80-vjetori i themelimit të Teatrit Kombëtar në Shqipëri, është kujtuar në Arturbina, duke rivënë në skenë shfaqjen e parë që shënoi themelimin, “Topazin” e duke ekspozuar pjesë nga arkivat e mbetura për të. Imazhet e dokumentet përbëjnë sot dëshmitë e vetme, ndërsa dëshmitarët nuk jetojnë më dhe me ta, nis edhe bjerrja e kujtesës. Artistët e përkufizuan teatrin në forma të ndryshme.
Ndërsa themelimi i trupës në Tiranën e pasluftës sillte sfida, disa prej të cilave do të kuptoheshin më vonë me konsolidimin e sistemit politik që pasoi luftën, në kontekstet e reja sociale e politike, edhe teatri i sotëm ka sfidat e vetat, që shkojnë përtej buxheteve e politikave. Liria mundet të jetë krejt fluide, e kushtëzuar nga rrethanat e ndërvarësitë. Një plejadë artistësh në zë, të pranishëm në festën e 80-vjetorit, e përdorën skenën për të artikuluar, shqetësimet e tyre. Përtej një godine që nuk është më, duket se mungon edhe vëmendja.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, pati mesazhe për të ndarë sa i takon problematikave të artit. Duke përdorur postin e tij si titullar, siç rrallë bën në laminë e kulturës, ai adresoi në fjalim disa prej shqetësimeve. “Nuk rri dot pa bërë një ndjesë, në teatër sepse kam qenë pak prezent. PO mundohemi shumë që në strategjinë e re të artit e kulturës 2026-2030 të kemi në qendër Statutin e artistit, që e di që shumë prej jush e kanë në mendje dhe e përtypin. Në rëndësinë që ka liria e tij dhe të kemi një respekt edhe ndaj meritokracisë dhe mundësive sa më të mëdha”, tha Gonxhja.
Tetë dekada më pas, teatri përballet, së pari me mungesa hapësirash, së dyti me pamjaftueshmëri buxhetesh e së treti me rrjedhojat e mungesës së politikave afatgjata, vizioneve e zaptimeve që ndërsa tkurrin skenën edhe e zhbëjnë atë./ balkanweb/ KultPlus.com
Një ndërprerje e madhe e energjisë elektrike goditi Francën juglindore të shtunën, duke ndërprerë trafikun dhe duke ndërprerë përkohësisht ngjarjet në Festivalin e Filmit në Kanë, ndërsa eventi prestigjioz përgatitej të jepte çmimin e tij kryesor.
Rreth 160 mijë familje në departamentin Alpes-Maritimes humbën energjinë elektrike pasi një linjë tensioni të lartë ra të shtunën në mëngjes, tha operatori i rrjetit elektrik RTE në X. Ndërprerja ndodhi disa orë pasi një zjarr në një nënstacion elektrik pranë Kanës gjatë natës kishte dobësuar tashmë rrjetin.
Organizatorët e Festivalit të Filmit në Kanë konfirmuan se ndërprerja ndikoi në aktivitetet e hershme të së shtunës dhe thanë se Palais des Festivals — vendi kryesor i Croisette — kishte kaluar në një furnizim të pavarur me energji elektrike, raporton Associated Press, transmeton Klankosova.tv.
Louise Elisabeth Glück (1943 –2023), ka qenë poete edhe eseiste amerikane. Ka botuar dymbëdhjetë përmbledhje poetike. Më 1993 ka fituar çmimin Pulitzer për poezi me përmbledhjen ‘The Wild Iris’. Më 2003 i ishte dhënë titulli prestigjioz i poetes laureate të ShBA-së. Më 2014 National Book Award për poezi. Ndërsa më 2020 çmimi Nobel për letërsi
IDEJA E GUXIMIT
Nga Louise Gluck
Nganjëherë, në mënyrë diskrete, një panegjirik i ri nxjerr kokën në fjalorin kritik. Jo një teori e re, që bën, domosdoshmërisht, një debutim më të shkëlqyeshëm, duke qenë, si të gjitha vizionet e gjithanshme, korrektuese në mënyrë eksplicite, të cilës i jep zjarr një impuls i moçëm njerëzor i reformës. Procesi për të cilin dua të flas është më i fshehtë: nëse jo i fshehtë, i pavetëdijshëm, dhe termi në shqyrtim ka gjasë të përdoret (në përvojen time) më shumë nga vetë poetët se sa nga kritikët.
Poetët kanë diçka për të fituar duke e bërë idenë e guximit të qarkullojë. Në një kulturë solipsistike, s’ka kritere objektiviteti që kontrollojnë nevojën që drejton një analizë të tillë: kur bota pasqyron veten, njohja përjetohet si pohim. Përdorimi i përsëritur, për më tepër, i jep çfarëdo terminologjie tipare të caktuara totemike: përreth një fjale të vetme krijohen vëllazëri dhe motërsi, vetë fjala fillon të paraqesë çdo ambicie të rëndomtë dhe besim të afirmuar.
Se guximi gjallëron një pjesë të punës duket, si ide, pafundësisht joshëse. U jep dinjitet lëndëve, duke i mbushur me cilësi urgjence dhe rreziku. Në ballafaqimin që pason, poeti bëhet Perseu që ther Meduzën. Njëjtë lutja është e pavetëdijshme, guximi i padobishëm: Kasandra që ç’të bëjë veçse të shohë. Kjo alternativë bart me vete benefitin shtesë të sugjerimit se e vërteta dhe vizioni janë të kushtueshme, ato sigurohen me anë të sakrificës ose humbjes. Magjia e këtyre dhe pra imazhet stimulojnë vizionaritetin e aspiruar, i cili ka nevojë thjesht të riprodhojë shenjën e jashtme për t’i bërë thirrje gjendjes shpirtërore: në këtë rast, nevojitet vetëm organizimi që të shpaguhet.
Natyrisht, fokusi im këtu është i ngushtë: guximi merr një kuptim më të mprehtë në shoqëri më të shtypura, shoqëri në të cilat literalisht nuk ka siguri të flasësh. Siç është vërejtur shpesh, arti përfiton nga regjime të tilla (sado që jo artistët), fiton prestigj të paanë, një prestigj që poetët amerikanë fare arsyeshëm mund ta kenë zili. Por zilia e arsyeshme nuk shfajëson mendimin e pështjelluar, as nuk mund ta bëjë këtë mbrojtja e një tjetre, më shumë lloje amorfe të guximit e vërtetojnë bindshëm çështjen e rrezikut.
Në përdorimin e tij lokal, termi “guxim” iu përgjigjet materialeve poetike që ndihen si personale: në këtë mënyrë përqendron vëmendjen në lidhjen e poetit me materialet e tij dhe me audiencën e tij, më parë se sa mbi rezultatin politik të fjalimit. Obligimi i tij si analizë është të sugjerojë analogë për mërgimin dhe vdekjen: të nxjerrë emrin e asaj që është rrezik.
Guximi, në këtë përdorim, aludon te zotësia e mposhtjes së forcave të errëta. (Mania e përgjithësimit e injoron faktin se jo të gjithë njerëzit iu frikësohen të njëjtat gjëra). Herë pas here, disa permutacione të termit njohin një gamë tonesh në esencë ndërluftuese, tone që i ndiejmë, ta zëmë, te Lawrence (i cili i përdor ato në mënyrë të shkëlqyeshme): futja në luftë me lexuesin duket çuditërisht trimërore (dhe, si përfundim, e guximshme) në përçmimin e hapur të vlerësimit të vetëm poetik, do të thotë aprovimit. Në zgjerim të këtij arsyetimi, guximi është po ashtu i akordohet shkrimtarit që bën disa ndryshime radikale të stilit dhe në këtë mënyrë shkakton disavantazh. Përdorimi i tanishëm i termit nuk mund të tkurret në atë poezi që lind nga aktet autentike të guximit fizik ose moral, ndoshta ngase shembujt e një guximi të tillë janë shumë të rrallë, mbase sepse shumica e shembujve duket të jenë të korruptuar nga çfarëdo rrëfimi në veten e parë, ndoshta ngase vetë rrethanat duken të dyshimta, me një ngjyrim sajese. Përfundimisht, sidoqoftë, çështja është se ky lloj përkufizimi nuk do ta përhapë përdorimet e termit dhe pikërisht kjo përhapje është saktësisht dëshira më e madhe e poetëve. Nevoja për nxitje është e thellë: shoqëria e lirë, shoqëria që as nuk e kufizon fjalën as nuk e vlerëzon, sjell nervoz duke mos paraqitur shumë pengesa.
Pavarësisht dëshirës, këto pohime e keqkuptojnë aktin e shkrimit dhe, po aq, natyrën e guximit.
Cilatdo që të jenë materialet, akti i kompozimit mbetet, për poetin, një akt, ose gjendje, e një veçimit ekstazik.
Tema e deklaruar e poezive nuk ka ndikim në këtë gjendje; sido që të shihet pastaj vlerësimi, poeti i dhënë pas aktit të shkrimit ndien një dalldi marramendëse; asnjë rrethanë jetësore nuk kërkon më pak guxim se sa kjo.
Ajo që duket të jetë në diskutim është diskrepanca mes përshtypjes së ekspozimit dhe realitetit të distancës. Poeti, duke shkruar, është në të njëjtën kohë i zhytur në materialet e tij dhe nuk është i shtrënguar prej tyre: rrethanat personale mund të frymëzojnë artin, por krijimi i vërtetë i artit është një hakrmarrje ndaj rrethanve. Për një periudhë të shkurtër, rregullimi natyror përmbyset: artisti nuk shtiret më, por vepron; fjala e fundit, për momentin, del në dritë me fat ose rastësisht. Kontroll i së kaluarës: thua se martirët e ndjerë janë ngritur në arenë dhe po thonë: “Ta zëmë, nga ana tjetër…”. Asnjë proces që do të mund të përmendja nuk e mposht kaq plotësisht autoritetin e ngjarjes.
Një mposhtje e tillë natyrisht e dend poezinë me një aurë triumfi. Mund të jetë si kjo gjë inkurajon një interpretim të gabuar: euforia e fitores – mbi konfuzionin, mbi boshllëkun, mbi inercinë, ashtu si në të shkuarën – i ngjan në dukje fitores së guximit mbi materien e errët, apo fitores së shpirtit pasional mbi pengesat e qytetërimit. Në këtë interpretim të gabuar, materia, apo qytetërimi, paraqet kundërshtarin, identitetin e të cilit, njerëzor, kafshëror apo të pajetë, duhet ta specifikojë gjithmonë guximi fizik. Guximi implikon rrezikun dhe rreziku për trupin përshkruhet me terma korrespondues konkretë. Ndërsa rreziku spiritual, duke qenë i dukshëm, paraqitet në një diskurs më spekulativ, konceptimi i kundërshtarit bëhet lehtësisht më abstrakt.
Por pyetjet mbesin. Nëse guximi e formëson një poezi me zbulime personale, çka është, apo kush, kundërshtari? Çka është në rrezik?
Përgjigjja e menjëhershme është: mundësia e turpit. Por më duket se anjë rrëfim i presupozuar, asnjë shfaqje e hollësishme a eksplicite, asnjë egërsi toni, asnjë ndryshim stili i fuqishëm (ose i sforcuar) nuk mund, me ndërmjetësimin e lexuesit, ta shndërrojë poezinë në një rast që rrezikon përnjëmend të shkaktojë turp.
Distanca përforcuese e poetit nga materialet e tij përsëritet në një distancë tjetër po aq të dobishme: ajo e poezisë nga lexuesi i saj. Se poezia, arti, krijon një urë mes një qenieje e një tjetre – ky është perceptimi i përgjithshëm – flet shumë: asnjë urë nuk është e nevojshme në mungesë të distancës. Në mënyrë të ndërthurur, dinamika e turpit varet nga përgjigjja: por përgjigjja, për poetin, ndaj poezisë, vjen më vonë, në një tjetërkund të largët në kohë nga momenti i kompozimit; gjatë gjithë kohës së kompozimit aktiv, poeti mbetet i izoluar nga e ardhmja ashtu si edhe nga e kaluara.
Rrjedhimisht, i izoluar nga çfarëdo ekspozimi real, nga çfarëdo burimi të pranishëm censure a përqeshjeje. Është e vërtetë, akti i shkrimit presupozon një dëgjues, atë që do ta kuptojë. Por dëgjuesi i idealizuar dallon nga çfaërdo dëgjuesi real, meqë ky i fundit nuk mund të kontrollohet: vetëm ky i fundit paraqet një kërcënim legjitim.
Në një distancë të tillë, artisti duket për zili i pacipë (ose guximtar). Ky perceptim nuk është aq i rremë sa i shtrëmbëruar: në të vërtetë, artisti është i pacipë, i mbrojtur nga çdo poshtërim, nga çdo burim turpërimi – po aq i pacipë, po aq rehat në ekspozimin e lakuriqësisë, si një balerin lakuriq, që skena e mbron në të njëjtën mënyrë. Kjo s’do të thotë se shtysa e diskursit është ekzibicionizmi. Por mbetet fakti: për artistin nuk ndodh asnjë kontakt. S’ka rrëfim, asnjë mundësi turpërimi, në mungesë të kontaktit.
Do të mund të pohohej se botimi do ta rregullojë brishtësinë, duke e bërë të shembet distancën qofët mes poetit dhe materialeve, qoftë mes poetit dhe lexuesit. Kjo lë në harresë dilemën më të rëndë të artistit, edhe ajo vetë një pasojë e pashmangshme e distancës: në veçanti, pamundësinë e lidhjes së vetes që është në të tashmen me veten që ka shkruar. Hendeku është si absolut ashtu edhe i menjëhershëm: në raport me një vepër të përfunduar mbetet vetëm ndjenja më shqetësuese e lidhjes, asnjë ndjenjë atësie. Vepra ngihet si një qortim, ose ndëshkim, një shenjë që fikson në mënyrë të përhershme një distancë të papërballueshme, distancën mes vetes së largët të artistit, mrekullisht rrjedhëse, në mënyrë ikanake dhe aksidentale perceptuese, dhe vetes qesharake dhe harrakate nëpër botë. Sulmi kritik mbi një vepër të përfunduar është i dhimbshëm, duke qenë se e afirmon përçmiminn e vetes së pranishme. Ajo që nuk mund të bëjë, në të mirë a në të keq, është të shkrijë plotësisht, për poetin, veprën dhe veten; brishtësia e poetit në pritjen e kritikës mbetet e komplikuar për këtë shkak. Dhimbja që poeti mund të ndiejë është ndryshe nga rreziqet e një ekspozimi më të menjëhershëm: uni i ekspozuar në mënyrë të hapur, autori, në momentin e botimit në të vërtetë nuk është në dorën e tij, është jashtë ekzistencës.
Sa i përket argumentimit sipas të cilit guximi frymëzon disa ndryshime radikale në stil: nevoja për të shkruar është, pas së gjithash, dëshira për të qenë të burgosur nga një ide; për shkrimtarin, të mendimi dhe shkrimi (si mendimi dhe thënia) janë sinonime. Stili ndryshon kur arrihet tek fundi, deshe s’deshe, i një rrjedhe mendimesh. Zgjedhja, pra, është mes një tjetër rrjedhe mendimesh dhe ekuivalentit spiritual të rishikimit. Për çdo rast, të merresh me fjalën e shkruar do të thotë të merresh, në nivel vetëdijeje, me të ardhmen. Lexuesi jeton aty dhe artisti me ego jashtëzakonisht të fuqishme ose jashtëzakonisht të brishtë do të referojë të ardhmen në shkallë më të gjerë më parë se sa të menjëhershmen, pjesërisht ngase një publik më në numër ofron mundësi më të mëdha përgjigjeje, e pjesërisht si mbrojtje ose siguri kundër ftohtësisë së mundshme të lexueve aktualë (etja e hakmarrjes kundër rrethanave përkthehet lehtësisht në këtë tabaka kushtesh).
Artisti, ndaj kritikëve të vet, ruan një as në mëngë: vetëdijën se e ardhmja do ta fshijë të tashmen. Jo të gjithë shkrimtarët posedojnë në masë të njëjtë këto preokupime: fakti se janë në njëfarë mënyrë të prirur, psikikisht, ta zvogëlojnë forcën e gjykimit kritik, dallon gjykimin e veprës së botuar nga gjykimet më asgjësuese që mund të manifestohen në kontaktin real.
Nuk mund të pohohet se ky virtyt i veçantë fortifikues është i vlefshëm për aktin e shkrimit. Për poetët, ligjërimi dhe rrjedhshmëria duken më shumë një gjendje madhështie se sa akt guximi. Intervalet e heshtjes, megjithatë, kërkojnë një stoicizëm shumë të ngjashëm me guximin; asnj lexues në është i vetëdijshëmm për to.
/Marrë nga Louise Gluck, ‘Proofs&Theories: Essays on Poetry’, Ecco, 1995 /Gazeta Express/ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar në Korçë ka mirëpritur mbi 3900 vizitorë gjatë janar-prill 2025.
Lajmin e bëri të ditur ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, i cili ndau pamje nga vizita e tursitëve në këtë muze.
Gonxhja theksoi se Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar në Korçë është një nga institucionet më të rëndësishme për artin bizantin dhe post-bizantin në rajon dhe një destinacion i rëndësishëm për studiuesit dhe dashamirësit e artit mesjetar, i cili ka mirëpritur mbi 3900 vizitorë gjatë Janar-Prill 2025.
Ndërsa turistët shprehen se muzeu është i mrekullueshëm.
“Një muze i mrekullueshëm, me të vërtetë! Me ngjyrat pastel që i japin një vlerë të veçantë. Është kënaqësi të shohësh kualitetin e pikturave dhe cilësinë e punimeve të ikonave. Me të vërtetë një muze i veçantë!”, shprehet një turist francez.
Një tjetër turist francez thekson se, “është një muze i mrekullueshëm. Përfaqëson denjësisht pasurinë e trashëgimisë suaj kulturore dhe fetare”.
Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar gjendet në qytetin e Korçës, prej 24 prillit të vitit 1980. Muajin e kaluar MKAM festoi 45 vjetorin e krijimit. Ky muze konservon trashëgiminë më me vlerë, të krijuar nga piktorët shqiptarë nder shekuj.
Pikturat e periudhës post bizantine janë ekspozuar në pavionin e artit ikonografik. Ato janë piktura të shek.XII dhe XIV. Në muze ndodhen rreth 7500 objekte artistike prej: guri, druri, leshi, argjendi dhe metale të tjera. Ndër to janë 1200 objekte ndërsa ikona janë rreth 6000, shumica me përkatësi kohore nga epoka bronzit dhe epokës së hekurit. Gjithashtu përbëhet edhe nga kostumet folklorike, nga objekte të tjera që tregojnë antikitetin, traditën dhe origjinalitetin e kulturës qytetare./atsh/ KultPlus.com
Trashëgimia unike fotografike e Arkivit Marubi ishte në qendër të vëmendjes në edicionin e 15-të të “Natës së Muzeve” në Romë, një nga ngjarjet më të rëndësishme kulturore ndër-evropiane që ftoi qytetarë, turistë dhe artdashës të eksploronin muzetë dhe institucionet kulturore deri në orët e para të mëngjesit, me një biletë simbolike prej vetëm 1 euro.
Shqipëria u përfaqësua me krenari në këtë festë evropiane të kulturës përmes një mbrëmjeje të kuruar me kujdes nga Ambasada e Republikës së Shqipërisë në Itali, në ambientin e veçantë të Sala Santa Rita – një prej hapësirave më ikonike të kryeqytetit italian. Programi,i dedikuar Arkivit Marubi, i përfshirë në Regjistrin Ndërkombëtar të Kujtesës së Botës të UNESCO-s, solli para publikut italian dhe ndërkombëtar historinë shqiptare të fotografisë.
Të pranishmit patën mundësinë të shijonin një dokumentar mbi Arkivin Marubi, që solli në ekran rrëfimin e një trashëgimie unike fotografike shqiptare, dhe gjithashtu të përjetonin një ndërthurje muzikore nga sopranoja Ana Lushi dhe pianistja Kozeta Prifti, të frymëzuara nga qyteti i Shkodrës.
Pjesë e mbi 100 aktiviteteve kulturore të ofruara në mbi 60 hapësira të ndryshme në gjithë Romën, mbrëmja shqiptare solli një copëz arti dhe historie nga Shkodra në zemër të Italisë. Reagimet e publikut ishin tepër pozitive, ndërsa shumë vizitorë u ndalën për të admiruar përfaqësimin shqiptar dhe për të mësuar më shumë për fotografinë dhe trashëgiminë kulturore shqiptare.
Kjo pjesëmarrje shënoi një hap të rëndësishëm për promovimin e kulturës shqiptare në një skenë ndërkombëtare dhe tregoi sërish se arti shqiptar di të flasë fuqishëm edhe përtej kufijve. /atsh/ KultPlus.com
Ngritja e shtetit hegjemon serb nga autonomia në vitin 1830 (në përmasat e pashallëkut të Beogradit) dhe pranimi shtet në Kongresin e Berlinit 1878 e deri te zgjerimi me tokat shqiptare gjatë luftërave Ballkanike 1912-1913, me ç’rast Kosova dhe Maqedonia do t’i njihen Serbisë, u bë mbi “tapitë shpirtërore” të kishës ortodokse serbe dhe mashtrimeve të saj si “pjesë e identitet shpirtëror dhe kulturor serb nga mesjeta e këndej”. Ky mashtrim që ishte pjesë e konceptit sllavo-rus që në pjesën europiane të Perandorisë Osmane të krijojë shtete vasale (Malin e Zi, Serbinë, Bullgarinë), duhej të përcillej me faktorin Kishë Ortodokse Serbe si dhe autoqefalinë e saj nga shekulli XIII e këndej, që si do të shihet, ishte vetëm një autonomi e përkohshme nga Peshkopata e Ohrit (nga viti 1219-1274).
Diskursi i këtij mashtrimi do të vazhdojë për tetë shekuj me radhë, meqë autoqefalia e Kishës Ortodokse Serbe do të fitohet në vitin 1922, pasi që të jetë formuar Mbretëria Serbe-Kroate-Sllovene. Meqë autoqefalia kishtare përherë lidhej me shtetësinë, Kisha Ortodokse serbe, këtë “të drejtë” e fitoi vetëm pas vendimeve të Konferencës së Parisit më 1919 kur u pranua Mbretëria Serbo-Kroate-Sllovene. Këshut, në gusht të vitit 1920, me anën e një delegacioni shtetëror do t’i drejtohet Sinodit të Shenjtë të Patrikanës së Kostandinopojës për unifikimin e tri kishave (të Karllovcit, të Malit të Zi dhe të Mitropolisë së Beogradit) në një kishë të përbashkët, e cila nën ndikimin e Karagjogjëviqëve do të quhej Kisha Ortodokse Serbe. Sinodi i Shenjtë, në përputhje me realitetet shtetërore të cilave u nënshtroheshin edhe ato kishtare (autoqefalitë), vendosi të miratojë kërkesën e shtetit SKS me kusht që të paguajë 1,5 milionë franka francezë për lejimin e kishave të Kosovës dhe të Maqedonisë (deri më atëherë nën juridiksionin e Patrikanës së Kostandinopojës) që të përfshihen në kuadër të hierarkisë së Kishës së bashkuar ortodokse serbe. Akti përfundimtarë i kësaj marrëveshjeje do të nënshkruhet në vitin 1922 nga Patriku i Kostandinopojës.
Pra, sipas kësaj marrëveshjej të dokumentuar, nuk ishte fjala për vazhdimësi të “autqefalisë kishtare serbe” nga mesjeta, por që pushtimi ushtaraka i Kosovës dhe Maqedonisë , i pranuar ndërkombëtarisht, së pari të legjitomojë asimilimin e popullatës ortodokse (shqiptare dhe maqedone) në serbë, dhe së dyti, të legjitimojë përvetësimin e krishtërimit ortodoks nga mesjeta e këndej bashkë me objektet e kultit (manastiret dhe kishat) që ishin objekte kulti të përbashkëta.
Meqë ky mashtrim prej tetë shekujsh po vazhdon të prodhojë pasoja politike për shtetin e Kosovës, ngaqë me pakon e Ahtisarit krishterimi ortodoks dhe objektet e kultit kishtar trajtohen si pronësi e Kishës Ortodokse Serbe, me ç’rast shqiptarët, që i kanë takuar krishterimit nga zyrtarizimi i tij në shekullin IV, kur në Ilirik nuk ka pasë sllav, privohen nga një pjesë e rëndësishme e trashëgimisë së tyre shpirtërore dhe asaj historike, është e udhës që të sqarohet historia e këtij mashtrimi, në mënyrë që edhe shteti I Kosovës të ruajë të drejtën mbi trashëgimin shpirtërore, kulturore dhe objektet e kultit, si të përbashkëta në rrethanat kur kjo çështje po ndërkombëtarizohet gjithnjë e më shumë, ndërkohë që shteti serb dhe kisha ortodokse vazhdojnë propagandën e tyre të njohur rreth “të drejtës historike
dhe kulturore në Kosovë prej tetë shekujsh”!
Natyrisht se ky mashtrim, me çka synohet që shqiptarët të përjashtohen nga pjesa më e rëndësishme e identitetit të tyre historik-kulturor – nga mesjeta, si qendër e saj në Ilirik, hap edhe çështjen tjetër, atë të Dinastisë së Rashës Nemanjane (nga shumë burime antike me prejardhje tribale) si pjesë e kësaj dihomie kulturore-politike ne të cilën lidhet edhe formula e mashtruese e “shtetit mesjetar serb”, pra të një faktori tjetër, që me kyçjën e këtij despotati nga bërthama historike dardane në kryqëzatat katolike evropiane si dhe shfrytëzimit të tyre për ngritje të fuqishme në Ilirik me pretendimin të kthehet në një fuqi të kohës që ta zëvendësojë perandorinë e Bizantit në shembje, gjë që jo rastësisht, Rasha gjatë kohë së zhupanit të madh Stefan Dushani, nga shumë burime meritore të kohës quhej Rasa, Rasien, rex Rasien ose edhe “Iliricum Magna” dhe askund “Mbretëri serbe”. Kështu, kur në Kostandinopojë kryqtarët katolikë do të rrënojnë kulturalisht dhe politikisht Bizantin, duke shpallur Perandorinë Katolike në vitin 1204, ndërsa qendra e Bizantit bashkë me kishën ortodokse do të kalojë në Nike, kisha e Rashës në qendrën e saj në Zhiçë, me ndihmën e drejtpërdrejtë të Selisë së Shenjtë, do të ndihmohet, që me veprime në kundërshtim me kanonet kishtare, për t’u shkëputur njëanshëm nga Peshkopata e Ohrit, në të cilën gjendej nga koha e Simeonit bashkë me të tjerat në pjesën perëndimore të Ilirikut. Kjo gjendje ishte konfirmuar edhe nga perandori i Bizantit Vasili II në vitin 1018. Nga dokumentet e rishkruara dhe të përpunuara të Kishës Ortodokse Serbe nga punëtoria e manastirit të Hilandarit veçmas me anën e “zhitive”(jetëshkrimeve të monahëve kishtarë) që nuk paraqesin tjetër pos një formë të haxhio-grafisë (jetëshkrime fetare), shumë prej tyre të përpunuar dhe të rishkruara në shekujt XVII-XIX në Hilandar, Odesë, Karlovc, Vjenë e gjetiu, në përputhje me qëllimet e caktuara politike, fitohet bindja se e ashtuquajtura Kishë Ortodokse Serbe “pranohet e pavarur” nga Patrikana e Kostandinopojës, pra fiton autoqefalin, ndonëse ajo që kishte ndodhur në Nike, në bazë të dokumenteve meritore, paraqet vetëm një pavarësim të Peshkopatës së Zhiçës nga Kryepeshkopata e Ohrit dhe assesi autoqefali. Pra, në Nike, në rrethanat kur në Kostandinopojë asokohe sundonte Perandoria Latine, kishte ndodhur vetëm një riorganizim i përkohshëm kishtar në pjesën qendrore të Bizantit, si kundërpërgjigje realiteteve të reja të krijuara kur kisha katolike kishte fituar hapësirë të dukshme në këto pjesë dhe kërkonte që të faktorizojë aleatët dhe vasalët perëndimorë: Nemanjajt e Rashës dhe bullgarët. Në këtë drejtim Vatikani punoi me të madhe qe Kisha e Rashës me seli në Zhiçë dhe ajo bullgare të shkëputen nga Kostandinopoja. Ndërsa Rasha të kthehet në një dinasti të fuqishme në Ilirik (Iliricum Magnum) që ta merrte kurorën e Bizantit të shkërmoqur. Kisha ortodokse e Kostadinopojës e dëbuar nga kryeqendra e vet në Nike, asokohe nuk e kishte kundërshtuar “mëvetësimin” e kishës së Rashës me seli në Zhiçë nga ajo e Ohrit, meqë ishte e interesuar, që ajo të mos bëhej pre e Vatikanit, veçmas pas kurorëzimit kishtar të Stefan Nemanjës në vitin 1217 nga Papati. Përkundrazi, si shihet, edhe Patriku i Nikesë, Manojllo, do ta kurorëzojë “mbre rasien” Nemanjën duke e toleruar formalisht krijimin e Peshkopatës së Zhiçës, si të shkëputur nga ajo e Ohrit, por kjo me asnjë dokument nuk u vërtetua se fitoi edhe autoqefali kishtare. Rreth kësaj kemi edhe dëshminë meritore të Dr. Dimitrije Ruvarac, arkimandrit, menaxher i shtypshkronjës së kishave dhe Bibliotekës Patriarkale të Karlovcit të Sremit dhe redaktor i “Srpski Zion”. Ruvarac pohon se “nuk ka dyshim se Sava mori disa privilegje për hierarkinë kishtare rasiene në Nikea, por është e pamundur të identifikohen të gjitha ato me bekimin për një ngjarje kaq të madhe kanonike, siç është krijimi i kishës autoqefale. Me fjalë të tjera, Sava mund të merrte një vetëqeverisje të caktuar nga Kostandinopoja për hierarkinë kishtare, me një listë të përcaktuar qartë të privilegjeve – por jo autoqefali.
Por, pas rrëzimit të Perandorisë Latine më 1261 dhe të rikthimit të Bizantit në Kostandinopojë, vendimet e Nikesë rreth shkëputjes së Peshkopatës së Rashës nga Peshkopata e Ohrit anulohen dhe ajo prapë do t’i kthehet gjendjes që ishte në vitin 1219. Madje, me rastin e rikthimit nën administrimin e Peshkopatës së Ohrit, bashkë me atë bullgare, në Koncilin e Lionit, më 1274, kërkohet falje për këtë “sjelle të pamirë të kishës së Rashës”.
Lajmet më të hershme të suksesit të Savës në fitimin e autonomisë – jo autoqefalisë – erdhën nga biografët e tij (higjiografët). Dhe me një vonesë të madhe. Domentian shkruan për këtë (rreth 1253, kështu që shkrimet e tij u “ripunuan” nga një autor tjetër pas vitit 1290); dhe më pas, të paktën një shekull më vonë (midis 1320 dhe 1330) dhe Teodosi.
Domentian dhe Teodosi lan një konfuzion në takimin në shkrimet e tyre. Njëri prej tyre shkruan për 14 vitet që Sava kaloi si kryepeshkop; kjo do të thoshte, me kushtin që në vitin 1233 (ose 1234) për disa arsye Sava dha dorëheqje nga froni i Kryepeshkopatës së Zhiçës, se ai mund të ishte shuguruar më 1219, dhe pastaj Patriarku Manojlo Sarantin (νοανουήλ Α΄ Σαραντητός ή Χαριτόπουλος).
Sidoqoftë, Domentiani dhe Teodosi janë të aftë për çështjet kishtare, kështu që, megjithëse ata zbukurojnë dukshëm gjëra – për shembull, thuhet gabimisht që Sava erdhi në Kostandinopojë me perandorin bizantin, megjithëse është e verifikueshme që Theodore I Lascaris mbretëroi në Nikea – ata nuk pretendojnë se bëhej fjalë për autoqefali të kishës.
Edhe te kjo çështje, ndërhyrja e dr. Ruvarac, heq mjegullimin e krijuar nga biografët e tij dhe të tjerët që i përpunuan ato. “Deri më tani, asnjë letër nuk është shtypur askund, e cila do të konfirmonte kush dhe kur Shën Savën e shuguroi kryepeshkop dhe mbi çfarë baze. Sepse, po të ishte kështu, atëherë duhej të lëshohej një letër e tillë dhe një akt i tillë i rëndësishëm nuk mund të humbiste. Prandaj, nuk dihet saktësisht se cilin vit, për të mos përmendur muajin dhe ditën, është shuguruar Sava kryepeshkop, siç mungon edhe emri i patriarkut që e bëri atë”.
Ato që thotë dr. Ruvarac, mbështetet nga qëndrimet e Dr. Janko Shafarik, i cili u mor shumë me këtë çështje. Shafariku paraqiti një raport mbi rezultatet e hulumtimit të tij në arkivat e Kostandinopojës, botuar më 1855 në Beograd. Për atë që gjeti në Kostandinopojë, Shafarik shkruan:
“Ne nuk mund të dokumentojmë asnjë veprim me anë të të cilit Shën Sava u bë një kryepeshkop i pavarur. Madje, asnjë veprim tjetër i ngjashëm, nuk është gjetur deri më sot!”.
Edhe historiani i kishës serbe, Svetozar Niketiq, qysh më 1870 vlerëson se “Megjithëse kisha serbe ka qenë ajo që e konsideroi Sava si të pavarur, përsëri kryepeshkopët e saj, të zgjedhur nga asambleja e hierarkëve, u përcaktuan në atë titull nga patriarku i Kostandinopojës”. Por Niketiq, thotë se, falë Savës, u fitua e drejta për të shuguruar peshkopët e tyre vetë në të ardhmen, por ata mbetën nën ohforionin e Kostandinopojës, praktikë kjo që përkohësisht do të ndërpritet nga Stefan Dushani. S’do mend, se e drejta për të shuguruar peshkopët e tyre në të ardhmen, që si përvojë u shfrytëzua gjatë dy shekujve të ardhshëm në hapësirat kah Nemanjajt shtrinë pushtetin, u shfrytëzuar për t’u “promovua” autoqefalia. Kisha Ortodokse Serbe retushoi në këtë frymë thuajse të gjitha dokumentet kishtare që erdhën nga punëtoritë e Hilandarit. Ky fakt i dokumentueshëm, ka rëndësi, meqë e liron historiografinë shqiptare nga diktati i këtyre mashtrimeve dhe falsifikimeve, që vazhdojnë të citohen prej saj.
Në të vërtetës, ky veprim, nuk anashkalohet as nga disa autorë objektivë serbë (ndër të cilët duhet dalluar Ilarion Ruvarac). Aty, me të drejtë, shihen edhe prapaskenat e Vatikanit, që asokohe luheshin në kurriz të Patrikanës së Kostandinopojës me rastin e pushtimit të kryeqytetit të Bizantit nga katolikët, në vitin 1204 që zgjati deri në vitin 1261, kur aty u kthye Perandori bashkë me suitën e klerikëve nga Nikea. Në këtë vënerim, gjithsesi, rolin kryesor kishte veprimi i Peshkopit të Ohrit, Dimitrije Homatian (Demetros Chomateros), që sapo të përhapet lajmi nga Nikea, nxori mallkimin drejtuar Arhimandrit Sava të Rashës. Në letrën drejtuar Patrikut ortodoks në Nike thotë se Sava nuk e ka të drejtën të shkëputet nga Peshkopata e Ohrit, meqë kjo nuk lejohet nga kanoni i rregullit apostolik.
Letrat e peshkopit të Ohrit, Dimitrije Homatian, do të mbesin një zë i shurdhër për mbi gjysmë shekulli, deri sa do të bjerë Perandoria latine e Kostandinopojës në vitin 1261. Bizanti sapo u kthye në kryeqytet e me të edhe qendër e Patrikanës Ortodokse, u kthye edhe rregulli i dikurshëm kishtar. Ky veprim ishte përcjellë me “miratim” edhe nga Vatikani, ngaqë ishte kthyer “normaliteti” midis dy qendrave botërore që thirreshin në të njëjtën perandori, e cila asokohe ndodhej përballë kërcënimeve osmane. Në kuadër të këtyre raporteve, për Patrikanën e Kostandinopojës me interes të madh shfaqej edhe rikthimi i fuqisë së humbur kishtare të Peshkopatës së Ohrit, me rastin e shkëputjes së njëanshme prej saj të Ipeshkvisë së Rashës dhe asaj bullgare, të cilat aktronin autoqefalin. Në këtë aspekt letrave të Homatianit do t’u hiqet pluhuri i kohës dhe madje, do t’u jepet përgjigje e drejtë, me atë që në Koncilin e Lionit do të thuhet se në Nikea ishte shkelë kanoni apostolik dhe se Peshkopatës së Ohrit i ktheheshin Ipeshkvia e Rashës dhe ajo bullgare. Natyrisht se këtij vendimi i parapriu dekreti i Perandorit Mihali VIII, me të cilin Peshkopatës së Ohrit i kthehej juridiksioni mbi Ipeshkvinë e Rashës dhe atë bullgare në përputhje me dekretin që kishte shpallur në fillim të shekullit XI Perandori Bazili II. Anulimi i pavarësisë së peshkopatës së Rashës, qendra e së cilës kishte kaluar në manastirin e Zhiqes, që në historinë kishtare të Kishës Ortodokse Serbe quhej autoqefali, kërkonte edhe largimin e peshkopit Danilo nga ajo pozitë. Kjo do të bëhet në vitin 1272./ KultPlus.com
“Kah po nisen dallëndyshet?”, ekspozita e Redina Qoses, pjesë e programit të Javës së Evropës 2025, u çel mbrëmë në ambientet e qendrës kulturore Tulla.
Kjo ekspozitë sjell në vëmendje tema si migrimi, identiteti dhe kujtesa, përmes teknikës tradicionale të qilimave dhe punës së përbashkët me gra artizane.
Ekspozita u vizitua edhe nga ambasadori i Bashkimit Evropian në Tiranë, Silvio Gonzato.
Ekspozita është një ftesë për reflektim mbi çfarë marrim me vete kur largohemi dhe çfarë lëmë pas. Një instalacion që flet pa fjalë, për rrënjët, largimin dhe kujtimet që na ndjekin, bën të ditur delegacioni i BE në Tiranë.
Ekspozita do të jetë e hapur çdo ditë deri më 29 maj, ora 09:00–17:00 në Qendrën Kulturore Tulla në Tiranë./atsh/ KultPlus.com
Sebastiao Salgado, i konsideruar si një nga fotografët më të njohur në botë, ka vdekur në moshën 81-vjeçare.
Fotografi i lindur në Brazil ishte i njohur për imazhet e tij bardh e zi dramatike, të vështirësive, konfliktit dhe bukurisë natyrore, të kapura në 130 vende gjatë 55 viteve, shkruan BBC, transmeton Klankosova.tv.
Fotot e tij kapën ngjarje të mëdha globale si gjenocidi i Ruandës në 1994, djegia e fushave të naftës në fund të Luftës së Gjirit në 1991 dhe uria në rajonin Sahel të Afrikës në 1984.
“Lentja e tij zbuloi botën dhe kontradiktat e saj; jeta e tij, fuqia e veprimit transformues,” tha një deklaratë nga Instituto Terra, organizata mjedisore që ai themeloi me gruan e tij, Lelia Wanick Salgado.
Kantautori amerikan Bob Dylan, fitues i shumë çmimeve të rëndësishme, feston sot ditëlindjen e 84, shkruan KultPlus.
Dylan është autor i shumë albumeve muzikore me këngë që i dhanë famë në mbarë botën. Këngët e tij të famshme janë “Blowin’ in the Wind”, “Like a Rolling Stone” dhe “Hurricane”. Për mëse 5 dekada, ai dha shumë koncerte dhe arriti të jetë fitues i Çmimit Nobel për letërsi, për vitin 2016 me tekstet e tij poetike.
Bob Dylan është një nga muzikantët më të famshëm në botë në vitet 60. Deri më sot ai ka fituar 11 Grammy Awards, dhe është futur në Grammy Hall of Fame dhe Rock and Roll Hall of Fame. / KultPlus.com
Presidentja Vjosa Osmani ka udhëtuar për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për të marrë pjesë në ngjarjet e organizuara në kuadër të sesionit pranveror të Asamblesë Parlamentare të NATO-s, që sivjet mbahet në qytetin Dayton.
E para e shtetit të Kosovës, do të qëndrojë në Amerikë me ftesë të Kongresit Amerikan.
Ky sesion sivjet shënon edhe 30-vjetorin e Marrëveshjes së Paqes së Daytonit për Bosnjën dhe Hercegovinën, prandaj edhe e tërë ngjarja do t’i dedikohet përpjekjeve për paqe e siguri në Ballkanin perëndimor. Në këtë ngjarje të rëndësishme marrin pjesë edhe Presidentë të vendeve të tjera nga rajoni, si dhe përfaqësues të lartë të NATO-s, BE-së e SHBA-ve.
Bëhet e ditur se në agjendë të presidentes Osmani janë një sërë aktivitetesh, përfshirë fjalime në darkën kryesore si dhe në panele, e poashtu takime me delegacionet pjesëmarrëse.
“Hampstead News” ka botuar, të enjten e 30 nëntorit 1944, në ballinë, homazhin e Mbretit Zog me rastin e ndarjes nga jeta askohe të udhëtares dhe shkrimtares britanike Edith Durham, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Homazhi i Mbretit Zog për eksploruesen
Burimi : Hampstead News, e enjte, 30 nëntor 1944, ballinë
Mbreti Zog i Shqipërisë i bëri homazhe javën e kaluar zonjushës Edith Durham, udhëtare dhe shkrimtare, e cila vdiq më 15 nëntor në Glenloch Road, Hampstead.
“Të gjithë jetën e saj ia kushtoi Shqipërisë”, tha ai. “Ajo na dha zemrën e saj dhe fitoi zemrën e malësorëve tanë, për të cilët kishte simpati të veçantë. Shqiptarët nuk e kanë harruar kurrë — dhe nuk do ta harrojnë kurrë — këtë grua angleze, sepse kujtimi i miqve të tyre të vërtetë mbetet përjetë me ta.”/ KultPlus.com
Nikolaus Kopernikus (Koperniku), polonisht: Mikołaj Kopernik (lindi me 19 shkurt 1473 ne Thorn (sqt.: Torn) Poloni dhe vdiq me 24 maj 1543 në Frauenburg) u bë njëri nga astronomët më të shquar evropianë me teorinë e tij të lëvizjës së planetëve nëpër orbita rreth diellit. Me zbulimet e tij ai krijoi një botëkuptim të ri pas mesjetar. Përveç kësaj ai ishte astrolog, astronom, jurist, fizikant, diplomat, ekonomist matematikan, mjek, qeveritar dhe ushtarak.
Kombësia e Kopernikut që nga shekulli i 19 u bë shkak për shumë kundërshtime të ashpra. Një gje por është e qartë se ai ishte ose polak, ose gjerman. Kjo gjë pasqyrohet në emrin e tij. Në gjermanisht ai quhet përgjithsisht Nikolaus Kopernikus, për shkak të versionit të latinizuar Copernicus nga mbiemri Koppernigk. Polonisht ai quhet Mikołaj Kopernik. Koperniku ishte biri i një gruaje gjermane, kombësia e të atit është e paqartë. Qyteti i tij i lindjes Torn pak kohë pas lindjes së tij kaloi nën sundimin e mbretit polak, kështu që ai formalisht njihet si polak.
Jeta
Koperniku, biri i një tregtari, lindi më 1473 në Poloni në qytetin Torni. Në Krakov dhe shumë universitete ai studioi matematikën, astronominë, teologjinë, drejtësinë dhe mjekësinë. Që nga viti 1512 derisa vdiq, më 1543, jetoi në Frauenburg, një qytet i vogëlth në Prusinë Lindore, ku u emërua kanonik në katedrale. Koperniku në fakt është specialist i së drejtës kanunore, disiplinë në të cilën arriti gradën doktor. Puna si kanonik në katedrale i plotësonte nevojat ekonomike, kështu që mund t’u kushtohej hulumtimeve shkencore të trupave qiellorë. Astronomia ishte disiplina e preferuar e tij. Pozicioni gjeografik i Frauenburgut, që ndodhej në bregdet, e favorizonte punën ajgëtuese të tij. Kopereniku e vendosi observatorin dhe vendbanimin në një nga kullat mbrojtëse të bregut. Instrumentat e tij ishin shumë të thjeshtë, por më i madhi i vazhduesve të veprës së tij, Tiho Brahe, ishte më i lumturi i njerëzve kur i ofruan një të tillë.
Koperniku ishte më shumë teoricien se vrojtues. Ndihmesa e tij në astronomi, që është një ndihmesë mjaft e madhe, qëndron në një teori:në kundërshtim me idetë e pranuara deri atëherë, nuk është kupa qiellore që bën një rrotullim të përditshëm përreth tokës, por është toka që rrotullohet rreth boshtit të saj imagjinar, dhe përshkon në të njëjtën kohë një rrotullim rreth diellit. Koperniku arriti në këtë përfundim pasi studioi astronomët grekë e arabë, por edhe nga vrojtimet vetjake. Toka nuk është qendra e universit, por një nga planetet që rrotullohen rreth diellit. Kjo frazë e thjeshtë e thjeshtë është parimi themelor i “pikëpamjes kopernikiane për një nga miliona trupat e tjerë qiellorë. Koperniku në përfundimet e tij arriti pas shumë fakteve shkencore, por do të duhej të vinte gjysma e shekullit XIX për ta provuar atë përfundimisht.
Sot ende, anipse Koperniku vërtetoi që kjo nuk ishte e vërtetë, ne themi “ngritja”, apo “ulja” e diellit në fillim dhe në fund të ditës.
Zigmund Frojd, në një nga veprat e tij, thotë se gjatë rrjedhës së kohëve, shkenca i ka dhënë dy goditje krusmuese mendimit naiv që njeriu kishte për vlerat e tij: herën e parë, kur Koperniku nuk e pranoi tokën si qendrën e universit dhe e dyta kur Darvini provoi t’i heqë njeriut pozicionin e privilegjuar që besonte se zinte përballë botës së kafshëve. Përpara Kopernikut mendohej se dielli dhe yjet iahin krijuar në funksion të tokës dhe toka në funksion të njeriut. Kur ai shpalli se universi nuk rrotullohej rreth planetit tonë, vetëdija njerëzore pësoi një trandje shungulluese. Koperniku pati një ndikim aq revolucionar në botëkuptimin që njerëzit kishin për botën, sa vetëm bashkëkohësi i tij, Kristofor Kolombi, mund të mendohej se kishte arritur një lavdi të atillë. /KultPlus.com
Kryeqyteti i Shqipërisë së bukur është një nga opsionet më të përballueshme për pushime në qytet dhe një zgjedhje fantastike për ata që kërkojnë të eksplorojnë me një buxhet të kufizuar, shkruan Grace Piercy në një artikull të botuar në të përditshmen britanike “Express”.
Qyteti i bukur evropian, Tirana është rekomanduar si vendi më i përballueshëm për britanikët për t’u vizituar këtë vit.
Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë së bukur, është një nga opsionet më të përballueshme për pushime në qytet dhe një zgjedhje fantastike për ata që kërkojnë të eksplorojnë me buxhet të kufizuar.
Sipas “Time Out Europe”, kryeqyteti i Shqipërisë është një nga destinacionet më të lira për sa i përket ushqimit dhe aktiviteteve krahasuar me kryeqytetet dhe qytetet e tjera evropiane.
Kostoja e biletave të hyrjes në muzetë kryesore varion nga 2,5 deri në 5 paund, dhe një krikëll birrë kushton 2,96 paund.
Kostoja mesatare e një “Airbnb” me një shtrat është 40 paund nata. Një vakt për dy persona mund të kushtojë midis 21 dhe 25 paund, zakonisht me porcione mjaft “bujare”.
Në qytet, turistët mund të vizitojnë muzetë e Tiranës, duke përfshirë Bunk’Art 1 dhe Bunk’Art 2 – të cilat janë në krye të listave të vizitorëve.
Të vendosura në ish-bunkerët e qytetit, çdo muze pasqyron aspekte të jetës shqiptare nën regjimin diktatorial të Enver Hoxhës.
Tirana – ka gjithashtu një jetë të gjallë nate dhe turistët mund të gjejnë bare fantastike koktejesh në lagjen e Bllokut. Nuk do të paguani më shumë se 6-7 paund për një koktej.
Kur bëhet fjalë për restorante, qyteti ka shumë mundësi. Provoni mishin e qengjit apo patëllxhanin ose porosisni një byrek nga një furrë buke lokale.
Turistët britanikë – gjatë pranverës ose verës mund të bëjnë gjithashtu një udhëtim njëditor në Durres, një vendpushim bregdetar ose të shkojnë në veri për të eksploruar fshatrat.
Një nga mënyrat më të mira për të eksploruar Tiranën – është nga maja e Malit të Dajtit, i arritshëm lehtësisht me teleferik.
Në majë, turistët do të gjejnë pamje fantastike të qytetit dhe një sërë aktivitetesh miqësore për familjen.
Udhëtimi nga Londra në Tiranë – me linjat ajrore me kosto të ulët, “Wizz Air” dhe “Ryanair” zgjat pak më shumë se tre orë.
Ekziston një gamë e gjerë akomodimesh duke përfshirë hotele, shtëpi pushimi me qira dhe hostele. /atsh/ KultPlus.com
Napoleon Bonaparti, në letrën e 16 gushtit 1797 dërguar pashait të Shkodrës (Ibrahim Pashë Bushatit, djalit të Mehmet Bushatit) shpreh admirimin dhe mbështetjen e tij për shqiptarët.
Nga Aurenc Bebja
Shkrimi gjendet në faqen n° 499 të dokumentit me titull « Œuvres de Napoléon Bonaparte – 1822 ».
Ja letra në vijim :
Shtabi i përgjithshëm, Milano – 16 Gusht 1797
Pashait të Shkodrës
Kam lexuar me kënaqësinë më të madhe lavdrimet në letrën e shkruar nga Zotëria juaj.
Republika franceze është një mike e vërtetë e Portës së Lartë ; Ajo (Republika) ka një konsideratë të veçantë, sidomos, për kombin trim shqiptar, i cili ndodhet nën urdhrat tuaja.
Kam dëgjuar me dhimbje fatkeqësinë që i ka ndodhur vëllait tuaj (E ka fjalën për Kara Mahmud Pashë Bushatin): ky luftëtar i patrembur meritonte një fat më të denjë për trimërinë e tij ; por ai u shua nga një vdekje e guximshme.
I dërgoj Zotërisë suaj urdhrin e dhënë nga unë, që i lejon ushtrisë (flotës) osmane të udhëtojë (lundrojë) pa shqetësim në Adriatik. Turqit do të trajtohen si kombet e tjera, madje do të përfitojnë disa lehtësime…
Në të gjitha rastet, unë do të mbroj shqiptarët dhe do të jem i lumtur t’i shpreh Zotërisë suaj respektin e konsideratën e lartë që kam për të. Në shenjë miqësie, i lutem Zotërisë suaj të merrni katër arkat me pushkë që ju kam dërguar. Bonaparti. /KultPlus.com
Ka nisur sot në Manastir të Maqedonisë së Veriut, aventura e 6 artisteve të vogla të Qendrës Kombëtare të Kulturës për fëmijë të cilat do të përfaqësojnë Shqipërinë në Small Montmartre of Bitola. Ky është një nga konkurset më të bukura të artit në rajonin e Ballkanit.
Skuadra e kampioneve nga Shqipëria përbëhet nga: Alisia Gjyli, Emili Lahukaj, Marlinda Kodra, Sabrina Pogoni, Livia Kokthi dhe Flavia Kokthi. Gjashtë vajzat janë gati për të shpërthyer me talentin e tyre, me lapsa, bojëra dhe shumë energji pozitive në valixhe.
QKKF përmes një postimi online, shprehet krenare për skuadrën shqipare dhe i uron vajzat të fitojnë të tjera trofe.
Ceremonia e kësaj kolonie piktorësh të vegjël nis sot në sheshin Montmartre përpara Studios së Artit për Fëmijë “Shën Kirili dhe Metodi” në zemër të pazarit të vjetër të Manastirit. Ky do të jetë edicioni i 44-të i Kolonisë Botërore te Artit për Fëmijë “Montmartre i Vogël i Manastirit”.
Kolonia do të zgjasë deri më 30 maj dhe do të përfshijë vizatim kreativ të arkitekturës së qytetit të vjetër të Manastirit, si dhe vizita njëditore artistike në Ohër dhe Manastirin e Shën Gjon Bigorskit. Çdo ditë do të ndahen katër çmime për vizatimet më të mira, ndërsa në ceremoninë përmbyllëse më 30 maj do të shpallen 12 pjesëmarrës të talentuar, nxënësi më i mirë dhe shkolla më e mirë.
Në koloninë e këtij viti marrin pjesë gjithsej 150 të ftuar, nxënës, mësues dhe prindër nga 18 delegacione të 17 vendeve./atsh/KultPlus.com
Bukuritë e Shqipërisë do të prezantohen më 31 maj në emisionin e ndjekur francez “Échappées belles”, në televizionin “France 5”.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau në rrjetet sociale videon prezantuese të emisionit, në të cilin do të prezantohen thesaret e vendit tonë.
“Një udhëtim magjik drejt Shqipërisë së egër, të bukur, të vërtetë. Më 31 maj, ora 21:00, emisioni shumë i ndjekur francez “Échappées belles” do t’u ofrojë shikuesve të tij një aventurë shqiptare në ekranin e “France 5”, në Francë, për të zbuluar në 90 minuta thesaret që e bëjnë Shqipërinë të dëshirueshme e pastaj të paharrueshme për vizitorët”, shkruan Kumbaro.
Vitet e fundit medie të ndryshme ndërkombëtare kanë realizuar një sërë emisionesh për promovimin e Shqipërisë, duke u sugjeruar qytetarëve të tyre ta vizitojnë./atsh/KultPlus.com
“Unë kurrë s’kam qenë i vetmuar. Kam qenë në një dhomë – jam ndier vetvrasës. Kam qenë në depresion. Jam ndjerë i tmerrshëm – i tmerrshëm përtej gjithçkaje – por kurrë nuk e kam ndjerë se dikush do të futet në dhomë dhe do ta shërojë atë që jam duke e ndjerë… ose ndonjë numër më i madh i njerëzve.
Me fjalë të tjera, vetmia është diçka me të cilën asnjëherë s’kam qenë i shqetësuar.
Do ta citoj Ibsenin: “Më të fortit janë më të vetmuarit.” Unë kurrë s’kam menduar që një bjonde e bukur do të vijë tani, të bëjmë qejf dhe pastaj unë do të ndihem mirë. Jo, kjo nuk do të ndihmonte.
E dini këtë frazën e zakonshme të turmave “wow sonte është e premte, çfarë do të bëni? Do ta kaloni natën i ulur këtu?” Po, sepse nuk ka asgjë atje jashtë. Është vetëm marrëzia. Njerëz të marrë që shoqërohen me njerëz të marrë. Lërini le ta marrosin veten.
Unë kurrë s’kam i shqetësuar me nevojën për të nxituar jashtë gjatë netëve. Unë fshihem në bare sepse nuk dua të fshihem në fabrika. Kjo është e gjitha. Më pëlqen vetja. Unë jam forma më e mirë e dëfrimit që e kam. Le të pijm edhe më shumë Venë.”
Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.
Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:
“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”
“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”
“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”
“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”
“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”
“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”
“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”
“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”
“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”
“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”
“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”
“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”
“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”
“Me mua mund të ishe një person tjetër.”
“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”
“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”
“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”
“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”
“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”
“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”
“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”
“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”
“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”
“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”
“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”
“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”
“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”
“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”
“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”
“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”
“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”
“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”
“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”
“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/ KultPlus.com
Vargje të shkëputura nga poezia “Baresha”, e gjetur dorëshkrim në një fletore të dramaturgut, shkrimtarit Hasan Dajaku.
Randë asht më mbajtë peshën e zemrës së thyeme,
Pesha e tokës besoj asht ma e lehtë, Shpirti randohet tepër, lajthit… dëshiron t’mos jetë! Kështu mendon e rënduar n’kujtime Syzana Bareshë!…
Të bukura kanë qenë ato mote t’kaluara, t’fëminisë, Me andrra e thura t’ardhmen e lumnueshme, Jetën e qendisa me plot lule, si këto tash n’këtë rizë, Vallë, ç’të baj kur jeta s’mi fali, ishin të andrrueshme.
Qyqja këndon mbi shkamb, Baresha vrahet n’kujtime…. Lulet e bardha t’pranverës sime…
Jeta vijë e gjatë me shtigje e humnera, Koprrace asht, lumninë shpesh nuk e falë, Kanga e vajit gufon në zemra të shterruna, Njerëzit gdhendin n’to pa ditë zjarrin që djeg i valë.
Prej qiellit kah toka si rrufe vërsulet nji korb i zi, Qyqja e tmerruar ndal kangën, struket poshtë në vërri, Zogjtë pushojnë së kënduari, shikojnë plot habi, Nga zemra e vërrinit jehon kanga e fyellit të ri.
Kokëulur ec Syzana, si lule e vrame prej bryme, E randë, e madhe mbi kokë i peshon nji peshë, Fytyrën të mbështjellë e mban në nji kornizë shamije,
“Anëve më shique s’asht mirë, bota qesh!”
Vjollcë e mbetun n’vetmi prej kohës e lanë n’harresë, Lule e fikun n’errësi, dafinë e thame pa vesë, Drandafile e vyshkun, herët e ndarë prej dijes, ” – Çikë e shtëpisë së ndershme je, i thonë, shkolla nuk të ka hijë!”
O diell i zjarrtë, jetë e kësaj toke, Gjallëri i jep çdo gjëje kur ti ngroh, buzëqesh, Buzët e kësaj drandofileje që u fikën ndër mote, Si shëron të shohim duke qesh’./KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama ka ndarë mëngjesin e së premtes pamje të Sarandës, të cilën e cilëson si “magjike”. Në një video të publikuar në rrjetet sociale, shfaqet një pamje mbresëlënëse e qytetit bregdetar, ku bie në sy një kroçerë turistike në afërsi të portit.
“Saranda magjike”, shkruan Rama krahas videos që ofron një panoramë të qartë të detit Jon dhe vijës bregdetare të qytetit jugor.
Saranda, një nga destinacionet më të preferuara turistike të Shqipërisë, mirëpret çdo vit mijëra vizitorë vendas dhe të huaj. Me ujërat e kristalta, trashëgiminë historike dhe klimën mesdhetare, qyteti ofron një kombinim të përsosur për pushime relaksuese. Ajo shquhet për vende tërheqëse si Kalaja e Lëkurësit, Manastiri i 40 Shenjtorëve, Parku Kombëtar i Butrintit (UNESCO), si dhe plazhet e shumta me rërë të bardhë (Ksamil) dhe ujë të pastër.
Porti i Sarandës është gjithashtu një nga portet kryesore në vend. Saranda është shndërruar vitet e fundit në një stacion për turizmin kroçeristik në vend, duke pritur anije luksoze nga e gjithë bota, të cilat sjellin mijëra turistë për vizita njëditore në qytet dhe në atraksionet përreth.
Qeveria shqiptare po vijon investimet për përmirësimin e infrastrukturës turistike dhe promovimin e Shqipërisë si një destinacion turistik mesdhetar i qëndrueshëm./atsh/KultPlus.com
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.
Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.
Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer Gynt, Shtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:
Romantike: Pretendentet per fronin, Katilina, Zonja Ingra e Ostrolit
Realiste: Shtepia e kukulles, Armiku i popullit, Shtyllat e shoqerise
Simboliste: Rosa e eger, Hijet, Hedda Gabler
Filozofike: Brand, Per Gynt.
Stili i autorit
Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë. / KultPlus.com
Teatri Kombëtar, institucioni që prej dekadash mbart dhe përcjell vlerat më të mira të artit skenik shqiptar, shënoi 80-vjetorin e themelimit.
Ky teatër u përurua si i pari teatër profesionist shqiptar në 17 maj të vitit 1945, ku me regjinë e Sokrat Mios u shfaq komedia “Topazi”, që u quajt si “shfaqja themeluese e Teatrit Kombëtar”.
Mbrëmjen e djeshme në një ceremoni të organizuar në ambientet e ArTurbinës në praninë e trupës së Teatrit Kombëtar dhe artistëve të shumtë, u kujtuan qindra artistët që i dhanë jetë këtij institucioni të rëndësishëm të artit e kulturës.
Në ceremoni ishte i pranishëm edhe ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, i cili theksoi se duhet të garantojmë statusin e artistit.
“Në dinamikën që ka jeta e një artisti, në rëndësinë që ka liria e tij, dhe ne duhet të garantojmë që kjo të ndodhë dhe kjo nuk bëhet pa një ombrellë speciale që do të ishte ajo e statusit të artistit. Kjo është një nga themelet për të cilën duhet të punojmë”, tha Gonxhja.
Drejtori në detyrë i Teatrit Kombëtar, Indrit Çobani u shpreh se “Teatri mbetet ndoshta hapësira e vetme ku njerëzit mund t’i ndajnë idetë e tyre duke u parë, duke e dëgjuar njëri tjetrin live. Sot aktorët kanë sfidë me kohën të cilës i përkasin, në një zhurmë informative, ata duhet të gjejmë rrugë të reja se si të depërtojnë tek audienca”.
Aktorja Luzia Xhuvani solli për të pranishmit kujtime nga nisja e punës në Teatrin Kombëtar.
“Dita e parë e punës në Teatrin Popullor ishte impresionuese për mua. Ishte mbledhja e trupës artistike, pashë të hynin në atë studio figura si Piro Mani, Kadri Roshi, Violeta Manushi, Margarita Xhepa, Robert Ndrenika, Agim Qirjaqi, Roza Anagnosti, emra që konfirmojnë kombëtaren në teatër. U ndjeva e privilegjuar dhe kjo ndjesi më shoqëroi gjatë gjithë rrugëtimit tim profesional”, tha Xhuvani.
Ndërsa aktorja Yllka Muja tha se “Teatri është mision, është frymë, është ndërveprim, është ndërgjegjësim. Është vetëdije. Në teatër ke mundësi të njohësh të gjithë botën, por mbi të gjitha ke mundësi të njohësh vetveten”.
Aktori Ndriçim Xhepa e vuri theksin në fjalën e tij te përgatitja universitare e regjisorëve të rinj.
“Duhet t’i rikthehet vëmendja shtetit me elementin kryesor regjisurën, se pa regjisurë nuk ka teatër. Me regjisorë të mirë, avancojnë dhe aktorë të mirë. Ata që dalin nga 3-vjeçari i regjisurës, duhet patjetër 2-vjeçarin tjetër ta bëjnë në shkolla të nivelit të parë europian apo edhe në Lindje. Kjo do ta rrisë nivelin e Teatrit në vepra më të mëdha që duhet të kërkohen për t’u vënë në skenë“, tha Xhepa.
Për të pranishmit u vunë në skenë disa copëza të komedisë “Topazi” të sjella për publikun në skenën e ArTurbinës me aktorë të trupës së sotme të Teatrit Kombëtar, pikërisht në 80-vjetorin e themelimit.
Teatri Kombëtar është krijuar si i pari teatër profesionist shqiptar më 17 maj 1945. Nën regjinë e Sokrat Mios u shfaq komedia “Topazi”, e cila u quajt si “shfaqja themeluese e Teatrit”. Shteti shqiptar në periudhën para viteve ‘90 u përpoq ta orientonte Teatrin (i cili quhej në atë kohë Teatri Popullor) në sigurimin e një repertori me drama të “realizmit socialist” me autorë të vendeve të Lindjes, por përveç tyre janë vënë në skenë edhe premiera nga dramaturgjia botërore: “Revizori” nga Gogoli, “Otello” nga Shekspiri, “Shërbëtori i dy zotërinjve” nga K. Goldon.
Nga viti 1989 mban emrin Teatri Kombëtar. Pas viteve ’90 kemi një prani më të gjerë të repertorit të huaj me vepra të autorëve të njohur si: “Dy zotërinjtë nga Verona” nga Shekspir; “Fernando Krafti më ka shkruar një letër” nga T. Dorst, “Tiranozauri” nga K. Trebeshina; “Don Zhuani” nga Molier; “Apologjia e vërtetë e Sokratit”, “Quo Vadis”; “Kopshti me dallëndyshe” nga B. Cikliropulos; “Ëndrra e një nate dimri” nga I. Kadare; “Njeriu, virtyti, kafsha” nga L. Pirandelo; “Armiku i Popullit” nga H. Ibsen, etj.
Teatri Kombëtar është vendosur në ambientet e ndërtesës ArTurbina në pritje të ndërtimit të godinës së re./atsh/KultPlus.com
