Këshilli i Ministrave në mbledhjen e së shtunës, miratoi dy marrëveshje të rëndësishme me qeverinë e Kosovës, për sa i takon regjimit të trafikut lokal të kufirit dhe për hapjen e pikës së përbashkët të kalimit kufitar Shishtavec (Kukës) – Krushevë (Dragash).
Sipas relacionit që shoqëron këto vendime, në mbështetje të ligjit “Për marrëveshjet ndërkombëtare në Republikën e Shqipërisë”, me propozimin e ministrit të Brendshëm, Këshilli i Ministrave vendosi miratimin, në parim, të marrëveshjes, ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Kosovës, për rregullat e regjimit të trafikut lokal të kufirit.
Gjithashtu qeveria miratoi në parim, marrëveshjen ndryshuese të marrëveshjes, ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Kosovës, për hapjen e pikës së përbashkët të kalimit kufitar Shishtavec (Kukës) – Krushevë (Dragash).
Këto vendime hyjnë në fuqi menjëherë. / atsh / KultPlus.com
660,000 flamuj të bardhë në nderim të 660 mijë viktimave që humbën jetën në SHBA për shkak të COVID-19 u vendosën para Qendrës Kombëtare në Uashington.
Ekspozita e titulluar, “Në Amerikë, mbaje mend” synon të rrisë ndërgjegjësimin për pasojat që po shkakton pandemia e cila ende vret mesatarisht rreth 2,000 qytetarë çdo ditë.
Ndërkohë që Londra ka lehtësuar masat e kufizimeve anti-Covid për udhëtarët.
Nga 4 tetori, personat e vaksinuar nuk do të kenë më nevojë të testohen para se të nisen për në Angli, me kusht që ata të mos vijnë nga vendet të përfshira në listën e kuqe.
Më shumë se dhjetë mijë të rinj midis moshës 12 dhe 15 vjeç u vaksinuan të premten. Mijëra të tjerë priteshin gjatë fundjavës në qendrat e vaksinimit dhe zyrat e mjekëve. / KultPlus.com
Studimi i historisë së familjeve fisnike shqiptare që kishin lënë atdheun dhe ishin vendosur në qytetet bregdetare të Adriatikut, paraqet një sfidë me shumë të papritura për studiuesin dhe historianin, me befasi të këndshme dhe me shtimin e kureshtjes për një njohje sa më të thellë e për disa që e kërkojnë identitetin te rrënjët historike madje edhe një lloj krenarie për të qenët pasardhës të tyre.
Për shumë nga këto familje as që dihet e as që është shkruar ndonjëherë. Pa të drejtë ato kanë mbetur të mbuluara me pluhurin e harresës, duke qëndruar në heshtje, duke pritur me shpresën e shekujve se një ditë do të shkunden pluhurat nga gjithë ato histori të mbyllura në arkiva e biblioteka, plot me fragmente ngjarjesh, por edhe titujsh fisnikërie e shkence, shkëlqim në hierarkinë kishtare, tregti e ekonomi, arte luftarake e njohje të shkëlqyeshme të së drejtës ndërkombëtare – avokati – e shumë e shumë sfera të tjera.
Arkivat e qyteteve të sotme dalmatinase, “Komunave” të dikurshme mesjetare, ruajnë me kujdes një lëndë burimore-dokumentare shumë të pasur dhe të vëllimshme për historinë e popullit shqiptar, por ka edhe një veçori tjetër se po në këto arkiva, ruhen dokumente, dorëshkrime, stema, gjenealogji dhe material tjetër shumë i vlefshëm për familje të shquara shqiptare me shtetësi të këtyre komunave, që ata shekuj më parë, por edhe sot, i konsideronte të tyret, krenohej me ta, e rrallë herë ndonjëri syresh shënon se kjo ose ajo familje ishte me origjinë shqiptare ose vinte nga Drishti, Shkodra, Lezha, Danja apo Sapa, Durrësi, Vlora apo Vregu… etj.
Në Arkivin Historik të qytetit të Zarës ruhen shumë dokumente jo vetëm për njërën prej kolonive më karakteristike dhe më në zë shqiptare – Arbneshin (Borgo Erizzo, Arbanasi) por edhe për familje fisnike të tjera shqiptare që jetuan në këtë qytet, si Albanese, Bardhi, Bruti, Dukagjini, Dushmani, Gjergji, Gjini, Kamsi, Kruta, Lindi, Mesili, Progoni, Skarpa, Skura, Spani, Shtjefni, Zguri, (ne i cituam sipas radhës alfabetike të këto familje për të cilat ruhen dokumente pranë arkivit të cekur) etj.
Duke studiuar historinë e këtyre familje fisnike shqiptare, ne kësaj radhe jemi përqendruar te familja Kruta, për t’u njohur me historinë e saj, origjinën dhe pinjollët që bënë emër dhe u nderuan jo vetëm në Shqipëri por edhe në “atdheun e dytë” Zarën e “tyre të dashur” siç e shkruajnë ata vetë në dokumente të kohës.
Rreth origjinës dhe lashtësisë së kësaj familje fisnike shqiptare ekzistojnë disa të dhëna fragmentare. Më të sakta janë shënimet për vendndodhjen e saj në Shqipërinë e Veriut që i gjejmë në “Kadastrin e Shkodrës”. Aty shënohet se familja Kruta jeton në fshatin Kakariq dhe Krute.
Në Kakariq në vitin 1416 kryefamiljar është Gjergj Kruta, ndërsa në Krutë si kryefamiljarë shënohen: Gjergji, Toma e Pali. Në Krutë si kryeplak të fshatit në vitin 1440 gjejmë sipas dokumenteve Ndre Krutën. Përveç këtyre dy fshatrave në territorin e Shkodrës, Lezhës dhe Ulqinit hasim edhe disa toponime të tjera Kruta të cilat duhet të kanë lidhje me familjen e madhe Kruta.
Në Zarë, kjo familje për herë të parë sipas dokumenteve që ruhen në Arkivin Historik të këtij qyteti, përmendet në vitin 1474. Është Pal Kruta (në origjinal Paul Cruta Albanese) ai që posedon një shtëpi afër kishës françeskane në Zarë, e dhënë kjo e nxjerrë sipas regjistrit të familjeve fisnike që jetonin në këtë qytet.
Kurse disa vite më vonë sipas një testamenti të ruajtur gjejmë edhe Margaritën vajzën e Nikë Krutës e cila është trashëgimtarja kryesore e pasurive të paluajtshme. Ajo duhet të kujdeset, gjithnjë sipas testamentit, që një pjesë e pasurisë së të atit Nikës, të shkonte te kushërinjtë e parë në Krutë të Shqipërisë.
Në vitet në vijim trungu i familjes së Krutajve rritet dhe ata i gjejmë në profesione të ndryshme si p.sh. udhëheqës të njësitit ushtarak të qytetit. Të tillë janë Ujk Kruta, pastaj Vlashi dhe Pali, të cilët këtë funksion e trashëgojnë njëri pas tjetrit. Jak Kruta bën emër si kapiten i barkave të armatosura pranë njësive të marinës detare të Republikës së Shën Markut (barche armate centro Uscochi) që luftonin kusarët në Adriatik.
SIMON KRUTA
Një figurë interesante është Simon Kruta. Për këtë fisnik shqiptar shumë gjëra i mësojmë nga testamenti i tij që ruhet në Arkivin e qytetit të Zarës, i cili është shkruar më 9 janar të vitit 1626, sa ishte gjallë Simoni dhe gëzonte shëndet, fizik e psikik të mirë. Simoni ishte i biri i Jak Krutës të lartcekur dhe ishte me origjinë nga Kakariqi.
Sipas regjistrit të qytetarëve fisnikë të qytetit të Zarës të asaj kohe, Simoni Kruta ishte kapiten në një njësit elite të marinës detare të Venedikut dhe kishte shtëpinë e tij me një kopsht në qendër të qytetit, afër katedrales. Për zbatimin e dëshirës së tij të fundit (sipas testamentit) Simoni kishte përcaktuar kryedhjakun e kishës së Ninit, të mirënjohurin dhe shumë të nderuarin át Mate Utivensin.
Një pjesë e mirë e pasurisë së Simonit ishte e shpërndarë tek persona të ndryshëm kryesisht shqiptarë dhe zbatuesi i testamenti duhej të kujdesej që ato borxhe të shlyheshin dhe të shkonin te personat e cekur në testament sipas dëshirës së Simon Krutës.
Për ne është shumë i rëndësishëm ky fakt sepse mund t’i bëjmë një analizë pozitës ekonomike, jo vetëm të Simon Krutës dhe familjes së tij, por edhe të shqiptarëve që jetonin e vepronin në Zarë, por që nuk i gjemë në burime e dokumente të tjera. Domenik Leka, p.sh. tregtar shqiptar i cili jetonte në Zarë i detyrohej Simonit 150 dukate.
Kur ai të shlyente këtë borxh, paratë duhej t’i dhuroheshin Marjetës (vajzës së të ndjerit Dhimitër Malsorit edhe ky shqiptar nga Shkodra), që ishte bashkëshortja e Simonit. Ndërsa Mateu (që ishte kroat) i cili jetonte në Biograd (afër Zarës) duhej të paguante 40 reale që kishte marrë për të siguruar grurë dhe gjëra të tjera të domosdoshme për furnizimin e familjes e Simonit, por që nuk kishte bërë asnjë veprim edhe përkundër obligimeve të marra.
Borxhin duhej t’ia kthente Marjetës. Këpucari shqiptar nga Drishti, Mate Pellushi duhej të shlyente borxhin prej pesë realësh për shkak se nuk kishte mbajtur premtimin për të punuar një çantë dhe tre palë këpucë burrash e një palë femrash. Kushëriri Jak Kruta (i riu) i cili jeton në Itali (nuk shënohet qyteti se ku jeton) duhet të shlyente borxhin prej 80 dukatesh, të cilat Simoni ia dhuron nipit Mhillit.
Vajzës Anjezës i le si trashëgim fermën me të tëra kafshët që ndodhet në Shën Filip e Jakob (San Filippo e Giacomo), e cila ishte dhënë me qira për tre vjet, Vuletë Kuzhinoviqit. Djalit, Ndreut, i len si trashëgim rrobat e tij të fisnikut dhe ato ushtarake.
Kurse armët që dispononte si ato luftarake personale dhe ato të trashëguara nga familjarët dhe të tjerat të marra si dhurata, një pjesë e të cilave ishin edhe të praruara në flori, duhej t’i ndanin së bashku i biri Ndreu dhe nipi Mhilli, që të dy pjesëtarë të njësive elite të marinës venedikase.
Si edhe në raste të tjera të testamenteve të shqiptarëve, edhe me këtë rast vihen re lidhje me atdheun – Shqipërinë – dhe pjesëtarët e familjes që jetonin. Simoni, tërë pasurinë e tij që ka në Shqipëri ia lë trashëgim të bijës, Marisë, e cila jeton atje në fshatin Kakariq, ku ka shtëpi, kopsht, disa ara dhe një vresht me hardhi rrushi.
Kurse gjithçka tjetër që ka krijuar ai vetë gjatë jetës së tij të ndershme, ia lë trashëgim të birit Ndreut. Në fund të testamentit është një shënim ku thuhet se bashkëshortja Marjeta trashëgon të gjitha të mirat e lartcekura, edhe pse ajo kur u martua me Simonin nuk kishte sjellë pajë, pasuri apo të mira tjera materiale (Nuk shënohen arsyet për një shënim të tillë, e as pozita ekonomike e Marjetës apo familjes saj e cila ishte nga Shkodra).
Nëse shikojmë me kujdes të dhënat nga testamenti i Simon Krutës, por edhe të tjera nga burimet arkivore, atëherë mund të kemi një renditje kronologjike të dhjetë brezave – përgjatë shekujve XV – XVII – nga viti 1476 kur përmendet për herë të parë Gjergj Kruta e deri në vitin 1693, si kufi i fundit i studimit dhe hulumtimit tonë në arkivin e qytetit të Zarës.
Në vijën gjenealogjike mashkullore janë Gjergji, Pali, Nika, Ujku, Vlashi, Pali (II), Jaku, Simoni, Ndreu dhe Françeksu, kurse një gjë e tillë nuk mund të ndiqet me siguri për linjën gjenealogjike femërore edhe pse shpesh përmenden në testamente apo raste të tjera.
MHILL KRUTA
Një emër tjetër që kishte reputacion të mirë si udhëheqës (guvernadur) ushtarak i distriktit të Zarës është Mhill Kruta që përveç funksionit të përmendur ushtronte edhe funksionin e gjyqtarit dhe administratorit të përgjithshëm për tërë distriktin. Në burimet arkivore të dhëna për të gjejmë që nga viti 1620 ku njëra pas tjetrës renditen sukseset, trimëritë, zotësitë dhe shkëlqimi në artin luftarak.
Ndërsa kulmin e karrierës së tij ushtarake Mhilli e arrin në vitet dyzet të shekullit XVII nën flamurin e Republikës së Shën Markut, ku guvernadur i njësiteve të armatosura të Zarës merr pjesë në luftën e Kandisë duke u shquar veçanërisht me njësitë e tij personale të ashtuquajturit Soldati Albanesi.
Në këtë njësit bënin pjesë: njësiti i kalorësve të lehtë dhe të shpejt shqiptarë, kalorësit klasikë dhe këmbësoria. Në disa raste ato quhen edhe: Cavalleria Albanese dhe Cappelletti. Ndërsa në shtator të vitit 1646, Mill Krutën si udhëheqës të njësisë elite shqiptare, sipas dokumenteve, e ndeshim në disa beteja të ashpra që u bënë në këtë kohë rreth qytetit të Zarës ku doli ngadhënjyes duke u shpërblyer ndër të tjera edhe me tituj nderi të kohës.
Një sukses të rëndësishëm si strateg ushtarak Mhilli tregoi nga 21 gushti deri më 15 shtator të vitit 1467, në mbrojtjen e qytetit të Shibenikut nga sulmet turke. Vlen të theksohet trimëria dhe zotësia që Mhilli së bashku me njësitë e tij treguan në mbrojtjen e lagjes së Shën Martinit të këtij qyteti, ku edhe pse të ekspozuar ndaj rrezikut të përhershëm ata dolën ngadhënjimtarë, por duke humbur 7 oficerë dhe rreth 40 pjesëtarë të njësitit të tij elitë.
Për një luftëtar guximtar dhe të suksesshëm është normale që të përfundojë jetën e tij në luftë. Kjo ndodhi edhe me Mëhill Krutën, i cili u vra në qytetin e Risanit afër Hercegnovit, më 12 shkurt të vitit 1649. Duke e nderuar dhe respektuar këtë personalitet dhe udhëheqës ushtarak shqiptar, në kronikat e kohës gjejmë këto shënime për Mhill Krutën: “uno dei’ migliori capi, e de’ più fruttuosi, che militassero in questa guerra in Dalmacia”.
Edhe pse emër i njohur i kohës së tij, ai është fare pak i njohur për ne: edhe më pak është e njohur jeta e tij private. Sipas testamentit të tij që ruhet në Arkivin Historik të Zarës (21 janar 1649) ai ishte i martuar me Marinë, një shqiptare nga Shkodra dhe kishte dy djem dhe një vajzë.
***
FRANÇESK KRUTA
Është shumë e vështirë të vendosësh se për cilin nga pjesëtarët e familjes fisnike shqiptare Kruta të shkruash. Dilemat janë të shumta, sepse pothuajse të gjithë meritojnë një vëmendje të veçantë, të gjithë meritojnë nder e respekt për veprimtarinë e tyre të shquar në fusha të ndryshme të jetës, por edhe njëkohësisht për kujdesin që tregojnë çdonjëri prej tyre për familjen e ngushtë e të gjerë si në Zarë ashtu edhe në Shqipëri.
Kësaj radhe, për shkak të dokumenteve të shumta por edhe burimeve të tjera jemi përcaktuar të shkruajmë vetëm për disa nga pjesëtarët e familjes Kruta që u shquan si ushtarakë dhe udhëheqës të zotë.
Njëri ndër më të shquarit, jo vetëm në Zarë, por edhe më gjerë, ishte Françesk Kruta, i biri i Leonardit nga Kakariqi, dukë e kalorës shumë i nderuar e i respektuar për kohën kur jetoi. Emrin e tij si kapiten i marinës venedikas e hasim në vitin 1669. Në shumë dokumente Franin e gjejmë si zbatues të testamenteve të ushtarëve të tij, kryesisht shqiptarë, por edhe kroatë, vllehë, italianë, etj.
Ashtu si dhe kushëriri i tij Mhilli edhe Françesku u shqua si strateg në luftën e Moresë. Në vitin 1687, guvernatori venedikas Antoni Zeno, njofton Senatin e venedikut për sulmin që iu bë qytetit të Duvnos, ku në mbrojtje të tij u shqua sidomos Françesk Kruta me njësinë e tij elite.
Në vitin 1684 ishte kapiten i anijes së flotës së marinës venedikase “Constanza Guerriera”, ku në afërsi të Palermos anija ju fundos e ai së bashku me 300 marinarët mezi shpëtoi gjallë. Në vitin 1689 në luftimet për Neretvën e Poshtme, Françesk Kruta ishte udhëheqës i 6.000 (gjashtë) mijë ushtarëve, kalorës e këmbësorë, të cilët ngadhënjyen mbi forcat turke të cilat ishin disa herë më të shumta në numër.
Pas kësaj fitoreje ai fitoi besimin e shumë të krishterëve, të cilët ai i shpërnguli dhe i vendosi në territorin nën sundimin venedikas që t’u shmangeshin plaçkitjeve dhe sulmeve të vazhdueshme turke. Sipas burimeve arkivore, Françesk Kruta drejtoi luftimet edhe në qytetet e Duvons, Livnës, Ljubushkos etj.
Në një kronikë të kohës e cila ruhet në dorëshkrim në Arkivin Historik të qytetit të Zarës (f. 190-191), autori át Gaspër Vinjaliqi sjell këtë dëshmi të vrasjes së Dukës e Kalorësit Françesk Kruta: “Me brigadën më me shumë se 5 mijë ushtarë me përbërje të përzier, shqiptarë, vllehë, kroatë dhe kalorësi venedikase, komandat Kruta depërtoi në thellësi të Bosnjës duke mbërritur deri në Berkoviq Podban Selashkiq në ndjekje të ushtrisë turke nga Oshtrovci deri në Banja Llukë.
Gjatë kësaj kohe ai i mposhti tri herë sulmet e ushtrisë turke. Mirëpo, turqve u erdhi në ndihmë Pashai i Bosnjës me një numër shumë të madh ushtarësh turq, kalorësish e këmbësorësh, të cilët sulmuan ushtrinë e komandant Krutës nga të gjitha anët. Duke parë rrezikun e humbjes, njëri prej vartësve të Krutës me një pjesë të vllehëve u tërhoqën në pyllin e afërt, duke i kërkuar edhe Krutës të bënte të njëjtin veprim.
Por ky duke qenë kokëfortë dhe trim i pafrikshëm nuk e pranoi një gjë të tillë dhe u ndesh me ushtrinë turke në fushëbetejë, që ishte një rrafshinë buzë një mali, ku kishin ikur vllehët. Kalorsit turq me forca të shumta sulmuan kalorësit venedikas. Përveç të tjerëve, në betejë u vra edhe komandanti dhe zëvendësi i tij, të dy shqiptarë.
Vllehtë duke vërejtur nga larg largimin e ushtrisë turke si fitimtare, kthehen në fushëbetejë dhe së bashku me pjesën e kalorësve që kishin shpëtuar, marrin trupat e shokëve të tyre të vrarë, duke mos lejuar që turqit t’i marrin ato dhe t’i gjymtojnë. Ata i varrosin të vdekurit, kurse të plagosurve u ofruan ndihmën e çastit.
Duke mos dashur që turqit të marrin vesh se ishte vrarë komandanti i tyre, vllehët, e tërhoqën mënjanë trupin e Françesk Krutës, i prenë kokën, e mbështjollën në lëkurë dhe e morën me vete për ta sjellë në Zarë. Kokën e varrosën në kishën e Shën Françeskut në Zarë, siç shihet edhe nga epitafi i varrit të tij”.
Sipas shënimeve në epitafin e varrit (ku është varrosur vetëm koka, sepse trupi ka mbetur në fushëbetejë) thuhet se Françesk Kruta u vra në fushëbetejë afër Uskopoljen në vitin 1693. Për shkak të rëndësisë si burim i dorës së parë, ne po sjellin fotografinë e epitafit të varrit të Françesk Krutës që sot lexohet me mjaft vështirësi për shkak të dëmtimeve të kohës.
TEKSTI I EPITAFIT TË FRAÇESK KRUTËS LATINISHT
FRANCISCI CRVTTE EQVITVM CROATOR[UM] DVCTORIS AC INTER SEREN[ISSIMA]REIPVB[LICAE] CONDVCTOS CAPVT HIC CONDITVR EXIMII MILITARIS INGENII SEDE[M] AC LAVREATOS CINERES HOSPES VENERARE INTER ARMA ET AD ARMA NATO TOTA VITA MILITA FUIT TESTIBVS ITALIA GRETIA ET DALMAT[IA] TANDEM ADVERSVS TVRCAS INTER VVSCOPIE MO[N]TES IN PVGNA ET VICTORIA OÇVBVIT RELIGIONI ET PRINCIPI QVIBVS VIXERAT FIDELITER DECESSIT ET QVIB[]US OMN[EM] AETATE[M] MORTE[M] QVOQ[AE] FORTITER CONSECRAVIT RAPVIT SORS SEPVLCRO CADAVER SED TOTVS ORBIS ET TVMVLVS ET COELO IPSO CLAVDITVR EMENDAVIT GLORIA FORTVNE INIVRIAM STAT N. IM[M]ORTALIS HONOR VIRTVTIS SI NON CINERIS NOLVIT TOTVS CONDI SEPVLCRO QVI TOTVS NO[N] MORITUR QUIN. CV[M] VIRTUTE CADIT VITAM NON FINIT ET MORS NON EXTITV[M] SED PRECLARV[M] OPVS EVADIT ANNO DOMINI MDCXCIII
Përkthimi shqip i epitafit
Françesk Krutës Dukës e Kalorësit kroat I renditur në mes të ushtarakëve të së shkëlqyerës Republikë Këtu pushon koka e shquar për aftësi të jashtëzakonshme të artit luftarak Me nderim vizitojmë hirin e shpirtit fitimtar I lindur në luftë dhe tërë jeta e tij ishte luftë Siç dëshmojnë Italia, Greqia e Dalmacia Pastaj ka rënë në luftën dhe fitoren kundër turqve Në kodrat e Uskopoljes Besnik i sundimtarit të cilit i shërbeu me besnikëri tërë jetën derisa vdiq Të cilit tërë jetën e tij ia përkushtoi me trimëri Kufomën e tij varri ia rrëmbeu fatit Tuma e varrit të tij e mbuluar është nga qielli siç e shikon e tërë bota Fama ka vërshuar stuhitë e padrejta Duke ju dhënë nderin e pavdekshmërisë jo hirit po virtytit Nuk ka dashur në varr të fshihet sepse nuk ka vdekur i tëri Sepse kush i virtytshëm vdes nuk e përfundon jetën E vdekja nuk ka sjellur humbjen por lavdinë e veprës
Në vitin e Zotit 1693
Pllaka me epitafin për Françesk Krutën tani ndodhet në anën veriore të kishës së Shën Françeskut në Zarë, jo larg lterit (altarit) dhe është dëshmi e respektit të madh për të, sepse është e vendosur në një vend nderi si shenjë përkujtimi e nderi të përhershëm për veprën dhe trimërinë e këtij duke, e kalorësi shqiptar të shekullit XVII. Në këtë kishë janë varrosur figurat më të nderuara dhe luftëtarët më të shquar të rajonit.
Në përfundim të këtij shkrimi të shkurtër do të shtonim që historia e shqiptarëve në Diasporë është një fushë që kërkon fokus të veçantë. Edhe pse shkrime të tilla të shkurtra gazetareske sensibilizojnë opinionin e gjerë dhe studiuesit e mirëfilltë për pasurinë e arkivave në lidhje me shqiptarët, reputacionin dhe aktivitetin e tyre në diasporë, mbetet e nevojshme që studimet të thella shkencore të ndërmerren në këtë drejtim.
Familja Kruta me përfaqësuesit më të përmendur të saj që sollëm më lart është vetëm një ndër rastet e shumta të familjeve të tilla në Dalmaci. Të tilla familje me prejardhje shqiptare e me influencë lokale ka shumë dhe sa më shumë t’i studiojmë ato në mënyrë të mirëfilltë shkencore aq më shumë do të pasurojmë edhe botëkuptimin tonë për historinë e popullit shqiptar dhe të shkuarën e tij, jo vetëm brenda kufijve të Shqipërisë, por kudo që janë ndodhur.
Shkrimi u botua fillimisht në Suplementin Rilindasi në versionin print të gazetës Shqiptarja.com / KultPlus.com
Një skulpturë monumentale me alumin të riciklueshëm qëndron në kopshtin e Muzeut “Victoria dhe Albert”: programi i Festivalit të Dizajnit në Londër thekson shqetësimet ekologjike.
Ndërsa Britania e Madhe po përgatitet të presë konferencën e klimës COP26, të gjitha instalimet, projektet artistike dhe punimet për edicionin e 19-të të ngjarjes, nga 18-26 shtator, udhëhiqen nga e njëjta ambicie për të ekspozuar objekte të dobishme, estetike dhe respektuese ndaj mjedisit.
“Ne po ecim gjithnjë e më shumë drejt modeleve të qëndrueshme”, shpjegoi drejtori i festivalit, Ben Evans.
Krijimet novatore, të ekspozuara në disa vende në kryeqytetin britanik, përfshijnë llampa Art Deco në plastikë të ricikluar, këpucë kartoni dhe tryeza të krijuara nga gurë vullkanikë dhe hi.
Dhe, për ta çuar qasjen ekologjike në ekstrem, nuk kanë asnjë mbështetje fizike.
Vizitorit i duhet të vendosë syze të errëta për të parë një strukturë arkitekturore 3D, që shfaqet mbi të, e përbërë nga shtylla që ngrihen dhe bien, në ritmin e muzikës instrumentale.
Të tërheq vëmendjen një vepër tjetër, që kombinon dizajnin dhe shkencën: një fustan i veshur nga një robot i aftë për të folur, forma dhe ngjyra e të cilit do të ndryshojnë gjatë gjithë festivalit.
Pas një edicioni 2020 kryesisht në internet, për shkak të pandemisë, ky festival është një nga ngjarjet me të cilat bashkia e Londrës synon të ringjallë kryeqytetin. / KultPlus.com
Diploma e Gjergj Balshës e lëshuar me 30 nëntor të vitit 1373 është origjinale dhe ruhet në Arkivin Shtetëror të Dubrovnikut, në fondin: Wiena 1022 [1014; nr. 118]. – Teksti i diplomës është i shkruar në 13 rreshta.- Ndërsa në anën e pasme (verso) të diplomës është i shënuar ky tekst në latinisht: Pouelia pactorum comitis Ragusii cum domino Georgio de Balsa fatia in MCCLXXIII.
Në arkiva evropiane ruhet një lëndë burimore-dokumentare e pa botuar ose pjesërisht e botuar për mesjetën shqiptare, botimi i si cilës sipas metodave bashkëkohore shkencore të editimeve kritike mundëson plotësimin e boshllëqeve për periudha të caktuara, veçanërisht për gjysmën e dytë të shekullit XIV dhe gjysmën e parë të shekullit XV.
Këto burime e dokumente janë të shkruara në gjuhët e kohës, të cilat ishin në përdorim zyrtar, me të cilat komunikonin zyrtarisht personalitete të jetës politike, shoqërore e kulturore shqiptare me ato evropiane e më gjerë.
Dinastia e Balshajve ishte njëra prej dinastive më të njohura shqiptare në shekujt XIV –XV. Nga kancelaria e tyre që vepronte në disa gjuhë, e që për fat të mirë na janë ruajtur një numër i konsideruar dokumentesh të lëshuara nga kjo kancelari, kemi vendosur të botojmë të shoqëruara me faksimile, të transkriptuara [tejshkronjëzuara] në sllavishte të vjetër, të përkthyera në shqip dhe të shoqëruara me komente përkatëse sa më përmbajtësore duke shmangur për aq sa është e mundur “detajet e lodhshme” të diplomatikës, sfragjistikës, heraldikës, sigjilografisë e paleografisë.
Lëndë burimore-dokumentare e pabotuar ose pjesërisht e botuar për Balshajt, dhe në përgjithësi për mesjetën shqiptare gjendet në shumë arkiva evropiane, por në sasi të konsiderueshme sidomos në arkivat e Dubrovnikut. Botimi i kësaj lënde dokumentare është nxjerrë nga Arkivi Shtetëror i Dubrovnikut dhe i përket gjysmës së dytë të shekullit XIV. Të gjitha diplomat janë shkruar në sllavishte mesjetare – cirilikë – dhe janë lëshuar nga kancelaria e Balshajve në periudhën kohore 7 janar 1368 – 3 nëntor 1395. Botimi i këtyre burimeve sipas metodave bashkëkohore shkencore të editimeve kritike mundëson plotësimin e boshllëqeve për këtë periudhë të caktuar të historisë së Shqipërisë. Gjuha sllave me alfabet cirilik praktikohej nga kancelaritë e fisnikërisë shqiptare mesjtare krahas gjuhëve të tjera, duke treguar kështu aftësi komunikuese diplomatike me qendra të ndryshme evropiane dhe ato fqinjësore.
Diploma e 30 nentorit 1373
15 diploma që ruhen në Arkivin Shtetëror të Dubrovnikut janë ato që dëshirojmë t’u prezantojmë studiuesve e historianëve shqiptarë, medievistëve në veçanti, e lexuesit të gjerë. Të gjitha këto diploma janë të shkruara në letër, gjysmë karton dhe që të gjitha janë të vulosura. Ndërsa kur jemi te vulat, duhet të theksojmë se duke i botuar faksimilet e tyre në gjendjen aktuale, mendojmë se sjellim një kontribut të veçantë për njohjen e tyre, edhe pse janë në gjendje pothuajse të gjitha të dëmtuara, të thyera dhe me pjesë të humbura. Te vulat, ka një të veçantë shumë domethënëse: të pesëmbëdhjetë diplomat që kemi në dorë, janë vulosur me nëntë lloje vulash të ndryshme, po ashtu është e rëndësishme të theksohet se të gjitha vulat janë të shtypura në letër dhe janë nga dylli. Asnjë nga vulat nuk është e varur dhe nuk ka përbërje plumbi, metali apo floriri, gjë e zakonshme kjo për kohën, por e ritheksojmë: të gjitha janë nga dylli. Vetëm nga Arkivi Shtetëror i Dubrovnikut mund të identifikojmë pra nëntë lloje vulash që ka përdorur kancelaria e Balshajve për periudhën në fjalë. (Më shumë hollësi për këtë do të japim kur të merremi me shqyrtimin e vulave, tipet, dimensionet e tyre, përmbajtjen e teksteve, shenjat e heraldikës dhe elementet e tjera shoqëruese).
Për fillim, kemi zgjedhur të botojmë diplomën e 30 nëntorit të vitit 1373. Kjo diplomë prezantohet për herë të parë në këtë formë të plotë para studiuesve, historianëve dhe specialistëve të shqiptarë, por edhe lexuesit të gjerë, dhe këtë: me faksimile, me transkriptim [tejshkronjëzim] në alfabetin cirilik, e përkthyer në shqip e komentuar dhe e shoqëruar me një studim përkatës. Deri më sot ajo është botuar nga këta studiues sllavë:P. Karano-Tvrtković, Srpski spomenici, 78–79, nr. 64;F. Miklosich, Monumenta Serbica, 183–184, nr. 173; T. Smičiklas, Diplomatički zbornik XIV, 554, nr. 429; Lj. Stojanović, Povelje i pisma I–1, 106–107, nr. 107; P. Đorđić, Istorija srpske ćirilice, 347, nr. 145; B. Šekularac, Dukljansko–zetske povelje, 163–166; S. Rudić, SSA 8, 102–103, ku në të gjitha këto botime ka lëshime dhe gabime të natyrave të ndryshme. Ne jemi përpjekur t’i korrigjojmë ato, gjithnjë duke u mbështetur në origjinalin e diplomës e jo duke bërë përshkrim të përshkrimeve. Nuk kemi shënuar asnjë autor apo botim qoftë edhe të pjesshëm shqiptar, për shkak se të gjitha citimet e bëra, jo vetëm të kësaj diplome por edhe tek të tjerat, janë me shumë gabime, duke qenë se këta autorët shqiptarë nuk e kanë njohur sllavishten, e aq më tepër nuk kanë pasur njohuri për paleografinë sllave mesjetare dhe leximin cirilik.
Diploma e Gjergj dhe Balshë Balshës e lëshuar me 30 nëntor të vitit 1373 është origjinale dhe ruhet në Arkivin Shtetëror të Dubrovnikut, në fondin: Wiena 1022 [1014; nr. 118]. Teksti i diplomës është i shkruar në 13 rreshta. Diploma është e shkruar në sllavishte të vjetër, me grafema cirilike me elemente të glagolicës, me ngjyrë të zezë, me shkrim të imët, në kursiv, që vende-vende lexohet me vështirësi, sikurse mund të vërehet edhe nga ilustrimet që po botojmë [shih ilustrimet: 1 e 2]. Ajo ka qenë e palosur horizontalisht në dysh, ndërsa vertikalisht në tre pjesë të barabarta. Nga palosja ajo është e dëmtuar, po për fat të mirë teksti mund të lexohet pa problem edhe pse janë të dëmtuar rreshtat 1, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 e 12. Ndërsa për shkak të vulës, diploma në anën e djathtë, lart, është errësuar në rreshtat 2, 3, 4, 5 e 6, por që edhe aty mund të lexohet pa problem. Diploma është e shkruar në letër – gjysmë kartoni dhe ka dimensione: 30cm x 22,5cm. Ajo është e ruajtur me kujdes dhe sot ndodhet në gjendje relativisht të mirë. Ndërsa në anën e pasme (verso) të diplomës është i shënuar ky tekst në latinisht: Pouelia pactorum comitis Ragusii cum domino Georgio de Balsa fatia in MCCLXXIII. Poashtu kemi edhe tre shënime të tjera: an 1373, N°118 dhe 1014 që janë signaturat e vjetra të kësaj diplome (shih ilustrimin nr. 2). Një element mjaft domethënës është se të gjitha diplomat e lëshuara nga kancelaria e Balshajve për Raguzën /Dubronvikun/, që ne njohim, janë të shkruara në letër–gjysmë kartoni. Nëse analizojmë këtë fakt, atëherë mund të nxjerrim një përfundim se nga mesi i shekullit XIV (1360) e deri në fillim të shek. XV (1405) në të gjitha kancelaritë e fisnikëve shqiptarë, por edhe atyre të shteteve fqinje, diplomat janë shkruar në letër, pra jo në pergamenë, edhe pse nuk përjashtojmë mundësinë e përdorimit të pergamenës në raste të veçanta. Po të shikojmë edhe diplomat e Kastriotëve, (Gjonit e Gjergjit-Skenderbeut), Dukagjinëve dhe Aleksandrit të Vlorës, etj, nga periudha në fjalë, të gjitha janë të shkruara në letër–gjysmë kartoni.
Përsa i përket shkrimit, siç ishte zakon i kohës, ajo ka shkurtesa të shumta, të cilat i kemi zbërthyer në transkriptim [tejshkronjëzim]. Në kllapa të vogla “()”kemi vënë grafemat që mungojnë në fjalët përkatëse sipas leximit të sotëm të sllavishtes, ndërsa në kllapa të mëdha katrore “[]” kemi vënë grafemat e shkurtesave të fjalëve që ishte praktikë e kohës, kurse në kllapa të drejta “||” kemi vënë numrin e fillimit të rreshtit të tekstit të diplomës. Në transkriptim [tejshkronjëzim] kemi ruajtur të gjitha shenjat e interpunktimit të kohës. Nuk është bërë asnjë ndërhyrje apo përmirësim i ndonjë grafeme apo fjalë: gjithçka është lënë siç është në origjinal.
Në fund të shekullit XIX është bërë një restaurim i thjeshtë i kësaj diplome, ku janë vënë 4 pjesë letre të bardhë që diploma të mos grisej apo dëmtohej edhe më shumë. Diploma është e vërtetuar me vulë dylli të kuq, të rrumbullakët, e cila është ngjitur në letër, në fund, në anën e djathtë poshtë tekstit. Vula është shumë e dëmtuar dhe në gjendjen aktuale ka vetëm disa copëza dylli çfarë e bën të pamundur leximin e tekstit që ishte në vulë, tani aty dallon dy apo tre grafema [shih ilustrimin 3]. Shkak i dëmtimit të vulës, është zhvendosja e shpeshtë e këtij dokumenti në relacionet: Dubrovnik-Vjenë-Beograd-Dubrovnik. Këtë dokument e ka shkruar logofeti Vitko, siç mund të vërehet në fund të dokumentit. [Logofeti kryesonte zyrën e kancelarisë së princit-sundimtarit, e cila hartonte dokumente shtetërore, si diplomat, traktatet ndërkombëtare, letrat zyrtare e private të sundimtarit, mbante korrespondencën diplomatike me shtetet tjera, kujdesej për të gjitha llojet e akteve, drejtonte financën, etj.]
Për herë të parë, kjo diplomë është botuar në vitin 1840. Ajo ka njohur ribotime të shumta, po asnjëherë korrekte dhe me gabime të shumta. Transkriptimi [tejshkronjëzimi] i diplomës origjinale me signaturë: Wiena 1022 [1014; nr. 118] është shumë i vështirë jo vetëm për studiuesit dhe historianët, që nuk janë specialist të paleografisë sllave, sidomos asaj cirilike dhe glagolike, por edhe për ata që kanë përvojë të gjatë në transkriptime [tejshkronjëzime] të këtij lloj shkrimi. Shkurtesat e shumta dhe grafia e imtë dhe në disa raste, shenjat e veçanta të logofetit, vështirësojnë edhe më shumë transkriptimin [tejshkronjëzimin]. Kjo diplomë që ka karakterin e një dokumenti publik mban në vetë të gjitha karakteristikat e dokumenteve të kësaj epoke historike. Po fillojmë analizimin sipas radhës:
Në fillim është i shënuar invokacioni simbolik, pason invokacioni verbal dhe datimi. Invokacioni simbolik, i paraqitur me shenjën e kryqit, tregon nënshtrimin e pushtetit real të Balshajve ndaj atij kishtar, duke treguar besnikërinë absolute ndaj kishës. Invokacioni verbal, që përdoret në këtë dokument, është karakteristikë e shpeshtë e përdorimit te dokumentet e tilla sllave. Me këtë, i rritej vlera dokumentit duke dëshiruar që të arrihej qëllimi për destinimin e tij. Në këtë rast, është i shprehur në formën: Në emër të Atit, Birit e Shpirtit të Shenjtë. Pas invokacinit verbal vjen datimi i dokumentit, gjë që në këtë dokument përbën një rast të veçantë. Zakonisht, në këtë kohë, datimi shënohet në fund të tekstit (që në rastin tonë në këtë diplomë edhe është shënuar, pra kemi dublim të datës së lëshimit të diplomës) kësaj radhe, e kemi në fillim të dokumentit dhe tregon datën e shkrimit, në formën: më 30 nëntor të vitit 1373 nga lindja e Krishtit. Te datimi kemi kemi dy momente interesante që duhen veçuar: a) logofeti ka shënuar vetëm vitin njëmijë me shkronja si tërësi, ndërsa numrat e tjerë i shënon me grafema sipas praktikës së kohës, kjo formë datimi është karakteristikë te të gjitha diplomat e lëshuara nga kancelaria e Balshajve në gjuhën sllave, dhe momenti i dytë b) grafemat të cilat janë ekuivalent i numrave të datave, logofeti i ka shënuar me një “X” sipër secilës grafemë.
Diploma e 30 nentorit 1373
Menjëher në vijim është intitulacioni që është i shkurtër fare: Unë Gjergj Balsha. Pastaj në vijim Gjergji ju rikonfirmon duborvnikasve miqësinë e vjetër e cila ishte sipas tij e lashtë: miqësinë e vjetër që kishin të parët e mi me të tyret. Nuk mund të saktësojmë se çfarë saktësisht ka menduar Gjergji me “të parët e mi”? A ka menduar në vëllain e tij më të madh Strazimirin dhe të atin Balshën apo në gjyshërit e tij. Nëse është kjo e dyta atëherë Gjergji tregon se familje e dinastisë së tij ka rrënjë të lashtë fisnikërie. Kurse dispozicioni, si pjesa më e rëndësishme e aktit diplomatik, e cila në vete ngërthen objektin moral dhe atë material, që i dedikohet pranuesit, na paraqitet në formën ku Gjergji ju betohet dubrovnikasve: para Shën Mërisë, në Kishën e tyre të madhe, në Kryqin e Shenjtë dhe në reliktet e Shën Vllahut dhe gjërat e tjera të shenjta të cilat ndodhen në kishën e tyre, që unë jam mik i tyre së bashku më vëllain tim Balshën dhe nipin tim, Gjergjin e ri, për të vazhduar pastaj me një pohim shumë interesant dhe tepër të veçantë që pothuajse nuk ndeshet asnjëherë tjetër në diploma të ngjashme të kohës: nëse dikush nga ata humbet diçka në territorin tim ose në sundimin tim, unë Gjergji, nëse nuk do mund të gjej fajtorin që t’ia dorëzoj fisnikërisë dubrovnikase, unë do ju paguaj dëmin, dhe në pjesën e fundit të dispozicionit Gjergji pohon: derisa të jam zot i kësaj toke bregdetare që është përreth Dubrovnikut – të më paguajë taksa fisnikëria dubrovnikase, dhe nëse unë nuk munden që asnjë punë të bëj për ta, ata nuk duhet të më paguajnë taksa, që realisht paraqet pretendimet e tij për të krijuar një perandori të ngjashme me atë të perandorit serb Dushanit, në mos më të madhe. Kurse në ekspozicion (narracion) janë sqaruar rrethanat aktuale për vendimin e shkrimit të një akti të tillë diplomatik: Me urdhër të zotit Gjergj, shkroi logofeti Vitko në Dubrovnik më 30 nëntor, dhe si pjesë të fundit kemi përfundimin ose eshatokolin. Përforcimi zakonisht fillon me simbol, që në këtë rast ne kemi kryqin dhe dëshmitarin e diplomës Dragash Kosaçiq. Edhe këtu është një moment i veçantë, sepse në këtë kohë praktikohej që dëshmitar të jenë më shumë se një. Diploma nuk ka nënshkrim autograf të Gjergj Balshës, po ka vulën e tij. Nënshkrim nuk kemi në asnjërën prej 15 diplomave që kemi në shqyrtim. Vula ishte e mjaftueshme si dëshmi e autoritetit që e lëshon dhe si e tillë në kancelarinë dubrovnikase ajo kishte një peshë mjaft të madhe. Në diplomë krahas Gjergjit shënohen edhe vëllai i tij Balsha II dhe nipi i tij Gjergji ri. Gjergji i ri ose Gjergji II Balsha ishte djali i Strazimirit dhe Jerinës. Jerina ishte vajza e Progon Dukagjinit. Ndërsa Gjergji II ishte i martuar me Helenen, vajzën e princit serb Lazar Brankoviqit, me të cilin kishte një djalë me emrin Balshë. Është me rëndësi të saktësohet se kush ishte dëshmitari Dragash Kosaçiqi? Sipas burimeve arkivore, Dragashi gjatë viteve 1373-1374 ishte protovestiar – përkatësisht udhëheqës i oborrit dhe i financave të sunduesit – në rastin tonë i Gjergj Balshës. Dragashi ishte me origjinë nga Kotorri dhe në disa raste të tjera e gjejmë si dëshmitarë në diploma të sundimtarëve të ndryshëm në Arkivin Shtetëror të Dubrovnikut. Ndërsa logofetin Vitko e gjejmë vetëm në këtë diplomë dhe për të nuk kemi të dhëna të tjera.
Përveç elementeve të përmendura, këtij akti diplomatik, i mungojnë edhe disa pjesë standarde apo klishe, të cilat i ndeshin në diplomat të ngjashme nga e njëjta periudhë. Këto mungesa nuk e zvogëlojnë rëndësinë dhe autenticitetin e kësaj diplome.
Ilustrimi-4-Transliterimi i diplomës së Balshës nga viti 1385 në alfabetin cirilik mesjetar
DIPLOMA E GJERGJ DHE BALSHË BALSHËS, DUBROVNIKUT – PËRKTHIMI SHQIP:
Në emër të Atit, Birit e Shpirtit të Shenjtë. Amen.
Unë Gjergj Balsha, më 30 nëntor të vitit 1373 që nga lindja e Krishtit.
Kur erdha në Dubrovnik [gjeta mikpritjen, m.a.] dhe miqësinë e vjetër që kishin të parët e mi me të tyret, konfirmoj dhe vendos me ta besimin e betimin dhe iu gjunjëzohem atyre para Shën Mërisë, në Kishën e tyre të madhe, në Kryqin e Shenjtë dhe në reliktet e Shën Vllahut dhe gjërat e tjera të shenjta të cilat ndodhen në kishën e tyre, që unë jam mik i tyre së bashku më vëllain tim Balshën dhe nipin tim, Gjergjin e ri; dhe kushdo nga fisi im – do të ruajë, mbrojë e ndihmojë qytetin tuaj, Dubrovnikun dhe qytetarin tuaj gjithandej ku sundoj deri ku mund të arrij [pushteti im, m.a.]. Dhe prapë ju premtoj vëllezërve të mi fisnikë dubrovnikas që nëse dikush dëshiron t’i bëj keq Dubrovnikut ose pushtetit të tij, do të ruaj dhe do t’i ndihmoj ata [dubrovnikasit] dhe pushtetin e tyre dhe tregtarët e tyre të cilët kalojnë nëpër sundimin tim. Dhe nëse dikush nga ata humbet diçka në territorin tim ose në sundimin tim, unë Gjergji, nëse nuk do mund të gjej fajtorin që t’ia dorëzoj fisnikërisë dubrovnikase, unë do ju paguaj dëmin. Dhe doganat të cilat nuk vlenin për fisnikërinë dhe tregtarët dubrovnikas në kohën e perandorit Stefan, nuk do të jenë as nën sundimin tim e as të vëllait tim Balshës, as të nipit tim, Gjergjit të ri. Dhe nëse dikush bëhet perandor i serbëve dhe i fisnikëve dhe tokës serbe, fisnikët dubrovnikas nuk janë të detyruar të më paguajnë taksa që shkruaj. Dhe derisa të jam zot i kësaj toke bregdetare që është përreth Dubrovnikut – të më paguajë taksa fisnikëria dubrovnikase, dhe nëse unë nuk munden që asnjë punë të bëj për ta, ata nuk duhet të më paguajnë taksa.
Dhe këtë me hir e dashuri Dragash Kosaçiq.
Me urdhër të zotit Gjergj, shkroi logofeti Vitko në Dubrovnik më 30 nëntor. / Botuar fillimisht ne gazeten “Dielli”
Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për arbëreshët ka njoftuar ditën e sotme se në datat 27-29 shator do të mbahet Kuvendi i parë ndërkombëtar: “Gjendja aktuale e studimeve mbi arbëreshët”.
Për herë të parë, ky Kuvend do të nxjerrë në pah gjendjen aktuale të studimeve të kryera ndër kohëra, në gamën që ngërthejnë lëmi, të tilla si: gjuhësia, letërsia, historia, antropologjia, publicistika dhe kultura në përgjithësi.
Në fokus të referateve dhe kumtesave do të jetë vepra studimore e kryer si nga studiuesit arbëreshë brenda Italisë e Kroacisë, po aq edhe nga studiuesit në trevat e tjera shqipfolëse.
Referatet dhe kumtesat e këtij Kuvendi pritet të kontribuojnë për orientimin e studiuesve dhe lexuesit në përgjithësi për të kuptuar qartë nivelin sasior dhe cilësor të studimeve mbi arbëreshët, si dhe për të dritësuar fushat dhe aspektet e pastudiuara mbi këtë lëmi.
Pjesëmarrës të Kuvendit të parë Ndërkombëtar, të organizuar nga QSPA, do të jenë studiuesit më të rëndësishëm brenda dhe jashtë Shqipërisë.
“Me këtë Kuvend (i parashikuar të realizohej një vit më parë, por i penguar për shkak të pandemisë) hapet cikli i tre prej aktiviteteve më të rëndësishme të Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, ku do të pasohet në muajin nëntor me konferencën “Shteti shqiptar dhe arbëreshët (rasti i arbëreshëve të Italisë dhe Arbneshëve të Zarës në Kroaci” dhe me Konferencën Ndërkombëtare “Gjuhët e Rrezikuara dhe Diaspora” (Dhjetor, 2021). Ju mirëpresim!” shkruhet në njoftimin zyrtar të QSPA. / KultPlus.com
“Wonder of the Seas” është anija më e madhe në botë. Ajo ka nisur lundrimin duke realizuar me sukses 1550 milje detare, si pjesë e testimeve të saj para se vitin e ardhshëm, më 4 mars 2022, të nisë zyrtarisht lundrimin me pushues, transmeton KultPlus.
Pamjet e publikuara tregojnë anijen me një gjatësi 362 metra teksa ka dalë për herë të parë në det. Gjatë 4 ditëve testimi, anija ka kryer një distancë sa gjysma e largësisë Londër-Nju-Jork, ku arriti një shpejtësi deri në 43 kilometra në orë. Më shumë se 500 punonjës morën pjesë në gati 40 inspektime që iu bënë anijes para se ajo të niste lundrimin.
Majin e ardhshëm, kroçera “Wonder of the Seas” do t’i drejtohet Mesdheut për një lundrim 7 net, me destinacione nga Barcelona, Palma de Mallorca dhe Capri në Itali.
Kompania Royal Caribbean premton se pushuesit do të përjetojnë një aventurë të jashtëzakonshme në kroçerën, e cila do të jetë një qytet lundrues, ku nuk do të mungojë asgjë, nga pishinat te lojërat për fëmijët, transmeton tutje KultPlus.
“Do të jetë mrekullia më e re në botë, në Karaibe dhe Mesdhe. “Wonder of the Seas” do të ofrojë aventura të jashtëzakonshme, për të gjitha moshat që do të jenë në bordin e saj”, tha Michael Bayley, drejtori i përgjithshëm i Royal Caribbean International.
“Wonder of the Seas” është e gjerë 64 metra dhe mund të mbajë deri në 6988 pushues në 16 nga 18 kuvertat e saj, ka 24 ashensorë për pushuesit, ndërsa atyre do t’u shërbejnë 2300 anëtarë të ekuipazhit. / KultPlus.com
Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për arbëreshët ka njoftuar ditën e sotme se në datat 27-29 shator do të mbahet Kuvendi i parë ndërkombëtar, ”Gjendja aktuale e studimeve mbi arbëreshët”, transmeton KultPlus.
Për herë të parë, ky Kuvend do të nxjerrë në pah gjendjen aktuale të studimeve të kryera ndër kohëra, në gamën që ngërthejnë lëmi, të tilla si: gjuhësia, letërsia, historia, antropologjia, publicistika dhe kultura në përgjithësi.
Në fokus të referateve dhe kumtesave do të jetë vepra studimore e kryer si nga studiuesit arbëreshë brenda Italisë e Kroacisë, po aq edhe nga studiuesit në trevat e tjera shqipfolëse.
Referatet dhe kumtesat e këtij Kuvendi pritet të kontribuojnë për orientimin e studiuesve dhe lexuesit në përgjithësi për të kuptuar qartë nivelin sasior dhe cilësor të studimeve mbi arbëreshët, si dhe për të dritësuar fushat dhe aspektet e pastudiuara mbi këtë lëmi.
Pjesëmarrës të Kuvendit të parë Ndërkombëtar, të organizuar nga QSPA, do të jenë studiuesit më të rëndësishëm brenda dhe jashtë Shqipërisë.
“Me këtë Kuvend (i parashikuar të realizohej një vit më parë, por i penguar për shkak të pandemisë) hapet cikli i tre prej aktiviteteve më të rëndësishme të Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, ku do të pasohet në muajin nëntor me konferencën “Shteti shqiptar dhe arbëreshët (rasti i arbëreshëve të Italisë dhe Arbneshëve të Zarës në Kroaci” dhe me Konferencën Ndërkombëtare “Gjuhët e Rrezikuara dhe Diaspora” (Dhjetor, 2021). Ju mirëpresim!” shkruhet në njoftimin zyrtar të QSPA. / KultPlus.com
Kjo ditë është themeluar me qëllim që t’i shtyjë njerëzit që të përqendrohen më shumë në mënyrën se si ata mund të respektojnë të tjerët.
Kjo do të thotë që t’u kushtoni më shumë vëmendje të dashurve tuaj, mirëpo në përgjithësi merret si një arsye shtesë që t’i trajtoni njerëzit me mënyra më të sjellshme.
Nuk ka ndonjë rregull mbi të cilin kjo ditë shënohet, kjo gjë varet nga ju, rrethi dhe nevojat tuaja.
Natyrisht, respekti është diçka që duhet të na shoqërojë gjithë vitin, por kjo ditë duhet t‘ju frymëzojë që të mendoni më shumë se si silleni me njerëzit rreth jush. / KultPlus.com
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ka bërë të ditur se do të përfshijë në Forcat e Armatosura të Shqipërisë dy kampionet olimpike të Kosovës, Distria Krasniqi dhe Nora Gjakova, ky vendim është përshëndetur nga Agron Kuka, president i Federatës së Xhudos së Kosovës.
Kuka tha se vendimi i Qeverisë Shqiptare është privilegj dhe nderë i veçantë për garueset e tij dhe Federatën e Xhudos së Kosovës. Kuka tregon se mbështetja e shtetit shqiptar është edhe në aspektet tjera.
“Propozimi i kryeministrit shqiptarë dhe vendimi i qeverisë shqiptare që kampionet tona olimpike të përfshihen në Forcat e Armatosura Shqiptare është privilegj dhe nder i veçantë për garueset tona dhe federatën tonë.
Përveç kësaj nuk është hera e parë që institucionet e shtetit amë na kanë mbështetë nderuar e edhe dekoruar sportistët por edhe trajnerin Driton Kuka”, – thotë Agron Kuka për gazetën kombëtare “Bota sot”, transmeton KultPlus.
Më tej tregon edhe për mbështetjen tjetër të rëndësisë së veçantë, që i kanë tejkaluar pengesat që kanë hasur me disa shtete.
“Mbështetja tjetër e rëndësisë së veçantë nga Shqipëria për federatën tonë ka ardhur edhe me pajisjen e sportistëve tanë me shtetësi shqiptare.
Me këtë ne kemi tejkaluar pengesat që kemi hasur në shtete të ndryshme që se njohin pasaportën kosovare.
Andaj si kryetar i federatës së xhudos e vlerësoj lartë vendimin e kryeministrit Edi Rama si dhe gjitha institucionet tjera shqiptare për mbështetjen. Veprimet e tilla eliminojnë barrierat ndërshqiptare e jo retorikat e zbrazëta”, shprehet Kuka. /botasot/ KultPlus.com
Ishte Dua Lipa ajo që hapi iHeartRadio Music Festival e veshur me një triko ngjyrë vjollcë dhe të zezë, të premten mbrëma në Las Vegas, përcjell KultPlus.
Ndërsa ajo interpretonte disa nga hitet e saj më të mëdha, përfshirë “Love Again”, këngëtarja shqiptaro-britanike e muzikës pop, 26-vjeçare, shkëlqente në pamjen e saj elegante, e cila përfshinte një kostum me vija me xixa në pjesën e përparme që përputheshin me bizhuteritë e saj argjendi.
Fituesja e trefishtë e Çmimeve “Grammy” dukej shumë joshëse me veshjen e saj të errët, ndërsa i kishte kapur flokët e saj bisht, shkruan DailyMail, transmeton tutje KultPlus.
Ajo u shoqërua nga një numër i madh valltarësh rezervë me trupa të argjendtë metalikë, të cilët pasqyronin çdo lëvizje të Lipës, ndërsa ajo interpretonte këngën e saj “New Rules”, dhe disa nga hitet e albumit të saj më të fundit, “Future Nostalgia”. / KultPlus.com
Gona Zeka nga qyteti i Prishtinës, gjatë këtij viti ka blerë ari në vlerë prej rreth 700 eurosh. Ajo tregon se herë pas here, kursen para për të blerë këtë produkt, pasi përveç që e shfrytëzon, konsideron se është një lloj pasurie e kursyer për fëmijët e saj në të ardhmen.
“Unë gjatë këtij viti kam blerë një lirë (aksesorë prej ari që vendoset në qafë) pasi blerja e arit është investim i pasurisë së luajtshme dhe në rast nevoje ka mundësi edhe të shitet, vlera financiare nuk i bie”, thotë Zeka për Radion Evropa e Lirë, transmeton KultPlus.
Se gjatë këtij viti ka pasur rritje të importit të këtij metali të çmuar në Kosovë, tregojnë edhe të dhënat zyrtare të Doganës së Kosovës. Nga janari i këtij viti e deri në gusht, janë importuar mbi 72 kilogramë metale të çmuara, apo rreth 30 kilogramë më shumë sesa vitin e kaluar.
Në vitin 2020 ishin importuar rreth 33 kilogramë, më 2019, 45 kilogramë, në vitin 2018 rreth 56 kilogramë dhe në vitin 2017 ishin importuar 44 kilogramë ari.
Për këto pesë vjet, Adriatik Stavileci, zëdhënës në Doganat e Kosovës shprehet se janë importuar “rreth 270 kilogramë me vlerë mbi 7 milionë euro. Importi bëhet kryesisht nga Turqia dhe Italia”.
Një kilogram ari, sipas Shoqatës së Artarëve të Kosovës, sillet rreth 49,000 euro.
Kryetari i kësaj shoqate, Enver Pakashtica, thotë për Radion Evropa e Lirë se sivjet ka pasur rritje të shitjes së metalit të çmuar më shumë sesa vitin paraprak.
Vitin e kaluar, Kosova është përballur me masa kufizuese për parandalimin dhe luftimin e pandemisë COVID-19 dhe nuk është lejuar organizimi i ahengjeve dhe gjatë pushimeve ka ardhur një numër i vogël i qytetarëve të Kosovës, që jetojnë në vende të ndryshme të Evropës.
Ndërkaq, sivjet dasmat dhe ahengjet e ndryshme janë lejuar, çka ka bërë që të ketë përmirësim edhe në shitjen e arit. Në këto tubime, zakonisht gratë vendosin më shumë ari, si vathë, unaza, byzylykë dhe aksesorë tjerë.
“Në dallim prej vitit të kaluar, shitje ka pasur mirë. Një fluks më i madh nëpër dyqane ka qenë nga qytetarët e diasporës. Ata 15 muaj nuk kanë qenë në Kosovë dhe sivjet kanë shpenzuar më shumë. Diasporës duhet t’i falënderohemi. Por, ka raste që qytetarët blejnë ari si rezervë sepse investimi më i qëllueshëm është metali i çmuar”, thekson ai.
Radio Evropa e Lirë ka kërkuar nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë numrin e dyqaneve që merren me këtë veprimtari në Kosovë, por deri në momentin e publikimit të tekstit nuk ka marrë ndonjë përgjigjje.
Gona Zeka jeton dhe punon në Kosovë. Në muajin korrik është martuar vëllai i saj që jeton në Gjermani kurse ceremonia e dasmës është mbajtur në Prishtinë. Dhe si dhuratë për çiftin ajo ka blerë stoli ari në vlerë prej 400 eurosh.
“Me kushtet ekonomike çmimi i arit është i lartë, por ia vlen sepse është produkt që nuk prishet dhe mbetet. Edhe pse martesa ndodhi në kohë pandemie, jemi popull që ndjekim tradita dhe traditat tona janë se në martesë çdo shpenzim që bëhet duket i arsyeshëm”, thotë ajo.
Se interesimi i shteteve të ndryshme, por edhe qytetarëve është rritur në blerjen e arit si rezervë, e thotë edhe profesori i Ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, Mejdi Bektashi. Ari si pasuri ka një likuiditet dhe stabilitet më të madh të çmimit, thotë ai, duke shtuar se qytetarët dhe shtetet që nuk dëshirojnë të pranojnë ndonjë rrisk të lartë, orientohen që si aset të tyre financiar ta ruajnë në rezervat e tyre arin.
“Në dekadën e fundit, çmimi i arit ka qenë shumë stabil. Njerëzit kanë besim, kanë pritshmëri më të mëdha se në rast të krizave apo të ndonjë katastrofe të mundshme, qytetarët më lehtë pasurinë e tyre të krijuar, mund ta ruajnë përmes arit sesa përmes valutave të tjera, si euro, dollarë, kriptovaluta apo letrave tjera me vlerë. Kjo është arsyeja pse kërkesa për ari gjithnjë e më shumë po rritet”, thekson Bektashi.
Përveç qytetarëve që, në mënyrë individuale sigurojnë rezerva të arit, një veprim të tillë e bëjnë dhe shtetet. Republika e Kosovës është i vetmi vend në rajon që nuk ka rezerva të arit. Serbia ka 19.8 tonë rezerva ari, Maqedonia e Veriut 6.9 tonë, Bosnje dhe Hercegovina 3 tonë dhe Shqipëria 1.6 ton. /radioevropaelire/ KultPlus.com
Milada Horakova i shkroi së bijës 16-vjeçare, një natë para ekzekutimit.
“Jeta është e vështirë dhe s’përkëdhel askënd”
Në vitin 1950 politikania Çeke Milada Horakova arrestohet nga policia sekrete për “tradhëti të lartë”, sepse dyshohej se ajo kishte organizuar komplotin për përmbysjen e regjimit komunist në vend. Në 27 qershor të atij viti ajo ekzekutohet, pavarësisht kërkesave për lirimin e saj nga Albert Einstein dhe Winston Churchill. Një natë përpara ekzekutimit, ajo i shkroi vajzës së saj 16 vjeçare këtë letër:
“E vogla vajza ime, Jana, Zoti ma bekoi jetën time si grua me Ty. Siç shkruante edhe yt atë në poezinë nga burgu gjerman: “Zoti të fali ty, sepse Ai na deshi neve…”
Përpos dashurisë magjike e mahnitëse të babait tënd, ti ishe dhurata më e madhe që fati më dhuroi. Mirëpo, Perëndia e ndërtoi jetën time në atë mënyrë që unë të mos mundja të të jepja gjithçka mendja dhe zemra ime kishte përgatitur për ty. Dhe jo sepse unë të doja pak; unë të dua njësoj me dëlirësinë dhe zjarrin e shpirtit si gjithë nënat i duan fëmijët e tyre. Por kuptova se detyra ime në këtë botë ishte të bëja ty të mirë duke u kujdesur që edhe jeta të bëhej më e mirë, dhe të gjithë fëmijët të jetonin në gjendje më të mirë.
Prandaj, shpesh na u desh të rrinim larg për kohë të gjatë. Kjo është e dyta herë që Fati po na ndan. Po ti mos u tremb, as mos u ligështo pse unë s’po kthehem më. Mëso bija ime, ta shohësh jetën qysh herët si një çështje me rëndësi. Se jeta është e vështirë dhe s’përkëdhel askënd.
Për çdo ledhatim që mund të të dhurojë do të të japë dhjetëra fshikullime. Mësohu sa më shpejt me të dhe mos e lejo që ajo të të verë përfund. Vendos të luftosh. Ki kurajë dhe synime të kthjellëta dhe shpejt do ta shohësh që do të fitosh mbi jetën.
Shumë gjëra janë ende të paqarta për mendjen tënde të re, dhe mua s’më mbetet më kohë të të shpjegoj ato për të cilat ti ende dëshiron të më pyesësh. Një ditë kur të rritesh, do të vrasësh mendjen pse nëna jote që të desh aq shumë dhe të kishte dhuratën e saj më të çmuar, e drejtoi jetën e vet kaq çuditshëm.
Mbase atëherë do t’i gjesh një përgjigje të drejtë kësaj pyetjeje, një përgjigje ndoshta më të mirë se kjo që të jap unë sot. Natyrisht, ti do të jesh në gjendje ta zgjidhësh korrektësisht dhe me vërtetësi, duke mësuar gjithnjë e më shumë. Jo vetëm prej librave, por edhe prej njerëzve. Mëso prej çdokujt, s’prish punë nëse ata janë të rëndësishëm apo jo!
Çaj përmes botës me sytë hapur, dhe mos u merr vetëm me brengat dhe problemet e tua, por edhe me shqetësimet, interesat dhe përgjërimet e të tjerëve. Kurrë mos mendo që diçka s’të përket ty gjithashtu! Jo, gjithçka duhet të të interesojë dhe ti duhet të reflektosh rreth çdo gjëje, duke i krahasuar fenomenet individualisht. Njeriu nuk jeton veçmas botës; ekziston një lumturi e madhe, por edhe një përgjegjësi e pakufi. Në radhë të parë, detyra jote duhet të jetë që të mos qëndrosh dhe të mos veprosh ndarë nga të tjerët, por t’ju bashkohesh nevojave dhe qëllimeve të tyre.
Kjo s’do të thotë të humbasësh në turmë, por ta dish që edhe ti je pjesë e gjithësisë dhe ta mbartësh më të mirën tënde në atë bashkësi. Nëse e bën këtë gjë, ti do të arrish të kontribuosh në qëllimet e përbashkëta të shoqërisë njerëzore. Mbaje parasysh mirë këtë parim, më shumë seç e bëra unë dhe gjithnjë afroju jetës pozitivisht.
Ruaju prej kontradiktave boshe por jo prej çdo lloj kontradikte, sepse unë besoj që njeriu duhet t’i rezistojë së ligës. Por që të jesh me të vërtetë person me vlera, duhet që në çdo rrethanë të mësosh të dallosh floririn safi nga xhinglat. Sigurisht është vështirë, se xhinglat shpesh herë shkëlqejnë e të magjepsin. Po të rrëfej fëmija im, se shpesh në jetë jam magjepsur nga xhinglat. Ndonjëherë madje shkëlqenin aq shumë, saqë unë e lëshoja floririn e vërtetë nga dora dhe marrosesha pas xhinglave kallpe.
E di që të organizosh mirë shkallën e vlerave të tua duhet jo vetëm ta njohësh veten mirë e të jesh e prerë në gjykimin e karakterit tënd, por të njohësh në veçanti të tjerët, të njohësh sa më shumë historinë e botës: të kaluarën, të tashmen, dhe zhvillimet e së ardhmes. Pra, me pak fjalë: të zbulosh, të kuptosh. Mos i mbyll veshët në asnjë mënyrë para asgjëje; dhe as mos i përjashto mendimet dhe opinionet e cilitdo që të ka prekur a ndoshta të ka lënduar thellë. Vëzhgo, mendo, kritiko, po, po, kritiko sidomos veten, dhe mos ki turp të pranosh një të vërtetë që ti ke arritur ta kuptosh, edhe nëse kohë më parë ti vetë ke deklaruar të kundërtën; mos u bëj kokëfortë në opinionet e tua, por kur ke arritur ta konsiderosh diçka si të drejtë, atëherë ji aq e vendosur sa të mund të luftosh e të vdesësh për të. Siç ka thënë Wolker : “Vdekja nuk është e frikshme! Vetëm mundohu të shmangësh vdekjen e ngadaltë, e cila ndodh kur dikush e gjen veten të shkëputur nga jeta e përditshme e të tjerëve…”
Ti do t’i hedhësh rrënjët e tua aty ku fati ka vendosur për ty të jetosh. Ti duhet ta gjesh rrugën tënde. Kërkoje atë e pavarur dhe mos lejo asgjë të të kthejë mbrapsht, as kujtimi i nënës apo babait tënd. Nëse i do ata me të vërtetë, nuk i lëndon aspak kur i vështron me sy kritik – thjesht mos shko në një rrugë të gabuar, të pandershme e që nuk harmonizohet me jetën. Unë kam ndërruar mendje disa herë dhe i kam rishikuar shumë vlera, por ajo që më mbeti si vlerë thelbësore, pa të cilën unë s’mund ta përfytyroja jetën time, ishte liria e ndërgjegjes sime.
Do dëshiroja që edhe ti e vogla bija ime, të mendohesh nëse unë e kisha drejt.
Një vlerë tjetër është puna. Nuk di kë të rendis të parën dhe kë të dytën. Mëso ta duash punën! Cilëndo punë, por njërën duhet ta njohësh shumë mirë dhe tërësisht. Kështu s’do të kesh frikë për asgjë dhe gjërat do të të ecin mbarë. Dhe kurrë mos harro dashurinë në jetën tënde. Nuk e kam fjalën vetëm për boçet e kuqe që një ditë do të çelin në zemrën tënde, dhe nëse fati ta mban anën, do të gjesh një të ngjashëm në zemrën e një personi tjetër me të cilin do ta shkrish jetën.
Po të flas për atë lloj dashurie pa të cilën njeriu s’mund të rrojë i lumtur. Dhe mos e thërrmo dashurinë; mëso ta dhurosh të plotë dhe të vërtetë. Mëso të duash pikërisht ata që inkurajojnë pak dashurinë, e kështu s’do të gabosh. E vogla bija ime Jana, kur ti ta zgjedhësh atë për cilin zemra jote do të digjet, atë që do t’i falësh vërtet veten – kujto babanë tënd! Unë nuk e di nëse do të kesh fatin tim, nuk e di nëse do të kesh fatin të takosh një krijesë aq njerëzore e të mrekullueshme, por zgjidhe idealin tënd sa më afër atij. Mbase ti e vogla ime ke filluar tashmë të kuptosh, mbase tani e kupton deri në dhimbje se çfarë kemi humbur me Atë. Unë ndihem fajtore për atë humbje dhe kjo është më e vështira për t’u përballuar
Ji e ndërgjegjshme për dashurinë dhe sakrificën e madhe që Pepiku dhe Veruska po të dhurojnë. Jo vetëm që duhet t’u jesh mirënjohëse… por duhet t’i ndihmosh, që ta ngrini lumturinë tuaj të përbashkët pozitivisht e në mënyrë konstruktive. Gjithmonë duhet t’u dhurosh atyre më shumë, për të mirën që po bëjnë për ty. Vetëm kështu do jesh në gjendje t’ua shpërblesh mirësinë.
Mësova nga avokati se po shkon mirë me mësime dhe se dëshiron të vazhdosh më lart… U gëzova shumë. Edhe sikur një ditë të të duhet ta lësh shkollën dhe të punosh për të mbajtur veten, mos ndal së mësuari dhe së studiuari, nëse vërtet do që t’ia arrish qëllimit tënd. Do të kisha dashur që të bëheshe doktoreshë – të kujtohet kur kemi folur për këtë gjë? Natyrisht ti do të vendosësh vetë drejtimin në jetë, edhe rrethanat gjithashtu. Por, nëse një ditë qëndron në traditën e “alma mater”, dhe sjell në shtëpi jo vetëm diplomën e mjekësisë, por edhe aftësinë e vërtetë për t’u dhuruar njerëzve ndihmesën si mjeke, atëherë o e vogla ime nëna jote do të jetë e lumtur pa masë.
Megjithatë nëna jote do të jetë… vërtet e lumtur, s’ka rëndësi ku qëndron ti, nëse je tek salla e operacionit, apo tek… një torno; tek djepi i fëmijës, apo tek tavolina e shtëpisë, mjaft që ta bësh punën me shkathtësi, ndershmëri e përkushtimin e gjithë qenies tënde. Atëherë do të jesh e suksesshme. Mos u bëj kërkuese ndaj jetës, por ki gjithnjë qëllime të larta. Ato nuk e përjashtojnë njëra-tjetrën, sepse ajo që unë e quaj kërkuese janë ato nevojat dhe nocionet egoiste. Mos u jep rrugë atyre! Kuptoje që në saje të fatkeqësisë dhe brengës që të ka ndodhur ty, Vera, Pepicek, gjyshja dhe gjyshi… e shumë të tjerë do të përpiqen të të japin gjithçka kanë, ndoshta edhe atë që s’janë në gjendje ta përballojnë.
Ti jo vetëm që s’duhet të pretendosh prej tyre, por duhet të mësosh të jesh sa më modeste. Nëse mësohesh me këto gjëra, s’do të jesh e pakënaqur pse të mungojnë sendet materiale. Ti s’e merr dot me mend sa i lirë ndihet njeriu kur e mëson veten me thjeshtësi… e jo si ai që fiton epërsi ndaj të dobëtit, sa më i sigurt dhe i fortë që ndihet. Unë vërtet u përpoqa ta bëj vetë këtë gjë, por nëse ti mund t’i dyfishosh fuqitë e tua, përgatit veten me guxim për qëllime të larta…
Lexo shumë dhe mëso gjuhë të huaja. Në këtë mënyrë do të zgjerosh horizontin e jetës dhe do ta pasurosh përmbajtjen e saj. Ka qenë një periudhë në jetën time kur lexoja me etje gjithçka; dhe më pas kohë të tjera kur puna s’më lejonte as të merrja në duar libër tjetër, veç literaturës profesionale. Oh ç’mëkat! Këtu, këto muajt e fundit kam lexuar plot, edhe libra që me gjasë s’do të më interesonin po të isha jashtë, por është detyrë me rëndësi të madhe të lexosh çdo gjë me vlerë, ose së paku sa të jetë e mundur. Në fund të kësaj letre do t’i shkruaj titujt e librave që kam lexuar muajt e fundit, e bindur se do të më mendosh mua kur t’i lexosh ato…
E tani diçka rreth trupit tënd. Jam e gëzuar që merresh me sport. Vetëm bëje në mënyrë sistematike. Unë mendoj se duhet të kryesh ushtrime ritmike, dhe po të kesh kohë, gjithashtu pak gjimnastikë të mirë sistematike. Dhe këto pesëmbëdhjetë minuta çdo mëngjes! Më beso, po të merresh seriozisht, do t’i kursesh shumë bezdi dhe përmasa të pakëndshme shtatit tënd. Kjo është e mirë, sepse të përgatit vullnetin dhe këmbënguljen.
Gjithashtu kujdesu rregullisht për pamjen e fytyrës – nuk e kam fjalën për make-up, mos o Zot, por për kujdesin e përditshëm sanitar. Dhe duaji qafën dhe këmbët, siç do fytyrën dhe buzët e tua. Një furçë duhet të jetë shoqja jote e mirë, çdo ditë, dhe jo vetëm për duart dhe këmbët; përdore në çdo cep të lëkurës. Alkooli Salicyl dhe Fennydin, aq mjafton për bukurinë, e pastaj ajër dhe diell. Por për këtë do të gjesh këshilltare më të mira sesa unë…
Fotografia jote më tregoi stilin e ri të flokëve! Duken bukur, por a s’ndihesh keq kur e fsheh ballin tënd të bukur? Gjithë kjo zonjushë në fustan balloje! Vërtet dukeshe mrekulli, por sytë e nënës tënde vunë re një gabim, që mund të jetë pasojë e mënyrës së fotografuarit. A nuk ishte dekolteja pak si shumë e ekspozuar për një gjashtëmbëdhjetëvjeçare?
Më vjen keq që unë s’e kam parë foton e palltos tënde të re. Mos ke përdorur manshetat e tezes si jakë të pellushit? Mos u pispillos, por kur të jetë e mundur, vishu me kujdes dhe me thjeshtësi. Dhe mos vish këpucë derisa harku të të drejtohet poshtë në thembër. A je duke i veshur me shollë nga brenda? Po me gjëndrën tiroide si je? Këto pyetje natyrisht s’kanë nevojë për përgjigje, janë thjesht sa për kujtesë nga ana ime.
Në burgun e Leipzig-ut lexova një libër; letrat e Maria Theresa-s drejtuar vajzës së saj Marie Antoinette-s. Më bëri shumë përshtypje mënyra se si kjo sunduese e tregoi veten e saj në të qenit praktike dhe femërore në porositë e saj për të bijën. Ky ishte një libër origjinal gjerman dhe s’e mbaj mend emrin e autorit. Nëse të bie ndonjëherë ta shohësh atë libër, kujtohu që atë kohë më qe mbushur mendja top të të shkruaja edhe ty letra të atilla rreth përvojave dhe porosive të mia. Fatkeqësisht gjithçka mbeti një dëshirë.
Janinkë, të lutem kujdesu shumë për gjysh Kralin dhe gjyshe Horakovan. Tani më shumë se kurrë zemrat e tyre të mplakura kanë nevojë për pak ngushëllim. Shko shpesh tek ata dhe lëri të flasin për rininë e babait dhe nënës tënde, kështu mund t’i ruash në kujtesë për fëmijët e tu. Vetëm kështu një individ bëhet i pavdekshëm; dhe ne do vazhdojmë në ty dhe të tjerë në gjakut tënd.
Edhe diçka tjetër – muzikën. Unë besoj se duhet t’i shfaqësh mirënjohjen gjyshit Horak për pianon që të dhuroi duke e praktikuar seriozisht dhe se do t’ia dalësh me sukses në atë që Pepiku dëshiron aq shumë: ta shoqërosh kur ai luan me violinë o violë. Të lutem, bëja këtë nder. Unë e di që atij do t’i bëhet shumë qejfi dhe do të jetë vërtet diçka e bukur. Dhe kur të luani bashkë, luaj arien nga Martha: “Trëndafili im, ti lulëzon atje në kodër…”, dhe pastaj: “Fli princi im i vogël” nga Mozart; edhe të preferuarën e tët eti “Nën dritaren tënde…” të Chopin-it. Ti do t’i luash për mua, apo jo? Unë do të jem përherë duke të të dëgjuar…
Vetëm diçka ta theksoj. Zgjidhi miqtë me kujdes. Ndër të tjera, mos harro se çdonjëri prej nesh kushtëzohet edhe nga njerëzit me të cilët shoqërohet. Prandaj përzgjidhi me shumë kujdes ata. Ji e vëmendshme në çdo gjë dhe dëgjo opinionet e të tjerëve për shoqet e tua pa thënë asgjë.
Nuk do ta harroj kurrë letrën tënde të dashur (sot mund të ta them) dikur një mbrëmje që e kishe ngjitur në jastëkun tim, tek e cila më kërkoje ndjesë kur të zura për herë të parë te porta, në shoqërinë e një vajze dhe një djali. Ti më shpjegove atë kohë sa e domosdoshme ishte që të kishe një rreth shoqëror. Mbaje rrethin tënd vajzë e vogël, por me njerëz të mirë e të ndershëm. Dhe konkurroni mes njëri-tjetrit në çdo gjë të mirë. Vetëm të lutem mos ngatërro pasionin e të rinjve në pranverë me dashurinë e vërtetë. Më kupton, apo jo? Nëse jo, teze Vera do të të shpjegojë çfarë dua të them.
Kështu pra, o vajza ime e vetme, o e vogla ime Jana, o jetë e re, o shpresa ime, o falja ime e ardhshme, jeto! Kape jetën me të dyja duart! Deri në frymëmarrjen time të fundit, unë do të lutem për lumturinë tënde, fëmija im i shtrenjtë!
T’i puth flokët, sytë dhe buzët, të përkëdhel dhe të mbaj në krahët e mi (vërtet të mbajta në krahë kaq pak). Unë do të jem përherë me ty. Po e mbyll këtë letër, duke e nxjerrë nga kujtesa poemën që yt atë e shkroi për ty, në burg, në vitin 1940…”.(Nga Filozofia.al)/ KultPlus.com
2. Pandemia, ‘Kafiqi’[1] – a jemi përballë kotësisë së vlerave tona?
Pandemia e virusit COVID është sigurisht fenomeni më tragjik dhe më shënjues i kohës sonë. Që nga koha e murtajave dhe e kohërave biblike. Kjo ka nxjerrë në sipërfaqe tërë vlerën, apo hiç më pak se kotësinë e jetëve tona. Që prej shkollës, në religjione, e deri tek luftërat si ajo e këtyre ditëve në Afganistan ndërmjet dy palëve terroriste (ISIS dhe Talebanët) ngjajnë të parëndësishme përballë pandemisë. Dhe, së paku deri në tërheqje të pandemisë, asgjë nuk ka kuptim dhe asgjë nuk është e sigurt.
Mund të duket e pandjeshme, dhe edhe e pakuptimtë, por në të vërtetë, siç edhe na mëson historia jonë kosovare gjatë tragjedive tona, vlerat dhe jeta që e bëjmë mund të shpërfaqen krejtësisht të kota. Në këtë, ‘Kafiqi’, jo si ekonomi, apo hedonizëm, por aq më shumë si sociologji, është një prej shenjave dhe problemeve që e ka nxjerrë në pah krejt vlerën apo kotësinë e kësaj jete që e jetojmë.
Andaj, po ia shtojmë jetës në pandemi edhe krahasimin e kësaj tragjedie me ‘kafiqin’! Çka del nga jeta e natës, nga hedonizmi, dhe nga socializimi në ‘kafiq’? Del aq e qartë se ‘Kafiqi’ mund të jetë të dyja: 1. kulturë dhe shpirt, sociologji libertine (lexo: e pa/nevojshme); 2. Apo një domosdo e jetës, së paku nën ankthin e tranzicionit global të sociologjisë dhe psikës së njerëzimit!!
Por, ‘kafiqi’ apo ‘kafeneja’, qysh prej lindjes dhe burimit të tij/saj (që nga kohërat e kafenesë në shoqëritë Islame), tregojnë se njeriu ka qenë në ankth. Në ankth për shkak të hapjes së botës dhe takimit e kalimit të njerëzimit në të vetëdijshmen përkundër shpirtërores dhe të pavetëdijshmes. Duke qenë se vetëdija nuk ka ekzistuar, por e tëra ka qenë një shpirtërore!
“Kafiqi” në të vërtetë është gjurmë e rikthimit të libertines, të para – religjiozes, dhe të asaj që njihej e njihet p.sh. si dioniziane. Si mund të jetë kjo e vërtetë: çdo prezencë e jona, çdo prezente e jona, në të vërtetë është kompleks i të kaluarës dhe të tashmes. Nuk ka një prerje ndërmjet kohës së kaluar dhe asaj të tashmes. Nuk ka një të tashme të cilën mund ta jetojmë pa gjurmët e vetë të kaluarës brenda saj. Që, mund të merret shembull, dëshmohet prej mbijetesës së instinktit e deri tek parakja brenda nesh, dhe ende aktuale dhe ende të gjalla. E deri tek rikthimi hedonizmit dhe të epshit trupor si obsesion në tërë njerëzimin, që prej Hip Hop e deri tek presidentët “pazarxhi” e “body buildera”!
Apo të ktheemi prapa në kohë dhe të marrim shembull po ashtu edhe ankthin e shoqërive të tëra të njerëzimit ndaj vetë kafes si konsum, e kjo si inicim i kafenesë. Derisa në shoqëritë Islame, dhe më vonë në vendet latine, kafeneja ishte përhapur në mënyrë masive, në vendet skeptike dhe më konservative të kësaj kohe, si në Angli e tutje, kafja pikërisht, ishte shpallur pije e djallit, dhe, pikërisht në këto shoqëri nuk është konsumuar dhe as nuk ka pasur kafene deri në kohërat moderne. Në të vërtetë prej këtu lind dhe dallimi, apo thënë saktë, versioni i ‘kafiqit’ si Pub, Bar e Klub në këto vende, etj. Fenomen, që paradoksalisht, më tutje në kohë kalon në të kundërtën: derisa në shoqëritë perëndimore përhapet ‘kafiqi’ dhe versionet e tij, në shoqëritë Islame kjo kalon në mëkat dhe në gjynah! (sigurisht, kjo ndodhë me përfshirjen e alkoolit në këto fenomene sociologjike. Por, shih paradoksin, po e njëjta, pra rakia, ka buruar dhe është përhapur nga vetë shoqëritë Islame, si ushtritë otomane!).
Për të hapur më tutje këtë çështje, mund të themi se qoftë edhe vetë pandemia është rikthim, ringjallje, dhe gjurmë e të kaluarës brenda nesh! Është gjurmë edhe e pandjeshmërisë së njeriut (në instinktiven e tij, në trashëgiminë e tij të parakes) ndaj tërë asaj që është tjetër prej tij; dhe edhe gjurmë e pafuqisë dhe pandihmshmërisë së njeriut në raport me tokën (jo botën, bota duke qenë sajesë e ndërtim i yni!). Është gjurmë e të kaluarës kur njeriu ishte i vetëdijshëm për pafuqinë e tij, përkundër megalomanisë së njeriut në të sotmen që e sheh veten omnipotent ndaj tokës! Është gjurmë e të kaluarës në të tashmen tonë, si përkujtim i vdekshmërisë së njeriut, vdekjes, dhe ankthit ndaj vdekjes.
Në të vërtetë, trupat e vdekur të më të afërmeve tanë kthyer nga spitali mbyllur hermetikisht dhe varrosur pa u “pjekur në ndarjen e fundit”, janë dëshmi e shndërrimit të jetës, përkujtimit se nuk jemi dhe aq “mbi tokë e botë”.
Por, kjo ka lindur problemin dhe dhembjen globale, atë të pamundësisë së socializimit, vazhdimit të sociologjisë dhe të zbutjes së ankthit përbrenda këtyre. Gjë që, pavarësisht dhe edhe duke përfshirë dhembjen e tragjedisë që po shkakton pandemia, të bën të pyetesh nëse lëvizja “no lockdown”, nëse ‘Kafiqi’, nëse fenomeni sociologjik në fjalë, është vetëm pyetje e ekonomisë dhe mbijetesës në qytete të mëdha si Prishtina, apo është fenomen libertin dhe mundemi edhe pa ta. Në të vërtetë, nëse ‘kafiqi’ është vetëm zakon i ngulitur i cili përballë tragjedisë së pandemisë është vetëm kulturë, vetëm vetëdije përballë ankthit të vdekjes, apo përballë pandjeshmërisë së natyrës e tokës ndaj njeriut!!
A na duhen ‘kafiqat’ në pandemi? Kjo pyetje fare nuk ka të bëj me ekonominë! Kjo pyetje ka të bëj me shpirtëroren dhe me njerëzoren, humanizmin dhe aftësinë e njeriut që në ‘kafiq’ të kalojë dhe zbutë ankthin e një hataje si kjo pandemi. Dhe më tutje, a është më me rëndësi shoqërimi (socializimi), apo ekonomia e shëndetit?
Sigurisht, nuk ka një përgjigje, dhe nuk ka një kontroll, dhe as nuk ka një zgjidhje. Ka vetëm njerëzore, dhe nevojë të njeriut për njeriun. Nuk ka as kuptim dhe as që duhet të nxirret një kuptim, derisa jemi dëshmitarë të pafuqisë së njeriut në përmasa globale, apo tashmë duke përfshirë edhe jetët e fëmijëve në rrezik. Dhe nuk ka as parashikim, as mundësi kontrolli, të pandemisë por as edhe të nevojës njerëzore, posaçërisht brenda një tragjedie si kjo që po e kalojmë.
18 persona të vdekur në një ditë. Sa milion të vdekur gjatë tërë kësaj kohe. Po ta shikonim para se të ndodhte, apo edhe pasi që të kalojë pandemia, sepse do të kalojë një ditë, do të paralizoheshim nga frika. Jemi brenda një hataje të papërsëritshme në historinë e njerëzimit. Por brenda jemi të pandashëm, e edhe të pafuqi. Cila është më e rëndësishme, jeta e njeriut, apo shpirti i tij, sigurisht nëse shpirti i njeriut është vetë shoqëria dhe dashuria ndaj njëri tjetrit të cilat nuk bëjnë pa tjetrin, pa vendin ku këto shprehen e përjetohen – ‘kafiqin’.
[1] Kjo shprehje është përdorur me qëllim. Arsyeja dhe qëllimi i kësaj shprehje në këto shkrime shpjegohet në pjesët e radhës! / KultPlus.com
Në mbledhjen e parë të qeverisë, Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama ka bërë me dije se dy medalistet e Lojërave Olimpike nga Kosova Distria Krasniqi dhe Nora Gjakova do të jenë pjesë e Forcave të Armatosura të Shqipërisë.
Sipas Ramës, ato kanë shprehur dëshirën për të qenë pjesë e FA. Gjithashtu, kreu i qeverisë tha se janë duke punuar me ministrin e Mbrojtjes për të krijuar një njësi të kampionëve Të Forcave të Armatosura, transmeton KultPlus.
“Vendimi tjetër i rëndësishëm është vendimi për përfshirjen në strukturat e FA të dy fituesve të medaljeve të arta, shqiptaret nga Kosova Distria Krasniqi dhe Nora Gjakova që kanë arritur diçka që është e jashtëzakonshme. Kanë shprehur dëshirën që ti bashkohen Forcave të Armatosura të Shqipërisë. Dhe me ministrin e Mbrojtje jemi duke punuar që në FA të krijohet një njësi speciale e kampionëve që meritojnë gjithë jetën të trajtohen me një status të veçanta. Të jenë aty shembulli rrezatues por edhe mentorët e të rinjve me uniformë,” deklaroi Rama. /abcnews/ KultPlus.com
Të kam dashur gjithnjë në heshtje duke peshuar hendekun e asaj dashurie e t’asaj heshtjeje, e mandej, edhe kur i shkruam shoshoqit kujdesi printe dorën time që çdo kuptim të gjendej veç në hapësirat e bardha, e prapëseprapë ndihesha i pështirë a thua se aluzioni më i pakuptueshëm kullonte jargë lypsari. Kurrë në asnjë rast s’dyshova se ti e dije gjersa bashkë zbuluam se kishim jetuar tridhjetë vjet n’lajthitje ti duke shpërfillur unë duke pandehur e atëherë një gjë u qartësua që memecit veç rrahja e zemrës i shungullon. / KultPlus.com
Marrëdhënia midis muzikës dhe kujtesës është e fuqishme. Muzika ngjall emocione të fuqishme që më pas sjellin kujtime. Kur dëgjojmë një pjesë muzikore të viteve më parë, duket se udhëtojmë përsëri në atë moment. Ne mund të ndiejmë gjithçka sikur të ishim atje.
Kujtesa jonë afatgjatë mund të ndahet në dy lloje të dallueshme, përkatësisht në kujtesën e nënkuptuar dhe atë eksplicite. Kujtesa e qartë është një kujtim i qëllimshëm, i ndërgjegjshëm i së kaluarës. Ajo përfshin gjëra të tilla si mësimi i teksteve shkollore ose kujtimet eksperimentale, gjëra që duhet të ndërgjegjësohen me vetëdije.
Kujtimet e nënkuptuara janë kujtimet tona të pavetëdijshme dhe automatike. Për shembull, kur luajmë një instrument muzikor, ose kur këndojmë fjalët e një këngë, kur dikush kujton fjalët e para. Një pjesë e madhe e kujtesës zë vend në mendjen e pavetëdijshme.
Kujtesa eksplicite zbehet në mungesë të rikujtesës/përsëritjes, ndërsa kujtesa e nënkuptuar është më e qëndrueshme dhe mund të zgjasë një jetë edhe në mungesë të praktikës së mëtejshme. Sistemet eksplicite të kujtesës dëmtohen nga kushte të tilla si sëmundja e Alzheimerit.
Kujtesa e nënkuptuar mund të formohet duke dëgjuar në mënyrë pasive muzikën në sfond. Ne madje mund të zhvillojmë një preferencë për pjesë të caktuara muzikore thjesht sepse ato janë luajtur vazhdimisht në sfond. Ky fenomen psikologjik njihet si efekt i thjeshtë ekspozimi. Njerëzit kanë tendencë të pëlqejnë më shumë atë që është më e njohur.
Kujtesa e nënkuptuar është një formë e kushtëzimit klasik. Një ngjarje, një emocion dhe një këngë lidhen përmes kujtesës së nënkuptuar. Kur një pjesë muzikore shoqërohet me një ngjarje shumë emocionale, mund të jetë një sugjerim efektiv për të rikthyer emocionin e fortë që u ndje në atë moment. Për shembull, kënga “Candle in the Wind” shpesh shoqërohet me princeshë Dianën sepse Elton John e interpretoi atë në funeralin e saj.
Kujtimet e stimuluara nga muzika shpesh vijnë nga periudha të caktuara të jetës sonë. Shumica e njerëzve kanë tendencë të raportojnë tepër kujtime nga koha kur ishin 10 deri në 30 vjeç (Jakubowski et al, 2021). Psikologët e kanë quajtur atë “përplasje të kujtesës”.
Muzika është një nga mënyrat e pakta për të depërtuar në trurin e Alzheimerit. Ata që vuajnë nga demenca mund të marrin kujtime të gjalla duke dëgjuar këngë që kanë dëgjuar kur ishin të vegjël. Megjithë humbjen e thellë të kujtesës dhe madje edhe humbjen e njohurive se kush janë, individët me demencë shpesh tregojnë një kujtesë të jashtëzakonshme për muzikën. Hulumtimet tregojnë se muzika e përzgjedhur vetë mund të shkaktojë kujtime pozitive tek ta. Ky shembull mjafton për të shpjeguar fuqinë që muzika ka tek kujtesa.
Me pak fjalë, muzika mund të ndihmojë në zhbllokimin e kujtimeve jo-muzikore dhe promovimin e komunikimit tek të rriturit e moshuar me sëmundjen Alzheimer. Të kujtosh nuk është gjithmonë e lehtë, por është më e lehtë nëse ka një këngë për atë moment. Dëgjimi i një pjese muzikore që është luajtur shumë gjatë një ngjarjeje të rëndësishme të jetës, të tillë si një martesë ose funeral, mund të shkaktojë një përvojë emocionale nostalgjike. /psychologytoday/ KultPlus.com
Tradita e karnavaleve e mbushi Beratin mbrëmjen e djeshme me ngjyra e atmosferë festive, ndërsa nxënës të shkollave 9-vjeçare por edhe fëmijë të kopshteve rikthyen paradën e karnavaleve.
“Faleminderit fëmijë, të rinj e të rritur që na e bëtë këtë mbrëmje kaq madhështore veshur me maska e kostume të mrekullueshme. Faleminderit Giz Albania dhe RDA Berat për bashkëpunimin”, u shpreh me këtë rast, kryebashkiaku i Beratit, Ervin Demo i cili solli edhe momente nga ky aktivitet.
Kanë qenë pikërisht fëmijët e kopshteve dhe shkollave 9-vjeçare të qytetit,të cilët nën maskat e personazheve më të dashura dhuruan një shfaqje të vërtetë që zgjati për disa orë në pedonalen e qytetit.
Nën rolin e personazheve të botës së tyre,fëmijët beratas ofruan pjesë të ndryshme artistike, duke përcjellë mesazhe për bashkëmoshatarët dhe të rriturit.
Aktiviteti ishte pjesë e kalendarit të bashkisë së Beratit, për të gjallëruar jetën kulturore dhe artistike në qytetin muze, të mbrojtur nga UNESCO. /atsh/ KultPlus.com
Ikona gjeorgjiane e shahut, Nona Gaprindashvili, ka ngritur një padi për shpifje kundër Netflix duke i kërkuar pesë milionë dollarë dëmshpërblim me pretendimin se është portretizuar gabimisht në hit-serialin, “The Queen’s Gambit”, transmeton KultPlus.
Padia i referohet një sekuence në episodin përfundimtar të dramës e cila thotë se Gaprindashvili, tani 80 vjeçe, nuk kishte garuar kurrë kundër burrave.
Dokumenti thotë se deri në vitin 1968, viti në të cilin është vendosur episodi, ajo ishte përballur me të paktën 59 lojtarë meshkuj.
Netflix tha se pretendimi nuk kishte ‘asnjë meritë’.
Kompania tha se kishte ‘vetëm respektin më të madh’ për Gaprindashvili dhe ‘karrierën e saj të shquar’, por se ‘do ta mbronte me forcë rastin’, transmeton tutje KultPlus.
“The Queen’s Gambit” është i bazuar në romanin e vitit 1983 nga Walter Tevis dhe fokusohet në një shahiste imagjinare të quajtur Beth Harmon, të luajtur nga Anya Taylor-Joy. Seriali u publikua vitin e kaluar, duke u bërë ajo që Netflix e përshkroi si ‘seriali i kufizuar me shikueshmërinë më të madhe ndonjëherë”.
Në episodin e fundit, ajo luan kundër një shahisti rus të quajtur Viktor Laev, në Moskë. Në këtë skenë, prezantuesi thotë: “E vetmja gjë e pazakontë te ajo është gjinia, madje edhe kjo nuk është unike në Rusi. Kemi Nona Gaprindashvilin, ajo është kampione e botës për femra dhe nuk është ndeshur kurrë me burra”.
Nona thekson në padi se ngjarjet në atë episod zhvillohen në vitin 1968. Deri në atë vit, ajo ishte ndeshur me 59 meshkuj, duke mundur 28 prej tyre në një simultane shahu. Në padi pretendohet se historia e serialit është një version i përshtatur i jetës së Gaprindashvilit.
Lidhur me këtë, Netflix nga ana tjetër e ka hedhur poshtë, duke thënë se nuk ka asnjë bazë.
“The Queen’s Gambit” është shikuar në më shumë se 62 milionë familje në 28 ditët e para pas publikimit, sipas Netflix. Ajo fitoi dy çmime në “Golden Globes” të këtij viti dhe ka fituar 18 nominime në “Emmys Awards”, të cilat do të mbahen këtë fundjavë. / KultPlus.com
Një botim i parë i setit Frankenstein të Mary Shelley vendosi një rekord të ri botëror për një vepër të shtypur nga një grua, pasi u shit në ankand për 1.17 milion dollarë.
Kopja me tre vëllime e Frankenstein, e cila mban ende kopertinat e saj origjinale nga printimi më 1818, ishte parashikuar të shitej për 200-300 mijë dollarë nga shtëpia e ankandeve Christie’s, por shitja u mbyll me një ofertë shumë herë më të lartë se kjo, transmeton KultPlus.
Shuma u raportua nga Fine Books Magazine si një rekord i ri botëror për çmimin më të lartë të arritur nga një vepër të shtypur nga një grua.
Christie tha se botimi ishte një nga vetëm 500 të shtypurat në qarkullimin e parë të Frankenstein, dhe kopja e shitur ishte e para që u ofrua në ankand që nga viti 1985. / KultPlus.com
Këngëtari me origjinë shqiptare Ermal Meta ndezi mbrëmë skenën e ngritur në stadiumin “Air Albania” në Tiranë, ku performoi edhe në shqip, një surprizë kjo e përgatitur për publikun shqiptar.
Koncerti i parë që u organizua në stadiumin e ri në kryeqytet erdhi me shumë surpriza, ku kantautorit të njohur iu bashkuan në skenë edhe artistë të tjerë. Elhaida Dani ishte këngëtarja e parë që zotëroi skenën me zërin e saj potent.
Koncerti, i cili ishte falas për artdashësit, u zhvillua në respekt të masave antikovid, ndërsa Ermal Meta performoi 65 këngë, ndër të cilat edhe një këngë në gjuhën shqipe.
Ermal Meta, i cili jeton dhe ushtron veprimtarinë e tij artistike në Itali, u rikthye pas tri vitesh në turin e tij të ri muzikor në Tiranë, me këtë koncert në Stadiumin “Air Albania”.
Pas shumë muajsh pauze prej pandemisë, Ermali vendosi të kryejë turin e tij të parë muzikor. Një turne i cili i jep fund mungesës së koncerteve, por në të njëjtën kohë ka një rëndësi emocionale për këngëtarin prezenca e tij në Shqipëri.
Kantautori italian Ermal Meta ka marrë pjesë në tre edicione të Festivalit të Sanremos, ku në 2018 fitoi edhe çmimin e parë me këngën “Non mi avete fatto niente”, së bashku me këngëtarin italian Francesco Moro.
Ermal Meta ka qenë anëtar i grupit muzikor italian “Ameba4” dhe “La Fame di Camilla”. Pasi kompozoi këngë për disa artistë italianë, ai filloi karrierën e tij solo, duke nxjerrë edhe albumet Umano (2016) dhe Vietato morire (2017) dhe “Non abbiamo armi”, (2018) . Ai ka rrëmbyer edhe çmimin ‘MTV Europe Music Awards’. Në Eurovizion bashkë me Fabrizio Moro u rendit i pesti. /atsh/ KultPlus.com
Ministria talebane e Arsimit urdhëroi nxënësit e shkollave të mesme të ktheheshin në shkollë, por nuk i përmendi fare vajzat dhe Ministria e Grave u shfuqizua.
Punëtorët në kryeqytetin afgan, Kabul, zëvendësuan bordin e ministrisë së grave me komitetin moral të policisë talebane, dhe ish-punonjësit e atij departamenti thanë se nuk kishin më qasje në ndërtesë.
Pllaka e re është shkruar në një përzierje të arabishtes dhe Dariusit dhe lexon “Ministria e Lutjes dhe Promovimit të Virtytit dhe Parandalimit të Zëvendës”, raporton Reuters, transmeton KultPlus.
Ish -punonjësit në ministri thanë se ata u përpoqën të ktheheshin në punë për disa javë, por atyre iu tha që të qëndronin në shtëpi, sipas regjistrimeve të bëra para institucionit. Hyrja në ndërtesë u mbyll të enjten, tha njëra nga gratë.
Kujtojmë se talebanët, të cilët morën pushtetin muajin e kaluar pas tërheqjes së forcave amerikane, më parë sunduan vendin nga 1996 në vitin 2001.
Vajzat nuk lejoheshin të shkonin në shkollë në atë kohë, dhe gratë nuk mund të punonin ose të arsimoheshin.
Ajo imponoi interpretimin e saj të ligjit të Sheriatit, i cili përfshinte kode të rrepta të veshjes, ekzekutime publike dhe fshikullim. / KultPlus.com
Në mes tuaj kam qëndruar e jam duke përvëluar, që t’u ap pakëzë dritë, natënë t’ua bënj ditë.
do të tretem, të kullohem, të digjem, të përvëlohem, që t’u ndrinj mir’ e të shihni, njëri-tjatërin të njihni.
për ju do të rri të tretem, asnjë çikë të mos mbetem, të digjem e të qanj me lot, se dëshirën s’e duronj dot.
unë zjarrit nuk i druhem dhe kurrë s’dua të shuhem, po të digjem me dëshirë, sa të munt t’u ndrinj më mirë.
kur më shihni se jam tretur, mos pandehni se kam vdekur; jam i gjall’ e jam ndë jetë jam në dritët të vërtetë,
unë jam në shpirtin tuaj, mos më kini për të huaj, m’është falurë durimi, andaj po digjem si trimi,
se ma k’ënda t’u bënj mirë, të mos mbeti n’errësirë. jakëni rreth meje rrini, flisni, qeshni, hani, pini,
në shpirt kam dashurinë, pa digjem për njerëzinë, lemëni të përvëlohem, nukë dua më të ftohem,
dua ta djek trupn’ e kretë për atë zotn’ e vërtetë. me zjarr ta djek mushkërinë e të tretem për njerinë,
bashkë me gëzimt të tija të vete te perëndia. unë dua njerëzinë, mirësin’ e urtësinë.
në bëhi shokë me mua, në më doni si u dua, njëri-tjetërin në doni, të paudhë mos punoni.
o zëmëra fluturake, qasju pakë kësaj flake! mase krahët t’i përvëlon, po dhe shpirtin ta shënjtëron.
unë duke përvëluar, njerëzit i kam ndrituar. kam qënë mik me njerinë, andaj i di e më dinë.
gjithë tuajt’ i kam parë, mëm’ e at’ e fis e farë, si tani gjithë i kam ndër mënt, që rrininë më këtë vënt.
edhe sot nër ju ata shoh, se shpirtin e tyre ua njoh, dhe unë si ju jam ndruar e jam përzjer’ e ndryshuar,
pa jam bërë shumë herë zjar e uj’ e balt’ e erë. jam një shkëndijë pej qielli dhe një drudhëzë pej dielli.
edhe ndër qiej fluturonj, edhe brënda në det qëndronj, shumë herë fle në baltë, diku ndodhem dhe në mjaltë
bënem qëngj e kec i pirë, lul’ e bar e gjeth i mbirë. dua shumë fjalë t’u them, po trëmbem mos i bënj ujem. e ku shkruhenë në kartë fjalët’ e gjuhësë zjarrtë? / KultPlus.com
Poezia ‘Interpretimi i natës’ nga Jean-Joseph Rabearivelo
Do të vijë një ditë kur ndonjë poet i ri Do të lexojë vjershat tua të pamundura Për të njohur librat tu Të rrallë si lulet e nëntokës Librat tu të shkruar për disa miq Ai do të të lexojë Në hijen e gjirit Në dritën drithëruese të zemrës së tij përmes së cilës do të rrahë zemra jote
Ai nuk do të të kërkojë Në dallgët e mëdha Plot humbella detare pa rreze dielli As në rërë e as në tokën e kuqe As nën shtigjet e mbuluara me leshterikë Të cilët përhapen në të gjitha anët Deri tek toka e të gjallëve Të verbër e të shurdhër që nga zanafilla e Botës
Ai do të ngrisë kokën Dhe do të kuptojë që në kaltërsinë e qiellit I ngatërruar në yjet dhe në erërat është ngritur varri yt.
