Kryeministri i vendit, Albin Kurti, është takuar me komandantin e KFOR-it, Ozkan Ulutash, ku ndër temat kryesore ishte hapja e urës kryesore mbi Ibër.
Sipas Kurtit, hapja e Urës së Ibrit është një gjë e drejtë, e nevojshme dhe e dobishme, teksa bëhet e ditur se kreu i qeverisë e njoftoi komandantin e KFOR-it mbi punët e përgjithshme që po zhvillohen mbi të.
“Kryeministri Kurti e njoftoi komandantin e KFOR-it mbi punët e përgjithshme që po zhvillohen në urën kryesore mbi lumin Ibër dhe rezultatet nga raporti preliminar i vlerësimit të qëndrueshmërisë së urës, të dorëzuar nga operatori ekonomik tek Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës”.
“Në kuadër të hapave të nevojshëm të ndërmarrë nga Qeveria për hapjen e urës, ai rikujtoi dhe takimin publik me qytetarët e Mitrovicës së Veriut, të organizuar më 8 gusht nga komuna e Mitrovicës së Veriut e ku të pranishëm ishin qytetarë nga komuniteti serb, organizata joqeveritare dhe përfaqësues nga niveli qendror e lokal si dhe KFOR-i dhe EULEX”, thuhet në njoftimin e qeverisë, transmeton Klankosova.tv.
Më tej, në njoftimin e qeverisë thuhet se Kurti u shpreh i bindur se liria e lëvizjes dhe sundimi i ligjit, paqja e siguria janë të gjitha të mundura bashkë dhe të duhura.
“Në këtë takim u diskutua dhe rreth ballafaqimit me zjarret në këto ditë të nxehta vere dhe ndihmës që KFOR-i do të mund të ofronte në shuarjen e tyre që nisën me fusha e arritën maleve”.
“Kryeministri Kurti, që shoqërohej nga zëvendëskryeministri i parë, Besnik Bislimi, ministri i Administrimit të Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi dhe zëvendësdrejtori i përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Fehmi Hoti, e falënderoi komandantin e KFOR-it, Ulutas për bashkëpunimin dhe komunikimin e rregullt”, thuhet në njoftim.
Shahindere Bërlajolli është një ndër këngëtaret më të njohura të muzikës shqipe.
Zëri dhe mënyra e të kënduarit autokton e bën këtë këngëtare një ikonë të vërtetë të muzikës popullore kosovare. Zëri i saj u dëgjua shumë larg, çdokund nëpër botë, ngado që ajo këndonte trofetë ishin pjesë e saj.
Repertori i Shahindere Bërlajollit numëron 280 këngë, shumica e të cilave janë të regjistruara në Radio Prishtinë dhe në vende të tjera regjistruese.
KultPlus ju sjell këngën e njohur ‘O bilbil me pika’ të interpretuar nga zëri i këndshëm i Shahinere Bërlajollit. / KultPlus.com
Ferdinand Victor Eugène Delacroix, artist dhe piktor francez, lindi më 26 Prill 1798 në Charenton-Saint-Maurice, një qytet afër Parisit, në departamentin e Luginës së Marne. Ai përfundoi studimet e para në shkollën e mesme Louis-le-Grand, ku zhvilloi një dashuri për letërsinë klasike. Në vitin 1815, ai filloi studimet e artit nën udhëheqjen e Pierre-Narcisse Guérin dhe u frymëzua nga stilin neoklasik të Jacques-Louis David.
Në vitin 1819, Delacroix mori një porosi për një pikturë fetare, “Virgjëresha e Mesisë”, e cila ka ndikime rafaelian. Dy vjet më vonë, ai krijoi “Virgjëresha e Zemrës së Shenjtë”. I pasionuar pas përdorimit të ngjyrave të ndritshme dhe të pasura nga Pieter Paul Rubens, ai gjithashtu u mahnit nga “Rrapi i Meduzës” i Théodore Géricault, që e inspiruan të krijojë veprën e tij të parë të shquar, “Varka e Dantes”, e cila u pranua në Sallonin e Parisit më 1822. Pavarësisht se kjo pikturë bëri bujë, ajo nuk u pranuar menjëherë nga bota akademike, por u ble nga Galeria e Luksemburgut.
Në vitin 1825, Delacroix udhëtoi në Britaninë e Madhe, ku vizitoi Richard Bonington dhe Thomas Lawrence. Gjatë këtij udhëtimi, ai zbuloi përdorimin e ngjyrave tipike të artit britanik të asaj periudhe, që e çoi atë të krijonte dhe përfundonte “Portretin e Louis-Auguste Schwiter”, portreti i tij i vetëm i dimensioneve të mëdha.
Po ashtu, ai iu përkushtua krijimit të litografive që përshkruanin vepra nga William Shakespeare dhe të vizatimeve frymëzuese nga “Fausti” i Goethe. Tema të dhunshme dhe sensuale shfaqen në veprat e tij si “Lufta e Gjaurit dhe Hasanit” dhe “Gruaja me papagall”, të cilat u përfunduan në periudhën 1826-1827. Më pas, ai krijoi “Vdekja e Sardanapalus”, një pikturë që portretizon mbretin asirian të rrethuar nga ushtarët që vrasin konkubinat dhe shërbëtorët e tij.
Më 1829, Delacroix pikturoi “Vrasja e Peshkopit të Liège”, një vepër që përmbledh temat romantike të frymëzuara nga Walter Scott, dhe që përshkruan vrasjen e Louis of Bourbon.
Eugène Delacroix vdiq më13 gusht 1863në Paris: trupi i tij u varros në varrezat Père Lachaise./Liberale.al/ KultPlus.com
Ki gjithnjë parasysh se lëkura rrudhet, flokët thinjen e ditët bëhen vite.
Megjithatë ajo çka është e rëndësishme nuk ndryshon forca dhe besimi yt nuk kanë moshë. Shpirti yt ështe ngjitësi i çdo rrjetëze merimangash.
Pas çdo linje të mbërritjes është një linjë nisjeje. Pas çdo suksesi është një tjetër zhgënjim.
Përsa kohë je i gjallë, ndjehu i gjallë. Nëse të mungon ajo që bëje, kthehu ta bësh. Mos jeto me fotografi të zverdhura, këmbëngul edhe pse të gjithë presin të braktisësh.
Mos lejo të ndryshket hekuri që është në ty. Bëj që në vënd të mëshirimit të të respektojnë.
Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, ka bërë të ditur se ka nisur faza e fundit restauruese e Hamamit të Gazi Mehmed Pashës, në Prizren.
Ministri Çeku po ashtu ka thënë se gjatë kësaj faze do të finalizohet restaurimi i brendshëm, rregullohet hapësira e jashtme dhe detajet e fundit të mbetura.
“Punët e suksesshme në trashëgimi janë jetike për ruajtjen dhe promovimin e identitetit tonë kulturor”, ka thënë Ministri Çeku./ KultPlus.com
Xhubleta vjen e shpalosur në të gjitha dimensionet e saj në festivalin tradicional që promovon traditat malësore, “Logu i Bjeshkëve”.
Lajmin e dha sot kryeministri Edi Rama, i cili ndau foto nga kjo veshje shqiptare katërmijëvjeçare.
“Hijeshia e saj mbrohet nga UNESCO, si përkujdesje ndaj kulturës sonë kombëtare me vlera të pasura e të patjetërsueshme”, theksoi më tej kreu i qeverisë.
Në Malësinë e Madhe organizohet eventi i kthyer tashmë në traditë, “Logu i Bjeshkëve”, që bën bashkë artistët, këngëtarët dhe valltarët me fokus promovimiin e turizmit dhe trashëgimisë kulturore. Ky aktivitet artistik është një shfaqje unike e folklorit dhe xhubletës.
Xhubleta shqiptare katërmijëvjeçare u pranua në 28 nëntor 2022 në listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale nën mbrojtjen e UNESCO-s. Veshja simbol e trashëgimisë tonë është tashmë pasuri e gjithë njerëzimit.
Xhubleta njihet si veshje tradicionale e grave të Malësisë. Dosja e dijebërjes artizanale të xhubletës u dorëzua në UNESCO, për shkak se veshja tradicionale unike po rrezikonte të humbiste.
Xhubleta është një veshje e punuar me dorë, e veshur nga gratë dhe vajzat në Shqipërinë e Veriut, e karakterizuar nga forma e saj e valëzuar e ziles. Kryesisht e zezë me motive shumëngjyrëshe të qëndisura, procesi i përpunimit përfshin përgatitjen e shajakut, prerjen, qepjen dhe qëndisjen e figurave simbolike. Xhubleta dikur përdorej në jetën e përditshme që nga mosha e pubertetit. Ajo tregonte statusin social dhe ekonomik të mbajtësit. Megjithatë, përdorimi dhe prodhimi i saj ka qenë në rënie gjatë dekadave të fundit për arsye socio-politike dhe ekonomike./atsh/ KultPlus.com
Studiuesit kanë gjetur prova për një rezervuar të madh nëntokësor me ujë të lëngshëm në Mars – mjaftueshëm për të mbushur oqeanet në sipërfaqen e planetit.
Duke përdorur të dhënat e “Insight lander” – eksploruesi i parë robotik i hapësirës i NATO-s, shkencëtarët vlerësuan se sasia e ujërave nëntokësore mund të mbulojë të gjithë Marsin në një thellësi prej një deri në dy kilometra.
Por ekspertët thonë se rezervuari nuk ka gjasa të jetë shumë i dobishëm për këdo që përpiqet ta përdorë atë për të furnizuar një koloni të ardhshme të Marsit.
Ai ndodhet në çarje dhe pore të vogla në shkëmb në mes të kores marsiane, midis 11,5 dhe 20 kilometra nën sipërfaqe. Edhe në Tokë, shpimi i një vrime një kilometër të thellë është një sfidë.
“Të kuptuarit e ciklit të ujit marsian është i rëndësishëm për të kuptuar evolucionin e klimës, sipërfaqes dhe brendshme. Një pikënisje e dobishme është të identifikoni vendndodhjen dhe sasinë e ujit”, the Vashan Wright, një ish-student postdoktoral në UC Berkeley, në SHBA, i cili tani është asistent profesor në Institutin Scripps të Oqeanografisë në UC San Diego.
Shkencëtarët në Tokë kanë dërguar shumë sonda dhe tokëzues në Mars për të zbuluar se çfarë ndodhi me ujin që ishte në planet rreth 3 miliardë vjet më parë – si dhe kur ndodhi – dhe nëse jeta ekziston apo ekzistonte në planet.
Ekspertët sugjerojnë se gjetjet janë një tregues se pjesa më e madhe e ujit nuk ka ikur në hapësirë, por është filtruar në kore.
Studiuesit përdorën të dhënat që “InSight lander” mblodhi gjatë një misioni 4-vjeçar që përfundoi në 2022.
Toka mblodhi informacion nga toka direkt nën të, duke përfshirë shpejtësinë e valëve të Marsquake.
Duke përdorur një model të informuar nga një teori matematikore e fizikës shkëmbore, studiuesit përcaktuan se prania e ujit të lëngshëm në kore shpjegoi në mënyrë më të besueshme të dhënat.
“Ndërsa të dhënat e disponueshme shpjegohen më së miri nga një kore e mesme e ngopur me ujë, rezultatet tona nxjerrin në pah vlerën e matjeve gjeofizike dhe kufizimet më të mira në mineralogjinë dhe përbërjen e kores së Marsit”, shkruan autorët.
Gjetjet janë publikuar në revistën “Proceedings of the National Academy of Sciences”./atsh/ KultPlus.com
Tradita shekullore bashkohet në një ndërtesë të vetme në Krujë. Muzeu Etnografik, i restauruar së fundmi nga programi EU4Culture. Pasi pësoi dëme të konsiderueshme në tërmetin e vitit 2019, muzeu i është nënshtruar rinovimit dhe modernizimit të plotë. Tani tregon të kaluarën përmes një përzierje zërash, imazhesh, videosh dhe realitetesh virtuale.
Katër figura meshkujsh në aktivitetet e tyre të përditshme, një bari, një kovaç që farkëton metalin, një burrë që përpunon leshin për të prodhuar “shajakun” dhe një poçar që punon me argjilë, janë paraqitur në një videohartë në amfora. Këto silueta burrash, të cilat duken si vizatime në lëvizje që demonstrojnë metoda të hershme të punës, krijojnë një çast takimi me atë që dikur ka qenë e kaluara e qytetit të Krujës, zejet, traditat dhe ritet e tij. Kjo është një risi në Muzeun Etnografik të Krujës, ku teknikat e vjetra si punimi i qeramikës, përpunimi i metaleve, përpunimi i lëkurës, prodhimi i rakisë, përpunimi dhe ruajtja e ushqimit, prodhimi i vajit të ullirit, shfaqen pranë një skulpture dylli të një burri shqiptar me veshjen e tij tradicionale teksa punon në mulli. Disa dhoma tregojnë përditshmërinë dhe mënyrën se si organizohej shoqëria shqiptare deri pakshekuj më parë, duke ekspozuar rreth 1000 artefakte, mes të cilëve edhe enë kuzhine të punuara me dorë, të trashëguara dhe të ruajtura brez pas brezi.
Muzeu sapo ka rihapur dyert e tij pas një pune restauruese dyvjeçare, me mbështetjen e Bashkimit Evropian, përmes programit “BE për kulturën”. Projekti i ndërhyrjes përfshinte konsolidimin strukturor pas dëmeve të konsiderueshme të shkaktuara nga tërmeti i vitit 2019. Punime të ruajtjes së jashtme, të brendshme dhe të çatisë, restaurimi i artefakteve, ruajtja e orendive historike dhe pikturave murale për të përmirësuar dallueshmërinë e formës, dizajni i ri i ekspozitave muzeale dhe interpretimi multimedial, që kombinon trashëgiminë shqiptare me përvojat novatore digjitale, të gjitha në një.
Gjatë ceremonisë së rihapjes në korrik, ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, tha: “Jam i sigurt se rikonceptimi i plotë i kësaj hapësire, mënyrat e reja të ekspozimit të artefakteve, së bashku me shtimin e elementeve interaktive do të rrisin fuqinë tërheqëse që ka ky muze, duke ofruar një eksperiencë unike dhe të paharrueshme për të gjithë”.
Duke përmendur rëndësinë e ruajtjes së aftësive dhe teknikave që kanë prodhuar objekte kaq të bukura dhe mundësinë për t’u treguar vizitorëve jo thjesht ekspozimin e objekteve, por atë çka Shqipëria ka qenë, është dhe përfaqëson, ambasadori i BE-së, Silvio Gonzato, shtoi: “BE për kulturën” nuk ka të bëjë vetëm me rinovimin e ndërtesave apo ekspozimin e artefakteve. Ka të bëjë me shfaqjen e identitetit kulturor të Shqipërisë. Kur e dimë se kush jemi dhe nga vijmë, nuk kemi frikë nga diversiteti, nga kulturat dhe traditat e tjera. Kjo është arsyeja pse nëpërmjet këtij muzeu dhe programit “BE për kulturën”, ne jo vetëm ruajmë trashëgiminë shqiptare, por edhe promovojmë një shoqëri më gjithëpërfshirëse”.
Muzeu Etnografik në Krujë ndodhet në një ndërtesë rezidenciale historike, e cila fillimisht ka qenë banesa e familjes Toptani. E ndërtuar ndoshta në vitin 1764, është një shembull përfaqësues i rezidencave të shekullit të 18-të, me një verandë të mbyllur, një model tipik për epokën. E rrethuar nga një oborr, i cili mbyllet me një mur të ulët me muraturë, sipërfaqja e shtëpisë është e ndarë në dy kate me përmasa pothuajse të barabarta, të ndërlidhura nga një shkallë guri. Ekranet e rinovuara të muzeut janë modernizuar me përmbajtje multimediale dhe edukative, duke paraqitur një përvojë VR të traditave të dasmave, një dhomë virtuale veshjeje, efekte zanore të një hamami, udhërrëfyes audio, tableta që shfaqin riprodhimin vizual të zanateve dhe projeksionet e video hartave mbi punime qeramike historike.
Meqenëse çdo dhomë ka konceptin e vet, dhoma e burrave dhe ajo e nuses janë mjaft të ndryshme nga të tjerat, pasi kanë piktura murale. Dhoma e burrave, e njohur ndryshe edhe si dhoma e mysafirëve, ka shumë elementë dekorativë, përfshirë murale dhe piktura druri në të dy anët e oxhakut. Hapësirat e mureve shfaqin motive arabeske të ndërthurura me elegancë dhe mjeshtëri me motive floreale.
Në dhomën e burrave/mysafirëve ngjyrat e përdorura në piktura janë e kuqja, e zeza dhe grija, ndërsa në dhomën e nuses motivet florale të pikturuara me teknikën a-secco janë mjaft të përmbajtura. Okra dhe e gjelbra dominojnë në një sfond të bardhë, të zi, një tonalitet të ngjyrave vjollcë dhe rozë. Pikturat paraqesin tema të ndryshme, duke përfshirë portrete burrash me mustaqe pra një sfondi pemësh, ndërtesa të vjetra, një xhami, një varkë me njerëz të armatosur, dy luanë të ngjashëm me ata venecianë apo elementë që u kujtojnë vizitorëve një stemë apo një emblemë. Dhoma e nuses dhe e burrave janë lyer nga dy piktorë të ndryshëm, siç vërejnë specialistët që punuan me restaurimin. Për shkak të depërtimit të shiut nga çatia, dëmtimeve të shkaktuara nga tërmeti dhe gërvishtjeve, e gjithë sipërfaqja e pikturave në të dy dhomat i është nënshtruar restaurimit. Në ditët e sotme, të njëjtat mure shfaqin plotësisht motive dhe simbole që përshkruajnë elemente kulturore dhe stilin e jetesës së rajonit gjatë shekullit të 18-të.
Me një rrëfim novator, të detajuar në çdo hapësirë, por që nuk ndërhyn te vlerat historike, muzealizimi i ri krijon një ndjenjë përkatësie me të kaluarën, nëpërmjet teknologjisë. Një tjetër dimension që ofron mundësi unike për të kuptuar dhe pothuajse për të jetuar jetën e përditshme të qytetit tre shekuj më parë, është dasma e shfaqur në një film 360°. Një ekran i vendosur në dhomën e nuses riprodhon ritualet e martesës në kulturën vendase. Çdo ritual përmirësohet edhe nga rrëfimi përmes tekstit. Nëpërmjet të njëjtës teknologji, burra dhe gra, të veshur me rrobat e tyre të veçanta për ditën e shënuar, ftojnë vizitorët në dasmë.
Një nga pikat kryesore të muzeut është një dhomë virtuale veshjeje, e cila u mundëson vizitorëve të bëjnë selfie ndërsa veshin (virtualisht) veshje tradicionale që datojnë nga shekulli i 18-të. Kostumet, përfshirë xhubletën e famshme – një veshje e punuar me dorë e veshur nga gratë dhe vajzat malësore në Shqipërinë e Veriut, së fundmi trashëgimi botërore, ekspozohen gjithashtu në të njëjtën hapësirë ku shfaqen veshjet tradicionale të burrave, grave, fustani i nuses dhe aksesorë tipikë, veshjet e dhëndrit, veshje të ndryshme për banorët e qytetit dhe fshatit. Me siguri, ky muze është një biletë për të udhëtuar në kohë dhe tani, falë teknologjisë së tij inovative, është e mundur edhe një selfie e shpejtë, duke imituar një shqiptar të shekullit të 18-të.
Programi “BE për kulturën” financohet nga Bashkimi Evropian (BE) dhe zbatohet nga Zyra e Kombeve të Bashkuara për Shërbimet e Projekteve (UNOPS) në partneritet të ngushtë me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit. Ai fokusohet te rinovimi dhe rigjallërimi i 23 siteve kryesore të trashëgimisë kulturore të dëmtuara nga tërmeti i vitit 2019 dhe përfaqëson një nga programet më të mëdha të trashëgimisë kulturore të financuar nga Bashkimi Evropian me një buxhet total prej 40 milionë eurosh. Ai synon të rrisë potencialin turistik të Shqipërisë, duke kontribuar kështu drejtpërdrejt në rimëkëmbjen socio-ekonomike vendore dhe rajonale. Për këtë qëllim, fokus i veçantë i kushtohet teknologjive inovative, përfshirë rrëfimin digjital dhe krijimin e produkteve multimediale të dizajnuara për të qenë të aksesueshme për të gjithë. Në të njëjtën kohë, programi mbështet sipërmarrjen vendore, artizanatin dhe nismat kulturore që zhvillohen rreth zonave të përzgjedhura përmes dhënies së granteve, duke ofruar një nxitje të drejtpërdrejtë për ekonominë vendore./atsh/ KultPlus.com
Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, është takuar me kryetarin e KQZ-së, Kreshnik Radoniqin, me të cilin folën për përgatitjet dhe konsultimet që po bëhen për caktimin e datës së zgjedhjeve të rregullta.
Bëhet e ditur se Radoniqi e njoftoi Osmanin lidhur me çështjet që sipas KQZ-së është me rëndësi të merren parasysh gjatë vlerësimeve rreth caktimit të datës së zgjedhjeve.
“Po ashtu, në këtë takim u diskutua edhe për votimin nga mërgata dhe hapat që duhet të ndërmerren në mënyrë që kjo e drejtë të realizohet siç është përcaktuar në ligjin e ri”.
“Presidentja potencoi rëndësinë që në ditën e zgjedhjeve të bëhen organizimet e nevojshme për qasje të lehtë edhe për personat me nevoja të veçanta”, thuhet në njoftim, transmeton Klankosova.tv.
Më tej, Osmani tha se ka besim që KQZ-ja, si institucion përgjegjës për administrimin e zgjedhjeve, do t’i ndërmarrë të gjitha veprimet e duhura brenda afateve që procesi zgjedhor të realizohet, duke respektuar të drejtat e qytetarëve si dhe standardeve më të larta demokratike.
Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka thënë se Amerika beson fuqishëm se nuk është koha për ta rihapur Urën e Ibrit për qarkullim të automjeteve.
Hovenier tha se beson se ura përfundimisht do të duhet të hapet për qarkullim të automjeteve dhe kjo gjë, siç tha ai, ishte pjesë e dialogut të lehtësuar nga BE-ja.
“Është arritur një marrëveshje, por ne i kemi kërkuar Qeverisë që të mos vazhdojë me këtë çështje, tash për tash, dhe këtë nuk e kanë bërë vetëm Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kolegët e mi të QUINT-it kanë qenë me mua në një takim me kryeministrin (e Kosovës, Albin Kurti) për këtë çështje”.
“Arsyeja pse e kërkojmë këtë është se besojmë se ka rrezik të njëmendtë që lidhet me një veprim të tillë tani, si dhe besojmë se ky rrezik shton kërcënimin e mundshëm për dhunë dhe probleme të tjera, si për komunitetin lokal, ashtu edhe për ushtarët e NATO-s, përfshirë ushtarët amerikanë, të cilët po punojnë për të ofruar paqe dhe siguri në Kosovë. Dhe, ne i marrim shumë seriozisht veprimet që mund të ndikojnë në sigurinë e ushtarëve amerikanë që punojnë për të mbështetur Kosovën”, tha Hovenier për Radio Evropa e Lirë.
Më tej, Hovenier tha se kërkesa e ShBA-së, drejtuar Qeverisë së Kosovës është që të mos e ndërmarrin këtë veprim tani dhe të punojnë me ta.
“Pra, kërkesa jonë drejtuar Qeverisë – dhe e kemi bërë këtë bisedë qe disa muaj – është: ju lutemi, mos e ndërmerrni këtë veprim tani. Punoni me ne. Duam të ndihmojmë për të krijuar kushte ku diç e tillë mund të bëhet, por nuk besojmë se është koha tani”, tha ai, transmeton Klankosova.tv.
Ai tha se kanë vlerësim se mund të ketë dhunë dhe që sipas tij, kjo gjë është reale, teksa shtoi se ShBA-të nuk janë të interesuar që në këtë çast “ushtarët amerikanë të përballen me rrezik shtesë për këtë çështje”.
“Nuk mund të flas se kush mund të shkaktojë dhunë. Vetëm e di se kemi vlerësim që mund të ketë dhunë dhe që është reale dhe pyetja se kush mund të jetë përgjegjës për të, që është pyetje shumë e arsyeshme, nuk e mohon faktin se mund të ketë dhunë dhe rrezik të njëmendtë për komunitetin lokal dhe për ushtarët e NATO-s”, tha ai.
Dita ndërkombëtare e mëngjarashëve është data 13 gusht, shkruan KultPlus.
Festimi vjetor nderon të majtët në histori, kulturën pop dhe jetën tonë të përditshme.
Festa u krijua për të rritur ndërgjegjësimin jo vetëm për atë që i bën të veçantë njerëzit mëngjarash, por edhe për betejat që njerëzit që përdorin dorën e majtë mund t’i kalojnë çdo ditë pa e vënë re ne të tjerët.
Në kuptimin modern, “mëngjarashët” konsiderohen njerëzit që thjesht përdorin dorën e majtë më shpesh sesa të djathtën, dhe cila dorë përdoret për të shkruar luan një rol të rëndësishëm, por jo vendimtar në këtë. Sipas disa raporteve, çdo person i shtatë në tokë është mëngjarash.
Në Ditën e Mëngjarashëve, inkurajohet që personat e djathtë të bëjnë aktivitete me dorën e majtë, të cilat zakonisht i marrin si të mirëqena. Është më e vështirë se sa mendoni!/KultPlus.com
Të veshur të dy me pallto, kapele në kokë, dhe një bastun në dorë Eqrem Çabej dhe Lasgush Poradeci duken kaq elegantë ndërsa shëtisin në një park në Graz. Fotografia është publikuar më herët, nga e bija Lasgushit, Maria.
Është e njohur miqësia që dy njerëzit e njohur të letrave kanë pasur me njëri-tjetrin. Ata kanë qenë të dy studentë në Graz. Janë dhjetëra letërkëmbime që kanë shkëmbyer me njëri-tjetrin mbi magjinë e poezisë, apo Shqipërinë. Herë pas here, Maria rrëmon detaje interesante nga jeta e poetit. Ne kemi parë dhe një portret të gjuhëtarit të madh, vizatuar nga Lasgushi.
Kështu, ajo tregoi dhe një episod teksa dy personazhet e njohur të letrave shqipe ndodheshin në një lokal.
“Ishim me Eqrem Çabeun në Graz (Austri), ishim të dy studentë (vitet 1925-1926). Kishim gjetur për të ngrënë darkë një restorant të vogël, por shumë të mirë familjar. Në kuzhinë ishte gruaja, në banak ishte burri dhe vajza e tyre ishte kamarjere. Na pëlqente shumë ushqimi aty.
Një natë, po hanim si zakonisht dhe po bisedonim. Lokali ishte plot dhe të gjithë hanin dhe flisnin me njeri tjetrin dhe nuk ndiheshin. Ne, na kishte tërhequr aq shumë biseda sa nuk e kishim vënë re që po flisnim me zë të lartë. Po flisnim shqip. Dhe herë pas here aprovonim njeri-tjetrin duke thënë po po (ata që dinë gjermanisht do ta kuptojnë). E vumë re që klientët na shikonin si të habitur. Po ne, vazhdonim të flisnim me zë të lartë.
I zoti i lokalit (burri, që rrinte në banak), na u afrua dhe me zë të ulët dhe me shumë sjellje na tha që duhet ta ulnim zërin sepse po shqetësonim të tjerët që ishin duke ngrënë. Ne, nuk e konsideruam vërejtjen e tij dhe vazhduam duke folur me zë të lartë. Ata, klientët, dalëngadalë filluan të paguajë dhe e boshatisën lokalin duke na lënë vetëm. U turpëruam shumë dhe nuk shkelëm më kurrë në atë lokal”, tregonte Lasgushi./ KultPlus.com
“Edhe sivjet, tekstet dhe mjetet mësimore do të ofrohen si në praktikën e vitit të kaluar duke subvencionuar prindërit”, tha Nagavci në një konferencë për media.
Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit e Kosovës (MASHTI) do t’ua transferojë paratë prindërve edhe sivjet, në mënyrë që ata t’i blejnë pastaj tekstet shkollore për fëmijët e tyre për vitin e ri shkollor, tha të martën ministrja Arbërie Nagavci.
Ajo tha se prindërit mund të fillojnë të aplikojnë online qysh nga e mërkura e 14 gushtit në platformën E-Kosova për rimbursim.
Përndryshe, nxënësit nga klasa e parë deri në klasën e pestë do të subvencionohen me nga 80 euro, ndërsa ata nga klasa e gjashtë deri në klasën e nëntë do të subvencionohen me 110 euro, njoftoi ajo./ KultPlus.com
Qysh në vitin 1992, si një brengë pamundësie të mëparshme, hulumtova nëpër arkiva veprat e shkrimet e Musine Kokalarit, gazetën e saj “Zëri i Lirisë”, dokumentet arkivore mbi fatin e saj tragjik dhe shkrova esenë “Mesazi i Musine Kokalarit” si edhe një skenar filmi dokumentar për të. Meqenëse këto sprova ishin të paplota dhe joshteruese, jam marrë në vazhdimësi, çdo herë duke gjetur diçka të re në jetën dhe veprën e saj, ende te pazbuluar tërësisht.
Në Arkivin e Shtetit zbulova këto ditë një letër të panjohur të Musine Kokalarit drejtuar mikut dhe dijetarit Sotir Kolea. Në arkiv ruhen gjithashtu disa letra të shkrimtares me personalitetet kulturore të botës shqiptare e të huaj, që hedhin dritë mbi personalitetin e saj intelektual të jashtëzakonshëm për atë kohë, procesin e saj krijues, vetëdijen e shkrimit dhe veprimtarinë e saj jetësore, kulturore e politike. Më i spikatur është letërkëmbimi me Midhat Frashërin, Aleksandër Xhuvanin, Sotir Kolenë, Ernest Koliqin, Eqrem Çabejn, Xhuzepe Skiron, Angelo Leotin etj., letërkëmbim tashmë i botuar.
Sotir Kolea ishte studiues, leksikograf, autor i një fjalori disagjuhësh me bazë shqipen, autor i “Një tufë proverbash”, publicist dhe botues i gazetës “L’Albanie” në vitin 1914 në Zvicër, si edhe veprimtar i spikatur i çështjes sonë kombëtare, drejtor i Bibliotekës Kombëtare gjatë viteve 1928-1937. Pas kësaj kohe, ai u vendos në Elbasan, qendër e arsimit dhe e studimeve shqiptare. Pikërisht atje ia dërgonte letrat Musineja dhe i kërkonte gjykim kritik për veprat e saj të para, meqenëse mungonte një kritikë e vërtetë, siç shkruante ajo: “Në Shqipëri nuk gjen kënaqësi ose nxitje, se nuk ka një kritikë në kuptimin e vërtetë të fjalës”.
Shkrimtarja e parë shqiptare ishte e ndërgjegjshme për udhën që kish zënë, origjinalitetin, por edhe vështirësitë në drejtimin letrar të saj dhe botimet, duke u nisur që nga libri i parë (1944) “Siç më thotë nënua plakë”, ku botën ajo e vështëron me sytë e mendësinë nënos plakë, ndërsa te libri me përralla “Rreth vatrës” (1944), rrëfimi përrallor vjen nga gjyshja plakë, por bota këqyret dhe jepet me syrin dhe mendësinë e fëmijës edhe për fëmijën. Musineja, siç e pohon edhe vetë, del nga vetja e zbret në moshën e fëmijëve, komunikon e dialogon thjeshtë me ta si një fëmijë, ndryshe nga shumë shkrimtarë të tjerë që flasin e shkruajnë së lartmi nga mosha e përvoja e tyre letrare dhe mbeten të ftohtë e të huaj. Ndonëse disa shkrimtarë të njohur të asaj kohe kishin shkelur ne këtë taban, si Mitrush Kuteli me “Tregime të moçme shqiptare”, Ali Asllani me “Hanko Halla”, apo Ernest Koliqi me “Hija e maleve” etj., por ndryshe nga ata, vepra e të cilëve është mirëfilli letrare, apo ndryshe nga “Përrallat” e Sotir Kolesë që ishin mirëfilli nga goja e popullit, Musineja ndjek udhën e vet origjinale, ndërmjet narrativës popullore dhe autorësisë së saj letrare.
“Mendimi im ka qenë që t’u jap të vegjëlve një libër, që të mos i lodhë dhe vehten e tyre të mos e gjejnë në një botë të huaj. Në një botë shqiptare, në një vatër, ku edhe të mëdhënjtë të thonë se vërtet kështu kemi rrojtur. Kur e kam shkruar, nuk kam qenë unë, po një Musine e vogël dhe si e tillë- me mendime të thjeshta dhe gjuhën pyetje-përgjigje…Më duket që kam mundur të hyj në shpirtin e të vegjëlve” – përsiat Musineja.
“Po ju dërgoj ‘Dasmën gjirokastrite’ – i shkruante ajo Kolesë në një letër të mëparshme – “por jo të gjithë, mbasi ende nuk ka mbaruar. Puna ecën ngadalë në shtypshkronjë. U rri në kokë punëtorëve, por megjithëkëtë ka disa gabime. Të shohim sesi do ta gjeni ju”…
Letra e sapozbuluar, mban datën 8 shkurt 1945, është e panjohur dhe e papërfshirë në botimet e Musinesë. Ajo e shkruan këtë letër në çastin më të mjeruar të jetës së saj. Dikush mund të mendojë se koha më e tmerrshme e jetës së saj ishte ajo e burgut të Burrelit, më pas e internimit të gjatë dhe e sëmundjes së rëndë të kancerit që i mori përfundimisht jetën. Por jo, këto periudha të vuajtjes së parrëfyer të jetës së saj ajo i kishte përballuar me dinjitet, me forcën e karakterit, të vetmisë dhe të lirisë së brendshme.
“Shpirti ka nevojë për vetminë për të qenë i lirë” – shkruan ajo. “Ne e kërkojmë lirinë jashtë vetes, ndërkohë që ajo është brenda nesh”.
Në letrën që po shqyrtojmë, gjejmë momentin më të keq shpirtëror të jetës së saj, “e goditur rëndë, e mbuluar me zinë dhe në dallgën më të madhe të jetës”.
Sapo regjimi komunist i kishte pushkatuar pa gjyq vëllezërit e saj, Muntazin dhe Vesim Kokalarin. “Plumbat që shtrinë përdhe Muntazin dhe Vesimin të vdekur, na kanë goditur edhe ne, nuk na lënë kufoma të gjalla për jetë, për të vuajtur gjithnjë sa të jemi në jetë” – shkruan hidhur ajo në këtë letër.
Musineja ishte nga një familje e njohur e Gjirokastrës. Vajzë e vetme e juristit të njohur Reshat Kokalari, motër e vëllezërve Muntaz, Vesim dhe Hamit Kokalari, veprimtarë të shquar të kulturës shqiptare, themelues të librarisë “Venus” dhe të shtëpisë botuese “Mesagjeritë shqiptare”, themeluar më 1942, që botonte dhe përhapte vepra të vyera nga literatura botërore e shqipe, si “Hamleti” e “Makbethi” të Shekspirit, “Rubairat” e O. Khajamit, “20 vjet ngatërresa ballkanike” të Durhamit, “Ivanhoe” të Skottit, “Kosova – djepi i Shqiptarizmit” të Hamit Kokalarit, librat e Musinesë e të tjera.
Vetë Musineja ishte një intelektuale që ishte ushqyer me ideologjinë kombëtare të rilindësve tanë të mëdhenj, e quante veten nxënëse të Sami Frashërit, kishte idhull Naimin dhe Mid’hat Frashërin, ndërkohë qe kishte kulturë perëndimore, ishte demokrate dhe kundërshtare e çdo ideilogjie e praktike totalitare.
“Në odën time të vogël” – shkruan ajo në ditarin e saj – “përballë kam vënë fotografinë e iluministit të shquar, Samiut, të poetit Naim, të patriotit Sotir Kolea, të punëtorit të gjuhës shqipe e të lëvizjes Kombëtare, Jani Vreto, të arsimtarit Koto Hoxhi, të mendimtarit Naum Veqilharxhi, të të nderuarit De Rada dhe të të urtit Aleksandër Xhuvani. Në vetminë time nuk jam vetëm, jetoj me njerëz të nderuar, të ditur e demokratë, që kanë punuar për vendin, për mëmëdhenë gjersa mbyllën sytë…Unë jam nxënësja e tyre…”
Kryetari i komunistëve, Enver Hoxha, i cili e kishte kushërirë të dytë Musinenë, nuk e kurseu jo vetëm atë, por tërë fisin e Kokalarëve. Më 12 nëntor 1944, terrori i kuq me urdhër të tij dhe zbatuar nga Kristo Themelko, pushkatoi pa gjyq e pa faj pranë hotel “Bristol”, 11 personalitete të shquara të Tiranës, ndërmjet tyre vëllezërit e saj Muntaz Kokalari dhe Vesim Kokalari. Po ashtu u pushkatuan pa gjyq Syrja dhe Emin Kokalari, Hivziu vdiq në burg dhe Isai në internim. Muniri vrau veten. Musineja u burgos dhe u internua. Bijtë dhe nipërit e tyre u hodhën rrugëve, u internuan dhe u persekutuan pafundësisht.
Arsyen e këtij persekutimi familjar na i rrëfen Muntaz Kokalari, vëllai i Musinesë, tek një letër më 9 nëntor 1944, që e kishte shkruar për znj. Makbule tri ditë para pushkatimi të tij:
“Po përjetojmë ditë të vështira. Kam vendosur me brengë në zemër, të largohem nga Shqipëria ime e bukur, nga familja e dashur… Këtë vendim e mora mbasi më njoftuan disa nga miqtë e mi të besuar, se jeta ime dhe e të afërmve të mi është në rrezik nga bashtua, Enver Hoxha. Ai ka urdhëruar djajtë e kuq kundër nesh. Kjo kuptohet: thjesht për motive personale.Kjo është fatkeqësi e kombit tonë dhe e Shqipërisë së gjorë, që ka rënë në duart e një njeriu të përbindshëm, tinzar, hakmarrës, inatçi, dinak, megaloman, egoist, kumarxhi e gënjeshtar, që i do njerëzit nën vete; edhe kur qe jashtë për studime nuk dha asnjë provim, mbeti pas kabareve, kazinove etj. Ne intelektualët gjirokastritë ia dimë të gjitha sa i vlen lëkura, prandaj kërkon të na asgjësojë..”
Dhe i asgjësoi.
Musinenë e vrau shpirtërisht persekutimi absurd e kriminal i familjes së saj. “Ky qe fati im, më i hidhur se vdekja” – i shkruante ajo S.Kolesë.
Njëherësh, edhe fati hidhur i ndërprerjes së dhimbshme të krijimtarisë së saj:
“Sot mora nga shtypi librin e parë dhe po jua dërgoj. Ta kini për vete si kujtim të punës sime më të mirë, që pandeh se kam bërë, dhe të fundit. E mbani për vete, mbasi nuk e nxjerr në shitje. E para, se është dasmë dhe në zi’ duket qesharake; e dyta, se nuk dua më as të punoj, as të shkruaj”.
Është fjala për librin “Sa u tund jeta” (Dasma gjirokastrite, ku shkrimtarja paraqet saktësisht antropologjinë, ritet, zakonet, veshjet, dialogët, këngët e vallet, lotët dhe gëzimet e dasmës shqiptare, rezultat i një punë të gjatë, pasionante e të palodhshme ndaj folklorit – por në funksion të tekstit letrar) ), libër që M. Kokalari ia dërgonte të porsabotuar Sotir Kolesë si një kujtim të mbramë në një kohë zije, por që e konsideronte edhe si punën e saj më të mirë, që për fat të keq ishte edhe botimi i saj i fundit, sepse nuk mund të shkruante më.
“Përse të punosh? Përse të shkruash? Përse të jetosh?” – klithte shkrimtarja Kokalari, në dëshpërimin e saj të pafund.
Ky dëshpërim, por edhe revoltë njerëzore dhe intelektuale e përfshin edhe atin e saj shpirtëror, Sotir Kolenë, të nderuarin atë – siç i thoshte ajo. Në letrën e përgjigjes së Sotirit (dorëshkrimi gjendet në Arkivin e Ministrisë së brendshme, Fondi 140, dosja 2912, viti 1945, letër e pabotuar më parë), gjejmë dhimbjen e lotët e Kolesë për humbjen vëllezërve të saj Muntaz dhe Vesim Kokalari, për të cilët “kam qarë së largu dy miqtë e çmuar që hikën’ e na lanë në lulen’ e moshës; kam qarë të dy të rinjtë që nuk qenë vetëm lavdijë për të vehtët, po qenë së bashku dhe shpresa për ne, për të paskëtajmen, se kombi ka nevojë për bij që qenë Mumtazi dhe Vesimi, me zëmër për së mbari, me gjykim të matur dhe mendje të pjekur”, por gjejmë edhe papajtueshmërinë e tij ndaj persekutimit “me kaqë egërsim”.
Ai i shkruan Musinesë: “Shuplaka e fatit’ që shkrepi mbi ju, zonjëzë dhe mbi der’ të juaj është aq e tmerrshme sa ndofta as emër nuk ka të posaqëm në gjuhën tënë, në gjuhën e një kombi që për të gjat’ shekujve, ka pas’ qënë rrahur dhe pjekur’ e djegur’ ndër cen e rrëbjera. As fjalë ngushëllimi nuk kam ku t’i gjenj se helëm i zi, që ju shtrydhi zemrën juve dhe të juajve, është nga ata që nuk kan të zbutur me fjal as me lotë. Bashkë me ju dhe me miqt të mirë të derës’ së juaj, kam qarë së largu dy miqtë e çmuar që hikën’ e na lanë në lulen’ e moshës; kam qarë të dy të rinjtë që nuk qenë vetëm lavdijë për të vehtët, po qenë së bashku dhe shpresa për ne për të paskëtajmen, se kombi ka nevojë për bijë që qenë Mumtazi dhe Vesimi, me zëmër për së mbari, me gjykim të matur dhe mendje të pjekur. Zemërës së juaja dhe Zotit Hamit ju qoftë ngushëllimi të kryerët të detyrave të ra dhe të rënda që her’ e prap’ e sotëme ju shtroj mbi gjithë të tjerat edhe faqe pindërvet dhe faqe të miturve dhe nënave të tyre, që jeta nëpërkëmbi me kaqë egërsim”.
Gjithsesi, i urti Kolea, edhe ai në prag të vdekjes, i jep kurajë, forcë dhe uzdajë Musinesë, për ta vazhduar jetën dhe punën e saj, se puna është ilaçi i gjithçkaje, por edhe detyra ndaj vetes, njerëzimit, kombit dhe botës.
“Një gurrë ngushullimi gjithë aq të vërtetë do t’ ju falinj puna, kjo detyra e shenjtë edhe faqe vehtesë edhe faqe botësë, që është prejt’ e zemrës, shëndet i trupit dhe pus’ i harrimit për troces të jetës; detyrë faqe vehtes jo vetëm sa rreh zemëra po dhe më pas, se jeta zgjatet pak a shumë edhe përtej varrit, detyra faqe hjerësvet, që ka njeriu te të vetët dhe faqe atyre që kanë qenë më parë, detyra faqe miqve dhe faqe njerëzimit, detyra faqe kombit, atdheut edhe botës”. /GazetaExLibris/ KultPlus.com
Në ditën e tretë të Festivalit EtnoFest 2024, që po mbahet në fshatin Kukaj, u prezantuan një sërë aktivitetesh që mishëruan thellësinë e trashëgimisë kulturore shqiptare, duke sjellë një përzierje unike të artit, muzikës dhe teatrit në një ambient që reflektonte traditat e lashta.
Ecuria e laboratorit punues mbi përgatitjen e shfaqjes “Etja” nga regjisori Mario Biagini po ecte mirë, tashmë aktorët kishin filluar të përjetësonin rolet e tyre. Aktorja Fiona Abdullahu, e cila është pjesë e këtij kasti, shpjegoi se kjo dramë trajton karakteret njerëzore dhe mënyrën se si ato përballen me limitet e tyre, duke krijuar një reflektim të thellë mbi natyrën njerëzore.
Ndërkaq, pika kulminante që e karakterizoi programin e ditës së tretë të festivalit ishte shfaqja “Jermi: Kujtimesh të Lumtura” e regjisorit Fadil Hysaj, e cila u dha premierë në amfiteatrin e kompleksit Kukaj. Kjo shfaqje risolli në kujtesë nostalgjinë për jetën e dikurshme përmes përshkrimeve të veglave tradicionale të punës dhe ritualeve të jetesës, siç është përgatitja e nuses kërçovare.
Performanca e aktorëve Sheqerie Bucaj dhe Shpëtim Kastrati mbushi skenën me një ndjeshmëri të veçantë, duke shfaqur në mënyrë të natyrshme dhe spontane momente nga jeta e kaluar dhe duke adresuar sfidat e asaj kohe, përfshirë trajtimin e nuseve në familjet tradicionale.
Çaste lumturie u interpretuan edhe në tregimet e rrëfyera si përgatitja e bukës në qerep si një ritual që ka sjellë gëzim, harmoni dhe mirëpritje në familjet shqiptare. Pjesë e shfaqjes ishte edhe paraqitja e momenteve të bukura të dashurisë, përmes kujtimeve mes dy personazheve. Kjo pjesë teatrale u gërshetua bukur nën shoqërimin e violinës dhe flautës.
Aurora Kabashi, e cila interpretoi në këtë shfaqje, theksoi se përfshirja e këngëve të vjetra shqiptare e bëri këtë paraqitje të veçantë dhe të dallueshme nga performancat e saj të zakonshme.
Po ashtu, nata e tretë u pasurua me një orë letrare të mrekullueshme, ku poetë të njohur si Primo Shallku, Vlora Konushevci, Vlora Ademi, Ilaz Hysaj dhe Halil Matoshi recituan vargjet e tyre për një publik të etur për fjalën e shkruar. Nën ndriçimin e pozicionuar në skenë, u krijua magjia e cila të dërgon në disa dimensione të tjera, ato të thellësisë së ndjenjave shpesh herë të fshehta, mbi dashurinë, sekretin, pritjen dhe mallin të ndërtuar mbi kujtime të lumtura.
Ashtu si edhe tashmë vizitorët dhe mysafirët janë mësuar në netët e destinuara për t’a ndjerë lirinë e kënaqësisë së festivalit, nata e tretë u përmbyll me performancën e “Melodisë së Vjetër”, e cila u rikthye edhe këtë vit në EtnoFest, pas mirëpritjes dhe dashurisë së publikut ndaj këngëve të kënduara nën melodinë unike të zërit të Nezafete Shalës.
Ndërkaq, dita pasuese e festivalit të artit dhe kulturës, më 13 gusht, do të ketë në fokus gastronominë shqiptare, performancë etno-ansambli si dhe muzikën bashkëkohore të ndërthurur me këngët e vjetra të prezantuara nga grupi “Don’t Listen to Your Neighbors”.
EtnoFest 2024 vazhdon të mbetet një ngjarje e veçantë në skenën kulturore të Kosovës, duke bashkuar artistë dhe adhurues të artit nga e gjithë bota. Me programacionin e përgatitur, festivali do të ofrojë edhe më shumë ngjarje të veçanta, duke vazhduar të promovojë dhe ruajë pasurinë kulturore shqiptare./ KultPlus.com
“Akuza, shpifje, kërcenime, rreziqe nuk më kanë frikësue kurrë deri më sot, e kundërshtarët e mij le të janë të sigurtë se nuk do të më friksojnë as mbas sodit (…). Nderin tem si njeri e si shqiptar e çmoj, e tham me krenari, nuk e le të përlyhet me llumin e shpifjeve. Mua n’idenë t’eme patriotike nuk ka muejtë as nuk do të muej me më shtrue as ari i të tanë botës, por as mënia e të tanë anmiqve. Ka me më shtrue vetëm vdekja” Hasan Pishtina (*1873 në Vushtrri – 13.08.1933 në Selanik) “Ora e Shqipnisë”, nr. 7, Vjenë, 22.V.1928 Per fat te keq vetem vdekja e pabese e ndali…/KultPlus.com
Në një botë që po bëhet gjithnjë e më shumë e lidhur me të dhënat dhe teknologjinë, profesionistët që mund të analizojnë dhe interpretojnë informacionin për të ndihmuar në marrjen e vendimeve janë shumë të vlefshëm.
Sipas raporteve dhe studimeve të ndryshme, kërkesa për specialistë në fushën e Data Science & Analytics është rritur dhe pritet që kjo tendencë të vazhdojë edhe në të ardhmen.
Fusha e Data Science & Analytics hap dyert për një botë me mundësi karriere, duke filluar nga pozitat si Data Scientist, Machine Learning Engineer, Business Analyst, Data Analyst, Big Data Engineer.
Falë partneritetit të UNI dhe Arizona State University, studentët nga UNI dhe më tej mund të zgjedhin të studiojnë këtë program me mundësi të ndryshme, qoftë në formatin online, nga komoditeti i shtëpisë tuaj në Kosovë, ashtu edhe në kampusin prestigjioz të Arizona State University në SHBA.
Pse MASTER në Arizona State University?
Diplomë e dyfishtë nga UNI dhe ASU ✔️
Kurrikula ofrohet nga Arizona State University ✔️
Mundësi për punë praktike ose punësim në SHBA ✔️
Diplomë amerikane me tarifa vendore✔️
Qasje në kredi studentore
Për studentët që preferojnë të studiojnë online, UNI ofron një alternativë të përballueshme, ku ju mundëson studentëve të studiojnë në Kosovë dhe të marrin diplomë të dyfishtë nga Universum International College dhe Arizona State University.
Ky opsion ofron fleksibilitet të plotë dhe mundëson që studentët të ndjekin mësimet nga çdo vend dhe në çdo kohë, duke ruajtur një cilësi të lartë të edukimit.
Ndërsa, për ata që dëshirojnë të përjetojnë studimet në SHBA, mundësia për të studiuar në kampus në Arizona State University ofron një përvojë të pasur akademike dhe kulturore.
Një nga avantazhet e mëdha të këtij programi është qasja direkte në kredi studentore dhe mundësia për të punuar në SHBA për tre vjet pas përfundimit të studimeve.
Diploma e dyfishtë nga UNI dhe Arizona State University ofron një rrugë të sigurt për të hyrë në këtë fushë dhe për të fituar eksperiencë ndërkombëtare.
Universum International Collegenë bashkëpunim me Arizona State University, është i përkushtuar të ofrojë mundësi të shkëlqyera për studentët e ardhshëm dhe të ndihmojë në ndërtimin e karrierave të suksesshme në një sektor të shpejtë në zhvillim.
TI JE UNIK! Krijo suksesin tënd, me edukim amerikan. Fuqizohu nga Arizona State University, Universiteti më i madh publik në SHBA. Studio në UNI duke aplikuar këtu!
Bashkia Shkodër organizon më 15 gusht, “Ditën e liqenit”, një aktivitet që vjen si një thirrje për rikthim në traditë dhe që promovon liqenin e Shkodrës në një dimension tjetër.
“Kjo ngjarje pritet të japë një shije të freskët të çdo elementi që e karakterizon, një rrugëtim që gërsheton etnon me ekon dhe bashkëkohoren”, shkruhet në faqen online të Bashkisë Shkodër.
Programi përfshin shëtitjet me varka e kanoe, një kënd për fëmijët ku në gurët tipikë të asaj zone do të pikturohen imazhe të ndryshme në lidhje me liqenin, panairin e artizanëve me produkte lokale që vënë në pah autenticitetin e kësaj zone dhe instalacionin artistik “Zogjtë”, që është një thirrje për të rinjtë që kanë krijuar kazafe mendore ndërkohë që në vendin e tyre dita-ditës po humbasin një liri që supozohet se do ta gjejnë në një vend tjetër.
Në muzg do të mbahet një koncert i hapur që ndërthur traditën me notat elegante të pianos nga pianisti i mirënjohur Robert Bisha.
Sigurisht, kjo do të shoqërohet me pamjet dehëse të liqenit të Shkodrës dhe peizazheve të gjalla të jetës në fshat.
Koncerti do të jetë i hapur për çdo banor të këtij fshati por edhe per çdo turist kurioz që dëshiron të ketë kontakt me diçka që shkon përtej klisheve./atsh/KultPlus.com
Në një konferencë shtypi mbrëmjen e 9 nëntorit 1989, anëtari i byrosë politike të Gjermanisë Lindore, Gynter Shabovski shpalli në mënyrë të parakohshme se do të hiqeshin kufizimet e vizave të udhëtimit. Kur u pyet se kur do të vihej në zbatim politika e re, ai tha: “Menjëherë, pa vonesë”. Në fakt, kjo politikë do të shpallej një ditë më vonë dhe do të kërkonte gjithësesi një procesë të gjatë aplikimi për gjermano-lindorët. Përgjigjet konfuze të Shabovskit dhe raportimi i gabuar në media se pikat kufitare ishin hapur, shtyu mijëra gjermanë të Berlinit lindor që të shkonin drejt Murit të Berlinit. Në postbllokun e Rrugës Bornholmer, Harald Jager, oficeri në detyrë, u përball me një turmë që sa vinte e rritej në numër. Edhe irritimi sa vinte e shtohej. Duke marrë fyerje, në vend të udhëzimeve, prej eprorëve të tij, si dhe tejet nervoz për shkak se priste të merrte të nesërmen rezultatet e analizave të diagnostikimit për kancer, Jager e hapi pikën kufitare me mendjen e. tij, dhe pikat e tjera ndoqën shumë shpejt shembullin e tij.
Muri i Berlinit ishte ngritur më shumë se 15 vjet pas nisjes së Luftës së Ftohtë
Më shumë se 2 milion gjermano lindorë, shumica punëtorë dhe profesionistë të aftë, u larguan për në Perëndim mes viteve 1949 dhe 1961. Bashkimi Sovjetik kishte refuzuar kërkesën fillestare të Gjermanisë Lindore për të ndërtuar Murin në vitin 1953, por me dezertimet drejt Berlinit Perëndimor që po arrinin numrin 1000 njerë në ditë, në verën e 1961, udhëheqësi sovjetik Nikita Hrushovi më në fund pranoi. Banorët e Berlinit u gdhinë mëngjesin e 13 gushtit 1961, përballë telave me gjemba që ishin vendosur në vijën ndarëse mes zonës perëndimore dhe lindore të qytetit. Disa ditë më vonë, Gjermania Lindore nisi fortifikimin me beton të kësaj barriere.
Muri i Berlinit ishin në fakt dy mure
Në fakt Muri i Berlinit përbëhej nga dy mure mes të cilëve ndodhej “rripi i vdekjes”, ku ndodheshin me qindra kulla roje, disa kilometra hendeqe kundër kalimit të mjeteve, qen roje, prozhektorë dhe mitralozë.
Më shumë se 100 njerëz gjetën vdekjen në përpjekje për të kaluar Murin
Qendra e Kërkimeve mbi Historinë Bashkëkohore Potsdam dhe Qendra e Memorialit të Murit të Berlinit dhe Dokumentimit raportojnë se të paktën 138 njerëz u qëlluan për vdekje, pësuan aksidente fatale ose kryen vetëvrasje pas përpjekjeve të dështuara për t’u arratisur përmes Murit të Berlinit. Të tjerë studime thonë se numri i viktimave është edhe më i lartë. Viktima e parë ishte Ida Siekman, që vdiq në 22 gusht 1961, pasi u përpoq të hidhej në një rrugë në Berlinin Perëndimor, e cila ndodhej nën dritaren e apartamentit të saj në katin e katërt, në Berlinin Lindor. Tragjedia e fundit ndodhi në mars 1989, kur një i ri gjermano-lindor që përpiqej të fluturonte mbi mur me balonë, ndeshi në kabllot e tensionit të lartë.
Më shumë se 5000 persona u arratisën, duke kaluar mbi dhe nën Murin e Berlinit
I pari dezertor që u arratis përmes Murit ishte roja kufitare 19 vjeçar, Konrad Shuman, i cili është përjetësuar në film teksa kërcente mbi telat me gjemba, vetëm dy ditë pasi kufiri ishte mbyllur. Ndërkohë që Muri u fortifikua gjithnjë e më shumë, edhe planet e arratisjes u bënë më të sofistikuar. Të arratisurit fshiheshin në pjesë të fshehta të makinave të berlinezo perëndimorëve që vinin për vizita, gërmonin tunele të fshehta dhe zvarriteshin nëpër tubacione. Tre vëllezërit Bethke realizuan arratinë më spektakolare. Vëllai më i madh Ingo u arratis me një dyshek me ajër, duke lundruar nëpër lumin Elbë në vitin 1975, dhe tetë vjet më vonë vëllai më i vogël kaloi mbi mur përmes një kablli çeliku që e lëshoi me hark dhe shigjetë, duke përfunduar në një çati shtëpie në Berlinin perëndimor. Në vitin 1989, dy vëllezërit fluturuan me një avion super të lehtë mbi mur, duke marrë edhe vëllanë e tretë, Egbert.
John F. Kennedy u shpreh i çliruar kur u ngrit Muri
Në qershor të vitit 1961, Hrushovi paralajmëroi presidentin amerikan, Kennedy, se do të bënte bllokadë Berlinit Perëndimor nëse nuk largoheshin forcat perëndimore, një akt luftënxitës që do të shpinte në luftë. Kur Kennedy dëgjoi lajmin se komunistët kishin ngritur mur përreth Berlinit Lindor, në vend që të shkëpusnin Berlinin Perëndimor nga pjesa tjetër, ai i tha një ndihmësi: “Nuk është zgjidhje shumë e mirë, por një mur është shumë më mirë se sa një luftë. Ky është fundi i krizës së Berlinit. Pala tjetër u kap prej panikut – jo ne. Tani nuk do të bëjmë asgjë, sepse nuk ka alternativë tjetër veç luftës”.
Kennedy nuk u tha berlinezëve se është një “kulaç me karamele”
Në 26 qershor 1963, Kennedy iu drejtua një turme para Murit të Berlinit: “Ich bin ein Berliner”. Presidenti kish për qëllim të shprehte solidaritetin me qytetarët e Berlinit, duke thënë se ishte njëri prej tyre, por disa kritikë thanë se duke shtuar nyjen “ein”, ai në fakt e quajti veten kulaç me karamele, që në pjesën më të madhe të Gjermanisë njihet si “Berliner”. Megjithatë, gjuhëtarët thonë se presidenti nuk bëri një gabim gramatikor, sepse “ein” është e nevojshme kur folësi është duke folur në mënyrë figurative, se i përket një kombësie të caktuar, siç edhe po ndodhte me Kennedyn. Veç kësaj, kulaçi që në gjithë Gjermaninë njihet si “Berliner”, në vetë Berlinin njihet si “pfannkuchen”, kështu që ata që e dëgjonin me siguri nuk janë ngatërruar.
Gjermania Lindore e quajti Murin “Mburoja Antifashiste”
Qeveria e Gjermanisë Lindore pretendoi se e ngriti Murin e Berlinit për të mbajtur jashtë fashistët, spiunët dhe idetë perëndimore. Dy javë pasi urdhëroi ngritjen e “Mburojës Antifashiste”, udhëheqësi Gjermano lindor Valter Ulbriht deklaroi: “Ne kemi mbyllur të çarat në shtëpinë tonë, si dhe vrimat përmes të cilave do të zvarriteshin armiqtë e popullit gjerman”.
Porta e Brandenburgut ka qenë dikur pjesë e një muri të shekullit 18
Mbreti i Prusisë, Frederik Uilliam II porositi ngritjen e harkut të famshëm që bashkon Berlinin lindor dhe perëndimor dhe që ka shërbyer si sfond i fjalimeve të famshme presidenciale të Kennedyt dhe Reaganit. Kur u përfundua në vitin 1791, Porta e Brandenburgut ishte pjesë e murit origjinal doganor të qytetit.
Një copë e Murit ndodhet në banjën e një kazinoje në Las Vegas
Shkatërrimi zyrtar i Murit të Berlinit nisi në verën e vitit 1990. Më shumë se 40 mijë copa të Murit u ricikluan si materiale ndërtimi të përdorur në projekte rindërtimi në Gjermani, por disa qindra prej tyre u shitën dhe tani janë të shpërndara në të gjithë globin, nga kopshtet e Vatikanit deri në një banjë në Main Street Station Casino, në Las Vegas, ku vendurinimet janë kapur pas një Muri të mbuluar me grafit që është i mbrojtur pas një xhami./KultPlus.com
Libri shkencor “Kosova, në kapërcim të shekujve – Nga Luftërat Ballkanike deri te Lufta e Dytë Botërore” me autorë Ruzhdi Jashari Dhe Donika Hoti.
Vëllimi i parë pasqyrojnë historinë e ngjarjeve të zhvilluara nga Kosova, duke filluar nga Kriza Lindore, në periudhën kohore një (1) vjeçare nga viti 1877 deri 1878 deri te Lufta e Dytë Botërore.
Libri ka një përmbledhje kronologjike të zhvilluara dhe një analizë të rrethanave kryesore politike dhe historike të cilat e dërguan në avanncimin ndërkombëtar të Kosovës, që u krijua nga Rusia, në Konferencën e Londrës gjatë viteve 1912 dhe 1913 dhe krijimin e shteteve të reja, në Evropën Juglindore (Ballkan).
Kapitulli i parë trajtojnë pozitën e shqiptarëve deri te shpërbërja (shuarja) e Perandorisë Osmane nga Evropa Juglindore. Në këtë kohë, shtetet fqinjë, si: Serbia, Greqia, Mali i Zi, fituan pavarësinë e tyre. Lidhja e Parë Shqiptare e Prizrenit, në historigrafinë shqiptare, konsiderohet si ngjarja kryesore e çerekut të fundit të shekullit XIX-të, si ngjarje mosunifkuese nga politika e brendshme dhe mungesa e mbështetjes së faktorit ndërkombëtar lidhur me mos arritjen e synimit kryesor të krijimiit të shteti autonom shqiptar, në kuadër të Perandorisë Osmane.
Me shpërthimin e Luftës së Parë Ballkanike, në tetor të vitit 1912, Perandoria Osmane, në kuadër të cilës ishin katër (4) vilajete osmane me shumicë shqiptare, e cila pësoi disfatë ushtarake të tërheqje nga pjesa e saj evropiane, ndërsa Kosova dhe pjesët e tjera të territoreve shqiptare, u aneksuan nga Serbia dhe Mali i Zi, në Konferencën e Londrës, në periudhën një (1) vjeçare nga viti 1912 deri 1913.
Gjatë krijimit të aleancave Ballkanike, kur Rusia e influenconte frontin e koalicionit ballkanik kundër Perandorisë Osmane. Rusia do të bënte çmos që ta mbështeste platformat nacionaliste sërbe të (Garashaninit) dhe ato greke të (Megalo – Ideasë) kundër popujve jo sllave me besime të tjera, në rajon. Interesat gjeostrategjike të planifikuar nga Serbia dhe Bullgaria ishin një lloj planifikimi diplomatik në mes Greqisë dhe Serbisë, të cilat më vonë u bënë shkaku kryesor i fillimit të Luftës së Parë Botërore, ku preteksti i Sarajevës, u gjet të atentati mbi Franz Ferdinandin dhe kështu ndodhi fillimi i Luftës së Parë Botërore.
Ndërkohë, krerët shqiptarë, në kuadër të periudhës së krijimit të koalicionit Ballkanik Anti – Osman dhe luftës ushtarako – politike për pavarësi nga Perandoria Osmane lidhur me unifikimin politiko – ushtarake mbarë shqiptare, u mbajtë Kuvendi i Junikut. Në programin e tij ishin këto kërkesa, si: Njohja e autonomisë së Shqipërisë, vendosja e administratës shtetërore në territorin shqiptar, caktimi i gjuhës shqipe me alfabet, gjuha zyrtare dhe ngritja e flamurit kombëtar, në gjithë vendin dhe mbështetja nga Fuqitë e Mëdha.
Interesat strategjike të dy (2) Fuqive të Mëdha, si të Rusisë me hegjemoninë sllavo – ortodokse dhe Austro – Hungareze me pritje neoliberale për diplomacinë dhe veprimet politike dalin në sipërfaqe përmes marrëveshjeve të fshehta të diplomacisë botërore, gjatë Luftës së Parë Botërore.
Një kontribut të rëndësishëm, pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, në vitin 1912, e pati Prenk Bibë Doda, i cili tregoi solidaritetin e tij me Qeverinë e Ismajl Qemalit, duke vënë lidhje me forcat sërbe, të cilat e pushtuan pjesën më të madhe të Veriut, mirëpo i qëndroi besnik Princ Vidit, i emëruar nga Fuqitë e Mëdha, si sundimtar i Shqipërisë dhe në vitin 1919, në qeverinë e Turhan Pashës, i cili pati pozitën e zëvendëskryeministrit.
Marshimi i ushtrisë sërbe për pushtimin e tokave shqiptare, në kohën e shembjes se Perandorisë Osmane nën kërcënimin e armëve të koalicionit Ballkanik, Nikolla Pashiçi urdhëroi ushtrinë për okupimin e Shqipërisë dhe daljes në detin Adriatik.
Problemi i caktimit të kufijve me 20 dhjetor të vitit 1912, Konferenca e Ambasadorëve, në Londër morri vendim lidhur për të dhënë të drejtë Shqipërisë Autonome, duke u njohur nga Serbia vetëm të drejtën e për një dalje në Adriatik, pas tre (3) muaj më vonë e njëjta konferencë vendosi që Shkodrën, t’ja dorëzonin Shqipërisë. Mali i Zi e refuzoi këtë vendim të marrë nga Fuqitë e Mëdha, në këtë rast, Serbia e mbështetit Malin e Zi përmes ndihmës ushtarake dhe përforcimit të rrethimit të qytetit të Shkodrës.
Ndërkohë, problemi i ndarjes së tokave të pushtuara midis Serbisë dhe Bullgarisë e konsideronte Serbinë, si shkelëse e traktatit të përbashkët të tyre, Bullgaria dhe Serbia lidhur me sulmet e Turqisë dhe ndarje e tokave të pushtuara bëri që Bullgaria të tërhiqej nga Aleanca Ballkanike dhe konfliktet filluan pasi që Serbia kundërshtoi tërheqjen e saj nga Maqedonia Qendrore. Ndërsa, Adrianopoja, u rikthye nga ana e Perandorisë Osmane, e cila ishte marrë nga ana e Bullgarisë.
Fuqitë e Mëdha, vendosën se në Shqipëri, ta dërgoj Princ Vidin lidhur me organizimin dhe mbikëqyrjen e shtetit shqiptar. Forcat qeveritare të Princ Vidit ndikuan që Esat Pashë Toptani, si humbës i kësaj përballje diplmatike të merret në mbrojtje nga italianët. Qeveria e Romës, e shikonte Esat Pashë Toptanin, si figurën më të përshtatshme për ta kundërshtuar ndikimin e Austro – Hungarisë dhe Osmane, në Shqipëri.
Në këtë rast, duhet theksuar kontributi i figures së Elez Jusufit, si luftëtarë kundër Perandorisë Osmane dhe përballë çetave luftarake fitimtare kundër hordhive sërbe deri në momentin e vdekjes së tij.
Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore, e cila njihet në diplomacinë botërore, si “Lufta e Madhe”, në Shqipëri, u shpall “Republika e Mirditës”, në krye me Marka Gjonin, e cila gjatë Konferencës së Ambasadorëve, do të orientohet nga Qeveria e Serbisë, duke e anashkaluar Qeverinë e Tiranës. Figura e Marka Gjonit pati ndikim të lartë lidhur me konsolidimin e shtetit shqiptar dhe u braktis nga ana e masës së gjerë popullore, me rastin e orientimit dhe pozicionit të gabuar përballë Qeverisë së Tiranës. Gjatë këtyre rrethanave të krijuara ndikoi që sundimtari i Shqipërisë Mesme, Esat Pashë Toptani, të largohet nga Shqipëria.
Ndërkohë, Serbia dhe Mali i Zi vendosi ta bën ndryshimin e strukturës etnike dhe përpjekjet e idesë së Serbisë së Madhe, duke filluar përmes një fushate të gjërë të spastrimit etik, duke ndryshuar toponmet dhe antroponimet shqiptare. Një ndër arsyejet kryesore të shtetformit shqiptar me vonës është mos hartimi i alfabetit, në gjuhën shqipe dhe mungesa e hapjeve të shkollave, në gjuhën shqipe.
Në fund të Luftës së Parë Botërore, Serbia arriti qëllimin e unifikimit dhe krijimit të një qeverie. Ndërsa, qeveria sërbe ndërhyn në mënyrë masive në strukturën e popullsisë dhe në raportet pronësore të Kosovës. Përpjekja e parë lidhur me kolonizimin e Kosovës nga ana e Serbisë dhe Malit të Zi, u ndërmor në vitin 1914, mirëpo disfata sërbe në vitin 1915, i prishi këto plane. Në këtë rast, Serbia ishte elementi mbizotërues, jo vetëm për arsyeje të madhësisë së saj dhe ushtrisë fitimtare, mirëpo edhe për shkak se sundimtari i Serbisë, princi i kurorës së Aleksandër Karagjorgjeviçit, u shpall mbreti i shtetit të ri, i cili i referohet si “Jugosllavi”, këtë status e fitoi në vitin 1929, në kohën kur u aneksua Kosova gjatë periudhës kohore 1912 deri 1913, në Serbi ishte në fuqi kushtetuta e vitit 1903. Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, çështja e ish – territoreve të Perandorisë Osmane në theks të veçantë territoret dhe tokat shqiptare ishin futur në okupimin serbo – malazez, në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare.
Gjatë kapitullit të dytë është trajtuar shpërthimi i luftërave ballkanike të viteve 1912 dhe 1913, të cilat së bashku me Konferencën e Londrës u çimentuan okupimin serbo – malazez, në Kosovë dhe përkohësisht u ndërpre gjatë viteve të Luftës së Parë Botërore, ku vendin e trupave serbo – malazeze, e zëvendësuan trupat austro – hungareze dhe bullgare.
Pozicioni i Kosovës gjatë Luftës së Parë Botërore, në qershor të vitit 1915, ku ushtria sërbe dhe malazeze brenda një kohe të shkurtër arritën ta pushtojnë gjysmën e territorit shqiptarë përfshirë këtu Elbasanin dhe Tiranën. Pas disa goditjeve iu dhanë edhe viseve, si: Ferizajit dhe Kaçaniku, Mitrovicës dhe Pejës, ndërsa gjatë muajin nëntor, saktësisht nga data 26 nëntor deri me 3 dhjetor të vitit 1915, u suluam fshati Kabash, në komunën e Prizrenit gjatë të cilave u vranë dhjetëra ushtarë dhe ushtria sërbe përmes kësaj depërtoi, në Grykën e Lumës.
Depërtimi i Austro – Hungarisë, në Kosovë, solli avancimin në aspektin kulturor, ekonomik dhe arsimor, ku u lejua përdorimi i gjuhës shqipe, në administratë dhe filloi përmirësimi i infrastrukturës rrugore dhe hekurudhore. Vija përundimtare midis dy (2) zonave u përcaktua nga marrëveshja Austro – Hungareze me Bullgarinë, me rastin e kapitullimit dhe daljes nga lufta e Bullgarisë, në këtë rast Austro – Hungaria siguroi zonën bullgare të drejtën e përdorimit të hekurudhës Kaçanik – Ferizaj – Fushë Kosovë – Mitrovicë, si dhe të rrugës Ferizaj – Prizren – Shqipëri.
Pjesa jugore e Kosovës, përfshirë këtu shumicën e Rrafshit të Dukagjinit nga Prizreni deri në Gjakovë, Rrafshi i Kosovës deri në Prishtinë u pushtua nga trupat bullgar. Ndërsa, në hapësirë e Maqedonisë dhe Vardarit, popullsia civile u angazhua në punë e angarisë dhe dobësimit të rritjes së Bullgarisë dhe shpalosi preokupimet e administratës gjatë viteve 1916 deri 1917, në prapavijën e Frontit të Selanikut, zonë kjo u administrua nga bullgarët.
Ndërsa, fitorja e përbashkët e Austro – Hungarisë dhe Bullgarisë, shtyri udhëheqjen sërbe dhe ushtrinë e saj të tërhiqet në drejtim të jugut. Në aspektin gjeopolitik, Beogradi mbeti besnik në ndarjen territoriale në qarqet, rrethet dhe njësit e tjera, sipas ndarjes së vitit 1913, duke zgjeruar atë në krahinën e Hasit dhe Lumës, pjesë këto që ushtria i pushtoi dhe i mbante nën mbikëqyrjen e tyre ushtarake. Kështu, që Kosova ishte ndarë në qarqet, në atë të: Kosovës, Zveçanit dhe Prizrenit.
Ndërkohë, ushtria sërbe dhe udhëheqja shtetërore u mblodhën në Korfuz me përkrahjen e Fuqive të Antantës dhe nga aty shumë njësi u dërguan në Frontin Ballkanik, ku gjatë vitit 1918 dhanë kontribut vendimtar lidhur me shpartallimin e Frontit Bullgare dhe përfundimin e Luftës së Parë Botërore.
Rivaliteti diplomatike, të krijuara në mes Italiisë dhe Jugosllavisë, në Shqipëri dhe Italisë me Greqinë, ndërkohë Fiuma e njohur si “Rieka” dhe Zara, e cilat u shpallën, si shtetet e pavaruara në mbikëqyrjen e administrimit të Lidhjes së Kombeve, ku ky kompromis i propozuar për Adriatikun Verior dhe thelbin e ndarjes së Shqipërisë, sipas Traktatit të Fshehtë të Londrës.
Akti i nënshkrimit të marrëveshjes sekrete në mes Pashiçit dhe Esat Pashë Toptanit, pas vitit 1914 edhe pse Serbia ndodhej në luftë me Austro – Hungarinë dhe Bullgarinë, sunonte sigurimin e mos hapjes së frontit të ri në mes Kosovës dhe Serbisë përmes figures së Esat Pashë Toptanit, të sigurohet depërtimi i Serbisë pa ndonjë pengesë në drejtim të Adriatikut dhe nënshkrimin e Shqipërisë. Si rrjedhojë e pengesës së Pashqit, në realizimin e planeve të tij shihet Italia, e cila përmes Esat Pashë Toptanit, i cili ishte i dëbuar nga Shqipëria përmes forcave të Princ Vidit. Italia synonte depërtimin e saj në Shqipëri përmes nënshkrimit të Vlorës dhe viseve të tjera bregdetare të jugut. Në këtë rast, sipas italianëve dhe planeve të diplomacisë së tyre lidhur me mos prishjen e planeve të figures së Esat Pashë Toptanit, fitoi mbështetje nga italianën lidhur me kthimin e tij, si sundimtar i Shqipërisë.
Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore, do të arrihet synimi sërb, që përmes krijimit të një mbretërie të bashkuar në mes serbëve, kroatëve dhe sllovenëve, e njohur, si “Jugosllavi”, përfshirë këtu të gjithë sllavet e jugut brenda saj dhe sipas disa autorëve, duke pasur mbështetje nga Perandoria Osmane dhe Austro – Hungareze. Politika e Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene, premtoi respektimin e të drejtave të shqiptarëve etnikë, që jetonin në Jugosllavi, duke nënshkruar edhe aktet ndërkombëtare të kohës, që përcaktonin të drejtat dhe pakicat kombëtare me Traktatin e Shën Zermenit, i cili u unifikua nga Lidhja e Kombeve dhe këto qarqe u vendosën në administratën e tyre ushtarake – policore dhe civile.
Në aspektin ndërkombëtar, forcat liberale nxurën vend në Britaninë e Madhe, ndërsa Rusia ishte në përmbysje të Revolucionit të Tetorit të vitit 1917, të prirë nga shtresat e gjera të punëtorëve dhe fshatarësisë. Nën udhëheqje shtetërore zuri vend forcat me prirje të drejtësisë sociale të klasave dhe shtresave të gjëra popullore, të prirura nga bolshevizmi, në krye me Leninin, duke krijuar një momentum të ri, në skenën ndërkombëtare.
Parimet e presidentit Uilson, parashikuan rivendosjen e paqes përmes Marrëveshjes së Fshehtë, në mes shteteve, ku dominonin interesat mbi zgjerimin e territorit, si fituese gjatë Luftës së Parë Botërore. Këtë frikë e patën fuqitë e re të krijuara në Evropën Juglindore (Ballkani), si Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene, synimi kryesore ishte dominimi në tri (3) dete, si: detin Mesdhe, Egje dhe Adriatik.
Për presidentin Uilson, Traktati i Fshehtë, i Londrës ishte se Anglia dhe Franca, ta bindnin Italinë që të hynte në Antantë, në vitin 1915, kjo tregonte një intrigë nga diplomacia evropiane. Traktati përcaktonte se Italisë, t’i takonin territoret e mëdha të Adriatikut Lindor dhe Deti Egje, në rast të fitorës së Antantës. Traktati parashikonte se aleatët, sidomos Italia pretendonte shtrirjen në gjitha flotën detare, që lundronte flamuri i Austro – Hungarisë, ndër to ishin edhe anijet jugosllave, që ishin pranuar, që flota detare, në dorë të Jugosllavisë, që t’i takohej aleatëve, në rast të fitorës së Italisë. Ky traktat u botua, në mëyrë të detajuar me akte të tjera përkatëse me ndihmën e qeverisjes sovjetike, pas revolucionit të Tetorit të vitit 1917.
Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene ishte ftuar nga ana e Konferencës së Paqes, në Paris, pas shpalljes së saj, si “Mbretëri” me 1 dhjetor të 1918. Situatat e krijuara politike, u manifestuan me kryengritje, duke përfshirë, Kosovën, Malin e Zi dhe Maqedoninën. Ushtria sërbe përmes organizatave të ndryshme vullnetare, vendosi një regjim të centralizua me qëndresën e fuqishme të popullsisë josllave.
Në kuadër të mbretërisë ishte partia e “Xhemijetit” dhe “Partia Komuniste”, që do të ndiqen nga ana e pushtetit të Mbretërisë Serbo –Kroate – Sllovene, pushtetin qendror e pati monarku dhe të drejtat dhe fuqitë e mëdha ishin nën ekzekutimin e pushtetit të tij. Partia e “Xhemijetit”, në zgjedhjet e vitit 1923 kërkoi të drejtat e shkollimit, në gjuhën shqipe dhe përfaqësimi propocional, në administrimin shtetërorë. Ndërsa, më vonë udhëheqësit politik filluan të burgoseshin dhe vriteshin, që shiheshin si pengesë për zbatimin e projektit për dëbimin e shqiptarëve.
Kosova gjatë periudhës kohore në mes dy (2) Luftërave Botërore, mbretëria e krijuar në krye me Pjetri I nga Dinastia e Karagjorgjeviçe pati gjithsej dymbëdhjetë (12) mijë banorë. Pjesën më të madhe e përbënin shqiptarët, bosnjakët, hungarezët dhe gjermanët, mohimi i të drejtave kombëtare të popujve josllave ishte një problem i madh për shtetin e ri.
Qëllimi i reformave agrare, në Kosovë ishte konsifikimi i tokave dhe pasurive të shqiptarëve, ku marrëveshjet e arrituara ndërkombëtare për të drejtat e pakicave ishin vetë mbulesë letrash para opinionit të jashtëm, ndërsa territorin e praktikuar të vitit 1877 dhe 1878 dhe atë të vitit 1912 deri 1913, rifilluan t’i zbatonin metodat e reja.
Rrethanat ndaj shpërnguljes së dhunshme dhe represionit mbi popullsinë shqiptare, solli krijimin e organizimit të Lëvizjes Nacional Çlirimtare, të Kosovës në akronimin e Lëvizjes Kaçake, e udhëhequr nga Azem Galica dhe shoqja e tij Shote Galica, shuarja e saj vjen me vrasjen e Azem Galicës. Pas këtyre rrethanave, shumë klerikë patriot me iniciativën private hapnin shkolla fillore nëpër fshatra, në mënyrë që anën e tyre mos ndikon që popullësia që mos shpërnguljen.
Ndërkohë, për t’i eliminuar dhe shmangur konfliktet të përmasave të gjëra nga Fuqitë e Mëdha formohet Zona Neutrale e Junikut, e cila ishte një arritje e marrëveshjes ndërshtetërore në mes Shqipërisë dhe Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene gjatë periudhës kohore 1921 deri 1923.
Përpjekja e përfaqësuesëve të Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës drejtuar nga Konferenca e Londrës dhe Lidhja e Kombeve lidhur për çështjen e statusit të Kosovë brenda kufijve të Shqipërisë nuk u kurorëzua me ndonjë status “special”, të avancuar në aspektin politiko – territorial. Qëllimi i tij ishte për ta prezantuar çështjen e Kosovës, në Konferencën e Versajës, mirëpo nuk u arrit për arsyeje se u pengua nga italianët. Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës, zgjodhi si qendër të veprimtarisë së tij qytetin e Shkodrës.
Komiteti të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës orientoi organizimin e luftës guerile në viset e Shqipërisë, si dhe pandreprerë zhvillojë aktivitetin politik dhe diplomatik, në rrafshin kombëtar dhe ndërkombëtar. Komiteti do të bënte thirrje për një kongres mbarëkombëtar, i cili shpalli programin e tij me 1 janar të vitit 1920, që do të njihet si “Kongresi i Lusnjës”. Kongresi i Lusnjës u cilësua si kongresi i mbrojtjes së interesave kombëtare, megjithatë për pasojë, do të kemi viset e mbetura nën okupimin sërb, si: Kosova, Presheva, Maqedonia Veriore dhe Lindore, Pazari i Ri, Hoti, Plava, Gucia dhe Ulqini, si dhe Çamëria nën okupimin e Greqisë. Fryma e Kongresit të Lusnjës depërtoi në krahinat shqiptare, të aneksuar nga Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene.
Ndërkohë, erdhi kërkesa e Pashiçit, ku kërkohet kuislingë brenda krerëve shqiptarë, që t’i instruktonte kundër Qeverisë së Tiranës për interesat sërbe, kështu se Pashiçi, do t’i dalë me programin e tij përmes krijimit të “Republikës së Pavarur, të Mirditës”, në krye me Marka Gjonin. Komiteti për Mbrojtje Kombëtare të Kosovës, riorganizoi me iniciativën e Hasan Prishtinës dhe Hysni Currit një politikë paqësore ndërshqiptare e njohur si “Komiteti Kombëtar për Kosovës dhe Dibrën”.
Kolonizimi i Kosovës dhe dëbimi i shqiptarëve, prej vitit 1912 deri 1939, filloi menjëherë pasi Rrafshi i Kosovës ishte nënshtruar nga politika sërbe nga fillimi i Luftërave Ballkanike. Pjesa e Rrafshit të Dukagjinit, u bë pjesë e Malit të Zi, që nga Lufta e Parë Ballkanike dhe duke vazhduar deri në kohën e Mbretërisë Jugosllave.
Ligjet e krijuara nga principata sërbe qysh nga viti 1878, me rastin e dëbimit të shqiptarëve nga rajonet e Shqipërisë së Vjetër, në rrethet e Nishit, Prokupljes, Bllacës, Vranjës dhe Leskoviçit dhe vendbanimet e tjera, që pasuria e vjetura dhe shtëpitë e shqiptarëve të dëbuara se bashku me tokat e tyre, t’i ndajnë përmes rregullave të krijuara me ndihmën e shtetit. Shumë toka u konfiskuan, mandej edhe tokat e pronarëve të Lëvizjes Kaçake dhe Komitetit për Mbrojtjen Kombëtare të Kosovë dhe familjeve të pasura.
Në kushtet dhe rrethanat e krijuara diskriminuese, shumë qytetarë të rajoneve, tashmë në administrimin të Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene vërshuan në ambasadën e Republikës së Shqipërisë për marrjen e vizave të emigrimin në drejtim të Shqipërisë. Të gjitha ata që aplikonin për një (1) vizië shqiptare dhe ndihmuan krijimin e rrethanave të kushteve më lehtësuese, u nxitën nga Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene. Klerikët shqiptarët të kishës katolitike përndiheshin, Shtjefën Gjeçovi nën pritjen e organizuar nga Pashiçi, në shpatiet e Zymit, u pushkatua dhe gjithçka çka kishte të bënin me shqiptarët dhe gjuhën shqipe persekutoheshin. Gjithashtu, pati ekzekutime dhe burgosje ndaj atyre që flisnin dhe propagandonin kulturën, historinë dhe alfabetin, në gjuhën shqiptare dhe i këtillë ishte rasti i ekzekutimit të Gjeçovit.
Kapitulli i tretë, trajtojnë mbijetesën e Kosovës nën okupimin sërb, duke filluar pas mbajtjes së Kongresit të Berlinit, në vitin 1878, u formua vilajeti i ri, i Kosovës, ku këtij vilajeti i takonin pjesët e Vilajetit të Bosnjës dhe Prizrenit dhe kryeqytet ishte Prishtina, ndërsa më vonë, në vitin 1887, kryeqendra e valilëkut u bart, në Shkup. Në periudhën e Perandorisë Osmane, Kosova për disa dekada qendër kryesore e kishte Shkupin, ndërsa Maqedonia qendër kryesore të Vilajetit e pati Manastirin.
Ndërsa, nën okupimin sërb pësuan ndryshime organizative, Kosova parashikohet të ketë organizim të ri administrativ përmes banovinave (rretheve). Në Kosovë, shumica e popullësisë ishte shqiptare, sikurse në Maqedoni, shqiptarët dhe bullgarët, që shumica jetonin në Maqedoni ishin qytetarë të rendit të dytë. Në vitin 1918, serbët në Kosovë përbënin një të tretën (1/3) e popullsisë, në Maqedoninë e Vardarit, në mesin e popullsisë së sllave të jugut, shumica kishin idenitetin bullgar. Pas Luftës së Parë Botërore rrethanat ushtarake dhe politike shqiptare, u futën në një hapësirë manovrimit dhe kështu dy (2) rrugë u dukeshin praktike, si arritja e koalicionit politik me praktikat të Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene.
Sa i përket aneksimit të dhunshëm të Kosovës, këto ndryshim e administrative garatoheshin me Kushtetutën e Vojvadanit me 28 qershor të vititi 1921, e cila parashikonte ndarjen administrative të krahinave, në përputhje me synimet borgjeze sërbe. Me shpalljen e shtetit të ri të Jugosllavisë, dianstia e saj u përmbys dhe disa nga pjesë të Austrisë dhe Bullgarisë, duke përfshirë Slloveninë dhe territoret e Kroacisë. Serbia ishte elementi mbizotërues, jo për arsye të madhësisë së saj dhe ushtrisë fitimtare, mirëpo edhe për arsyeje se sundimtari i Serbisë, princi i kurorës së Aleksandër Karagjogjerviçi u shpall mbreti i ri i njohur i Jugosllavisë.
Pozitën e rëndë e patën popujt josllavë, si: shqiptarët, hungarezët dhe gjermanët, ku atyre iu mohua e drejta e shkollimit, në gjuhën amtare, kulturës dhe trashëgimisë. Për popullsinë shqiptare filloi një politikë e rëndë, duke iu privua e drejta për arsim dhe filloi procesi i reformave agrare me të cilën filluan marrja e tokave shqiptare në emër të “Reformës Agrare” dhe taksat diskriminuese të rënda për banorët shqiptarë. Sipas doktrinës sërbe, shqiptarët ose duhet të ishin të besimit islam – mysliman mund të kishte të krishterë, mirëpo jo edhe besimit ortodoks, ku sipas tyre të ortodoksët u takonin kishat sërbe sllave. Ky veprim përdorej për arsimilimin e shqiptarëve të këtij besimi, ku gjuha që flitet ishte detyruese gjuha sërbe dhe për shqiptarët e besimit krishter pati lehtësira ekonomike dhe lirimet nga taksat shtetrërore.
Pas fitorës së Antantës në Luftën e Madhe ndaj Fuqive të Evropës Qendrore, Serbia e cila ishte në anën e koalicionit në mes Francës, Anglisë dhe Rusisë, e llogariste vetën si fituese, kështu iu kthyen dhunimet dhe apartedit mbi shqiptarët. Krahas shkatërrimit ekonomik dhe shpërnguljes filloi menjëherë mbyllja e shkollave, në gjuhën shqipe, që kishin zënë fillesat e tyre gjatë sundimit të Austro – Hungarisë.
Një rol kryesor e pati Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës, represionit të serbëve ndaj banorëve autoktonë shqiptarë iu kundërvuan me rezistencë të armatosur në drejtim të Komitetit, i cili me programin e tij punonte për çlirimin e Kosovës. Qëllimi esencial i politikës sërbe vazhdon me ndërtimin e strukturës etnike dhe zhbërja e Kosovës.
Që nga viti 1918, shqiptarët e Kosovës, në shumë mënyra janë trajtuar si qytetarë të Jugosllavisë, pasi që ata patën të drejtën e votës për zgjedhjet e Asamblesë Kushtetuese dhe për përfaqësim në parlament dhe shërbim ushtarak. Me rastin e votimit të Kushtetutës së vitit 1921, deputetët shqiptarë të Kosovës, të udhëhequr nga Nexhip Draga votuan për miratimin e saj, megjithëse se kjo ndodhi para se gjithash për shkak se ata ishin pronarë tokave, të cilat për mbështetjen e tyre, e siguruan disa koncensione të vlefshme për çështjen e copëtimin e çifligjeve feudale osmane.
Shumica e popullsisë shqiptare e Kosovës nuk pati të drejtë t’i gëzonte të gjitha të drejtat e zakonshme të Jugosllavisë, ku kufizimi kishte të bënte me gjuhën shqipe. Sipas Traktatit për Mbrojtjen e Pakicave, që u nënshkrua kundër vullnetit në vitit 1919, Jugosllavi premtoi sigurimin e shkollave fillore, në gjuhët vendase, në të gjithë rajonin dhe një përqindje të konsiderueshme ishin popullësi në një tjetër, që dallohej nga gjuha zyrtare, e cila ishte gjuha serbo – kroate.
Në Kosovë, tradita shumë e hershme e arsimimit, sipas të dhënave të Dhimitër S. Shuteriqit hasen me shfaqen e fshatit në Stubëll, në Malësinë e Karadakut, në vitin 1555, ku në vitin 1584 filloi tradita e arsimit në gjuhën shqipe, ku ishte rasti i parë, në Kosovë. Shumica e intelektualëve të kohë më vonë përmes rifunskionalizimit të kësaj shkolle të misionit katolitk, që përhapën diturisë shkollore të liturgjisë, në gjuhën shqipe, do të dalin shumë intelektual, si zë të fuqishëm të arsimimit dhe kulturës sonë, në mesin e të cilëve ishte edhe Shtjefën Gjeçovi.
Shkolla shqipe u kufizua nga Porta e Lartë gjatë periudhës tre (3) vjeçare nga viti 1915 deri 1918, Kosova ishte e ndarë në dy (2) zona, në zonën e Austro – Hungarisë përfshirë këto qytete, si: Mitrovica, Vushtria, Istogut, Gjakova dhe disa fshatra të rrethinës së Prizrenit, Zhurit, Drenicës së Epërme dhe Ferizajit. Zonat okupuese nën Austro – Hungarisë lejuan hapjen e shkollave, në gjuhën shqipe. Pas kthimit të trupave serbe në vjeshtë të vitit 1918, shkollat shqipe të hapura nga Austro – Hungaria u mbyllën. Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene ndërtoi një sistem të tij shkollor, i cili ndiqte dy (2) qëllime thelbësore nga njëra anë synohej, që gjuha serbo – kroate, të imponohej si gjuhë shtetërore dhe nga ana tjetër të pengohej krijimi i një orientimi etno – nacional të popullsisë shqiptare.
Ndërsa, shkollat jofetare, të bashkësive të tjera gjuhësore u ndaluan, që do të thoshte se shkollat fetare islamike mund të jepnin mësim në gjuhën shqipe dhe turke. Shteti shtypte shkollat shqipe në kundërshtim me dispozitat për të drejtat e pakicave, ai në të njëjtën kohë shprehimisht e përkrahte shkollat fetare myslimane, prej tyre pritet të stimulonin identitetin religjioz.
Në Shkup, ekzistonte dy (2) medrese, ku shkollohej kuadri fetar mysliman, Medreseja “Mbreti Aleksandër” ishte shtetëror dhe kuadri i saj ishte më i ngritur, ndërsa medreseja “Isa Beu” ishte shkollë fetare e bashkësisë islame me kuadër mësimor më të përgaditur. Nga këto institucione shkollore, në theks të veçantë nga “Mbreti Aleksandër”, krahas kuadrit fetar, doli një plejadë patriotësh dhe intelektualësh, ndër ta ishin shkrimtarët të njohur të shekullit XX-të Esat Mekuli dhe Hivzi Sulejmani dhe shumë të tjerë.
Në Zonën Neutrale me qendër Junikun, të shpallur nga Shoqata e Kombeve dhe Konferenca e Ambasadorëve me 18 nëntor të vitit 1921 nga inicimi i politikavev anglo – franceze, që shkonte në rrethanat për njohjen ndërkombëtare të Shqipërisë. Represioni i politikës sërbe ndaj popullsisë shqiptare në Kosovë, në avancimin e drejtës ndërkombëtare për mbrojtjen e pakicave dhe nënshkrimet e akteve lidhur me të drejtat sociale dhe pakicave nacionale, forma dhe metodat e represionit mbi shqiptarët u legalizuan me dokumentet shtetërore.
Kosova ishte me një popullatë, prej gjashtëdhjetëetetë përqind (68%) me shumicë shqiptare dhe përsëri u pushtua nga ushtria sërbe. Nga viti 1924 deri 1927, anëtarët e kaçakëve shqiptarë rreth dhjetë (10) mijë shqiptarë luftuan kundër administratës sërbe. Radhët e këtij popullit fatkeq u shtuan me refugjatë nga Jugosllavai dhe Greqia rreth tetëdhjetë (80) mijë persona të mbetura pa asnjë, shumë prej tyre ndërruan jetë nga uria dhe qëndrimi jashtë në emër të këtyre njerëzve fatkeq nga sekretari i Legatës Britanike, në Shqipëri u bë thirrje për ndihmë.
Duhet theksuar se resurset e xehorëve të njohura të arit dhe argjendit, si dhe plumbit e zinkut, në minierat e Novobërdës dhe Trepçës së bashku me përpunuesit e arit dhe argjendit nga punëtorët nga Prizrenit, Pejës dhe Janevës. Gjatë okupimit të Kosovës dhe viseve shqiptare për shqiptarët, sollën varfërinë ekstreme në shumë anë të Kosovës, në periudhën mes dy (2) Luftërave Botërore, shënoheshin rastet e vdekjes si pasojë e urisë dhe mungesës së ushqimit.
Sa i përket ndryshimit të strukturës së popullsisë dhe represionit shqiptarë në Kosovë, politika sërbët buron nga mendësia strategjike e Beogradit, e cila ishte e ngjashme e pikëpamjen sërbe mbi shqiptarët që ekzistonte edhe para viti 1918. Programi nacional sërb me së shumti doli në pah në memorandumet e Vaso Çubrilloviçit nga viti 1937 deri 1944. Për shpërnguljen e dhunshme për në Turqi ishin hartuar aktet legjislative dhe memorandumet akademike shkencore dhe ingritur institucionet e koomiteteve specifike lidhur me zbatimin e shpërnguljes së shqiptarëve. Mbretëria Sërbo – Kroate – Sllovene hartoi legjislacionin për implementimin e projektit agraro – kolonizues, duke filluar me ligjin me 25 shtator të vitit 1919, për të vazhduar me shpërnguljen e dhushme të shqiptarëve në Turqi deri në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.
Reformat agrare nuk ishin kundërshtuar as nga Lëvizja Kaçake për Çlirimin e Kosovës, nëse ligji e mundësonte një reformë agrare të mirëfilltë, që të rregulloheshin pronat e çifligjeve të mëdha të trashëguara nga Perandoria Osmane. Në fakt, përmes këtyre fshihej kolonizimi dhe shpërngulja e shqiptarëve, kjo politikë e dëbimit të Kosovës, u institucionalizua dhe me Memorandumin e akademikut serb Vasa Çubrilloviçit, i cili paraqiste metodat dhe strategjinë të cilët duhej ta përdorte qeveria e Beografit për të mbyllur problemin shqiptar.
Ndërkohë, Jugosllavia me 24 mars të vitit 1922, do ta pranonte në mënyrë zyrtare shtetin shqiptar. Qarqet dhe kishat sërbe mendonin se ky veprim i tyre përmes aktit të njohjes së Shqipërisë, në kufijtë që Konferenca e Ambasadorëve po i përcaktonte me problemin që Serbia e mbante të hapur kërkesën mbi Shën Naumin me krijimin artificial të rastit të njohur si “Republika e Pavarur të Mirditës”, përmes Gjon Marka Gjomit dhe inicidentët kufitare, si dhe ndërhyrjet, që krijonte në rrethinat e Kukësit, Dibrës dhe Shkodrës, çështja e Kosovës as që mund të hapej në tryezën e visedimeve dhe as në aspektin ndërkombëtar nuk do të hapej si çështje.
Pozicioni i Shqipërisë karshi Serbisë dhe problemi i Kosovës nënkuptonte krijimin e një shteti ekonomik dhe ushtarak në Evropën Juglindore (Ballkan), e cila do të kishte ndikimin e saj në kontrollimin e ujërave të Adriatikut. Dy fuqitë e Adriatikut, u futën në konflikt, meqë Beogradi po ndërhynte gjithnjë e më shumë në Shqipëri. Në mes viteve 1925 deri 1928, Shqipëria u fut në varësi ekonomike dhe politike përmes një vargu të marrëveshjeve. Në një pakt ushtarak të fshehtë, prej datës 23 deri 26 gusht të vitit 1925, në rast të një lufte, i zotëronte Shqipërinë dhe viset e tjera të banuara me shqiptarë, në Jugosllavi, Kosovë dhe Maqedoninë Perëndimore.
Dy fuqitë e Adriatikut, u futën në konflikt, meqë Beogradi po ndërhynte gjithnjë e më shumë në Shqipëri. Në mes viteve 1925 deri 1928, Shqipëria u fut në varësi ekonomike dhe politike përmes një vargu të marrëveshjeve. Në një pakt ushtarak të fshehtë, prej datës 23 deri 26 gusht të vitit 1925, në rast të një luftë, i zotëroi Shqipërinë dhe viset e tjera të banuara me popullësi shqiptare, në Jugosllavi, Kosovë dhe Maqedoninë Perëndimore.
Politika e jashtme e shtetit jugosllav gëzonte mbështetje të shteteve të ish – Bllokut të Antantës, veçmas të Francës. Nga Franca dhe Anglia, shteti jugosllav pati mbështetje politike dhe financiare deri në gjysmën e dytë të viteve të 30-ta. Me rekomandimet e Francës, Mbretëria Serbo – Kroate – Sllovene mori iniciativën së bashku me Rumanisë dhe Çekosllovakinë krijuan aleancë të përbashkët politike dhe ushtarake, e cila njihet, si “Antanta e Vogël”.
Marrëdhëniet tradicionale me Rusinë, me ardhjen e forcave komuniste në pushtet me Revolucionin e Tetorit të vitit 1917, u ndërprenë. Kundërshtarët politik të Leninit dhe bolshevizmit, shumica ishin larguar nga Rusia në vendet e tjera, kryesisht perëndimore, mirëpo shumica e tyre për shkak të lidhjeve tradicionale u vendosën në Beograd. Në përputhje me këto zhvillime, Shqipëria do ta fitonte gjasat e mira të mbijetimit dhe forcimit me kusht që të ngulfatej nga brenda siç ndodhi në prag të Luftës së Parë Botërore, ndërsa çështjet e pakicave, që duhet mbrojtur në përputhje me konventat ndërkombëtare dhe pakoja e të drejtave kulturore dhe fetare, që hyrën në fuqi me Konventën e Lidhjes së Kombeve.
Për zgjedhjen e fuqisë kujdestare të memorandimit të 14 prillit, kërkohet që të merrej edhe mendimi i Shqipërisë. Kështu ishin shfaqur dy (2) rryma, në rrymën e Turhan Pashës, që njësohej me Memornadumin e datës 14 prilli, i cili e orientoi drejt Italisë edhe pse në tekst bëhet fjalë, se cila do të ishte dëshira e Shqipërisë. Karshi Kosovës dhe viseve të tjera të aneksuara prej Serbisë, shihej qarqë nga liderët e botës shqiptare të kohës, ku proamerikanizimi ishte shprehur përmes kërkesës zyrtare për mundësinë e vënie së një protektoriatit fillestar për konsilimin e shtetit dhe pavarësisë së Shqipërisë.
Ndërkohë, në Kosovë filloi shtypja nga brenda, duke përfshirë identitetin shqiptarë të Kosovës përmes përvetësimit të kishës ortodokse shqiptare, që mbiemrat e shqiptarëve të rregjistroheshin me prapashtesën “Viç”, lansohej për shqiptarët e Kosovës nga një identetit në një tjetër nga identit etnik i tyre. Disa koncensione njihet edhe Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene, që parashikonte të kishte të drejtën të ndërtonte dhe shfrytëzonte vijën hekurodhore, në Shqipërinë e Veriut dhe të gëzonte çdo lloj lehtësisë, në këtë zonë të trasportit ndërkombëtar. Parashihej edhe një “Kontroll mbi zhvillimin e Bunës”, kontrolli që mund t’i ndahej Italisë dhe Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene.
Konferenca e Ambasadorëve me zhvillimet të mëvonshme, i hoqi këto ndikime dhe zona të interesit të Serbisë dhe Italisë brenda kufijve të Shqipërisë. Në Konferencën e Paqes, në Paris, e cila pas mbylljes së punimeve me 10 prill të vitit 1921 dhe pas që me 9 nëntor të vitit 1921, do t’i aprovojë kufijtë e Shqipërisë dhe ajo pas dhjetë (10) ditësh, do të jetë e pranuar në Lidhjen e Kombeve, që do të monitoronte sjelljen e shtetit shqiptar, në çdo aspekt. Krahas kartës së trysnisë ndërkombëtare kundër Lëvizjes Irredentiste të Jugosllavisë, Parisi ia konformoi pushtimet e vitit 1913 dhe ato që ia kishte dhënë Beogradit, Konferenca e Londrës e detyroi që vepronte kundër Lëvizjes Irredentiste.
Vendimet e Kongresit të Lusnjës dhe veçanërisht protestat që iu dërgua Konferencës së Paqes, në Paris, lidhen në nënyrë efektive me një gjallërim të përgjithshëm të Lëvizjes brenda vendit, mirëpo edhe me një faze të re të shqyrtimit të çështjes shqiptare, në arenën ndërkombëtare. Kongresi i Lusnjës për Shqipërinë dhe shqiptarët shënonte një (1) kthesë vendimtare drejt rrugëtimit në proceset e shtetformimit, Kosova dhe Çamëria nuk kishin vëmendjen e duhur karshi kërkesave historike, që koha shtronte para shqiptarëve. Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore, Kosova u shndërrua në një krizë të re rajonale dhe ndërkombëtare.
Projekti i Çubrilloviçit për dëbimin e shqiptarëve dhe marrëveshja jugosllave – turke u favorizuar nga qeveria e Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene dhe kisha ortodokse sërbe, duke pasur autorësinë e Akademisë Sërbe të Shkencës dhe Instituti të Ballkanologjisë, në Beograd, deklaroi lidhur me Dëbimin e Shqiptarëve, se: “Ai shtet që e zotëron Kosovën, do ta menaxhojë tërë Ballkanin, duke qenë se nga këtu rrjedhin ujërat në drejtim në tre (3) deteve, të Adriatikut, Egjeut dhe Detit të Zi”.
Sipas Çubrilloviçiit, Rrafshi i Dukagjinit dhe Malet e Sharrit, do të fitonin skajet e trekëndeshut shqiptar dhe kodrat vështirë të depërtueshme në jug dhe shqiptarët e Kosovës, do të izoloheshin nga shteti shqiptar. Në vitin 1933, Jugosllavia dhe Turqia filluan negociatat përkatëse të cilat përfunduan me 11 korrik të vitit 1938, me një marrëveshje. Turqia u tregua e gatshme që nga viti 1939 deri me 1941, t’i pranonte shumë anëtarë nga banovinat e Vardarit, Zetës dhe Moravës, që përfshinte nga mbarë territori i Kosovës dhe Maqedonisë së Vardarit.
Qysh në vitin 1930, tre (3) priftërinjtë, të cilët e dorëzuan një peticion në Lidhjen e Kombeve shkruan se në vitin 1912, dhjetë (10) mijë shqiptarë kishin ikur nga Shqipëria dhe trembëdhjetë (13) të tjerë, në Turqi. Shteti jugosllav me zbatimin e Konventës Turko – Jugosllave, do ta realizonte spastrimin etnik, të trojeve shqiptare. Ndërsa, në gjysmën e dytë, të vitit 1938, ndryshoi situata politike, në Evropë. Në kohën kur bota ishte në prag të fillimit të një lufte të re dhe si rrjedhojë edhe Konventa humbi rëndësinë për Turqi, e cila nuk pranoi ta ratifikonte atë.
Diplomacia jugosllave, pas bisedimeve të gjata me Qeverinë Turke, me 11 korrik të vitit 1938, arriti ta hartonte, në Stamboll, Konventën Turko – Jugosllave për shpërnguljen e shqiptarëve, në Turqi me emrin “Rregullat e migrimit të popullatës turke nga rajoni i Serbisë Jugore, të Jugosllavisë”. Sipas kësaj konvente parashikohet nga viti 1939 deri 1944, të shpërnguleshin në Turqi rreth katërqind (400) mijë shqiptarë, të cilët do të vendoheshin, në shkretirat e Anadollit.
Roli dhe përpjekjet e Xhemijetit për të drejtat e shqiptarëve në Kosovë me krijimin e Jugosllavisë, kërkuan njohjen dhe të drejtat kombëtare legjitime dhe bashkimin e tyre me shtetin amë Shqipërinë, ndërsa kroatët, sllovenët, bosnjakët, maqedonasit luftonin për një shtet të pavarur për kalimin e pushtetit, prej qendrës në periferi, në kundërshtim me centralizim serb, që luftonte për të mbajtur shtetin jugosllav nën dominimin dhe udhëheqjen e tyre. Shtrirja e aktiviteve të partisë politike të “Xhemijetit”, filloi me pjesëmarrjen e saj në zgjedhjet parlamentare të viteve 1919 deri 1924 dhe angazhohej për implementimin e projektit agraro – kolonizues, duke filluar me ligjin nga 25 shtator të vitit 1925 dhe për të vazhduar me shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi deri në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.
Krijimi i forcave të para politike në Shqipëri filluan me themellimin e institucioneve të para parlamentare të vitit 1920, ku në Kongresin e Lushnjës, u krijua Këshili Kombëtar. Partia e Parë u themelua Partia Popullore, me 10 tetor të vitit 1920, e drejtuar nga Fan Noli dhe Ahmet Zogu, Eshref Frashëri dhe Luigj Gurakuçi. Ndërsa, një (1) muaj më vonë deputetë të tjetër politike e quajtur “Partia Përparimtare Shqiptare”, me drejtues nga figurat e njohura të Veriut, si: Hoxhë Kadri Prishtina, Hasan Prishtina dhe Bajram Curri. Ndërsa, në vitin 1921, hyjnë në zgjedhje parlamentare “Partia Popullore” dhe “Partia Përparimtare”, e Shqipërisë me programet e tyre, me ç’rast filloi aktivtetet e politikës parlamentare, në Shqipëri.
Ndërsa, në Kosovë, në periudhën kohore nga viti 1918 deri 1928, në kuadër të Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene, aktivitetin politik e patën partinë politike, si “Partia Radikale” dhe “Partia Përparimtare”, përveç këtyre dy (2) partive politike, ndikim të madh pati edhe partia e “Xhemijetit”, e formua si partia politiek e myslimanëve të jugut, që përfshinte Kosovën, Maqedoninë dhe Sanxhakun.
Partia e “Xhemijtetit” ishte partia e parë borgjeze, e themelua në qytetin e Shkupit, me datë 18 dhjetor të vitit 1918, me degët e saj në Kosovë, Maqedoni dhe Sanxhak. Partia e “Xhemijetit”, synonte mbrotjjen e avancimin e të drejtave nacionale shqiptare, e cila iu kundërvihej represionin sërb në krye me Pashiçin, i cili në prag të përgatiitjeve të zgjedhjeve, ku pjesëmarrës ishin eddhe përfaqësues të “Xhemijtetit”. Pashiçi deklaroi se do t’i realizonte kërkesat me hapjen e shkollave në gjuhën shqipe dhe deklaroi se nuk kalon. Përpar ia jap kufirin në Merdarë, se sa shkollën në gjuhën shqipe. Për Sanxhakun dhe Pazarin e Ri, organizator i Kuvendit Themelues të “Xhemijetit”, në degën e Novi Pazarit, i cili u mbajtë me datë 4 prill të vitit 1920 ishin Aqif Blyta dhe Ismet Azizi, me ç’rast u miratua rezolutë e veçantë. Për nderisa bartës i kësaj partie me rastin e themelimit ishte Nexhip Draga dhe në zgjedhjet e vitit 1920, kjo parti fitoi gjtihsej tetë (8) mandate.
Pas zgjedhjeve parlamentare, nëntor të vitit 1931, të cilët sollëm në pushtet bllokun monarkist dhe bazhduan me diktaturën në farsin e parlamentarizimit në vitin 1935, ku radikalët e dikurshëm e humbën hapësirën dhe ruajtjen ndikimin e ndikimit të qarqeve të caktuara hegjemoniste sërbe, ngase ata më tutje propagadonin lidhur me politikën shqiptare për në Turqi. Duhet theksuar se kjo legjislaturë, vlerësohet si legjislatura, e cila sjelli ndryshimin e kursit politikë jugosllave nga ajo tradiconale, që ishte kthyer nga e Franca dhe Boshti kah Gjermania dhe Italia.
Në pranverën e vitit 1924, Qeveria Jugosllave ngriti përsëri problemin e marrëdhënie shqiptaro – jugosllave. Të dhënat nga Legata shqiptare në Beograd, i vlerësonin ndërmjet dy (2) vendet në muajin prill dhe maj ishin mjaft të ftohta. Kësaj i kontribuoi edhe protestat e Qeverisë shqiptarë kundër masakrave të reja në Kosovë, posaçërisë në rrethin e Vushtrisë dhe paraqitja e ankesës në Lidhjen e Kombeve dhe pranë Qeverive të Fuqive të Mëdha Evropiane, në vitin 1924, Shqipëri solli në krye të shtetit Qeverinë Demokratike.
Qeveria e re Demokratike, të Tiranës nga politika e brendshme, e kundërshtuar nga rrymat politike antidemokratike nga shtetet fqinje që nuk e kishin mirëpritur fitorën e komunistëve në Rusi, pasi që e kishin të vështirë mbijetesën, duke marrë paraysh edhe përgatitje e Ahmet Zogut, i cili ishte strehuar në Beogradi dhe bëri marrëveshjen e tij me Serbinë, ku sipas z. Ushtelenca një dokument i tillë nuk gjendet në arkivat, mirëpo vetë fakti i strehimit të Zogut dhe mbështetja e tij edhe me forcat ushtarake për ta ndihmuar kthimin në Shqipëri. Zhvillimet ishin të shpejta me 17 maj ishte vrarë deputeti i prefekturës së Kosovës, Avni Rrustemi, Asambleja Kushtetuese të Shqipërisë, në vitin 1924, kërkohet përmes Lidhjes së Kombeve të kërkohej nga Jugosllavai dhe Greqia, si formë reciprociteti, respektimit të angazhimeve ndërkombëtare, jo vetëm për të drejtat politike, mirëpo edhe civile të shqiptarëve, që jetonin në Kosovë dhe Çamëri.
Skena politike në Evropën, po ndryshonte dy (2) viteve para vrasjes së Aleksandrit u vu re nga ngjarjet e krijuara, ku rivaliteti kryesor i jashtëm i Musolinit, tani nuk ishte Francë, mirëpo Gjermania naziste pak kohë pasi Hitleri u ngrit në pushtet, në janar të vitit 1933, ministri i jashtëm i Gjermanisë hartoi një plan për zgjerimin e ndikimit gjerman në Evropën Juglindore.
Aspiratat për tokat shqiptare dhe fushatat e dhunës mbi shqiptarët brenda Mbretërisë së Alekandrit, dhuna sistematike dhe mënjanimit i strehimit për ndihmën për lëvizjet “irredententiste”, të Kosovë dhe nga ana e Shqipërisë ishin synimet programore për veprimet të Mbretërisë SKS-së. Ndërsa, Ahmet Zogu pati përvojat e para në Qeverinë e Parë pas luftës në Shqipëri, si ministër i punëve të brendshme, i shkolluar në Vjenë, të Austrisë pati njohuritë perëndimore të udhëheqjes me punë shtetërore për dallim nga Qeveria e Nolit, ku shtresat e gjëra ofronte zgjidhje të favorshme.
Thelbin e ndryshimit midis këtyre dy (2) rrymave politike kryesore, në Shqipëri, në mes dy (2) Luftërave Botërore dhe për rrjedhojë edhe midis dy (2) formave të qeverisjes së vendit e përcaktoi mjaft qartë Hugh Grand, ish – ambassador i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në Kosovë gjatë periudhës kohore 1935 deri 1939.
Kundërshtarët e Qeverisë së Nolit, në dhënien e Shën Naumit dhe Vermoshit, Jugosllavisë me ndihmën e të cilëve ishte ardhur në pushtet, megjithatë për shmangie nga e mospërputhjeve të shumta që Shqipërinë e bënin të varur nga Beogradi, në këtë rast, mbreti Zogu lidhet me Italinë. Lidhjet sërbe, do të avancohen me Francën dhe gradualisht hapeshin kanale bashkëpunimin të Mbretërisë Sërbe me Gjermaninë e Hitlerit me Francën tashmë ekzistonte aleanca e përbashkët qysh nga Lufta e Parë Botërore.
Mbretëria zogiste në Shqipëri u kufizua në mbijetësen e saj ekonomike dhe ruatjen e integritetit të vendit. Problemet e trashëguara të luftërave, pa një trashëgimisë të institucioneve akademike, universitare, diplomatike dhe ekonomike, të zhvilluara mbijetoi në saje të manovrimit dhe bashkëpunimit të thella ekonomike me shtetet rivale të mbretërisë jugosllave, si me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Italinë, Austrinë, Bullgarinë e shtetet e tjera. Me dhënien të koncesioneve, kompanive të mëdha italiane, amerikane, franceze e britanike, Mbreti Zog, i dhanë mundësinë e anashkalimit të kujdesshëm të Beogradit dhe ftohjen e marrëdhënieve me shtetin e Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene, duke u kthyer kështu që mbështetje të programit të Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës.
Në aspektin ndërkombëtar, as në Konferencën e Paqes, në Paris, në Versajë dhe Gjenevë, në përfundimin e Luftës së Parë Botërore, çështja e Kosovës nuk u hap përkundër përpjekjeve në rrafshin politik dhe atë rezistencës brenda territoreve të pushtuara nga Serbia. Ky koncept i politikës sërbe të shekullit XX-të, mbështetej edhe nga SANU, e pëfaqësuar nga Dobrica Qosiq, ku edhe në mënyrë praktike Millosheviçit, e filluan luftën e “pashpallur” kundër popullit të Kosovës dhe pastrimit të saj nga shqiptarëve mbi bazën e këtyre projekteve. Ashtu, siç veproi në fillim të shekullit XX-të, dinastisë sërbe të Karl Petrit, Pashiçit, Stojadinoviçit me rastin e ankesimit të tokave shqiptare me agresione repressive ushtarako – policore dhe rrugë propagandistike dhe diplomatike.
Sundimi sërb në Kosovë gjatë tërë periudhës ndërmjet Dy Luftërave Botërore është karakterizuar me represionin, ndalim të përdorimit të gjuhës shqipe “reforma agrare”, ku në fakt nuk kishte reforma agrare, mirëpo kishte kolonizimi të planifikuar me serbë dhe shpërnguljen me dhunë të shqiptarëve. Qëllimi ishte që të thyhej strukturat tradicionale shoqërore shqiptare dhe ndryshohej pasqyra demografike të Kosovës.
Kriza ndërkombëtare e Kosovës, erdhi me okupimin serb, e legalizuar në Konferencën e Ambasadorëve, e aprovuar edhe nga Konferenca e Paris, në Versajës, pas Luftës së Parë Botërore. Njohja e ekzistimit të problemeve të mbylluara, në mënyrë të padrejtë në dijeni edhe Fuqitë e Mëdha, mirëpo shpresonin se Liga Kombeve, do të vepronte në mënyrë arbitere, në zgjidhjen e problemeve, kështu deklaroi presidenti Vilson, ku vetë Pashiçi, si pjesëmarrës i Konferencës i frikësohej mundësisë, që Vilsoni mund ta hapte çështjen e Kosvës dhe Maqedonisë.
Dokumenti bazë për shpërnguljen e shqiptarëve dhe kolonizimin e vendbanimeve të tyre. Kush ishte Vaso Çubrilloviçi? Vasa Çubrilloviçi u lind në Bosnje dhe Hervcegovinë në vitin 1897, studio historinë dhe u rekrutua së bashku me shokun e tij Cvjetko Popoviçin nga Danilo Iliçi, i cili ndihmnoni pët vrasjen e Dukës së Austrisë, Franz Ferdinandin dhe Sofia Dukesha Hohenberg, u vranë nga Gavrilo Principi, ku vrasja e dukës u bë pretekst i fillimit të Luftës së Parë Botërore.
Vasa Çubrilloviçit u dënua me gjashtëmbëdhjetë (16) vite heqje lirie, mirëpo për shkak se mosha e tij ishte nën moshën (20) vjeçare, ku sipas ligjeve të Austro – Hungarisë, dënimi me vdekje nuk e përfshnin edhe pse ishte kërkuar nga qarqet shtetërore. Ndërkohë, u lirua nga burgu kur aleatët e fituan Luftën e Parë Botërore ndaj koalicionit të forcave qeveritare të Evropës Qendrore.
Në kapitullin e katërt, shtjellohet në mënyrë të detajuar çështja e doktrinës sërbe, e cila sipas Planit të Çubrilloviçit të vitit 1937, synohej realizimi në dy (2) drejtime: Shpërnguljen me forcë të shqiptarëve dhe Sjelljen në Kosovë, të kolonëve sërbë nga zonat e Bosnjës dhe Kroacisë. Qëllimi nacional sërb i kolonozimit ishte vendosja në Kosovë dhe u zhvillua në tri (3) faza dhe arritja e kulminacionit të tij, në vitn 1938, kur rrethet kufitar me Shqipërinë, si rrethi i Prizrenit, Gjakovës dhe Pejës, këto fshatra shqiptare, u merrej tokat e punueshme, mandej edhe pyjet, sipas parimit prej zero presje dyzet (0.40) hektarë për anëtarë të familjes.
Synimi i nacionalizimit të kolonizimit të Kosovës ishte shpartallimi i kompaktësisë së popullsisë shqiptare përmes krijimit të kolonive buzë kufirit me Shqipërisë. Dokrina filozofike sërbe, në Kosovë, e cila në këtë periudhë është identifikuar me zbërthimin mjaft të detajuar të Elaboratit të Vaso Çubrilloviçit për dëbimin e shqiptarëve dhe kolonizimit të saj nga Serbia, në rajonet shqiptare të Toplicës, të cilat brenda një kohe të shkurtër ishin kolonizuar me sërbë.
Kolonizimi serbo – malazez paraprinte reformat agrare, e cila filloi të zbatohet në bazë të dispozitave të rezistencës së Lëvizjes Kaçake të Kosovës, pas dymbëdhjetë (12) viteve me 5 dhjetor të vitit 1935, respektivisht u aprovua ligji. Pas përpjekjeve intensive të bëra gjatë viteve 1935 deri 1937, me date 11 korrik të vitit 1938, u miratua Konventa Turko – Jugosllave për shpërnguljen e shqiptarëve, në Turqi. Akademiku Vaso Çubrilloviçi, u caktua ta hartonte elaboratin për largimin e shqiptarëve të Jugosllavia dhe sipas Noel Malcolm, thuhet se numri ishte ndërmjet nëntëdhjetë (90) mijë deri njëqindepesëdhjetë (150) mijë.
Gjatë kapitullit të fundit flitet për programin mbi Komitetin e Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës dhe arritjen e marrëveshjes në mes Mbretërisë së Jugosllavisë dhe Republikës së Turqisë, e njohur si Konvent Turko – Jugosllave të vitit 1938 lidhur me Dëbimin e Shqiptarëve, në Turqi. Gjithashtu, në kapitullin e kartërt, flitet në mënyrë të detajuar për dokumentin e Vaso Çubrilloviçit për shpërnguljen e shqiptarëve dhe kolonizimin e vendbanimeve të tyre, si dhe është sjellur dokumenti i Edith Durham, në mënyrë autentike (origjinale), në gjuhën angleze, si është tradhtuar Isa Boletini nga serbët./ KultPlus.com
Eqrem Çabej ka qenë një arsimtar, gjuhëtar dhe albanolog i shquar shqiptar. Më poshtë ju sjellim letrën që ai ua kishte kushtuar mësuesve, duke ua kujtuar që mësuesia është mision dhe se shembullin duhet ta japin përmes sjelljes së tyre.
Më poshtë letra dhe këshillat e Eqrem Çabejt për mësuesit.
Ju do të bëheni mësues. Mësuesia nuk është profesion, ajo është mision. Ju do të punoni për formimin e njeriut. Gabimet që mund të bëjnë profesionistët e ndryshëm, mund të korrigjohen me disa shpenzime, por gabimet që mund të bëni ju me nxënësit, janë të pakorrigjueshme. Po ta formosh shtrembër karakterin e një njeriu, është shumë, shumë e vështirë, në mos është e pamundur, ta ndreqësh atë. Ju duhet të edukoni përmes sjelljes suaj, përmes shembullit tuaj. Në rast se ju silleni keq, edhe sikur të mbani dhjetëra leksione morali, ose leksione për nevojën e sjelljes së mirë, nxënësit nuk do të përfitojnë asgjë, ata do të ndikohen kryesisht prej sjelljes suaj. Shembulli të bën ta ndjekësh njeriun.
• Kur punoni, punoni seriozisht dhe me ritmin e duhur. • Mos u merrni me muhabete gjatë punës. Kur të pushoni, pushoni vërtet. • Mos përzieni punën me pushimin dhe pushimin me punën. • Ata të cilët gjatë punës bëjnë muhabete dhe gjatë pushimit përpiqen të kryejnë ndonjë punë të mbetur në mes, nuk arrijnë rezultatet e duhura. • Mos jini kategorikë. • Gjithçka shikojeni me sy kritik. • Mos e konsideroni veten tepër të rinj dhe të paformuar për të shprehur dyshime, për të hapur diskutime, kur mendoni ndryshe. • Mos kini turp të pyesni për gjëra që nuk i keni të qarta • Gjërat e paqarta nuk mbahen mend. • Mos bëni asnjë punë shkel e shko. • Mos filloni të shkruani diçka pa e pasur të qartë në kokën tuaj. • Mos lini asnjë punë pa e përfunduar plotësisht dhe si duhet. • Mos merrni dhe mos lejoni t’ju marrin dinjitetin nëpër këmbë. • Jeta e njeriut është një fragment i planeve, dëshirave dhe ëndrrave të tij, prandaj kushtojuni planeve, dëshirave dhe ëndrrave tuaja më kryesore…. / KultPlus.com
Sot janë bërë 91 vite nga vrasja e politikanit dhe patriotit të madh shqiptar, Hasan Prishtinës, shkruan KultPlus.
Hasan beg Prishtina ishte ideolog dhe veprimtar i shquar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare; përfaqësues i lëvizjes për një shtet demokratik në Shqipëri dhe një nga frymëzuesit kryesorë të idesë për çlirimin e Kosovës dhe bashkimin e saj me shtetin shqiptar.
Ky ideolog i shquar dhe udhëheqës i palodhur i kryengritjes së përgjithshme për pavarësinë e tokave shqiptare, tërë pasurin e dha për çështjen kombëtare shqiptare. U lind në Vushtrri, më 27 prill 1873, i njohur si Hasan Berisha, Polaci. Pinjoll i bejlerëve të Vuçiternit, dera e tyre ka qenë një familje e nderuar spahinjsh vendas.
Hasan Prishtina ka qenë i përkushtuar vazhdimisht në çështjen kombëtare dhe si deputet, ai në parlament ka diskutuar kryesisht tema të karakterit ekonomik e social. Në fillimin e vitit 1912, Hasan Prishtina, vazhdoj me rritjen e vendosmërisë revolucionare për të siguruar liritë kombëtare shqiptare, duke organizuar një revolucion kombëtar e demokratik në bashkëpunim me popujt tjerë, kundër pushtimit otoman. Mori pjesë në përgatitjen dhe organizimin e Kongresit të Lushnjës (1920) dhe në prill 1921 u zgjodh deputet i Dibrës në parlamentin shqiptar.
Ai u shqua si luftëtar për mbrojtjen e “zonës neutrale” të Junikut nga forcat serbe dhe ato zogiste, si udhëheqës i Lëvizjes nacional-çlirimtare të Kosovës kundër sundimit serb. Më 7 dhjetor 1921 u zgjodh nga Kuvendi Popullor Shqiptar, Kryeministër dhe Ministër i jashtëm por, më 10 dhjetor 1921 ai jep dorëheqjen mbas kundërshtimeve të disa deputetëve që i kryesonte Ahmet Zogu. Kështu, për të shmangur gjakderdhjen midis shqiptarëve, Hasan Prishtina vendos të mbetet vetëm deputet i atij Kuvendi. Përpos ndikimit dhe aktivizmit në politikë, Hasan Prishtina ka pasur kontribuuim të madh edhe në arsim. Duke kundërshtuar qeverinë turke, ndau 5% e të ardhurave të tij, poashtu përmes një artikulli në gazetë, ai kërkoj nga patriotët e tjerë shqiptarë të ndanin edhe ata një pjesë të të ardhurave në ndihmë të shkollave shqipe. Me këto mjete financiare ai ishte në gjendje të siguronte mirëmbajtjen e dhjetë shkollave shqipe në Kosovë.
Hasan Prishtina njihet si një veprimtar me vlera të larta morale e mbi të gjitha, si një atdhetarë i flaktë. Ai u vra më 13 gusht, 1933 në Selanik të Greqisë.
Në vitin 1977 eshtrat e tij u sollën nga Selaniku në Shqipëri. / KultPlus.com
Pak para agimit të 13 gushtit 1961, kufiri mes lindjes dhe perëndimit të qytetit të Berlinit ndahet me tela me gjemba: lind Muri i Berlinit.
Në pjesën perëndimore të Berlinit, një telefonatë në mes të natës nga policia e Spandau-t njofton se një tren i S-Bahn, metroja e ngritur e Berlinit, është kthyer prapa.
Në orën 2 të mëngjesit, diçka po ndodh në kryeqytetin gjerman. Nga sheshi “Alexander”, Erich Honecker, ende i panjohur, drejton operacionet si oficer i SED-it (Partia Socialiste e Unitetit): brenda pak orësh, me urdhër të presidentit Walter Ulbricht, pjesa lindore dhe perëndimore e Berlinit ndahen.
Vendimi i qeverive të Traktatit të Varshavës për të mbyllur zonën lindore të qytetit, me qëllim shmangien e gjakderdhjes (1,6 milionë banorë të Berlinit ishin larguar tashmë nga lindja për në perëndim), u bë përfaqësimi i prekshëm i “Perdes së Hekurt”, që ndau botën në dy blloqe, nën ndikimin sovjetik dhe nën atë amerikan, të cilat ishin të ndara politikisht dhe ideologjikisht gjatë kohës së Luftës të Ftohtë.
Pasojat e asaj zgjedhjeje ndanë për dekada të tëra familjet e miqtë dhe u kushtoi jetën shumë gjermanëve, të cilët u përpoqën të arratiseshin në mënyra gjithnjë e më të rrezikshme.
Numri i saktë i viktimave të shkaktuara nga Muri i Berlinit është e vështirë të përcaktohet, pasi disa nga të dhënat janë të ndryshueshme dhe ka pasur raste kur numrat janë ndryshuar pasi janë bërë zbulime të reja.
Në përgjithësi, një shifër e pranuar është se rreth 140 të vdekur janë regjistruar nga autoritetet gjatë periudhës nga viti 1961 deri në vitin 1989, kur Muri i Berlinit ishte i ndërtuar. Këto viktima përfshinin njerëz që mundoheshin të kalonin murin, përfshirë edhe civilë dhe ushtarë të ndryshëm që kishin ndërmend të iknin nga Gjermania Lindore drejt Gjermanisë Perëndimore.
Ndër viktima kryesore ishin njerëz që mundoheshin të kapërcenin murin, por u arrestuan, dëbuan, torturuan, ose u vranë nga ushtarët kufitarë të Gjermanisë Lindore. Në disa raste, vdekjet ndodhën edhe nga plagët e marra gjatë tentimeve për të kaluar murin. Shteti komunist i Gjermanisë Lindore e mbante këtë mur si një pjesë të politikës së ndarjes dhe sigurisë, dhe tentativa për të kapërcyer murin shiheshin si tentativa kundër rendit të tyre politik.
Në vitin 1989, pas një ndryshimi të situatës politike dhe një rritje të presionit ndërkombëtar, ndodhi rënia e Murit të Berlinit. Kjo ngjarje solli një moment historik në të cilin qytetarët e dy pjesëve të qytetit, pas dekada të ndarjes, filluan të festonin bashkimin dhe të hynin në një periudhë të re të historisë së tyre.
Rënia e Murit të Berlinit simbolizoi fundin e Luftës së Ftohtë dhe ndarjes midis Bllokut Perëndimor dhe Lindor të vendeve komuniste. Ky moment ka qenë një ndër ngjarjet më të rëndësishme dhe simbolike të shekullit të 20-të në historinë e Evropës dhe të botës./KultPlus.com
Sot janë bërë 44 vite nga vdekja e gjuhëtarit dhe albanologut shqiptar, Eqrem Çabej, shkruan KultPlus.
Eqrem Çabejka lindur në Eskishehir, më 7 gusht 1908 – Romë, 13 gusht 1980) ka qenë arsimtar, gjuhëtar dhe albanolog shqiptar. Përmes hulumtimeve dhe publikimeve të tij ka zënë vendin e një autoriteti kyç sa i përket gjuhësisë, etnologjisë, letërsisë dhe gjuhës shqipe.
Eqrem Çabej u specializua në gjuhësinë krahasuese indo-evropiane. Veprimtarinë shkencore e shtjelloi në gjuhësi, por edhe jashtë saj, në folklor, etnografi dhe histori të letërsisë. Vend zenë studimet etimologjike dhe leksikologjike historike, dialektologjia e onomastikës si edhe kodifikimi i gjuhës letrare.
Çabej ka dhënë një ndihmë të çmuar me një varg sqarimesh etimologjike gjatë hartimit të Fjalorit të gjuhës shqipe të botuar në Tiranë më 1980.
Mësimet e para i mori në Gjirokastër prej 1915 e deri më 1920, më pas për të vazhduar studimet u dërgua në Austri. Para se të hynte në ndonjë shkollë, iu desh të qëndronte një vit pranë familjes Reinmyler, në St. Pölten afër Vjenës, për të mësuar gjermanishten.
Kreu gjimnazin në Klagenfurt (1923-1926), për shkollimin e lartë pati një fërkim me synimin që i ati i kishte vënë që të bëhej mjek. U regjistrua në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Romës. Por pas këmbënguljes për gjuhësinë, regjistrohet në Grac për vitin akademik 1927-1928 dhe mbasandej kaloi në Vjenë (1930-1933), ku ndoqi mësimet e Paul Kretschmer, Karl Patsch, Nikolai Trubetzkoy dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Joklit, Çabeji filloi të kishte interes të madh në zhvillimin historik të Gjuhës Shqipe. Në 1933, ai dorëzoi disertacionin e doktoraturës mbi Italoalbanische Studien (Studime italo-shqiptare).
Çabej u kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi dhe nëndrejtor i konviktit “Malet Tona” në Shkodër (1933/34) ku dha letërsi shqipe. Në vitin shkollor 1935-’36 u transferua në Normalen të Elbasanit, ku edhe atje ndenjti një vit.
Në vitin shkollor 1939-’40 Çabej u transferua në gjimnazin e Tiranës ku u ngarkua me drejtimin e shkollës. Anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare, më 1940 u dërgua në Romë nga min. i Arsimit Koliqi për të punuar mbi Atlasin Gjuhësor Shqiptar, i cili nuk u krye për arsye të ndryshimeve politike përgjatë Luftës së Dytë Botërore. Në shtator të 1943 u emëruar min. i Arsimit në qeverinë Mitrovica, post të cilin nuk e pranoi. Më 25 janar 1944 i pushkatohet vëllai, Selaudini, nënprefekt i Malësisë së Gjakovës. Në Shqipëri u kthye vetëm pas korrikut 1944.
Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike. Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave.
Më 1951 shkroi Sonetet, një libërth kushtuar së shoqes, Shyhrete Turkeshit, që e kishte njohur pranverën e 1949 e porsadalur nga burgu dhe punonte në Bibliotekën Kombëtare. U botuan për herë të parë me rastin e 100-vjetorit të lindjes më 2008 nga shtëpia botuese Çabej, drejtuar nga e bija, Brikena./KultPlus.com
