
“Ky koncert është konceptuar me 11 soliste gra dhe në program do të jenë perlat e muzikës tonë tradicionale, qytetare, të lehtë, popullore dhe në mesin e tyre edhe disa që pikërisht i ka kënduar Nexhmije Pagarusha si “Perëndeshë e bukurisë”, “Dashnor t’u bana”, “E kujtoj atë takim”, detajoi Jashari.
Ai theksoi se koncerti do të përcillet drejtpërdrejtë në rrjete sociale, teksa ka gjasa edhe të transmetohet në natën e Vitit të Ri nga ndonjë televizion vendor. Poashtu për shkak të masave anti-covid që priten të merren në Maqedoninë e Veriut, koncerti “Për Nexhin” i cili planifikohej të mbahej në ora 17:00, do të filloj në ora 15:00 në Sallën e Filharmonisë në Shkup.
Përgjatë koncertit i cili do të mbahet me numër të kufizuar të pjesëmarrësve, do të interpretohen vepra nga Rexho Mulliqi, Çesk Zadeja, Avni Mula, Lorenc Antoni, Palok Kurti, Kristo Kono, Rauf Dhomi, nën orkestrimin e Valton Beqirit, Kreshnik Aliçkajt dhe Gridi Krajës.
Në anën tjetër, me zërat e tyre të pranishëm nën dirigjimin e Gridi Krajës do të jenë solistet Adelina Paloja – soprano, Ardita Ukaj – soprano, Arta Jashari – soprano, Besë Krasniqi – mexosoprano, Dea Hamdiu – alto, Diellza Sylejmani – alto, Elikonë Hysaj – mexosoprano, Ilvije Dragusha – Murtezaj – soprano, Kaltrina Miftari – soprano, Selvije Marteti – Xhemshiti – soprano, Shkurtë Hykaj – soprano.
Ky koncert organizohet nën mbështetjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit. / KultPlus.com
(Vëzhgim mbi vëllimin poetik të Sali Bashotës, “Në fillim ishte drita”)
Pas disa botimeve të vlerësuara nga kritika letrare dhe lexuesi, këtë herë poeti tashmë i mirënjohur Sali Bashota na sjell përsëri një element hyjnor në këtë vëllim polivalent, dritën, e cila përbën tërësinë e kohës njerëzore si term për artin e poezisë. Të shprehur si përfytyrim artistik autori operon me vargjet lirike, nëpërmjet një shtresimi të veçantë filozofik. Ndoshta duke e adhuruar dhe konsideruar dritën si diçka hyjnore, ai mediton dhe përqendrohet mbi ndjenjat dhe emocionet pikërisht tek energjia e dritës, duke e përdorur këtë burim për të ndriçuar vargjet e tij. Jo rastësisht e ka përdorur një element tjetër ekzistencial (zjarrin) edhe në librin: “Rruzullimi i zjarrit”), me prozë poetike, po ashtu një vepër Unike në krijimtarinë e tij letrare. Poeti është i lirë të përjetësojë e afirmojë pafund në një vepër letrare bashkëkohësinë, pikëvështrimin dhe fjalën artistike.
Vëllimi poetik “Në fillim ishte drita” është ndarë në tre cikle të ndryshme: SI, NËSE, KUR. Mesa duket poeti i mbetet besnik traditës së kësaj paraqitjeje të poezisë së tij. Le të njihemi me poezinë: “Si pagjumësia e fjalës”. /Nuk dua të fle sonte pa të kujtuar ty/Duke i ujitur lulet në kopshtin e qiellit/E kam të vështirë t`i këpus kujtimet përsëri/ Në javën e parë të prillit/ Nuk dua sonte fare gjumë në sy/Jam bërë kopshtar që lulet i çel/ Kur në damarët e mi të kam ty/Klithma e dashurisë ndihet thellë/.
Të gjitha këto vargje metaforike i paraprijnë kultit të fjalës poetike dhe janë përshkuar nga një shpirt i vetëm nëpërmjet të cilit krijuesi atribuon frymën e dashurisë. Pra çdo varg poetik është krijuar në shpirt, ku dëgjohet fryma e tij. Autori ka ecur përtej vargjeve derisa ka ndjerë klithmën e dashurisë. Muza e dashurisë nuk pyet për rastësinë por duke zgjedhur të priret me pasurimin e krijimit të çdo fjale poetike. Dhe ia arrin deri në shpirtin e fjalës hyjnore kur agu shkrihet në dritë. Ka ndodhur që pothuajse shumica e poezive me të cilat poeti ka shkrirë edhe vetveten të vijnë për lexuesin me adhurimin e fjalës së përzgjedhur. Të jesh poet i vlerave artistike dhe estetike duhet të frymëzohesh nga dashuria. Asnjë qenie njerëzore nuk mund të jetojë pa dashuri. Poetët, jo se jo. Mesa shihet edhe në këtë poezi, derisa të jetë drita poeti Sali Bashota do të shkruajë vargje të larmishme dhe magjepsëse, si poezitë: “Si mosha e dashurisë”, “Si pritja e zemëruar”, “Si paraloja”, etj.
Në poezinë tjetër , “Si melankolia” krijuesi shkruan: /Nuk të shoh as në kopshtin me lule/Duke ujitur trëndafilët blu/Kumbon zëri yt kur u përkule/Si pulëbardhat e detit gjithashtu/Kjo poezi e harroi vapën e verës/Si akrepat e ndalur në orë/Çelësin e dyshimit mos ia vë derës/Letrat e dashurisë tani i shkruan me dorë/.
Qenia e poetit është e përshkruar gjithashtu në këto vargje dhe poezia ka esencën e vet, respektivisht qenësinë e tij poetike që shkrihet me qenien letrare artistike dhe estetike. Simboli i dritës ashtu si liria i ndihmon poetët t`i qasen dritës. Secili e pikturon dritën me ngjyrën shpirtërore. Në vetëdijen e poetit shfaqen vargje që lindin thellë në shpirt bashkë me relacionin semantik. Figuracioni letrar e zbulon fjalën në imagjinatën e krijimit të botës së brendshme shpirtërore artistike në kohë dhe hapësirë. Poeti mediton rreth dritës duke u bashkuar me qenien njerëzore dhe poezia nëpërmjet frymëzimit shpirtëror kthehet në materie.
Lexojmë poezinë emocionuese që lind në universin e imazheve. “Nëse zgjohen kujtimet e tretura”. /Zgjohen kujtimet e tretura/ Në shtegun e vet/Ngrihen dallgët e fjetura/Që as hija nuk i pret/ S`ka gjë më të bukur sa ta gdhend portretin tënd/ Në ashtin e shpirtit tim/Jeta pa vdekje tashmë aty ka zënë vend/ Deri në amshim/.
Forca e krijmit të kësaj poezie gjallon në forcën e vargut 1-3, 2-4 duke shprehur vetveten me zërin e vet dhe duke u shkrirë në zërin kujtesës njerëzore. Poeti bashkon dy zëra duke komunikuar artistikisht me të vërtetën e dritës artistike-poetike. Gjithashtu në këtë cikël lexojmë edhe poezi me metafora të rralla: “Nëse klith për secilën fjalë”, “Nëse mbaron prova e zjarrit”, “Nëse ngjallet vetmia”, “Nëse këndojnë zogjtë at ty” etj.
Vijojmë me poezinë, “Kur heshtin zogjtë”. /Mjafton të vish e buzëqeshur/ Duke e shkundur qerpikun e zi/Edhe zogjtë tashmë kanë heshtur/Ashtu siç hesht nganjëherë ti/Mjafton ta përqafosh mëngjesin/Me mallin e përshëndetjes/Të dashuruarit gjithnjë presin/Lojën midis shkrumbit dhe etjes/Mjafton të jesh zgjuar/Deri në mesnatën e vonë/Me lulen e dashurisë në duar/Ashtu siç ëndërroje gjithmonë/.
Në këtë cikël lexojmë edhe poezitë: “Kur zgjohen engjëjt”, “Kur ti vjen në vjeshtë”, “Kur fiken qirinjtë”, e të tjera, ku mendimi lexuesit mbetet po aq i vlerësuar.
Në poezitë e vëllimit “Në fillim ishte drita”, Sali Bashota është mjeshtër i fjalës për dashurinë sublime, me një lirikë sa shpirtërore po aq me nuanca erotike dhe ndjesi humane, ku përpos mesazhit poetik, figurave letrare, metaforave befasuese, simbolit, krahasimit dhe një strukturë gjuhësore letrare, plot lirizëm të hollë shpreh pasurinë e përjetimit artistik. Bashota duket sikur i largohet reales ndërkohë që zbulon më shumë botën e imazheve. Brendësia shpirtërore-metafizike e këtij poeti dallohet pikërisht për vlerat e përzgjedhjes së fjalës artistike që na sjell po ashtu edhe vlerat estetike të një vepre poetike. Krijuesit nuk kanë mision të qartësojnë motivin, por fjalën. Poezia nuk mund të jetojë pa dritë, as në hije. Në ciklet poetike: SI, NËSE, KUR shkrimtari i dashurisë Sali Bashota, priret nga krijuesi tipik modern për të zgjedhur artin e fjalës së përsosur. Ky burim magjik për ta ngritur fjalën e shkruar në kultin e saj i sjell leximit të librit një risi të re. Vetë poeti si idealist ka imunitetin e fjalës së vërtetë artistike. / KultPlus.com
