13 mijë e 600 shqiptarë janë arratisur nga Shqipëria në vitët 1944-1990 sipas të dhënave të mbledhura në dokumentet ish Sigurimit të shtetit. Një ekspozitë të çelur për ata që shkelnin kufirin, kujton detyrimet e shtetit për të gjetur eshtrat e atyre që u vranë në kufi dhe nuk kanë varr .
Ndërsa Europa kremtonte fitoren ndaj nazizmit, në 8 maj të vitit 1990, Presidiumi i Kuvendit Popullor, miratoi ndryshime në kodin penal, sipas të cilit kalimi i kufijve nuk përbënte tradhëti ndaj Atdheut. “Pas ndryshimeve të Kodit Penal, Ministria e Brendshme nuk lëshoi asnjë urdhër për ndalimin e hapjes së zjarrit, por kërkoi zbatim në kushte të reja të rregullave të mëparshme. Vrasjet në kufi vazhduan.
Janë 13 mijë e 600 persona që sipas dokumenteve të Sigurimit janë arratisur nga Shqipëria nga 1944 deri në 1990 pa llogaritur ata që ikën me ambasadat apo me anijet. Këta janë pa rënë sistemi akoma. Ka ikje nga Gjirokastra, Saranda, Korça, Kukësi, Vlora, Dibra, Tropoja, Tirana, Erseka, Pogradeci, e Puka”, tha Gentiana Sula, kryetare e AIDSSH.
Deklaratat e kryetares së Autoritetit të Dosjeve u bënë në çeljen e ekspozitës me dokumente mbi “Shkelësit e kufirit” në Jug të vendit, ndërsa u bë me dije se në Ersekë do të ngrihet një memorial për ata që u vranë në përpjekje për t’u arratisur dhe nismën për shtegun e lirisë në kujtim të tyre. Një prej të arratisurve nga vendi, Ethem Fezollari, ndau historinë e tij.
“Unë jam arratisur bashkë me familjen. Jam pjesëtar i familjes me 16 veta që u arratisëm nga liqeni i Pogradecit me një mushama të improvizuar me dërrasa që u bë si varkë.Ne morëm përsipër të iknim. Ishte më e ëmbël vkekja se të jetoje në kushtet e tmerrit”, tha Fezollari.
Dhjetra shqiptarë janë vrarë gajët diktaturës ndërsa përpiqeshin të arratiseshin. Në të shumtën e rasteve trupat e tyre janë varrosur në vende të panjohura dhe familjet ende i kërkojnë./ balkanweb/KultPlus.com
Ambasada e Suedisë në Kosovë, Komuna e Prishtinës dhe Radiotelevizioni i Kosovës do t’ua mundësojnë qytetarëve që natën finale të “Eurosong 2024” ta ndjekin në sheshin “Zahir Pajaziti”, drejtpërdrejt nga Malmo Arena në Suedi.
Të shtunën, duke filluar nga ora 21:00, në amfiteatrin e sheshit mund ti përjetoni emocionet e natës finale nga një ekran gjigant në ambient të hapur.
Ndryshe, edicioni i 68-të i Eurovision Song Contest ka nisur të martën, ku është mbajtur gjysëmfinalja e parë dhe janë zgjedhur 10 vendet e para që shkojnë në finale.
Gjysmëfinalja e radhës do të zhvillohet të enjten në mbrëmje, kur nga 16 konkurrentët do të përzgjidhen për në finale edhe 10 vende të tjera.
Ndërsa finalja e madhe do të zhvillohet në ”Malmo Arena” të shtunën në mbrëmje.
Qendra e Studimit të Arteve pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë organizoi sot lectio magistralis me temë “Con-ri-sonanza” nga prof. dr. Thoma Simaku.
Në këtë aktivitet ishin të pranishëm kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi, zëvendëskryetari Vasil S. Tole, drejtues të seksioneve dhe qendrave albanologjike pranë ASHSH, kompozitorë e artistë, muzikantë, si dhe studentë të arteve.
Veprimtarinë e çeli drejtori i Qendrës së Studimit të Arteve, Stefan Çapaliku, i cili tha se “profesor Simaku vjen nga bota universitare britanike, ku ka kompozuar një listë impresionuese veprash dhe ka një numër të konsiderueshëm çmimesh dhe ekzekutimesh ndërkombëtare”.
Simaku është profesor i kompozicionit pranë The Univesity of New York. Ai ka lindur në Shqipëri në Kavajë më 18 prill të vitit 1958 dhe studioi në Akademinë e Muzikës dhe Arteve të Shqipërisë në vitet 1978-1982. U diplomua për kompozicion në Konservatorin e Tiranës, në vitet 1978-‘82 me prof. Tonin Harapin. Punoi si shef muzike në Shtëpinë e Kulturës në Përmet në vitet 1982-‘85. Më pas, punoi në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve në Tiranë, në Seksionin e Muzikës në vitet 1985-‘91. Në vitin 1991 u largua për studime pasuniversitare në The Univesity of New York, në Angli nga 1991-’96. Me David Blake mbrojti doktoraturën në kompozicion. Në vitin 2000 ai u bë qytetar anglez dhe jeton në New York me familjen e tij. Përveç punës si profesor i kompozicionit në The University of New York në Angli, Thoma Simaku ka një aktivitet mjaft të pasur ndërkombëtar.
Kompozitori Thoma Simaku tha në fjalën e tij se “më është bërë një pyetje se si ka hyrë muzika shqiptare në muzikën tuaj, përgjigjja ime është se muzika shqiptare as ka hyrë, as ka dalë, sepse ajo ka qenë gjithmonë aty brenda meje. Dhe unë nuk kam bërë sforcim, që të organizohem; që në dy ditë të javës do të bëjë muzikë nga jugu dhe pastaj në pjesën tjetër do të bëjë muzikë nga veriu. Ajo që është brenda meje, ajo muzikë me të cilën jam rritur, ajo del natyrshëm, se po nuk doli natyrshëm, atëherë krijimtaria do të bëhet e zorshme”.
Buharaja bëri më tej një paraqitje më të zgjeruar të krijimtarisë së Thoma Simakut, ku kujtoi se veprat e tij janë ekzekutuar në festivalet kryesore në mbarë Europën, në Amerikë dhe Japoni dhe janë pazgjedhur nga juri ndërkombëtare, duke e shpallur atë fitues në të paktën 10 edicione të ISCM Word Music Days dhe janë përfshirë në festivale ndërkombëtare.
Buharaja u shpreh se kompozitori Simaku ka fituar shumë çmime ndërkombëtare, si Çmim Nderi në Konkursin Ndërkombëtar “Personalitet Muzikore 2006”, i organizuar nga Shoqata Alexander Tansman për Promovimin e Kulturës, nën patronazhin e Ministrisë së Kulturës të Polonisë. Vepra e tij ‘Arc-En-Ciel’ Koncert për Violonçel dhe Orkestër është një nga pjesët e zgjedhura nga Juria Ndërkombëtare prej 401 kompozitorëve nga 51 vende që morën pjesë në konkurs. Po ashtu është shpallur ‘Kompozitor i Vitit’, nga Akademia Britanike e Kompozitorëve në vitin 1995. Në vitin 1995 vepra e tij “Epitaph” për Orkestër Harqesh u zgjodh nga Juria Ndërkombëtare në festivalin Ditët e Muzikës Botërore në Gjermani. Më pas veprat e tij kanë përfaqësuar Shqipërinë në festivalet e ISCM të viteve 1999, 2000, 2001, 2003, 2004, dhe më 2005 në Zagreb.
Simaku, shtoi ai, ka kompozuar më shumë se 40 vepra, të cilat janë të botuara në Angli nga University of York Music Press dhe Emerson Edtion.
“Muzika e tij është është transmetuar nga stacione të ndryshme radiofonike si Radio-Franca, BBC-World Service, ABC (Australi), ORF (Austri), dhe stacione të tjera në Evropë, e deri në Japoni dhe Brazil. Vepra që ka krijuar një surprizë të vërtetë për publikun dhe kritikën, është “Soliloquy”. Është vlerësuar, gjithashtu, për elegancën dhe tingullin e ngrohtë “Tri këngët shqiptare” e Thoma Simakut. Është vlerësuar pjesa “Imazhet e Detit” e bazuar në muzikën e filmit “Duaje emrin tënd”, si dhe vepra “Radius për 11 Harqe”, por edhe “La Leggiadra Luna” mbështetur mbi një poemë të poeteshës Safo apo versioni i tij i këngës arbëreshe “Moj e bukura More” për piano, violinë dhe violonçel. Po ashtu është vlerësuar edhe “Ulërima” për orkestër harqesh bazuar në pikturën legjendare të Edvard Munch-it, e cila e pati premierën më 2017-ën, performuar nga Orkestra Koncertore e BBC-së, etj”, tha Buharaja.
Ndërsa bëri prezantimin e CD “Soliloquy”IV, kompozitori Simaku foli për motivet e krijimit.
“Universi nuk prodhon tinguj, prodhon zhurma. Tingujt janë elementë kulturorë, kombinuar me vibrimin në kapakun e hapur të pianofortes që qëndron e heshtur”, tha ai.
Simaku kujtoi se i ishte bërë një pyetje se si kishte hyrë muzika shqiptare në muzikën tij. “Përgjigjja ime është se muzika shqiptare as ka hyrë, as ka dalë, sepse ajo ka qenë gjithmonë aty brenda meje. Dhe unë nuk kam bërë sforcim, që të organizohem; që në dy ditë javës do të bëjë muzikë nga jugu dhe pastaj në pjesën tjetër do të bëjë muzikë nga veriu. Ajo që është brenda meje, ajo muzikë me të cilën jam rritur, ajo del natyrshëm, se po nuk doli natyrshëm, atëherë krijimtaria do të bëhet e zorshme.”
Tole e falënderoi profesor Thoma Simakun për ligjërimin dhe i bëri ftesë për të qenë më afër institucioneve dhe kolegëve shqiptarë, duke e konsideruar shumë të nevojshëm bashkëpunimin me të.
Pas diskutimeve, Stefan Çapaliku e falënderoi kompozitorin Thoma Simaku për bisedën fantastike jo vetëm në planin artistik, por edhe për argumentet teknike./atsh/KultPlus.com
Ambasadori i Kosovës në Gjermani, Faruk Ajeti, është takuar me Sekretarin gjerman të Shtetit për Çështje Federale, Evropiane dhe Ndërkombëtare në landin e Berlinit, Florian Hauer.
Ajeti bëri të ditur se Hauer i ka dhënë mbështetje që një rrugë në qytetin e Berlinit të emërtohet me emrin e presidentit historik, Ibrahim Rugova.
“Diskutuam mbi ide konkrete të bashkëpunimit me theks të veçantë në fushat e politikës, ekonomisë dhe kulturës, për të forcuar më tej marrëdhëniet e shkëlqyera ndërmjet Kosovës dhe Gjermanisë. Falënderoj Sekretarin e Shtetit Hauer për mbështetjen e tij që një rrugë në qyetin e bukur të Berlinit të emërtohet me emrin e Presidentit Rugova”, shkroi Ajeti.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku ka bërë të ditur se janë ndarë tre milionë euro për restaurimin e Muzeut Kombëtar të Kosovës.
Ministri Çeku ka thënë se Muzeu do t’i nënshtrohet restaurimit të përgjithshëm, me fokus në konsolidimin e kushteve të deposë.
“Vlera që kemi ndarë për këtë ndërhyrje kapitale është tre milionë euro. Krahas restaurimit, gjatë periudhës sa Muzeu do të qëndrojë i mbyllur, do të bëhet edhe rikonceptimi dhe përditësimi i ekspozitave të përhershme” thuhet në shkrimin e Ministrit Çeku në facebook./KultPlus.com
Në një mbrëmje kushtuar romanit të tij të fundit, në Prishtinë, Gani Mehmetaj tha se “Lufta e Pengjeve” po përkthehet në gjuhën frënge dhe atë kroate. Shkrimtari, gazetari e kineasti tha gjithashtu se do të aplikojë për mbështetje në Slloveni e Kroaci për ta realizuar subjektin në një film artistik mbi luftën në Ballkan. Ai tha se filma mbi këtë temë dhe me optikën që ofron ai, i mungojnë rajonit. Mehmetaj tha se nuk përpiqet të bëjë propagandë përmes letërsisë e as përmes kinemasë së tij.
Një vit pas botimit të këtij libri, autori po përgatitet të sjellë, së bashku me UET PRESS, romanin “Muri i Heshtjes”, një rrëfenjë mbi luftën dhe dashurinë
E pat shkruar fillimisht në formën e një skenari filmi. Me përvojë të gjatë si kineast e njihte nevojën e një filmi të tillë në Ballkanin e pas shpërbërjes së federatës jugosllave që pasoi me luftëra të përgjakshme e krime…Konflikti i tetë ushtarëve, prej tetë kombësive të ndryshme në ushtrinë jugosllave, të pozicionuar në një humbëtirë sllovene prapa diellit u pëlqye fort nga qendrat kinematografike të Sllovenisë e Kroacisë, të cilat shprehën vullnetin ta mbështesnin financiarisht produksionin sapo vendi origjinal, Kosova, të merrte përsipër financimin me pesëdhjetë për qind. Për fat të keq, Ministria e Kulturës së Kosovës nuk e mbështeti dhe kineasti e humbi të drejtën për ta nisur filmin, në një mënyrë ironike pasi atë kohë kryente edhe funksionin e drejtorit të “Kosova Film”.
Duke parë pengesat dhe pamundësitë financiare për të realizuar një film me atë skenar, Gani Mehmetaj nuk u ndal duke gjetur një formë të re: e shkroi si një dramë me titullin “Nata e Fantazmave”.
Më 2023-shin vendosi ta çojë edhe më tej, duke e sjellë si roman me titullin “Lufta e Pengjeve”, të cilin e botoi në logon e shtëpisë botuese UET Press.
Një vit më vonë, më 6 maj të këtij viti, i kushtoi romanit një mbrëmje në Prishtinë duke ndarë përshtypjet mes miqsh, kolegësh, kritikë të artit e letërsisë, lexuesish e dashamirësish, por edhe përfaqësues të besimit katolik e atij ungjillor. Një mbrëmje ku të njohurit ndanë përshtypjet mbi veprat e Mehmetaj dhe që u shoqërua gjithashtu me këngë të vjetra shqipe.
Zbuloi se nuk ka hequr dorë nga ideja fillestare e skenarit, duke ndarë me të pranishmit se vitin e ardhshëm do të konkurrojë sërish në Qendrën Kinematografike të Kosovës, por edhe në Slloveni e Kroaci.
“…në Serbi nuk jam i sigurt që do ta mbështetin, edhe pse jam përpjekur që edhe serbin ta paraqes objektivisht pa anuar nga asnjëra palë. Por, mund të ketë gjëra që nuk u pëlqejnë, ashtu siç nuk u ka pëlqyer libri “Zogjtë e Qyqes” – u shpreh autori Mehmetaj.
I pyetur nga të pranishmit nëse ka pasur përpjekje për t’i përkthyer librat e tij në gjuhë të tjera, për t’i çuar tek lexuesi jashtë hapësirës shqiptare, autori ndau lajmin se “Zogjtë e Qyqes” – roman me të cilin fitoi Çmimin Kadare 2021 – ku historia e luftës në Kosovë rrëfehet me sytë e një koloni serb, para se të përkthehej e botohej në frëngjisht, kroatisht e italisht pati interes edhe nga botues në Serbi.
“Kanë qenë të parët për ta përkthyer në gjuhën serbe dhe përkthyesi ka qenë entuziast, por pastaj botuesi kur e lexoi një pjesë e humbi entuziazmin dhe nuk mora më përgjigje. Ishin përgjigje të flashkëta, me justifikimet e krizës financiare, pastaj heshtën”, shtoi më tej autori.
Gani Mehmetaj tha se aktualisht libri i tij i ri “Lufta e Pengjeve” po përkthehet në gjuhën frënge dhe atë kroate.
“Para pak kohësh, më thirri Nikollë Berisha nga Tuzi – përkthyes i veprave të Kadaresë në gjuhën sllovene e kroate – i kishte pëlqyer romani dhe ishte i sigurt se do të ketë shumë sukses në Kroaci. E po ashtu, përkthyesi francez: fillimisht i propozova të përkthehej romani “Boritë e Apokalipsit”, por kur bënim promovimin në Tiranë dëgjoi për këtë roman [“Lufta e Pengjeve”] tha ta shtyjmë për vitin tjetër atë të parin”. Mehmetaj zbuloi se libri tashmë është përkthyer dhe në Francë do të botohet gjatë vjeshtës.
“Do të përpiqem të jem më i angazhuar dhe do ta bëj film këtë roman. Në ish-Jugosllavi nuk është bërë një film i ngjashëm. Sllovenët kanë bërë pjesërisht, kroatët aksione të caktuara në vende të caktuara kundër ushtrisë serbe, por jo një rrëfim të ngjashëm, as serbët. E kam trajtuar temën pak më ndryshe dhe pos boshnjakëve, të tjerët nuk kanë bërë filma. Serbët kanë filma sesi ne kemi bërë krime ndaj tyre e jo ata ndaj nesh. Është fatkeqësi që ne nuk kemi bërë asgjë, që t’i kundërvihemi një propagande. Unë nuk bëj propagandë as me roman as me film. Dua ta paraqes gjendjen e tillë çfarë ka qenë, pa mbajtur anë e pa qenë i njëanshëm”, u shpreh autori, i cili përveç dimensionit si prozator njihet si publicist e gazetar gjithashtu.
Pastori ungjillor, Artur Krasniqi, i cili drejtoi mbrëmjen kushtuar librin “Lufta e Pengjeve” dhe autorit Gani Mehmetaj vuri në dukje penën prodhimtare të tij. Edhe Don Fatmir Koliqi, prift i kishës së Stubllës e po ashtu autor e kritik letrar e vlerësoi krijimtarinë letrare të Gani Mehmetaj.
Kryeredaktorja e shtëpisë botuese UET PRESS, Suadela Balliu, tha se Mehmetaj nuk lodhet së shkaktuari mbresa te lexuesit me krijimet e tij letrare. Ajo e vlerësoi autorin si penë prolifike të letrave të sotme shqipe dhe ndau me të pranishmit lajmin se shtëpia botuese UET PRESS po punon për librin më të ri të Mehmetajt, titulluar “Muri i Heshtjes” – një roman me nota të realizmit magjik, ku shpalosen dallimet dhe larmitë e bashkësive të ndryshme etnike, fetare e kulturore, të cilët bashkëjetojnë në terrene aspak idilike e shumë të rrëshqitshme të historisë mbushur me luftëra, gjak e kufoma. Përmes familjeve shqiptare, serbe e boshnjake, por edhe me personazhe nga pakica të tjera si ato rome, autori përpiqet të zbardhë krimet nga koha e Luftës së Dytë Botërore, duke gërshetuar në një trill letrar por me pasuri burimore e historike një rrëfenjë për luftën dhe dashurinë.
“Për ne, si shtëpi botuese, të kemi Gani Mehmetaj mes nesh si autor na bën nder. Është një prej autorëve tanë të nderuar me Çmimin Kadare dhe një autor që i bën nder letrave shqipe. Përmes letërsisë së tij, ai përpiqet të edukojë lexuesit për reflektim më të thellë”, u shpreh Balliu, duke ndarë edhe keqardhjen që në Tiranë, si prozator, Gani Mehmetaj është njohur disi vonë.
Duke ndarë përshtypjet si lexuese, Balliu tha se ndonjëherë mjafton edhe një libër i vetëm, si “Lufta e Pengjeve” të të mësojë shumë mbi historinë. “ Sepse, atë nuk ta mëson përmes ngjarjeve e datave të thata, por përmes njerëzve dhe dramave. Me mjeshtëri autori rikrijon një Jugosllavi të tijën, përmes tetë ushtarëve në një kazermë në alpet sllovene. Jo me kot janë prej kombësive të ndryshme. Jo më kot janë njerëz të thjeshtë, arketipa që mbartin cilësimet kulturore të çdo kombi, besëtytnitë, keqkuptimet, urrejtjet për tjetrin. Jo më kot në Slloveni dhe jo më kot në “kazermën prapa diellit”, si një metaforë për ta zbuar larg të keqen, ndërsa ngjarjet janë të vendosura në kohën kur shpërbërja e Jugosllavisë rindez luftërat e vjetra. Përmes këtyre ushtarëve të thjeshtë shkrimtari nis dhe zhvarros plagët e fshehura, që kurrë nuk zunë kore.”
Kryeredaktorja e shtëpisë botuese e cilësoi romanin “Lufta e Pengjeve” si një libër monumental, një libër për njeriun dhe qëndresën, ndërsa vlerësoi se Mehmetaj në letërsinë e tij na ofron të shohim nga dritarja e tjetrit, duke mos mbajtur kahe. “Edhe nëse mund të mos jemi dakord, edhe nëse është e vështirë të falim. E sigurt që ky roman, në çdo rast sjell katarsis”, përfundoi Balliu.
Duke gërshetuar shpërfaqjen si shkrimtar dhe kineast, Mehmetaj iu përgjigj kureshtarëve që donin të dinin nëse fillimisht i mendon romanet si film duke thënë se është autor që mendon me imazhe.
“Unë mendoj me pamje, më imazhe. Edhe kur i bëj shkrimet, punoj me imazhe, së pari i shoh skenat, me të gjitha këndet e kamerës dhe e paraqes në tekst. E mendoj çdo gjë me imazhe. Përpiqem ta thyej ndonjëherë, por mendoj që është më dinamike. Në historinë e filmit botëror, por dhe disa nga shkrimtarët më të mëdhenj të botës thonë se mendojnë me imazhe”, përfundoi autori, i cili e mbylli mbrëmjen duke dhënë autografe për dashamirësit e letërsisë së tij./liberale/ KultPlus.com
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka takuar ish-presidentin amerikan, George W. Bush, gjatë qëndrimit të saj në SHBA.
Presidentja Osmani me këtë rast ka kujtuar frazën e famshme të tij për Kosovën në Tiranë “enough is enough”, e cila konsiderohet si frazë paralajmëruese për pavarësinë e Kosovës.
“”Mjaft është mjaft. Kosova është e pavarur”, është fraza paralajmëruese për pavarësinë e Kosovës, e Presidentit George W. Bush në Tiranë më 2007, e cila do të mbetet e gdhendur në analet e historisë si një afirmim i vendosur i të drejtës së Kosovës për të qenë e pavarur dhe sovrane”, ka shkruar Osmani.
Presidentja Osmani më tej tha se Bush ishte avokues për pavarësinë e Kosovës dhe vazhdon të mbetet një mbështetës i saj.
“Kënaqësi që takova lajmëtarin e pavarësisë së Kosovës, Presidentin Bush, i cili ishte një avokues i vendosur për pavarësinë e Kosovës dhe vazhdon të mbetet një mik dhe mbështetës i popullit të Kosovës”./KultPlus.com
Këngëtarja me origjinë shqiptare Dua Lipa, vitet e fundit i ka kaluar pushimet verore edhe në Shqipëri.
Duket se ylli e shijon bregdetin shqiptar, me bukuritë që ofron, por edhe për ushqimet tradicionale apo shoqërinë e mirë. Shpesh Dua e ka përmendur Shqipërinë dhe Kosovën si dy vende që duhen vizituar, ndërsa në një intervistë me një media amerikane ‘iherartradio’, e pyetur se kush është vendi i preferuar për të kaluar pushimet, ajo u përgjigj: Jugu i Shqipërisë. “Ose Ibiza”, shton më tej .
Videon e ka publikuar edhe ministrja e Turizmit, Mirela Kumbaro, e cila shkruan: “Dua Lipa zgjodhi Shqipërinë si vendin e preferuar për verën 2024.”
Këngëtarja ka luajtur një rol në rritjen e turizmit në vitet e fundit në vend, pasi në postimet e saj të shumta në Instagram, Dua u ka treguar fansave që ndodhet në Shqipëri. Edhe në mundësitë që i jepen në programe të ndryshme televizive, ajo flet për origjininën e saj.
Mbrëmjen e të martës, nisi spektakli europian i këngës “Eurovision Song”, në Malmö të Suedisë. Nën sloganin “Të bashkuar nga muzika”, ishte pikërosht këngëtarja me origjinë shqiptare Eleni Foureira e cila hapi spektaklin.
Shqipëria përfaqësohet nga këngëtrja Besa Kokëdhima, e cila do të prekë skenën e festivalit të njohur mbrëmjen e datës 9 maj. Me këngën “TITAN”, Besa do të jetë e dyta që do të këndojë në mbrëmjen e dytë të gjysmëfinales.
Vetëm 20 shtete do të zgjidhen nga dy gjysmëfinalet për të vijuar më pas në finalen e madhe që do të zhvillohet më 11 maj, të cilat do t’u bashkohen 5 shtetet e përhershme finaliste dhe vendi mikëpritës që është Suedia, shkruan Euro News, transmeton Klankosova.tv.
Organizatorët zyrtarë të eventit kanë realizuar edhe një sondazh, për renditjen e të gjithë pjesëmarrësve të këtij edicioni.
Sondazhi është realizuar me votat e fansave dhe të gazetarëve, kombinimi i të cilave ka nxjerrë dhe një rezultat.
Kështu, Shqipëria, e përfaqësuar nga Besa Kokëdhima me këngën “Titan” renditet në vend të 10-të.
Ka ditë që e kam ndjekur në skenën e teatrit Metropol premierën e dramës “Para perëndimit” ( Vor Sonnenuntergang). Kjo vepër, prej disa dekada, mbetet në lartësi suksesi nëpër teatro të ndryshme të botës.
Si një ndër më të rëndësishmet vepra të nobelistit gjerman Gerhart Hauptman, në teatrin shqiptar, e sjell regjisorja Andia Xhunga Çobani. Pasohet në këtë mënyrë surprizuese, varfëria referuese e teatrit shqiptar ndaj këtij autori të jehonshëm.
Ende nuk më është eklipsuar shija dhe përjetimi prej kësaj shfaqjeje. Jam rrëmbyer në gjendje të përthyeshme dhe të vijueshme, në përjetime empatish dhe antipatish, të imponuara prej lojës së aktorëve që mishërojnë një galeri befasuese karakteresh. Seicili prej tyre është në karakterin e vet hauptmanian, i karakterizuar atipikisht në lojë, si në perimetrin ilustrues familjar, ashtu edhe në regjistrin krahasimtar shoqëror.
Përgjegjësia skenike e aktorëve në këtë premierë, sqima për çdo grimasë, lëvizje, dialog, adresim përdorim i hapësirës, objektit dhe çdo reagim, i bëjnë në harmoni të plotë me kostumografinë, skenografinë apo ndriçimin minimalist, duke evidentuar aktorin dhe duke i dhënë forcë aksionit skenik, duke sjellë një konfigurim risues në skenën “Shakespeare” të Teatrit Metropol. Një produksion që me elegancë konceptimi dhe zotësi perceptimi për lëndën autoriale të Hauptmanit, ia ka dalë të sjellë versionin skenik shqip të dramës.
Emra të njohur dhe përcjellës profesionistë të teatrit, në vend dhe në botë, kanë bërë me dije se autori i dramës është një ndër eksponentët e famshëm të natyralizmit poetik teatror.
Një premierë spektakolare, rrëmbyese dhe mbajtëse e fuqishme në emocion. Ajo e mban këtë ndikim tek spektatori i çdo nate shfaqjeje, prej më shumë se dy javë rresht. Më saktë, sikundër e cilëson regjisori i njohur Albert Minga, ky është një : ”Spektakël i mrekullueshëm. Aty gjen gjithçka, çfarë duhet të ketë një produksion teatror cilësor”.
Vepra e nobelistit është shkruar në vitin 1932. Kohë e largët, e pasuar nga shumë epoka… Por kohezioni i saj me të përditshen aktuale të shoqërisë sonë është befasues. Intuita dhe drejtleximi regjisorial prej Xhunga Çobani, është premisa përcaktuese e këtij suksesi që nuk rresht së konfirmuari nga spektatori për çdo mbrëmje në teatrin e kryeqytetit shqiptar.
Aktorë si Trebicka në rolin Mathais Clausen, shënon regjistrin më të lartë karakterial, me një sukses tronditës. Ai rrëmbeu dhe po trondit bukurisht, për çdo natë, publikun duke na konfirmuar imponueshëm se teatri ynë është në jetë dhe mundësi surprizuese artistike dhe interpretimi.
Vepra mbart kumtin e një himni për lirinë dhe të drejtën e individit si në shoqëri, por veçanërisht në familje. Madje në këtë të dytën individi, pamvarësisht nga raporti dhe pozicioni hierarkik dhe gjenealogjik, gëzon dhe duhet të mishërojë lirinë e vet përcaktuese, pa iu nënshtruar marrëdhënies dhe sidomos tabusë, aq më tepër asaj të moralit tradicional ose klasik. Fataliteti nwnshtrues prej mendwsisw tradicionale dhe sidomos presionit mental familjar, nw subjektin e kwsaj drame pwrbwn njw model letrar tw shumwçmuar.
Në këtë subjekt dramaturgjik, kasta e aktorëve të përzgjedhur prej regjisores, si Ilirda Bejleri, Elia Zaharia, Yllka Mujo, Sokol Angjeli, Luli Bitri, Pjerin Vlashi, Aleks Seitaj etj., ia dalin të komportohen në funksione individuale si në një finalizim të suksesshëm ansambli. Secili me fuqinë individuale, Elia Zaharia me ndjeshmërinë e skajshme, Yllka Mujo që mbetet e pakrahasueshme, Luli Bitri në një dimension krejt të ri të saj, Alex Seitaj befasues dhe gjithë të tjerët, i shkrinë talentet dhe uniken e tyre në një ansambël që frymonte si një trup solid interpretuesish.
Ata janë pjestarë të subjektit të një katastrofe familjare e cila shpërfaq edhe thelbin bjerës social, edhe atë të raporteve brenda kurorës gjenealogjike.
Ky dekor, të cilin regjisorja nuk e ofron si peizazh nga distanca, por e fokuson në detaje nga brenda familjes dhe shtëpisë, e bën edhe më evidente krizën e përplasjes për vetëzgjedhjen dhe lirinë e “prijësit familjar”, në marrëdhënie me pinjollët dhe rrethuesit e tjerë.
Protagonisti 70-vjeçar Mathais Clausen ( Alfred Trebicka) është i rënë në dilemën e zgjedhjes mes dashurisë dhe rrethanës së refuzimit të pengimit prej bashkëpjestarëve trashwgimtarw të familjes. Raportet e dominuara nga refuzimi familjar, të dashurisë së tij me Inken ( Ilirda Bejleri), dhe sidomos arsyeja determinuese e kërcënimit të trashëgimisë financiare bëhen thelbi dhe pika kulmore e dramës. Në këtë dramë, Trebicka vjen i pakrahasueshëm dhe të kujton përcaktimin e Cvajkut për Dostojevskin kur shton se : “ …triumfi i forcës jetësore të shpirtit mbi një trup të dërmuar e të sëmurë”, prej pengimit, shpërthen. Në këtë moment admirimi për artin e tij, për mjeshtërinë e tij, në shfaqjen me aq shpwrthime psikologjike, bëhet përtej së zakonshmes.
Regjisorialisht në këtë thelb është investuar jo vetëm intensiteti i lojës, por cilësisht është përqëndruar shpërfaqja e karaktereve, aq sa të duket se në mjedisin e ngushtë familjar ka më tepër karaktere, diferenca psikologjike dhe kontraste gjendjesh, se objekte skenike.
Kjo është një ndër arsyet e suksesit të fuqishëm të dramës në të gjitha netët e shfaqjeve. Këto karaktere japin shpalosje specifikash antroposociale dhe familjare. Të gjithë janë tipikisht të evidentueshëm karakterialisht: Klesta Shero, Roerd Toçe, Ligoraq Riza, Genc Fuga, Vasjan Lami, Elona Hyseni, Kastriot Ramollari,, Artur Vera,Laura Hoxha.
Kanë një energji specifike, që vjen si meritë individuale e tyre, por edhe prej kërkesës regjisoriale. Kësi cilësish dhe arsyesh dramaturgjike në këtë prurje, e mbajnë të mbërthyer publikun, e përfshijnë atë në pritjen e episodit pasues dhe sidomos të marrëdhënies që ndwrton krejt vepra skenike.
Shpesh në ecurinë e lojës aktoriale, plastika jo vetëm si në maksimum tek Trebicka, por edhe tek partneria e tij Inken ( Bejleri) e cila ndryshe, në këtë rol ofron jo vetëm forcën, temperamentin, emocionin drithërues, por edhe aftësinë komplementare interpretuese si instrumentiste në piano, përbën një komponent skenik dhe gjetje regjisoriale ndikuese.
Duhet thënë se muzika e sjellë prej kompozitorit Endri Sina, madje edhe në lojën e aktores Bejleri, i shtojnë sharmin kësaj premiere dhe thyejnë tabunë si për normën tradicionale teatrore, ashtu edhe për puritanët klasikë. Elementet regjisorialë, racionaliteti skenik në këtë shfaqje, bëhen mishërim i cilësishëm realizues dhe mund të konsiderohen realisht, si një dëshmi autentike e teatrit kërkues shqiptar./Balkanweb/KultPlus.com
Inteligjenca Artificiale, e ka krijuar imazhe se si pritet të duket familja mbretërore e ardhshme në 30 vjet.
Gazetarët francezë në Paris Match qëndronin pas idesë, të cilët spekuluan se si rrjedhin jeta e Princit William, Kate Middleton dhe pasardhësve të tyre, përcjell klankosova.tv.
Si pjesë e parashikimeve të tyre, Princi William u bë Mbret, por abdikoi në vitin 2049, duke i hapur rrugë Princit George për të marrë kurorën, raporton MailOnline.
Në të ardhmen hipotetike të Paris Match, Princi George bëhet Mbret në vitin 2050, dhe me këtë, Kate, nëna, Mbretëreshë e re.
Më 8 maj të vitit 1952 lindi në Durrës, në një familje me origjinë armene, kompozitori i shquar Haig Zacharian. Mësimet e para për piano dhe teorinë e muzikës, i mori në shkollën fillore, në qytetin e tij të lindjes.
Nga 1969-1973 ai ndoqi studimet në Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë (sot Universiteti i Arteve) në klasën e kompozicionit me prof. Tonin Harapi.
Pas diplomimit ka punuar si drejtues artistik i ansambleve amatore në H/C Fierzë, Tropojë (1973-1977). Ai u kthye në Durrës në vitin 1977, ku vazhdoi punën me ansamblet amatore në pallatin ”Rinia”.
Pas kësaj, nga 1980-86 ai u emërua mësues i lëndëve teorike në Shkollën e Muzikës “Jan Kukuzeli” të Durrësit. Ndërmjet 1986 dhe 1992 Zacharian punoi si kompozitor në krijimtari të lirë.
Në vitin 1993 ai u emërua shef i Katedrës së Teorisë dhe Kompozicionit në Akademinë e Arteve Tiranë (sot,U.A).
Në 44 vite të krijimtarisë së tij artistike, Haig Zacharian ka krijuar vepra të shumta në gjini të ndryshme të muzikës (vepra e tij janë luajtur në të gjitha ngjarjet e rëndësishme të jetës muzikore shqiptare si dhe jashtë:Kosove, Maqedoni, Zvicër, Itali, Austri, Spanje). Ka kompozuar gjithashtu këngë për fëmijë, korale, muzikë filmash dhe aranzhuar shumë pjesë të muzikës klasike dhe romantike për ansamble të ndryshme. Stili i muzikës së tij është i dallueshëm, me ngjyra të holla dhe me një sens të komunikimit të drejtpërdrejtë.
Është vlerësuar me çmime të shumta për krijimtarinë dhe aktivitetet e tij muzikore.
Pas viteve 1990 krijimtaria e tij përveç filmave është kryesisht në gjinitë e muzikës së dhomës ku duken qarte tendenca të përdorimit dhe eksperimentimit në teknikat bashkëkohore të krijimtarisë muzikore.
Disa prej filmave, muzikën e të cilëve e kompozoi Zacharian: “Ilegalët”, “Dollia e dasmës sime”, “E fshehta e një nate”, “Yjet mbi Drin”, “Përtej mureve të gurta”, “Një ndodhi në port”, “Njeriu i mire”, “Dora e ngrohtë”, “Kohë e largët”, “Të mos heshtësh”, “Flutura në kabinën time”, “Vrasje në gjueti” e shumë të tjerë./atsh/KultPlus.com
Në Galerinë Kombëtare të Kosovës do të hapet ekspozita retrospektivë e artistit Gjelosh Gjokaj, e kuruar nga Shkëlzen Maliqi, të mërkurën, 15 maj në ora 19:00.
Ekspozita e cila është organizuar në bashkëpunim me Ambasadën e Malit të Zi për nder të 90-vjetorit të lindjes së Gjelosh Gjokaj, përfshinë vepra nga të gjitha fazat e zhvillimit të artit të Gjokajt. Ajo përbëhet nga dy koleksione të mëdha të artit të tij. Koleksioni bazë, me 75 vepra të artistit nga Sead Gjokaj, si dhe 18 vepra nga fondi i Galerisë Kombëtare të Kosovës.
Gjelosh Gjokaj (1933-2016) është njëri ndër artistët më të shquar të periudhës së modernizmit shqiptar. Vepra e tij është me vlera të pakapërcyeshme për kulturën e trevave shqiptare dhe të rajonit. Pos në Kosovë dhe Mal të Zi, karrierën e denjë prej artisti Gjelosh Gjokaj e ka zhvilluar edhe në Itali dhe Gjermani, ku për katër dekada ka jetuar dhe vepruar si artist i lirë.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri me 7 korrik, 2024./KultPlus.com
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit njoftoi se fituesja e Çmimit të Përkthimit “FjalaFest 2024”, është përkthyesja Giovanna Nanci.
Përkthyesja u vlerësua për punën e saj duke sjellë nga shqipja në italisht librin “Diktatori në kryq” të shkrimtares Mira Meksi.
Juria e çmimit “FjalaFest 2024”, e cila shpalli fituesen përbëhet nga: presidenti prof. Mateo Mandalá (Matteo Mandalà), prof. Xhuzepina Túrano (Giuseppina Turano) dhe dr. Karlo Pelikano (Carlo Pellicano). Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit bëri të ditur se ceremonia zyrtare e ndarjes së çmimeve do të zhvillohet më 19 maj, në kontekstin e FjalaFest.
“Diktatori në kryq” doli në dritë në vitin 2019. Mira Meksi ka ndërtuar prototipin e diktatorit të Luftës së Ftohtë dhe vetminë e tmerrshme të pushtetit absolut. Satira, ironia e thellë, thrilleri, suspensi policesk dhe rrëfimi magjik kanë mbrujtur lëndën e këtij romani me dramacitet të lartë./atsh/KultPlus.com
Për herë të parë vjen në Milano të Italisë, do të mbahet një Festival i Letërsisë shqipe, në datat 18 dhe 19 maj 2024.
“FjalaFest” do të bëjë bashkë autor shqiptar në një diskutim mbi letërsinë, historinë, traditën letrare, përkthimin, artin e shkimit, organizuar nga Albania Letteraria, Slow Mill dhe Dep Dora dhe Pajtimit dhe financuar nga Qendra e Librit dhe Leximit, IOM dhe Fondacioni Cariplo.
Ky festival do të shpërblejë përkthimin më të mirë nga shqipja në italisht të realizuar në periudhën 2021-2023.
Kreun e jurisë së këtij edicioni të parë e mban një emër i nderuar në botën e letrave Matteo Mandalà, profesor në Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë të Universitetit të Palermos si dhe një nga albanologët bashkëkohorë më të vlerësuar.
Mandalà është gjithashtu anëtar nderi i Akademisë së Shkencave në Shqipëri që nga viti 2016 dhe i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës që nga viti 2017, si dhe është autor i disa librave dhe eseve./atsh/KultPlus.com
Kori Siparantum shënoi një moment të pazakontë në historinë muzikore tek ne, duke u ngjitur kështu në skenën e Wiener Konzerthaus, Großer Saal, së bashku me koristët e Vienna Singakademie dhe Orkestren Simfonike të Vjenës – Wiener Symphoniker për të festuar 200-vjetorin e Premierës së Simfonisë së Nëntë të Ludwig van Beethoven – Ludwig van Beethoven Symphonie Nr. 9 d-moll op. 125.
Dirigjenti i Korit Siparantum, Memli Kelmendi, ndau ndjenjat e gëzimit dhe mirënjohjes: “Jemi jashtëzakonisht të lumtur që në këtë ngjarje të madhe, në këtë skenë prestigjioze me rastin e shënimit të 200-vjetorit të Simfonisë së 9të të Beethoven, jemi ngjitur dhe ne. Padyshim që ky është suksesi më i madh i arritur ndonjëherë në muzikën korale tek ne dhe aq më shumë që kjo vjen nga Kori Siparantum, i cili ka më pak se 8 vite. Jam shumë i lumtur që puna jonë po vlerësohet kudo dhe kjo e bën të shenjtë punën dhe padyshim që ky është një motiv shtesë që ne të vazhdojmë tutje”
Koncerti është transmetuar në ORF III dhe në kanalin ARTE. ARTE ka kombinuar në këtë transmetim katër kohët e simfonisë botërore të famshme – interpretuar nga katër orkestrat kryesore evopiane: Gewandhausorchester Leipzig me Andris Nelsons në kohën e parë, Orchestre de Paris nën drejtimin e Klaus Mäkelä në kohën e dytë, Orchestra del Riccardo Chailly në Milan 0 Teatro alla Scala në kohën e tretë dhe koha e katërt me #WienerSymphoniker nën dirigjimin e Maestro Petr Popelka.
Pas koncertit, Maestro Heinz Ferlesch, dirigjenti i Vienna Singakademie, e cilësoi ardhjen e Korit Siparantum si një moment shumë të rëndësishëm: “Ardhja juaj nga Kosova është një shenjë e rëndësishme këtu, pasi para 25 viteve vendi juaj ishte në luftë. Kjo është një shenjë shumë e rëndësishme për ju dhe shtetin tuaj, duke treguar se përmes muzikës, bashkëpunimi dhe ndërtimi i një realiteti të ri është i mundur. Faleminderit të gjithë anëtarëve të Korit Siparantum për kontributin në këtë koncert të mrekullueshëm. Këto lula dua t’i dhurroj juve dhe Memlit si shenjë falenderimi”.
Simfonia e Nëntë e Beethovenit është një monumentalitet në historinë e muzikës. E kompozuar në periudhën e fundit të jetës së Beethovenit, simfonia tregon një thellim emocional dhe një qëllim humanist. Për më shumë se dy shekuj, ajo ka përfaqësuar një shprehje të fuqishme të vullnetit për liri, unitet dhe solidaritet njerëzor. Simfonia e nëntë e Beethoven është interpretuar pikërisht 200 vite më parë në Vjenë me 7 Maj të vitit 1824.
Në këtë përfaqësim të madh të muzikës, Kori Siparantum u bë një pikë referimi e shquar, duke sjellë frymën e Kosovës në një kontekst ndërkombëtar.
I mora leje mirëkuptuese dhe guxova, ndoshta më shumë se duhej të pyesja një miken time se ngase vuante dhe çfarë e shqetësonte që kërkonte ta mbyste këtë lëngim me postimet e herëpas’hershëm të fotografive të saja.
Mënyra se si e formulova pyetjen ishte më shokuese se sa vetë gjendja në të cilën ndodhej ajo. Mu duk se e vura në një situatë të sikletshme, prej së cilës ajo po përpiqej të gjente mënyrën se si të dilte. Natyrisht i duhej goxha përpjekje që të më bindte, se nuk kisha të drejtë në atë konstatim pyetëso. Gjithsesi ajo nuk u dorëzua, por kjo nuk do të thotë se arriti të më sfidonte në iden time.
– S’është e vërtetë se unë vuaj nga diçka, tha ajo prerazi dhe bebëzat e syve i shkonin sa majtas djathtas, duke i shoqëruar me gjeste të atij personi që është zënë në situatë të vështirë. Dhe si për ta futur këtë panoramë ankthi në një korrnizë besueshmërie, ajo stampo një buzëqeshje të vrenjtur.
Si me kast për ta trazuar më më shumë, vijova: – Përgjithësisht, secili nga ne e shmang qëllimisht idenë e të pranuarit të një gjendje të trazuar, prej së cilës lëngon. Pavarësisht faktorëve që e provokojnë; e tashmja, momentalja, apo rrjedhojë e të shkaurës.
– Unë nuk marr vesh nga psikologjia, i thash, por kam ndeshur në trajtues të kësaj tematike, të cilët vetëfotografimin e konsiderojnë një patologji serioze. Ndoshta jo të gjithë vuajnë njësoj dhe nga e njëjta gjë, por secili prej tyre është i rrezikuar. E keqja është se ne arrijmë ta kuptojmë atëherë kur situate është e pakthyeshme, kur çdo këmbanë alarmi nuk mund ta ndalojë skadimin e afatit të pagesës së kësaj tarife.
– Ngase vuajnë ata që janë kapur nga vesi i vetfotografimit? ndërhyri ajo, sikur donte edhe të kërkonte ndihmë për vete edhe të mësonte diçka nga të fshehtat e psikologjisë, në lidhje me vetëfotografimin.
Së pari, personat e përfshirë në këtë ethe publikimesh të shpeshta të fotove të tyre, vetëm ose të shoqëruar, kërkojnë insitueshëm vëmëndje të shtuar karshi tyre, gjë e cila është realisht e pamundur, aq më tepër në një situatë kur secili kërkon të jetë fokusi kryesor. Kjo është një nevojë për të mbushur një boshllëk vetëkënaqësie që i bën ata të ndihen gjithnjë të mënjanuar, jo të vlerësuar dhe pa interesimin e duhur. Të gjithë kemi nevojë për vëmëndje, por disa kanë nevojë për atë më shumë se për asgjë tjetër.
Komunikimi në rrjetet sociale është një mundësi brilante për të mbushur këtë hëndek që ndan veten tonë nga ambiciet dhe egoja. Marrin modele gjithandej, përpiqen të imitojnë personazhe të jetës publike dhe aktore (dhe ata njëri-tjetrin), të cilët mund të mos jenë idhuj e tyre, por janë një mundësi e testuar e suksesit. Sakaq harrojnë se mes tyra sa ka përpjekje për të përngjasuar në gjërat e përbashkëta, aq ka dhe pamundësi për të arritur te pritshmëritë. Kjo i bën që ata të vuajn. Dhe gjithnjë rreken që përmes vetëkënaqësisë që sjell vetfotografimi të vjedhin një copë lumturi, e cila edhe pse shpesh është e trishtë, ajo është një lloj përmbushje, një lojë e mundimshme dhe një luftë e paepur me realitetin, kryesisht atë virtual. Gara për ta është e çdoçastshme. Vetëfotografimi bën që honi ku ata po bien t’u ngjasojë me një tunël ku ata ngjiten.
Kriza shpirtrore ku gjendemi nuk është një goditje që ka indicia realiteti, ajo është një gjëndje e agravuar në progres. Ne priremi më shumë te dukja e gjërave se sa te thelbie tyre, më shumë forma se sa te përmbajtësorja.
Dhe…? U përmend ajo. Psikologët propozojnë mënyra për t’i shpëtuar këtij kurthi?
Mund të fillojë sfida duke realizuar fotografi, por jo duke i publikuar ato. Vjen një moment që dëshira për t’u parë me veten në një dimension tjetër, siç është ai i rrjeteve sociale, shterron. Por kjo biletë llotarie surprizon vetëm ata që besojnë.
Në Kryesinë e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë është zhvilluar takimi i redaksisë së “Historisë së shqiptarëve”.
Ky takim u zhvillua nën drejtimin e akad. Skënder Gjinushit, në kuadër të raportimeve periodike për gjendjen aktuale të projektit “Historia e shqiptarëve”, i parashikuar për t’u përmbyllur si punë shkencore brenda vitit 2024.
Në takim morën pjesë drejtuesit e redaksive të periudhave të mëdha historike: profesor Neritan Ceka (lashtësia); akademik Pëllumb Xhufi (Mesjeta), profesor Ferit Duka (periudha nga fundi i Mesjetës deri në shek. XX) dhe profesor Paskal Milo (historia bashkëkohore).
Drejtuesit e redaksive njoftuan se dy vëllimet e para të “Historisë së shqiptarëve” do të dorëzohen për botim në gjendje të përfunduar deri në fund të muajit dhjetor 2024 dhe do të jenë të gatshëm për botim gjatë vitit 2025. Vëllimi i tretë gjithashtu do të jetë i përfunduar si punë hartuese deri në fund të këtij viti, por dorëzimi për shtyp është parashikuar për mesin e vitit 2025. Gjatë atij viti do të ketë përfunduar (duke përfshirë redaktimin shkencor, gjuhësor, letrar e teknik) edhe vëllimi i katërt, që i përket periudhës bashkëkohore.
Gjatë këtij takimi, përveçse për kalendarin, u diskutua edhe për njësimin e shkrimit akademik në të katër vëllimet dhe kalimin e natyrshëm nga njëra periudhë në tjetrën dhe nga një vëllim në tjetrin, etj.
Akad. Gjinushi theksoi se është e rëndësishme që vepra, pavarësisht pranisë së shumë autorëve dhe stileve, duhet të ketë strukturë e formë si një e tërë dhe të mos lejohen momente të pambuluara./atsh/KultPlus.com
Botohet në italisht, me titullin “La guerra di Scutari – da un manoscritto sconosciuto di Marino Barlezio” (“Lufta e Shkodrës – nga një dorëshkrim i panjohur i Marin Barletit”), dalë më parë në shqip, me titullin “Barleti i hershëm”, sipas një dorëshkrimi të panjohur të Marin Barletit.
Akademia e Shkencave bën me dije se mundësoi daljen në dritë të kësaj vepre edhe në gjuhën italiane, nismë dhe projekt i “Njësisë së kërkim-studimit për arbëreshët, arvanitët dhe arbneshët” që funksionon pranë saj dhe kryesohet nga akademikët Francesco Altimari e Matteo Mandalà.
Dorëshkrimi i panjohur i Barletit (variant i mëhershëm se teksti që përmban vepra “Rrethimi i Shkodrës”), u zbulua nga prof. dr. Aurel Plasari në Bibliotekën e Parisit. Studimi hyrës u realizua nga prof. dr. Lucia Nadin. Botimi i plotë, që përfshin edhe riprodhimin anastatik të dorëshkrimit, përveç përkujdesjes kritike-filologjike, u përgatit nga dy autorët Nadin e Plasari. Po ashtu dhe pajisja me shenjime të natyrës historiografike, gjuhësore dhe kulturore.
Parathënia është shkruar nga Matteo Mandalà dhe ent botues në Itali është e mirënjohura “Viella”.
Me botimin e këtij dorëshkrimi autograf të Marin Barletit zgjidhet përfundimisht problemi i autorësisë së veprës “Rrethimi i Shkodrës”, çështje e hapur dhe e mbetur pezull në diskutime shkencore albanologjike prej më shumë se një shekulli.
Botimi kontribuon për zgjerimin e bibliografisë së literaturës për Shqipërinë dhe shqiptarët në bibliotekat dhe burimet albanologjike europiane. Shekujt e humanizmit europian dhe të qendresës antiosmane në këtë anë të Adriatikut gjejnë një tjetër referencë të re themelore. /atsh/KultPlus.com
Më 8 maj të vitit 1948, u festua për herë të parë Dita Ndërkombëtare e Kryqit të Kuq.
Në Shqipëri, Kryqi i Kuq përbën shoqatën më të vjetër humanitare, e themeluar më 4 tetor të vitit 1921.
Kjo shoqatë u njoh zyrtarisht prej Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq në vitin 1923.
Vetëm pak janë në dijeni të faktit se, kryetari i Kryqit të Kuq ka qenë Ahmet Zogu, i cili pas pak vitesh do të bëhej mbret.
Në dokumentin që sjell sot Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, paraqitet thirrja e Ahmet Zogut si kryetar i shoqatës, drejtuar shqiptarëve, të cilët i fton të japin kontribut në dobi të Kryqit të Kuq. Gjithashtu DPA sjell edhe ballinën e organit “Kryqi i Kuq”, numri 8, botuar nga organizata. / KultPlus.com
Vështrim rreth romanit “Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit” të shkrimtarit Jusuf Buxhovi së fundmi është botuar edhe në italisht.
Nga Xheni Shehaj
Dy fjalë për subjektin e romanit:
Ngjarjet janë vendosur në kohën e pushtimit osman. Gjakova dhe malësitë përreth ziejnë nën thundrën e pushtuesit. Rrëfyesi i ngjarjeve është prifti Gjon Nikollë Kazazi. Përmes optikës dhe rrëfimtarisë së tij lexuesi njihet me ngjarjet e asaj kohe, personazhet, botëkuptimin e vendasve, qëndresën dhe forcën e popullit. Hera – herës rrëfimi ndërthuret me ditarin e rrëfyesit – personazhit kryesor Gjon Nikollë Kazazit. E gjithë vepra sillet e rrotullohet rreth murtajës, sëmundjes vdekjeprurëse që vendi e mori dhuratë nga turqit.
1.Në libër flitet për një spastrim, një shfarosje masive që osmanët duan t’i bëjnë popullatës vendase. Një popull i fortë, qëndrestar, që nuk jepet kurrsesi duhet goditur në forma e mënyra nga më të ndryshmet.
“Fillova të shfletoja dhe pas pak hasa shënimin se si qysh në kohën e Egjiptit të vjetër, pastaj në kohën e Lekës së Madh dhe deri tek Perandoria e Romës, sëmundja ishte përdorur si mjet lufte.”
E kështu turqit pa bërë bujë, përhapën murtajën me shpresën se sëmundja do bënte kërdinë dhe ëndrra e tyre për një shfarosje masive të shqiptarëve do të bëhej realitet.
Spastrimi, asgjësimi i shqiptarëve u zgjodh të realizohej përmes dy mënyrave:
– spastrim fizik, pra shfarosja e popullatës përmes sëmundjes;
– spastrim shpirtëror, mohimi i gjuhës, i këngëve, i riteve ceremoniale të varrimit, shpalosja e qindra flamujve të sekteve fetare, zëvendësimi i këngëve me ilahi në gjuhën turke, arabe, etj.
Shfarosja e shqiptarëve
– Spastrimi fizik
Si mund ta dobësosh një popull kryeneç, të padëgjueshëm dhe rebel? Me luftë kurrsesi, me të mira jo, përmes fesë jo, atëherë duhet gjetur një metodë tjetër, futja e një mikrobi, e një sëmundjeje, e diçkaje të padukshme por tepër efikase: murtaja.
Gjon Nikollë Kazazi ishte i bindur se murtajën e kishin futur osmanët në vend.
“Ngjet që sëmundjen e kanë futur vetë turqit qëllimisht dhe i kanë ndërmarrë që me kohë të gjitha masat, vetë të mbrohen nga ajo e ne të na shfarosin.”
Në vetvete murtaja ishte një strategji luftarake e mirëmenduar për të shuajtur një komb të tërë pa gjak, pa luftë, pa dhunë. Mbyllja e vendit për shkak të sëmundjes do të sillte mbylljen e aktiviteteve, varfërinë, frikën, çmendurinë. Pra gjithçka ishte e programuar më së miri.
“Në mbrëmje fillova të lexoj librin e Kavijusit “Strategjia osmane” në të cilën bëhej fjalë për politikën e gjatë 300-vjeçare pushtuese dhe asimiluese të Portës dhe për përpjekjet e saj që në tokat e pushtuara të krijonte njëfarë njeriu të ri osman, i cili do të paraqiste një krijesë të re, të përzier nga elemente orientale dhe evropiane. Ky njeri i ri osman nuk do të kishte as të kaluar dhe as traditë por vetëm të ardhme. Ai do të ishte një trung pa rrënjë dhe pa vetëdijen e qenësisë së vet”.
Këtë synonte perandoria osmane, zhdukjen e popujve autoktonë dhe zëvendësimin e tyre.
– Spastrimi shpirtëror
Kishte të bënte me të brendshmen, me atë forcë që mban gjallë njeriun. Osmanët nuk lejonin këngët patriotike, këngët kushtuar trimave që kishin lënë gjurmë ndër shekuj. Një malësor e varën vetëm sepse ai nuk tregonte emrat e këngëtarëve që kishin kënduar në një dasëm këngë për trimin që vrau sulltan Muratin.
Patër Coli, ndihmësi i Gjon Nikollë Kazazit u var në mes të qytetit dhe një nga arsyet që çuan në dënimin e tij ishte krijimi i një alfabeti me shkronja latine. Varrosja e të vdekurve të infektuar nga murtaja në gropat e gëlqeres ishte një tjetër goditje për popullsinë. Vendasit e nderonin të vdekurin dhe e përcillnin në banesën e fundit me respekt. Varri i përbashkët që kishin hapur turqit shkaktoi indinjatë dhe zemërim tek malësorët.
Po ashtu dhe ngatërresat që hafijet turke qisnin mes shqiptarëve ishin një goditje që synonte të dërrmonte shpirtin, gjakun, kombin.
Urtësia e pleqve
Me përhapjen e murtajës Gjoni bashkë me parinë e vendit nxituan të gjenin një zgjidhje se si ta ndalonin sëmundjen. Urtësia dhe përvoja e pleqve dha kontribut të madh në ndalimin e murtajës. Malësorët që kishin kaluar të njëqindtat kujtonin se para shumë vitesh kjo sëmundje ishte shfaqur në ato vise. Plakat e moçme përmes grithjes ja kishin dalë ta zhduknin flamën.
Rituali i grithjes u përsërit nga një grup pleqsh dhe vrulli i sëmundjes ra. Prijësit shpirtërorë të të gjitha feve në vend u bënë bashkë dhe ndihmuan në ngadalësimin e sëmundjes. Duke ua vënë veshin të moshuarve u arrit të kryhej grithja e gjithë popullatës.
Harmonia fetare dhe vëllazërimi
Në libër përpos të tjerave flitet për këngët, trimërinë, burrërinë. Ndjenja e patriotizmit dhe harmonisë fetare, vëllazërimi dhe e shkuara e lavdishme zënë vend të posaçëm në vepër. Të rinj që sakrifikojnë për atdheun, pleq që ndihmojnë në luftimin e murtajës, priftërinj, hoxhallarë, dervishë, lëkurëpunues, shitës, argjendarë, tregtarë, qytetarë e malësorë, i gjithë vendi bëhet bashkë për të parandaluar të keqen e përbashkët.
Figura e tellallit, bejtexhiut dhe veçori të tjera
Teksa lexon librin ndesh praninë e figurës së tellallit e cila krijon një atmosferë hijesh. Një, dy, dhjetë tellallë që enden nëpër rrugët e qytetit të izoluar me thirrjet e tyre. Zëri i tyre jehon nëpër kalldrëme, nëpër mure shtëpish të kyçura, nëpër vatra ku ka zënë farë frika. Një lajmëtar, disa lajmëtarë. Tellallët janë lajmëtarët e së mirës dhe të së keqes. Me zërin e tyre ata shpërndajnë lajme. Mbi ta bie urimi e mallkimi, shiu e dielli.
Selami Taraku, një bejtexhi rrugësh ndeshet rëndom në vepër. Një pjesë e quajnë marrok e nuk ja vënë veshin, një pjesë e dëgjojnë dhe qeshin me ato që ai reciton. Askush nuk ja merr për të madhe çfarëdo që thotë e bën. Selamiu është prezent kudo nëpër qytet, në çdo rrugë, kalldrëm, cep e gjen teksa reciton a këndon poezitë e tij.
Ditari si formë shkrimi është i pranishëm në libër. Fillimisht lexuesi ndesh ditarin e Gjonit, i cili përshkruan aty ngjarjet e ditës, vdekjet nga murtaja, hiletë e turqve. Nga fundi i librit Gjoni i zbulon lexuesit ditarin e Ibrahim pashës. Pasha kishte shkruar ditë pas dite që nga fillimi i murtajës, urdhrat e Portës, raportet e tij dërguar Sulltanit, vdekjet, pritshmëritë.
Vdekja në vepër duket si diçka e zakonshme. Disa vdesin nga litari, disa nga sëmundja. Vdekja e disa prej personazheve si Coli, Lam Mula, Selami Taraku, duket sikur duhet të ndodhë medoemos pasi vetëm me flijimin e tyre mund të vijojë jeta. Flijimi, i lashtë sa vetë jeta kërkon kurban. Vetëm pasi e merr lëshon pe dhe jeta rrjedh e qetë. (Mapo letrare).
Asnjëherë nuk ka diçka që i lidh lulet dhe politikën, apo jo? Mendoni ndryshe. Në Galerinë Zenit, Pallatet Agimi para dy javësh u mbajt mbrëmja poetike pikërisht me këtë titull. “Politika e Luleve”.
Poemat varionin nga shekulli i 20të në atë të 21 dhe u përzgjodhën nga shkrimtari dhe botuesi Krenar Zejno.
Në kornizën e natyrës që i jep dritë fjalës dhe e kthen atë në muzikë më poshtë në foto shihet dhe inspirimi i kësaj mbrëmjeje poetike që është pikërisht drita.
“Qyteti i Dritës” do e quante Kadare Parisin te libri që i kushton Angjelin Preljocaj dhe drita këtë herë është lidhësi i natyrshëm mes fjalës dhe imazhit.
Mbrëmja poetike u zhvillua në kuadër të ekspozitës që po ndodh tani “Petale të panumërta” ose “Innumerable petals” në anglisht. Ekspozitë kjo e kuruar nga Endri Dani dhe Markus Waitschacher. Kjo ekspozitë është një bashkëpunim mes Galerisë Zenit dhe Galerisë Zeta./tema/KultPlus.com
Shqipëria turistike vijon të tërheqë vëmendje jo vetëm për bregdetin magjepsës, por edhe për pasurinë e saj kulturore. Sipas shifrave të publikuara nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, 3-mujori i parë i vitit 2024 shënoi rritje me 47 % të vizitorëve në institucionet e trashëgimisë kulturore, krahasuar me vitin 2023.
Nga janari në mars, institucionet e trashëgimisë kulturore janë vizituar prej më shumë se 97 mijë vizitorësh, vendas dhe të huaj. Ndërkohë që një vit më parë, për të njëjtën periudhë kjo shifër arrinte në rreth 51 mijë vizitorë.
Më herët, ministri i MEKI-t, Blendi Gonxhja ka bërë publike edhe shifrat e vizitueshmërisë së muzeve e parqeve arkeologjike, shifra të gjitha në rritje.
Sipas INSTAT, vetëm gjatë muajit mars numri i shtetasve të huaj që kanë hyrë në territorin shqiptar shënoi një rritje prej 47.1 %, duke arritur 564.975. Ndërsa përgjatë 3-mujorit, Shqipërinë e vizituan 1 535 113 shtetas të huaj ose gati 500 mijë më shumë se në të njëjtën periudhë të 2023-shit./atsh/KultPlus.com
