Turistin gjerman Joerg Doisher e kemi takuar verën e 2019 në Tiranë teksa përpiqej të orientohej në kryeqytet, por me të këqijat dhe të mirat e saj ai e ka pranuar Shqipërinë.
Për më shumë se një dekadë Jorg ka zbuluar jugun dhe veriun e vendit tonë, për të rrëfyer më pas në një libër 111 arsyet për ta dashur Shqipërinë.
Jorg ka vizituar për herë të parë Shqipërinë në vitin 2006 , e tregon se pasi është larguar drejt Berlinit ka pasur dëshirën të shkruajë për përjetimet e tij këtu. Më pas ikje ardhjet këtu ishin të shpeshta, nuk numërohen. Ndërsa prej një viti shtëpia e tij është kthyer Lukova.
Për shkrimtarin gjerman libri është një deklaratë dashurie për një nga vendet më të bukura në botë, i cili gjendet ngahera në ndërtim e sipër. /tch/ KultPlus.com
Në komunën arbëreshe të San Giacomo di Cerzeto, të cilën vendasit e quajnë Sënd Japku, një grup grash artiste dhe intelektuale kanë marrë një iniciativë në kujtim të dramaturgut të parë me origjinë shqiptare, që shkruajti në arbërisht, Francesco Antonio Santori (1819-1895).
Zonjat e përfshira në projekt, kanë shkruar vargje të njohura të Santorit në shkallat e qytezës, ku ai ushtroi edhe funksionin si klerik, famullitar i zonës. Për realizimin e projektit që e publikoi studiuesi Franacesco Marchiano, u kujdes Elisabeth D’Elia, një aktiviste e njohur në projektet kulturore arbëreshe dhe miket e saj artiste. / KultPlus.com
Si e ktheni një kishë të madhe, historike në një shtëpi luksoze?
Zhvilluesit e pronave kanë përgjigjen.
Të shpërndara nëpër Londër, këto kisha janë shndërruar në shtëpi spektakolare. Përmasat e tyre janë ‘lotuese’ për sytë, të shndërruara në zona kolosale për banim dhe tavane aq të larta sa një ndërtesë katërkatëshe. Dhe karakteristikat e tyre të veçanta janë të pafundme, nga harqet madhështore në dhomën e gjumit dhe altarët në banjë e deri te dhjetëra dritare të larta.
Por këto shndërrime duhet të jenë praktike gjithashtu, kështu që këtu mund të shikoni si shndërrohet një kishë e madhe historike në një shtëpi luksoze, të jetueshme.
Brian d’Arcy Clark, është drejtor i projektit në Savills, i cili po përfaqëson dy shndërrime të reja mbresëlënëse të kishëzave në Fulham. Shtëpia e Shën Gjonit, me çmim 15 milionë funte dhe shtëpia e Shën Markut, me çmim 20 milionë funte, janë në shitje. Kishat origjinale u projektuan më 1841 nga arkitekti Viktorian Edward Blore, i njohur për punën e tij në kompletimin e Pallatit Buckingham.
Shtëpia e ndërtuar në kishën e Shën Gjonit është dizajnuar për një familje të madhe, ndërsa ajo e Shën Markut është më tepër argëtuese. Blerësi i saj mund të jetë i ri, pa ngarkesa dhe përgjegjësi në jetë.
Të gjitha tiparet origjinale janë ruajtur, duke përfshirë dritaret, tavanet, gurët dhe tipare të tilla si shtyllat dhe çatitë. Por për plotësimin e nevojave të super të pasurve që do të jetojnë aty, çdo bodrum përmban një pishinë, palestër dhe një kinema.
Një tjetër kishë është Kisha e Shën Saviors e shkallës II, e cila është shndërruar në një shtëpi ultra-luksoze me shtatë dhoma gjumi, me çmim 44 milion funte. Është bërë një rimodelim, duke përfshirë një pishinë të madhe, palestër, kinema, dhomë me avull dhe sauna. Ekziston gjithashtu një zonë muzikore, një zonë pritjeje që mban deri në 12 persona në mënyrën më komode të mundshme dhe një zonë studimi që është më e madhe se dhomat e pritjes së njerëzve.
Chapel në Hampstead Manor është ende në treg prej disa vitesh. Joshëse, me hapësira të mbushura me objekte luksoze, që gjenden gjithmonë në shtëpitë e multimiliarderëve. Nuk janë humbur as këtu detajet origjinale arkitektonike, kolonat harqet, trarët si dhe xhamat.
Këto ishin disa nga kishat në Londër të cilat janë kthyer në ambiente super luksoze për të jetuar. /class/ KultPlus.com
Tefta Tashko-Koço, artistja që më zërin e saj të veçantë dhe tejet emocionues bëri për vete zemrat e publikut shqiptarë, njihet si një këngëtare e shquar lirike në interpretimin e këngës popullore qytetare mbarëshqiptare, shkruan KultPlus.
Interpretimet e saj janë vlerësuar gjithmonë dhe ende gjeneratat e kaluara e kujtojnë me mall dhe nostalgji kohën kur ajo interpretonte dhe vazhdojnë t’i dëgjojnë këngët e saj me shumë dashuri.
Tefta Tashko-Koço ishte sopranoja, që për herë të parë në repertorin e koncerteve të saj, krahas arieve të klasikëve botërore, futi dhe kënge popullore qytetare shqiptare. Janë të paktën 89 këngë nga të gjitha trevat e Shqipërisë që ajo i këndoi. Madje 36 prej tyre i regjistroi në pllaka gramafoni në Itali dhe Francë. Tefta ishte vajza e patriotit të shquar shqiptar nga Frashëri i Përmetit, Thanas Tashkos i cili prej vitit 1910 qe vendosur familjarisht në Egjipt. Me vdekjen e Thanas Tashkos më 1915, familja e tij kthehet në Korçë në vitin 1921. Në Korçë kemi aktivizimet e para të Teftës si këngëtare dhe data 26 qershor 1926 mbahet si koncerti i saj i parë në publik. Në shtator të vitit 1927, Tefta me gjithë familjen vendosen në Montpellier, Francë, ku ajo filloi edhe studimet muzikore, për t’i vazhduar ato me sukses në Konservatorin Superior të Parisit. Në vitin 1930, Tefta bën incizimet e para muzikore pranë shoqërisë diskografike “Pathe”-Paris, si pjesëmarrëse në grupin e këngëtarit të shquar të polifonisë himariote Neço Mukon.
Me përfundimin e studimeve, Tefta kthehet në atdhe ku më 26 nëntor 1935 shënohet edhe koncerti i saj i parë si këngëtare profesioniste në Shqipëri koncerte të cilat ajo i dha në shumicën e qyteteve shqiptare. Pikërisht në këto vite, Tefta futi në programet e saj krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë si Moxart, Guno, Shubert, Verdi, Donixeti, Pergolezi, Belini, Puçini, Rosini, etj, dhe këngët popullore shqiptare, si pjesë integrale e kulturës muzikore popullore shqiptare. Janë rreth 89 këngë popullore të të gjithë qyteteve të Shqipërisë që Tefta i kishte në repertor dhe rreth 36 prej tyre ajo i regjistroi në pllaka gramafoni në vitet 1930, 1937 dhe 1942 në Paris, Francë dhe Milano, Itali. Ndër to po përmend: “Zare trëndafile”, Të dua, moj goc’ e vogël”, Bilbil çapkëni”, Qante lulja lulen”, “Kenke nur i bukurisë”,”As aman, moj lule” etj. Sipas Hysen Files: Tefta diti të nxirrte nga kënga popullore ndjenjën e thellë që populli kishte shkrirë në të. Njihet tanimë faktet se Tefta Tashko i ka mbledhur një shumicë këngësh direkt nga goja e muziktarëve të shuar popullore të vendit tonë. Një gjë të tillë e provon edhe pjesëmarrja e Teftës së bashku me këngëtaren tjetër të shquar Marie Kraja në festivalin e folklorit të mbajtur në Firence, Itali më 30 Maj 1939 krahas këngëtarëve dhe muziktarëve të shquar popullorë të atyre viteve si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali etj. Në listën e gjatë të këngëve popullore të kënduara nga Tefta do të bashkëngjisnim edhe këngët popullore të përpunuara nga kompozitori Kristo Kono me poezi të Lasgush Poradecit si p.sh “Kroi i fshatit tonë”, apo “Kur më vjen burri nga stani”. Krahas Teftës, do të përmendim edhe dy këngëtare të tjera të shquara në interpretimin e këngës popullore qytetare: Jorgjia Filçe Truja dhe Maria Paluca (Kraja). Në vitin 1945, Tefta këndon në operën e Beogradit me shumë sukses rolin e Mimisë nga opera “Bohemë” e Puçinit dhe atë të Rozinës nga opera “Berberi i Seviljes” e Rosinit. Në vitin e fundit të jetës ka qenë vazhdimisht e sëmurë. Vdiq në moshën 37-vjeçare. / KultPlus.com
Sa kohë duhet për të studiuar një gjuhë të huaj për ta folur atë rrjedhshëm? Me metodën Babbel duhen vetëm 15 minuta në ditë!
A është e mundur të mësoni një gjuhë duke studiuar vetëm 15 minuta në ditë?
Pyetëm eksperten tonë për didaktikën, Karoline Schnur.
Parimi i Babbel, në fakt, është që studentët duhet të praktikojnë çdo ditë, qoftë edhe vetëm për disa minuta. Por si? Dhe pse?
Ja çfarë rekomandon Karoline?
Krijimi i zakonit
“Edhe nëse keni vetëm 10 minuta në vend të 15, është gjithmonë më mirë se asgjë. Sekreti për t’u bërë i rrjedhshëm, në fakt, është të praktikohesh çdo ditë”.
Përdorni çdo moment të lirë
“Zgjidhni një kohë të ditës kur e dini se nuk keni asgjë tjetër për të bërë ose ndërsa jeni në radhë në postë ose në metro për të shkuar në punë”.
Vini në praktikë ato që keni mësuar
”Vini mënjanë të paktën një ditë në javë për t’u praktikuar. Përdorni njohuritë tuaja të reja në jetën reale dhe do të ndiheni më të sigurt për veten tuaj” /atsh/ KultPlus.com
Për të 23-tin vit artistët pamorë bëhen bashkë në ekspozitën kolektive “Nëntori” në Muzeun Historik Kombëtar. 28 piktorët përmes kompozimeve trajtojnë ngjarjet e aktualitetit, temat e përditshmërisë, marrëdhënien e njeriut me natyrën, portrete, por edhe autoportrete.
Kuratori i ekspozitës, piktori Aleksandër Filipi rrëfen se përpos situatës së vështirë, që po kalon mbarë bota, arti nuk mund të ndalë përballë asgjëje, pasi lind që të shkojë tek publiku.
“Nuk mund të ndalësh përballë një pasioni siç është arti, pavarësisht çdo lloj vështirësie, qoftë kjo edhe pandemia. Pjesëmarrësit janë të afirmuar, pasi arti nuk njeh breza dhe tablotë janë përgjegjësi personale. Ajo çka e unifikon këtë grup është koncepti i gjinisë. Janë përjetime që afrohen në kohë, Stafan Taçi vjen në atë botë të bukur ngjyrash, elementët që përmban jeta deri tek virusi Covid 19”, shprehet kuratori i ekspozitës Aleksandër Filipi.
“Loja me djallin” e Stefan Taçit, Kuajt e Adrian Devollit, “Dita e braktisjes: e Ardit Boriçit, Ringjallja Apokrife e Gazmend Lekës, Anës Vjosës e Ksenofon Dilos, Andi Hila me “Pa titull”, Meri File me “Shpëtimi” janë vetëm disa nga tablotë e artistëve, që qëndrojnë përkrah “çmimet dhe skenat e vrasjeve” dhe “Bursës” së Besim Tulës, apo “Sindroma Salieri” dhe “Egografi” të Filipit
“Unë kam ardhur me dy kompozime, njëra është ‘Salieri Syndrome’, ku pikturohet fenomeni, jo ngjarja, duke e sjellë figurën në ngjitje, përballë rrethanave që kërkojnë ta minimizojnë. Tjetra është “Ekografi”, që nëse do të mund t’i bëhej egoizmit të individit një skaner, do të shfaqet një terr. Janë përjetime që të vjen keq, kur i shohim tek njerëzit në të gjitha përmasat”, shprehet Aleksandër Filipi.
“Vrasje me pagesë janë ngjarje të ditës, ndeshesh me këto subjekte dhe dy-tre herë në javë. Unë kam punuar me këtë tablo rreth dy vite, sepse mendoj se vrasja është një përfundim i jetës pavarësisht arsyeve”, thotë piktori Besim Tula.
Ekspozita do të vazhdojë që të qëndrojë hapur deri në datë 10 nëntor./shqiptarja/ KultPlus.com
Në Ditën Ndërkombëtare për Përfundimin e Mosndëshkimit të Krimeve ndaj Gazetarëve, Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës bënë thirrje për zbardhjen e rasteve që gazetarëve ia kanë marrë jetën, duke i lënë ata të vdekur ose të pagjetur, shkruan KultPlus.
Përderisa Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara e ka shpallur 2 nëntorin si Ditën Ndërkombëtare për Përfundimin e Mosndëshkimit të Krimeve ndaj Gazetarëve, AGK ka kërkuar drejtësi nëpërmjet një reagimi për 12 gazetarë të vrarë gjatë dhe pas luftës në Kosovë dhe 4 të tjerë që mbeten të pagjetur.
“Mosndëshkimi i krimeve të kryera ndaj gazetarëve është sinjal i keq për sundimin e rendit dhe të ligjit në Kosovë dhe barrë që rëndon në vazhdimësi mbi familjet e viktimave dhe komunitetin e gazetarëve që prej vitesh kërkojnë drejtësi”, thuhet në postimin e AGK-së.
Tutje theksohet se mos sjellja e drejtësisë ndikon në lirinë e raportimit dhe inkurajon që në të ardhmen të ndodhin sulme e kërcënime të tjera.
Në anën tjetër, ky Asociacion i cili punon për interesa të gazetarëve ka bërë thirrje ndaj organizatave ndërkombëtare në krijimin e një fondi të veçantë, në të cilën do të angazhohen gazetarët me hulumtimet e tyre në përpjekje të ndriçimit të rasteve të kolegëve të tyre.
Kryetarja e AGK-së, Gentiana Begolli Pustina është shprehur se për të është tejet e rëndësishme përballja e të përfshirëve në këto raste me drejtësinë.
“Edhe më herët e kam thënë se mua si përfaqësuese e gazetarëve nuk më intereson as edhe një moment se çfarë etnie ka vrasësi, çfarë religjioni mund të ketë, çfarë funksioni mund të kenë urdhërdhënësit e vrasjeve, për mua e rëndësishme është t’i shoh aty ku e kanë vendin, bashkë me kriminelët e tjerë. Këtë e presim të gjithë, sikurse familjarët ashtu edhe ne gazetarët dhe të gjithë ata që po punojnë çdo ditë, për një shtet të së drejtës ku mbizotëron rendi dhe ligji”, ka thënë Begolli Pustina.
Kujtojmë që hetimi i rasteve të drejtësive në Kosovë ka qenë përgjegjësi e UNMIK-ut, pastaj EULEX-it dhe që nga marsi i vitit 2017 kjo i takon institucioneve vendore, gjegjësisht Kryeprokurori i Shtetit, Aleksandër Lumnezi, ka caktuar një prokuror-koordinator për rastet e kanosjeve apo veprave të tjera penale në drejtim të gazetarëve. /KultPlus.com
‘Me muzikë kam fillu shumë herët, diku rreth 12-13 vjeçar, së pari nëpër dasma. Asokohe, në Mitrovicë ishte orkestra e Sali Currit, dhe kur ata e vërejtën që po këndoj mirë, më merrshin me vete kudo. Si fëmijë kam qenë i lazdruem, çpurdhak. Hajde me neve – ma bojshin, dhe kadale kështu nisa me këndu. Bakshishi ka qenë i vogël, shkojshim shpesh edhe pa pagesë. Unë jam i Mitrovicës, edhe andej, edhe këndej. Dy shpija i kemi të kallta andej, edhe nja dy hekterë tokë. Tash, aty afër urës, ka banesa, ku i kemi pasë shpijat’
Ngadalë, Luan Hajra e kupton se ky kapërcim prapa në jetën e tij ndoshta do të jetë ngushëllim e ndoshta pezmatim për mendjen e tij, por nuk përton t`ia lejojë vetes një mrekulli të tillë, kujtimin e momenteve të së kaluarës. Luan Hajrën e quanin edhe mbret të muzikës së mirëfilltë e qytetare në Kosovë, në një kohë tjetër, kur rendi i gjërave funksiononte ndryshe.
Sot Luani është një burrë simpatik e me rrudha njerëzore. E gjej në një kafene jo larg qendrës së qytetit në Prishtinë, aspak i mërzitur që një e dielë do të na shkojë duke gërmuar në thellësitë e jetës së tij për të kuptuar se kush ishte Luani dikur, kush është Luani sot. Si për shaka e kuptojmë të dytë, unë dhe ai, që prej tij prisnin gjithmonë një paraqitje luani. Kur shqiptarët donin ta takonin a përqafonin Luan Hajrën, dilte përpara një fytyrë e butë dhe lirike, jo me tipare luani. Ky është pra Luan Hajra, zëri lirik që për disa dekada mrekulloi veshin e gjithësisë shqiptare me krijimet e tij muzikore.
*
Luan Hajra u rrit pa baba, dhe besoni, atë e pa në vetëm pak raste e orë e momente të jetës së tij.
‘Baba, Arifi, iki në Shqipëri herët, në vitin 1955, si ballist. Ishte i burgosun. Babgjyshin mu ma kanë pasë pushkatu, baba nuk osht rahatu kurrë. Babës edhe vllaun ia patën pushkatu. Baba ishte patriot, ballist i Ballit Kombëtar. Unë e morra vesh këtë gjë më vonë, prej kushërinjve, diku rreth moshës 18 a 19 vjeç, sepse nana nuk donte që edhe na fëmijët me u bo të tillë. Jom rrit pa babë, prush. Me ikjen e babës, si familje kemi hjekë shumë prej UDB-së. Ata na vizitonin shpesh, ose duhej na me u paraqitë në ato vendet e tyre. Baba o kon i pa-rahatueshëm, u rrehke edhe me policët. Çdo javë ka qenë nëpër burgje, prej Prizreni e deri në Shqipëri. Baba ka hangër burgje të rënda, edhe me rrymë nëpër trup, se kanë mendu që është shpiun edhe ky, si shumë të tjerë. Më kujtohet që atë kohë një burrë që i jepke lajmet në Shqipëri i përngjajke babës tem, edhe nisi me u përhapë lajmi që baba i Luanit po jep lajme. Baba megjithatë ishte në të tjera gajle’ tregon Luan Hajra.
Këngëtarin Luan Hajra, dhe çdo njeri tjetër që ka shumë bagazh tregimesh, është mirë ta ngacmosh tek familja. Disa nuk do të flasin, të tjerët po, dhe të dyja perspektivat janë krejt të pranueshme e arsyeshme.
Luani flet me shumë pasion por edhe sytë sikur molisen e tkurren kur Luani, sot në moshën e shtyrë, flet për familjarët e tij, për nënën e tij Gjylsymin, për vëllezërit e tij, jo për motrat meqë nuk e kishte asnjë. Nga e tërë familja, veç Luani do të dilte si këngëtar, si një rreze e hareshme në mes të territ të kohërave kur Luani jetoi në Mitrovicë, e më pas edhe në Prishtinë. Me ardhjen në këtë të fundit, Luanit do t`i hapeshin horizontet e suksesit në karrierën prej këngëtari dhe ajo çka pasoi është vetëm një kapitull i shkruar bukur e mirë i librit të jetës së Luan Hajrës sonë.
*
‘Unë gradualisht filloj me u marrë me kangë. Sheka, një kojshi i imi, i binte kitarës, djemt poashtu i këndojshin, unë shkojsha mas tyne. Atëherë kangët meksikane ishin në modë, dhe unë nisa me i këndu e ata e panë që po këndoj mirë. Për një vit të ri shkuam në Novi Pazar në Serbi, edhe unë me ekipin. Më vonë e këndova një kangë nga Joselito i famshëm, ishte kolona zanore për filmin ‘Nanë dëgjo kangën time’. Filmin e donim të gjithë. Arrita sukses të madh shumë. Populli më pas në Kosovë nisi me më njoftë. Me orkestrën ‘Yjet e Zjarrta’ fillimisht, në Mitrovicë. Më pas u bëra pjesë e orkestrës ‘Qëndresa’ e cila udhëheqej prej Fahri Beqiri, një prej shoqërive më të forta në Kosovë asokohe, as Hajdar Dushi nuk iu ka afru. Ka qenë kori mprapa, violina, instrumentet frymore, një orkestër e kompletuar. Jepshim koncerte nëpër plot salla. Më vonë na shpartalluan, ndoshta prej asaj çka ushtronim e ndoshta edhe shkaku i emrit’ tregon tutje Luan Hajra.
https://www.youtube.com/watch?v=AV4MnXr7kPI
‘Në vitin 1968, rastësisht isha me një aheng dhe aty ishte edhe këngëtarja e njohur Valbona Nimani. Ajo lehtas vjen dhe më thotë – Luan, a bon ti me ardhë në audicion në Radio? E mendoj dhe shkoj. Unë atëherë isha në shkollë të muzikës dhe e mësova një kangë që ma dhanë për detyrë. I mësova notat që mi kishin dërgu dhe erdha në audicion. Redaktor i muzikës atëherë në Radio Prishtinë ishte Kris Leka. Nexhmije Pagarusha, Liliana Çavolli, Jordan Nikoliqi – të gjithë e dëgjuan zërin tim dhe pyesnin kush isha unë. U tmerruan, prej hajgares, se unë isha ai zë, prisnin dikë tjetër ndoshta. Aty u bëra anëtar i Radio Prishtinës’ vazhon tutje Luan Hajra.
*
Prej që ka nisur të këndojë, Luan Hajra na ka servuar plot këngë të mira që i bëjnë shoqëri njëra tjetrës në rrugëtimin muzikor i cili vazhdon edhe sot, përkundër vështirësive dhe shpesh mangësive të të qenit një këngëtar i mirë në Kosovë, i lënë në harresë.
‘Dashurova unë një vajzë’, ‘Mbrëmja e maturës’, ‘Na ka çu Dudia letër’, ‘Oda me tavan’, ‘Lulëzoi fusha, lulëzoi mali’, ‘O Zambak’, ‘Kur hana del’, ‘Te dugojë e re’, ‘Po ta marrë kangën me saze’, janë disa prej shkëputjeve nga repertuari i Luan Hajrës. Diferencën e të gjitha këngëve do ta bënte ‘Arabella’, këngë të cilën Luani e hodhi në ajrin e artit shqiptar në vitin 1973 në festivalin e njohur ‘Akordet e Kosovës’.
Kënga do të merrte maksimumin, pesë shpërblime në atë edicion të festivalit, duke u bërë hit e duke e shndërruar Luan Hajrën në sensacion.
‘Atëherë e luta Gjergj Kaçinarin, autorin e kangës, që t’i bëja disa ndryshime në strofa. Kangët asokohe në festival këndoheshin në dy versione, në dy aranzhime orkestrale të ndryshme. Unë dhe Radmila Karaklajić e kënduam ‘Arabellën’. Kënga u bë e dëgjuar gjithandej, ishte sukses absolut, dhe pas saj më nuk ishte problem për mu me depërtu në muzikë’ tregon Luan Hajra.
Luan Hajra nuk ka kryer asnjë shkollë për muzikë. Nga ana e familjes së babait të tij kanë kënduar, por jo edhe nga ana e nënës së tij. Luani e kaloi jetën me tre vëllezërit e tij, prej të cilëve dy kanë vdekur, njëri kishte talent por nuk e pati kurrë mundësinë e fortë të këndonte e të dilte në pah, si Luani. Burri që e këndon ‘Arabellën’ është veçse një ish nxënës i i shkollës së mesme ekonomike në Mitrovicë, më pas edhe i shkollës së lartë ekonomike në Zveqan.
‘Në Prishtinë e kom banesën qysh prej vitit 1974. Nja dhjetë vite në Prishtinë nuk kom mujt me u rahatu, udhëtojsha gjithmonë. Atëherë e pata njoftë edhe Haki Misinin dhe Xhelal Velën, krejt natën bojshim ahengje e lujshim letra, dhe më pas udhëtoja me ta prej Mitrovicës në Prishtinë.
*
Para ‘Arabellës’, në vitin 1971, Luan Hajra këndoi në festivalin ‘Akordet e Kosovës’ me një kompozim të Musa Piperkut, me të cilin kompozim do të shpërblehej me vendin e dytë. Ta themi konkretisht: Luani po e shtronte me kujdes rrugën e tij drejt pëlqimit në popull por edhe drejt Akordeve, dhe Akordet asokohe kanë qenë sinonimi i muzikës në Kosovë, një festival përtej një festivali të thjeshtë por një mekanizëm që vlerësonte më të mirët dhe kanalizonte muzikën e mirëfilltë duke larguar nga tregu atë muzikë të panevojshme, të pahijshme, të dobët, dele e zezë. Luani ishte antonimi, prandaj përkiste në Akorde, dhe meritonte të ishte bashkëpunëtori i më të mirëve të kohës.
‘Prej ‘Arabellës’, rrugët mu çelën. Fillova me incizu dhe më pas i pata disa muaj si provë në Radio Prishtinë. Më vonë e kuptova që, duke qenë djali i një ballisti, më kanë përcjellë Shërbimi Sekret asokohe, UDBA. Unë nuk bona kurrë gabime. Gjithmonë kam këndu kangë melankolike e nuk jam rrokë kah politika. Kur nisa me këndu kangë të lehta qytetare, u pranuan shumë mirë, se unë zanin e kom bash për atë lloj zhanri. Më vonë nisa edhe me popullore. Atë kohë, orkestrat vareshin prej kangëtarit, rrogat vareshin prej kangëtarëve, dhe kangëtarët shpesh dështojshin. E di që një herë Orkestri i Radio Prishtinës më tha se kishte mbetë keq për nja gjysmë ore dhe më kërkoi nëse kam naj kangë me e mbushë normën, me e plotësu kohën. Unë i kisha disa kangë, e mes tyre njëra më e veçantë’ më tregon tutje këngëtari Luan Hajra, të cilin unë e quaj me përkëdheli, axha Luan.
Rroka Mandolinën. Të përpunuar në shqip për herë të parë e këndon Luan Hajra, rreth viteve 1975, 1976. Në tavolinë, axha Luan ma këndon edhe në versionin serbisht, por edhe në atë turqisht.
‘Historia e kësaj kange është pak misterioze. Kjo kangë është këndu ndryshe, nuk dihet a është turqisht apo serbisht. Unë, për me e bo ma interesante e shpejtova ritmin pak në shqip dhe e përpunova në mënyrën time. Kanga shpërtheu masnej, është këndu edhe në kazermat e Jugosllavisë. Krejt Jugosllavinë e kom shti me këndu shqip me atë kangë. Asnjëherë asnjë problem nuk ka dalë prej saj. Kangën e kom këndu edhe në një koncert në sallën Pinki në Beograd, në vitin 1978. Çfarë suksesi e kom pasë atje, nuk ta merr mendja. Dul ‘Rroka Mandolinën’ dhe unë katër herë shkova si pjesë e grupit jugosllav në Amerikë, në Ditët e Jugosllavisë në Detroit. Decividivisht më ftojshin mu atje, me kangëtarë tjerë prej krejt Ballkanit. Herën e fundit në Amerikë shkova me grupin nga Kosova, me Shyhrete Behlulin, Shkurte Fejzën e Sabri Fejzullahun. Në një dasëm, bashkë me Ajshe Zukën, krejt nata më shkoi duke e këndu ‘Rroka Mandolinën’ dhe dikur më erdhi në maje të hundës se ja nisa edhe tekstin me e përzi’ më rrëfen Luan Hajra dhe sytë e mendja sikur i përcëllejnë ndryshe kur flet për këtë këngë dhe për nostalgjinë e kohëve të humbura por jo të harruara.
*
Etapa të ndryshme të jetës së Luan Hajrës përshkohen me muzikë, por shpesh edhe me vuajtje dhe njëjtë edhe me ndritje suksesesh. Duke qenë djali i një ballisti, Luani ishte halë në sy për shërbimin sekret dhe për shumë apetite tjera të lidhura me shtetin. Shteti dhe muzika asokohe ishin si maca me miun. Sa herë shkonte në Shqipëri, sa herë udhëtonte, Luan Hajra – tanimë Luan Hajra i famshëm dhe jo ai Luan Hajra i lazdruar fëmijë e adoleshent, kishte probleme me regjimin këtu e atje, me regjimet e asaj kohe.
‘Kur isha në Shqipëri, gjithmonë regjimi dojke me ditë ku isha, çka kam bo. Në vitin 1973 kom shku për herë të parë në Shqipëri, me Ansamblin Shota, atje më thirrën në degën e shërbimit sekret, dojshin me nxjerrë fjalë. Sa herë jena shku në Shqipëri, kena pasë problem’ vazhdon Hajra.
Megjithatë, Luan Hajra dhe Shqipëria kanë lidhje të veçantë. Luani tregon se gjithmonë ka gëzuar një famë të madhe në Shqipëri, madje thotë se atje ka pasur suksesin e tij më të madh.
‘Kom këndu nëpër krejt qytetet e Shqipërisë. Suksesin ma t`madh e kom pasë në Shqipëri, se në Kosovë, për këtë kom edhe fakte. Ndoshta shkaku i ngjyrës së zërit, nuk e di pse, por atje popullata janë mahnitë me muzikën time. Unë kam qenë i pari që fillova me i knu varg-kangët, deri atëherë këndojshin me ndërpreje, e unë fillova me i këndu kangët në varg, pa ndërprerje. Rreth vitit 1980, në Shkodër e pata mbajtë një koncert shumë të madh, më besoni që edhe xhamat e sallës janë thy qaq shumë ka pasë njerëz brenda e jashtë saj. Esat Bicurri, Bashkim Paçuku, Liliana Çavolli, Nexhmije Pagarusha, Bik Ndoja, Shyqri Alushi, të gjithë ishin në koncert dhe e panë se më kthyen për të këndu nja pesë herë. Kur u kry koncerti, u shtrua një darkë për të gjithë neve. Kryebashkiaku i Shkodrës asokohe nuk bindej se unë isha Luan Hajra. Shyqri Alushi – këngëtar i njohur i muzikës popullore shkodrane, më tha që u bëra mbret i këngës. Mu duk se e arrita zenitin e karrierës sime, a në fakt unë i kisha idoll të gjithë këta emrat tjerë në koncert. Bojsha hajgare e thojsha se po e braktisi muzikën tërësisht’
Luan Hajra, me grupe tjera këngëtarësh, ka koncertuar gjithandej nëpër Jugosllavi e ndërsa pas Amerikës, këmba e tij ka shkelur edhe Australina, ku njashtu ka kënduar shqip për zemrat e shqiptarëve.
‘Kur knojsha në dasma, rrijsha deri në fund, kur u kryjke, atëherë këndojshin venalitë. I ngojsha kangët dhe najnjo që ma kapke veshi që ishte e mirë, e merrsha tekstin dhe e knojsha në dasmën tjetër, merrsha kangë prej popullit dhe kësisoj i kam qitë në jetë plot kangë’ flet me ëndje Luan Hajra.
*
Gjatë luftës në Kosovë, Hajra me familje do të largohej për në Tetovë.
‘Kemi hjekë shumë, mua mu duk sikur po e përjetonim ekzodin e Holokaustit, veç nuk e kishim edhe gjashtë-yllëshin. Me daljen në zonën neutrale, jom shfry shumë, kom bërtitë në qiell. Gruaja bile më thojke çka ki, ndërsa unë i tregova që më në fund ishim të lirë sepse deri në këtë pikë nuk kishim qenë. Rrugës patëm mbetë keq, kerri u prish e nuk më bojke, kemi hypë krejt së bashku në një kamion, qysh e tek nuk e di, ka qenë e tmerrshme. Unë kom vujt shumë asaj kohe, e mos vet ata që janë vra e masakru’ shprehet Luani.
Pas luftës, Luan Hajra vazhdon të këndojë, në Maqedoni e në Kosovë e në Shqipëri, me këngë në bashkëpunim me Shpresa Gashin e Ajshe Zukën. Disa krijime i ka edhe nga Gazmend Zajmi. Nuk e ka të ruajtur fonotekën e tij, por për fat, tri lente të mëdhaja me projektet e tij muzikore ai i ka dërguar para shumë kohëve te Agron Çobani, dikur drejtues i Televizionit Shqiptar.
Shkojmë kah fundi, edhe pse vështirë të gjejmë fundin e tregimit të Luan Hajrës. Meqë ‘Arabella’ është një himn, Luani mbetet zemra e Arabellës. Luani ka tri vajza: Dafinën, Donikën dhe Delinën. Ai sot jeton në Prishtinë, ndërsa shkaku i veshkëve duhet të shkojë në dializë, tri herë brenda javës. Gjatë pandemisë, ai solli edhe një këngë të re, këngën ‘Hatixhe’.
Hajrës ka 19 vjet që i ka vdekur e shoqja, Sanija, e meqë askush nuk e zëvendëson dot këtë grua, Luani nuk është martuar prapë asnjëherë. Sanija vdiq pas disa problemeve shëndetësore dhe pas një drame me mjekët në Kosovë, për të cilën Luani flet me dhimbje e trishtim. Luani u desh të shkonte në Polici e gjetkë, për të kërkuar çka në të vërtetë ndodhi me udhëtaren e jetës së tij.
Në fund, jo pse ai e ka peng, por unë dua të flasim për mirënjohjes e shpërblimet që ai morri në jetë, sepse fundja, një artist meriton një mirënjohje paçka se nuk ka aspak nevojë për të. Shpirti, megjithatë, fle më qetë kur i yti të pranon.
‘Shtetit këtu kurrë nuk i ra ndërmend për mua, shteti asgja nuk më ka dhanë. Mirënjohje unë në jetë kam marrë veç prej Beogradit, në vitin 1976, dhe një mirënjohje e atëhershme kishte domethënie të madhe për mua e për kombin tim. Mirënjohje tjetër nuk kam, as nga Shqipëria e as nga Kosova. E sa për muzikën shqipe sot, është në gjendje të mjerueshme. Kanë faj mediat, ekziston një festival si ‘Zambaku i Prizrenit’ por asnjëherë në nivelin e Akordeve’ vazhdon Luan Hajra.
Luan Hajra, sot 72 vjeçar, megjithatë nuk ndalon. Ka pak rëndësi që aparatet kulturore të shtetit nuk e kujtojnë. E kujtojnë ndjenjat e shqiptarëve, për të cilët ai së shpejti do të sjellë edhe dy këngë të reja.
(Ky tekst është botuar me ndihmën e Komunës së Prishtinës dhe subvencioneve kulturore vjetore nga kjo Komunë)
Tri skulpturat e mbështjella me zingjirë bardh e zi të ekspozitës “Skulptura në hapësirë” nga artisti Eroll Murati bënë që qytetarë të shumtë të ndaleshin, fotografoheshin dhe pajtoheshin me mesazhin goditës që përçonin këto vepra arti, shkruan KultPlus.
Të ekspozuara në sheshin “Skënderbeu” të kryeqytetit, skulpturat i falnin një pamje të freskët kësaj hapësire publike, duke i bërë të pranishmit të depërtonin në thellësinë e artit. Sytë e qytetarëve kalonin sa nga njëra sa te tjera skulpturë, duke e bërë që interesimi për t’i kuptuar ato të zgjohej edhe më shumë.
Tri pozicionet e ndryshme të skulpturave bashkë me veçantitë krijuese, bënë që të përçonin dromca të realitetit. Në intervistën për KultPlus, Murati tregoj se çdo detaj është i menduar dhe i qëllimshëm, në mënyrë që sa më thjeshtë të kuptohet mesazhi i ekspozitës që do të jetë e hapur deri më 25 nëntor.
Zingjiri i përdorur tregon ashpërsi, ndërkaq e zeza dhe e bardha vjen si një kombinim mes personaliteteve të ndryshme të njerëzve, duke e bërë që veprimet individuale të përfaqësojnë shoqërinë.
“Bardh e zi ka qenë e qëllimshme për shkak që me të zezën e kam paraqitur të errëtin, të keqin e të dobëtin dhe të bardhën e kam përdorur si zemërbardhësi, diçka shumë e mirë”, u shpreh Eroll Murati.
Përderisa qëllimi kryesor mbetet sjellja e skulpturave moderne dhe kreativitetit artistik në hapësira publike, në këndvështrimin e parë ai thekson se nëpërmjet kësaj ekspozite çdo qytetari iu ekspozohet realiteti i hidhur kosovar.
Skulptura e parë e Muratit përbëhet nga një person i vetëm, i cili gjendet në këmbë, me duar të mbështjella me zingjir të zinj, e që kjo tregon një izolim, ku përherë ekziston një tentativë që i miri të mbështjellët me diçka të keqe.
Ndërkaq, krijimi i dytë artistik e kalon rrafshin individual dhe del në pah ndërveprimi social dhe ndikimi i tij. Kësisoj, dy skulptura njerëzish tërësisht të zinj, e thënë figurativisht “të pushtuar nga e keqja” mbajnë në duar të tyre zingjir të cilët dërgojnë te një karrige, e që kjo mund të përkthehet si luftë për pushtet nga çdo hallkë shoqërore.
“Për luftën e karriges mund të shtyhet apo të luftoj dhe një nxënës, student, profesor, deputet dhe gjithkush tjetër”, shprehet artisti Murati.
Edhe skulptura e tretë është një bashkëveprim social mes dy individëve, veçse kësaj radhe nuk ka një ngjyrë të njëjtë që i mbulon të dyja. Një skulpturë që qëndron në këmbë dhe ka ngjyrë të zezë, shfaqet përballë skulpturës tjetër, e cila është e bardhë. Kjo vjen si një përpjekje e të keqit që t’ia marr edhe pak të mirë që i ka mbetur tjetrit dhe ta shndërroj sikur veten e tij.
“E treta është konsumimi i njeriut të mirë nga i keqi, duke u munduar t’ia merr edhe ata të bardhë që e ka”, shprehet Murati.
Përtej mesazhit të kësaj ekspozite, Murati mendon që shumica e krijimeve artistike të vendit shfaqen nëpër muze, hapësira të mbyllura e vende të tjera kulturore, ndërkaq nëpërmjet zgjedhjes së një hapësire publike, ai ka tentuar të sjell diçka të re edhe në këtë dimension.
Për sa i përket natyrës së ekspozitës “Skulptura në hapësirë”, ai thekson se njerëzit janë mësuar të shohin shfaqje të tilla artistike nëpër media dhe krijime të vendeve tjera, si të Evropës ashtu edhe në pjesët tjera të botës. Ndërkaq, ai ka zgjedhur vendin e tij për një sërë arsyesh.
“Unë desha ta bëj në vendin tim, si vendi i cili më ka bërë krenar dhe më ka frymëzuar. Ta dinë qytetarët se edhe ne kemi artistë shumë të mirë në Kosovë”, tha Murati.
Ndërkaq për relacionin art-hapësirë publike në vendin tonë, ai shprehet se ndjehet i kënaqur për shkak të shfrytëzimit të tyre që një kohë të gjatë.
“Kemi hapësira shumë të bukura që i përshtaten skulpturave moderne, për shembull sheshi “Skëndërbeu” është i madh dhe i mirë”, shprehet autori i ekspozitës “Skulptura në hapësirë”.
Tutje ai thekson se artistët një herë vëzhgojnë terrenin e duhur dhe pastaj vendosin se ku do t’i ekspozojnë veprat e tyre. Ekspozita “Skulptura në hapësirë” është mbështetur nga Komuna e Prishtinës, gjegjësisht Drejtoria e Kulturës./KultPlus.com
“Dardan Fest 2020”, Festivali Ndërkombëtar i filmit dokumentar, në edicionin e tij të parë zgjodhi dokumentarin ‘Simfonia 57’ të regjisores Iva Garo, si më të mirin, duke i dhënë çmimin e parë.
Filmi dokumentar që u krijua në ditëlindjen e 57-të të Orkestrës Simfonike te RTSH, u vlerësua po aq për realizimin sa për shijen e zgjedhur të muzikës klasike e atij historiku të tërë të Orkestrës që Garo e rrëfen nëpër vite e arkiva, duke e bërë këtë dokumentar mos t’i ngjajë fare të dhënave kronologjike, por të rrjedhë si një nga ariet që luhen.
Nata e fundit e festivalit, u mbyll me dokumentarin e Andi Deckës, kushtuar Lorik Canës për t’i lënë më pas vendin vendimit të jurisë.
Një çmim tjetër i këtij festivali ishte Best Feature Fiction që shkoi për Bullgarinë, me filmin ‘Omnipresent’. Franca fitoi çmimin Best Short me filmin ‘I’m not telling you anything, just saying’. Ndërsa Best Documentary shkoi për ‘Our Lady of Shkodra’, nga Fabian Kati.
Në këtë festival pati më shumë se 300 aplikime nga mbarë bota, por që juria vendosi të përzgjidhte vetëm 22 filmat më të mirë, për të dhënë ndërkohë edhe mesazhin se në këto kohë të vështira që mbarë bota po kalon, krijimtaria artistike dhe për më tepër arti i kinemasë vazhdon të sfidojë realitetin. /atsh/ KultPlus.com
Vajza e mbretit të ndjerë të muzikës pop Michael Jackson, Paris Jackson, po i ndjekë hapat e babait të saj duke e zhvilluar pasionin e saj për muzikën, të premten më 30 tetor ajo e lansoi videoprojektin e parë si solo këngëtare, me titull “Let Down”.
Jackson tashmë e ka krijuar një karrierë të suksesshme si modele si dhe ka luajtur në disa seri televizive dhe filma. Por tani 22-vjeçarja ka arritur të nënshkruajë kontratë bashkëpunimi me studion incizuese, “Republic Records”, dhe do ta lansojë albumin e saj të parë si solo këngëtare “Wilted” në nëntor të këtij viti, transmeton Koha.
Kënga “Let Down” është shkruar nga Parisi si dhe e rrëfen historinë e një zemre të thyer. Ajo i takon zhanrit folklor alternativ.
“Po i ndjejë shumë emocione të ndryshme. Jam e entuziazmuar, po ndihem paksa nervoze, por në përgjithësi shumë falënderuese dhe e lumtur… Liria për të krijuar dhe për të kënduar në mënyrën tënde, apo liria për të shkruar tekste muzikore është diçka e jashtëzakonshme. Është një dhuratë dhe bekim për çdo artist të ri”. Citohet të ketë thënë Jackson në një komunikatë për media.
Derisa kjo është hera e parë që Jackson performon si solo këngëtare, në të kaluarën kishte bërë muzikë si pjesë e grupit “The Soundflowers” që përbëhej nga ajo dhe ish i dashuri i saj, Gabriel Glenn. Dyshja e kishte lansuar një album në qershor të këtij viti.
Albumi debutues i Jacksonit me titull, “Wilted”, pritet të lansohet për publikun e gjerë më 13 nëntor. / KultPlus.com
Vritet me armë zjarri në mes të rrugës në Teksas aktori i njohur amerikan Eddie Hassell.
Ylli 30-vjeçar, i njohur për rolin e tij në filmin e nominuar për çmimin Oscar në 2010, “The Kids Are All Right” u qëllua disa herë jashtë apartamentit të së dashurës së tij në Dallas dhe ndërroi jetë më pas në spital për shkak të plagëve të marra.
Sipas të dhënave paraprake mendohet se Hassell u qëllua gjatë një tentative për grabitjen e makinës, por policia po heton dhe pista të tjera.
Eddie Hassell mbahet mend dhe për rolet e tij në serialin “Surface” dhe atë në filmin biografik për themeluesin e Apple, Steve Jobs. / KultPlus.com
Pas deklaratave të shkrimtari dhe historiani, Jusuf Buxhovi dhënë ditëve të fundit një intervistë për median serbe, Kosovo Online, ku ndër të tjera ka përmendur edhe faktin se kisha ortodokse serbe ka përvetësuar krishterimin në Kosovë, kanë nisur reagimet nga ana serbe.
Historiani serb Aleksandar Rakjoviq ka reaguar ashpër duke u shprehur se “Trashëgimia e krishterë në Kosovë është trashëgimi e popullit serb. Shqiptarët janë ardhacakë.”
“Serbët morën nga Grekët territoret që ishin pjesë e Perandorisë Bizantine. Ortodoksia Serbe zuri vendin e Ortodoksisë Greke të mëparshme, dhe asgjë nuk ndryshoi për besimtarët, dhe sigurisht nuk kishte shqiptarë në atë kohë. Ata për herë të parë u shfaqën në Mesjetë në shekullin e 15-të në afërsi të Gjakovës. Dhe ata fillojnë të vijnë me turqit. Trashëgimia në Kosovë është trashëgimi e popullit serb, është trashëgimi e Kishës Ortodokse Serbe, e gjithë Ortodoksisë, por sigurisht që nuk ka asnjë lidhje me ndonjë trashëgimi të shqiptarëve”, shprehet Rakjoviq.
Sipas historianit serb: “Kisha Katolike Romake është mendja e operacionit për të marrë trashëgiminë e identitetit serb të Kosovës. Myslimanët shqiptarë shërbejnë si një forcë topi, por është krijuar nga shqiptarë katolikë romakë në Kosovë. Ishte në interesin e të dyve që të marrin trashëgiminë kulturore serbe. Myslimanët nuk mund ta marrin atë, në mënyrë logjike. Ata nuk mund të përvetësojnë Manastirin e Deçanit, as Patriarkanën e Pejës, apo Graçanicën, ose ndonjë gjë tjetër. Sepse kjo do të ishte absurde!”
Kujtojmë që Buxhovi në këtë intervistë kishte potencuar që: “Kisha ortodokse serbe ka përvetësuar trashëgiminë ortodokse të krishtërimit në Kosovë e me këtë edhe trashëgiminë e krishterë shqiptare, ngaqë shumica e shqiptarëve në mesjetë i takonin kishës ortodokse;
-Me pakon e Ahtisarit i është dhënë përgjigje politike trashëgimisë së krishterë në Kosovë në dobi të serbëve, por në aspektin kulturor dhe historik, në dëm të shqiptarëve;
-Kishat e krishtera në Kosovë, si të gjitha objektet tjera fetare, duhet të trajtohen pasuri kulturore e shtetit të Kosovës. Të tilla duhet t’i trajtojë edhe UNESKO”, këto ishin disa nga theksimet për të cilat ka folur Buxhovi. / KultPlus.com
Karvani i shkrimtarëve “Muzat e Alpeve” i Shoqatës Rajonale të Shkrimtarëve “Teuta”, manifestimin e përvitshëm letrar trekufitar e filloi gjatë fundjavës në Pejë, me ekspozitën e akademikut Zuvdija Hoxhiq-Berisha “Gjurmë Kosove”, e cila do të qëndrojë e hapur për dy javë.
Aktivitetet letrare vazhduan në Klinë me vizitën në muzeun privat “LYRA” ku u pritën nga shkrimtarët dhe artistët e kësaj komune si dhe pronari i muzeut Gjon Gjergjaj, kryetar i Klubit Letrar “Vorea Ujko”. Ndërsa, bashkërisht realizuan mbrëmjen poetike “Teuta” për laureatët e saj”, dedikuar Xhevahir Spahiut si dhe poetit erudit Moikom Zeqos, për ikjen e hershme të të cilit mbrëmja u fillua me një minutë heshtje.
“Tehut të shpatës kemi ecur rrufé./ Pastaj shpata ka ecur mbi ne”
Në emër të “Teutës”, për poetin e shquar dhe laureatin e sivjetmë të Çmimit për Vepër Jetësore “Teuta”, Xhevahir Spahiun kumtoi prof. Agim Vinca, i cili e vlerësoi ndër poetët më të talentuar dhe më origjinal të poezisë shqipe.
“Poezia e Xhevahir Spahiut është e gjerë, nga pikëpamja tematike e artistike e shprehjes. Poezia e tij është univers i tërë që prek problemet qenësore të mbijetesës tonë si komb, por edhe të natyrës njerëzore në përgjithësi. Sepse, Xhevahir Spahiu përveç se është një poet shumë shqiptar është edhe poet universal. është kryesisht poet i vargut të lirë që i përgjigjet më shumë temperamentit të tij krijues, por e kultivon me sukses edhe vargun e lidhur. Xhevahir Spahiu është poet i cili godet me forcë të madhe shprehëse dhe hyn në grupin e krijuesve që e ruajtën dinjitetin e fjalës edhe në kohën e monizmit. Por shkëlqimin e plotë e arritën pas vitit 1990 kur ra diktatura dhe sistemi letrar i imponuar nga realizmi socialist”-shtoi prof.Vinca, sipas të cilit, Xheavir Spahiu është jo vetëm poet brilant, sikurse Kadareja Agolli, Arapi etj. , por edhe përkthyes i shkëlqyer i poezisë.
“Dhe kridhem ne gjumë krejt i sigurt, se zgjimi do te jete ringjallje…!”
“”Teuta” sa pasurohet vit pas viti duke nderuar përfaqësuesit e denjë të letërsisë shqipe dhe malazeze, poaq po varfërohet me ikjen e tyre, siç ndodhi sivjet me laureatin e 5-të, eruditin e rrallë të historisë e traditës së qytetërimit shqiptar, Moikom Zeqo, tha ndër të tjera shkrimtarja dhe gazetarja Ajetë Beqiraj e cila shtoi se: “Poeti mendimtar e njihte vdekjen ndaj triumfonte përtej bindjes: “Do vdes shpejt…Por edhe i vdekur do vazhdoj të shkruaj…!”Për të lënë pas vetes edhe vargjet monumentale si Amanet të fundit: “Dhe kridhem në gjumë krejt i sigurt, se zgjimi do te jete ringjallje…!” – tha Beqiraj, kryetare e “Teutës” për të shtuar se Moikom Zeqo, në strukturën poetike të tjerrur me atë filozofike, dëshmoi se është vetvetja, i papërsëritshëm dhe titan i rrallë, ndërsa vepra e tij u ngrit si obelisk drithërues i tingullit, fjalës, mendimit dhe bindjes SHQIP me të cilën fshikulloi guximshëm të gjithë ata që heshtin për trinomin Pellazgo-Iliro-Shqiptar.
“Moikom Zeqo – Portat e hapura të artit dhe dies”
Ndërsa, studiuesi letrar Prend Buzhala, në kumtesën e tij “Moikom Zeqo-Portat e hapura të artit dhe dies tha se: “Ndonëse këtë vit Moikom Zeqo kaloi në përjetësi, pas vetes na la një thesar të madh veprash të publikuara që kalojnë numrin mbi 100 tituj. Moikom Zeqo është njëra ndër figurat epiqendrore të letrave shqipe dhe humbja e tij është e pazëvendësueshme për kulturën dhe letërsinë tonë në përgjithësi. është tejet e rëndësishme se në të gjithë librat e tij spikat fuqishëm identiteti kombëtar shqiptar dhe rrënjët e tij të lashta deri më sot. Shkrimi nuk mbyllet kurrë siç nuk do të pushojë vepra e Moikom Zeqos së lexuari asnjëherë”.
“Muzat e Alpeve” mbyllin aktivitetin në Petnjicë
Mbrëmja vazhdoi me këmbime kulturore dhe interpretim poezish nga poetët e pranishëm, së cilës e udhëhequr nga Vilson Culajt i priu artisti Xhevat Limani, . “Ndonëse si autor i 12 librave dhe si aktor ,shkrimtar, dramaturg dhe regjisor, nuk e di ku notoj më shumë, ne liqen, në det apo edhe në oqean, në të cilin u mësova të notoj me themelimin e Teatrit Shqiptar në Amerikë, të përzgjedhësh një cikël poetik nga tërë vëllimet dhe botimet e poetit kombëtar Xhevahir Spahiu, është njësoj si nga ujët e oqeanit të zgjedhësh ujin e Drinit dhe të Vjosës. Mirëpo përzgjedhja ka qasje dhe përgjegjësi subjektive andaj le të na falin ajo duzinë e madhe perlash poetike që nuk mund të përmblidhen në kuadër të librit Moji dugovi (Borxhet e mia) zgjedhjen e të cilave e bëmë me Ajetë Beqirajn, në koordinim me Orgesin , birin e denjë të Xhevahir Spahiut dhe me pëlqimin e autorit, sigurisht”-tha në fjalën e tij të shkurtër Xhevat Limani, i cili në kuadër të mbrëmjes poetike deklamoi poezinë-titull të kësaj përmbledhjeje “Borxhet e mia”. Ndërkohë u shfaq edhe rezymeja e edicionit të 7-të “Muzat e Alpeve 2019”, i mbajtur në Tivar, në Lezhë dhe në Prizren, në kuaër të të cilit Cmimi për Vepër Jetësore “TEUTA” ju pat ndarë akademikut Zuvdija Hoxhiq Berisha.
Aktiviteti “Muzat e Alpeve 2020″mbyllet në Petnjicë
Edicioni i 8-të i Manifestimit Letrar Trekufitar “Muzat e Alpeve 2020” u mbështet nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport e Republikës së Kosovës, Komuna e Pejës dhe komuna e Petnjicës. “Muzat e Alpeve 2020” të nesërmen vazhduan aktivitetin në Petnjicë, ku u pritën nga pjesa tjetër e shkrimtarëve të karvanit “Muzat e Alpeve”për të promovuar bashkarisht përmbledhjen me poezi të përkthyera “Andjeli propovjedaju jutrom” të prof.Agim Vincës, si dhe botimin e librit të tretë të “TEUTëS”, “Moji dugovi” nga opusi poetik i Xhevahir Spahiut, në përzgjedhje të Xhevat Limanit dhe Ajetë Beqirajt si dhe ne përkthim të Nikollë Berishajt. Po në këtë komunë të re të Malit të Zi do të mbahet edhe ceremonia e ndarjes së Çmimit për Vepër Jetësore “Teuta” për poetin e shquar shqiptar Xhevahir Spahiun. / KultPlus.com
Dua Lipa i ka ftuar fansat ta shoqërojnë në koncertin virtual me titull “Studio 2054”, i cili do të transmetohet live më 27 nëntor të këtij viti.
Kantautorja me prejardhje kosovare dhe me famë botërore, është ylli i fundit i muzikës që po iu ofron adhuruesve mundësinë ta shohin duke interpretuar live në këtë kohë kur koncertet fizike janë pezulluar anembanë botës, si pasojë e koronavirusit.
Kështu, ata do të ketë mundësi ta shohin idhullin e tyre duke performuar në një koncert virtual, një eksperiencë kjo e re për publikun.
Ngjarja “Studio 2054” do të jetë një mbrëmje e mbushur me muzikë, performanca, aktrim, vallëzim dhe shumëçka tjetër, transmeton Koha. Të gjitha këto të bashkuara në një përvojë multi-dimensionale të drejtpërdrejtë.
Përgjatë koncertit i cili do të mbahet në një depo, Dua Lipa pritet t’i ndërrojë disa kostume dhe skenat ku ajo performon do të ndryshojnë nga njëra-tjetra. Gjatë performancave ajo po ashtu do të shoqërohet nga disa muzikant, valltarë, akrobat të ndryshëm, dhe mysafirë special identiteti i së cilëve po mbahet i fshehtë.
Sa i përket këngëve që do të interpretohen në koncert, besohet se Lipa do t’i kthehet edhe hiteve të saja të mëparshme dhe natyrisht, për herë të parë do t’i performojë live disa prej këngëve të albumeve, “Future Nostalgia” dhe “Club Future Nostalgia”.
Koncerti “Studio 2054” do të transmetohet live në orë të ndryshme, varësisht prej territoreve dhe biletat për të fituar qasje për ta parë shoun, tashmë janë në dispozicionin e publikut.
Në fillim të vitit 2020, Dua Lipa e publikoi albumin e saj të dytë muzikor me titull “Future Nostalgia”, dhe vetëm disa muaj më vonë e solli edhe një version të ri të këtij incizimi, “Club Future Nostalgia”, të realizuar në bashkëpunim me producenten, The Blessed Madonna. Muajin e kaluar këngëtarja e famshme e publikoi një version të ri të hitit “Levitating”, i cili e përfshinte reperin DaBaby, duke e shënuar bashkëpunimin e radhës së Duas me artistë të shquar të skenës muzikore.
Ndërkaq, më 30 tetor Lipa e lansoi këngën e re me titull “Fever”, në bashkëpunim me artisten belge, Angèle. Kësaj kënge pritet t’i publikohet edhe një videoklip këtë të premte. / KultPlus.com
Përderisa racizmi frymonte qysh moti brenda llojit njerëzor, Micheal Jakson që në vitin ‘95 nëpërmjet artit të tij muzikor protestonte kundër këtij fenomeni famëkeq me këngën “They don’t care about us”, shkruan KultPlus.
Kënga e pestë në kuadër të albumit “History: Past, Present and Future, Book I” dhe e publikuar më 16 qershor të vitit 1995, protestonte për padrejtësitë që iu bëheshin njerëzve me ngjyrë, teksa fatkeqësisht këto nuk janë ndalur as sot.
Së fundmi, kjo këngë është sjellur në një version të ri, duke shtuar brenda videos pamje nga qytete të ndryshme të botës, në të cilat protestohej kundër racizmit. Parisi, Nju Jorku, Madridi, Helsinki, Roma, Los Angelesi, Berlini janë disa nga to.
Teksti i kësaj këngë që është aktual edhe sot përmban një mesazh të fuqishëm, duke e përmbushur tejet shumë funksionin edukues të muzikës. Vet titulli simbolik përçon indiferencën e të tjerëve për njerëzit me ngjyrë, teksa përbrenda këngës revoltohet duke thënë se as rrahja, urrejtja dhe keqtrajtimi ndaj tyre nuk do t’i bëj të thyhen kurrë shpirtërisht.
Përgjatë këngës, personi pavarësisht dashurisë që merr nga familja e tij, portretizohet si viktimë e brutalitetit të policisë, e urrejtjes dhe është përherë në tentim të përdhosjes së krenarisë së tij.
Videoklipi origjinal i kësaj këngë u xhirua në Pelourinho, të Brazilit dhe e dyta në një burg, duke përmbajtur video të referencave të shumta për abuzimet e të drejtave të njeriut.
“They don’t care about us” u bë hiti në top dhjetëshe në të gjitha vendet evropiane dhe arriti në numrin një në toplistat muzikore në Republikën Çeke, Gjermani, Hungari dhe Itali. Në SHBA, kënga arriti kulmin në numrin 30 në Billboard Hot 100./KultPlus.com
Sot, duke filluar nga ora 17:00 në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, PEN Qendra e Kosovës organizon një mbrëmje kulturore në kujtim të shkrimtarit, poetit, këngëtarit e veprimtarit Jusuf Gërvalla.
Për veprën e gjithanshme të Gërvallës, do të flasin Naime Beqiraj dhe Agron Gashi, ndërkaq mbrëmja do të udhëhiqet nga Binak Kelmendi.
Përkujtimi për Gërvallën është mbrëmja e gjashtë e PEN Qendrës së Kosovës që mbahet në kuadrin e projektit “Ora e Shkrimtarit” që përkrahet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.
PEN Qendra ka paraparë edhe katër mbrëmje përkujtimore për shkrimtarët e ndjerë që do të mbahen gjatë javëve në vijim. / KultPlus.com
Tefta Tashko Koço, artistja e madhe shqiptare, përkujtohet në 110-vjetorin e lindjes.
Ajo mbetet një prej artisteve më të dashura për publikun shqiptar. Tefta Tashko Koço lindi më 2 nëntor 1910. Pasi familja e saj kishte emigruar në Egjipt, në vitin 1921 rikthehen në Korçë. Në Korçë kemi aktivizimet e para të Teftës si këngëtare dhe data 26 qershor 1926 mbahet koncerti i saj i parë në publik. Në shtator të vitit 1927, Tefta me gjithë familjen vendosen në Montpellier, Francë, ku ajo filloi edhe studimet muzikore, për t’i vazhduar ato me sukses në Konservatorin Superior të Parisit.
Gjatë karrierës së saj të shkurtër, ngriti një talent të jashtëzakonshëm të ekzekutimit si në muzikën lirike qytetare, ashtu edhe në repertorin e pasur të muzikës klasike operistike. Krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë si Mozart, Shubert, Verdi, Donixeti Belini, Puçini, në turnetë e saj, së bashku me pianisten Lola Gjoka, nëpër Shqipëri u kënduan edhe këngët popullore shqiptare si pjesë e kulturës muzikore popullore shqiptare. Falë angazhimit të madh artistik të Tefta Tashko Koços, ne sot nga zëri i saj kemi trashëgimi rreth 90 këngë, 36 prej të cilave i regjistroi në Paris dhe Milano në pllaka gramafoni. Ajo përveç vlerave të saj artistike, arriti që me zërin e saj brilant, të na linte këtë pasuri të jashtëzakonshme.
Ajo është një nga figurat më të rëndësishme të interpretimit vokal në Shqipëri, që me interpretimin e saj të bukur dhe autentik Tefta jetoi në periudhën kur kënga lirike qytetare huazoi nga arti vokal i kultivuar lehtësinë̈ e nevojshme për të prodhuar linja melodike e frazime elegante, proces ky që krijoi gjininë në fjalë në vitet 1930 dhe që do të vazhdonte edhe më vonë.
“Kroi i fshatit tonë”, me muzikë të Kristo Konos dhe poezi të Lasgush Poradecit, apo “Kur më vjen burri nga stan”, “Zare trendafile”, “Unë o ty moj të kam dasht , “Kenke nur i bukurisë” janë disa prej krijimeve popullore nga të cilat Tefta me zërin e saj të rrallë simbolizoi një epokë, një shoqëri, një periudhë historike shqiptare, për të mbetur në përjetësi, ikona e muzikës shqiptare.
Tefta Tashko Koço me interpretimet e saj plot art e me teknikë të re e pasuroi repertorin e këngës qytetare dhe muzikës tradicionale. Gjatë karrierës së saj edhe pse të shkurtër, ajo u vlerësua edhe me titullin “Artiste e Popullit”. /atsh/ KultPlus.com
Mrekulli që nuk mund të përshkruhet dot me fjalë mund ta quajmë atë që ka ndodhur sot në orët e para të mëngjesit në Turqi.
Mësohet se një vajzë e vogël, vetëm 3 vjeç është nxjerrë e gjallë nga rrënojat e banesës së shembur nga tërmeti i fortë 6.7 të shkallës Rihter.
Vogëlushja Elif, është nxjerrë e gjallë pas 65 orësh në rrënoja, ndërsa disa orë më herët u nxorën motrat e saj binjake dhe nëna. Bëhet me dije se vëllai i saj Umut 7 vjeç ka humbur jetën.
Ekipi i kërkim-shpëtimit, familjet dhe të gjithë në zonën e rrënojave kaluan momente emocionuese.
Në një postim në Twitter, Mehmet Gulluoglu, kreu i Autoritetit të Menaxhimit të Fatkeqësive dhe Emergjencave të Turqisë (AFAD), shprehu kënaqësinë për shpëtimin e vajzës së vogël, ndërsa operacioni për nxjerrjen e saj u ndoq me zemër në dorë nga mediat dhe nga familjarët. / KultPlus.com
Tingujt e bukur të këngës “Baresha” kësaj here nuk u shoqëruan nga zëri që ka depërtuar ndër vite në zemrat e të gjithëve, Nexhmije Pagarushës, por erdhi e interpretuar mrekullueshëm nga bateritë e Tony Drum Studio, shkruan KultPlus.
Në pikën hapëse të koncertit, 50 bateristë të moshave të ndryshme ishin bërë gati që të sillnin një version krejt ndryshe të këngës së njohur “Baresha”. Me një vrull melodish që dinë të dalin nga bateritë dhe bashkë me elegancën që ka kjo këngë në vete, Tony Drum na kanë bërë të mallëngjehemi me artin që i dhuruan publikut.
Prapa tyre ishte fotografia e ikonës së muzikës shqiptare, Nexhmije Pagarushës, teksa ata me plotë emocion e jetësonin këngën në melodi.
Në koncertin që Tomy Drum Studio shkëlqyen, qëllimi ishte promovimi i bateristëve të rijnë, ashtu siç është bërë traditë tash e disa vite. Në këtë edicion pika hapëse e koncertit iu kushtua nderimit të figurave të kulturës dhe artit shqiptar që ndërruan jetë gjatë pandemisë.
Ky grup i muzikantëve të rinj të cilët premtojnë shumë, janë shkolla e parë në trojet shqiptare për mësimin e baterive dhe ky ishte koncerti i shtatë me radhë i tyre si Tony Drum Studio./KultPlus.com
Regjisori Besim Ugzmajli, në shfaqjen e tij “Kontrolli dhe makina e dashurisë”, ka sjell një sprovë teatrore të lirimit nga kontrolli totalitar duke promovuar një teatër sa filozofik po aq edhe kosmologjik
Nga Afrim Demiri
Ferizaj, nëntor:- Për regjisorët teksti dramatik mbetet forma e veçantë e leximit skenik. Një sprovë kjo, që ata shpesh i çon në eksperimente të ndryshme dhe në përshtatje të pashmangshme. Por kur ndodh që regjisori të inskenon tekstin e dramës së vet, atëherë ky lexim mbase bëhet me kompleks. Kjo i ka ngjarë regjisorit Besim Ugzmajli në shfaqjen e tij të fundit “Kontrolli dhe makina e dashurisë”, e cila pati fatin të punohet gjatë kohës së pandemisë dhe premiera të jepet në rrethana të veçanta pandemike. Por këto ditë u dha për publikun në kuadër të Festivalit, Kosovo Theater Showcase 2020, të organizuar nga Qendra Multimedia. Duke qenë autor i tekstit dhe njëkohësisht regjisor, Ugazmajli, ka sjell një sprovë teatrore të lirimit nga kontrolli totalitar, duke promovuar një teatër sa filozofik po aq edhe kosmologjik. Çka e bën këtë shfaqje kaq komplekse? E shtrirë në mes rrafsheve të ekzistencës dhe të fanti-shkencës së sofistikuar, personazhet prej karaktereve tradicionale është dashtë të transformohen në ato jotradicionale dhe kështu ata herë fluturojnë në Udhën e Qumështit e herë bëhen pjesë e Zoobotës. Dmth, Makro dhe Mikro bota dalin në skenë të pandara, gjë që i jep shfaqjes një element shumë aktual. Por kur në dramë fillon të zë vend psikoanaliza dhe të shfaqen elemente edhe të egoizmit, sadizmit etj., kompleksiviteti i saj edhe më shumë theksohet. Pastaj kontrolli dhe testimi ndaj dashurisë deri tek embrioni si dhe elementet e kuantizmit i sjell në një vend të gjitha teoritë mbi të vertetën absolute. Këtu fillojnë të shfaqen konturat e një teatri filozofik si dhe atij kosmologjik. Skena sikur ndahet në një simetri boshtërore: pjesa ballore bartë lojen idilike të dashurisë së çiftit, të cilën e pret në prapavijë, ekipi i kontrollit i doktorit i cili do të matë të vërtetën e dashurisë së tyre. Nën një atmosferë të ankthit frankeshtajnian cenohet liria e individit deri në mohim të qenies së tij njerëzore dhe të drejtës për të dashuruar. Në të vërtetë teatri filozofik tek ne pak apo aspak ka zënë fill, një teatër në të cilin do të duhej që idetë ekzistenciale të barteshin deri tek publiku nëpërmjet gjuhës skenike, kurse për teatrin kosmologjik të mos flasim. Siç dihet qysh në teatrin grek kanë zënë fill këto qasje, duke i ndërlidhur me kultin e besimit në Dionisin, si zoti i vegjetacionit, e verërave si dhe shfaqjet që iu kushtoheshin qenieve qiellore deri në respektim të zotrave. Mirëpo ky lloj teatri është demitizuar me demitizimin e miteve, duke i lënë vend më shumë qasjeve të absurdit dhe atyre ekzistenciale. Por në përgjithësi në hapësirat tona teatrore, teatri filozofik nuk ka provokuar shumë regjisorët.
Shikuar nga ky aspekt drama e Ugzamajlit është një risi në vete dhe shpreh një potencial të fuqishëm të reflektimit dhe të krijimit të situateve të përballjes në këtë Universin tonë të quajtur rastësisht njerëzor.
Në fillim nga dialogjet e thukta shikuesit mund t’i jetë dukur një tekst për të cilën është e ngushtë skena e teatrit, por pastaj krijohen skena, ku me anë të efekteve të dritës që ishin në funksion të një skenografie të padukshme e fusnin shikuesin brenda shfaqjes. Me këtë rast ndodhte një copëzim i ideve nga ato më fundamentale mbi ekzistencën, sa antropologjike po aq edhe sociologjike të njeriut.
E konceptuar nga Ugzmajli si një hapësirë skenike në të cilën aktorët hynë në skenë, e nuk dalin më, krijohej përshtypja se eksperimenti ndaj njerëzve deri në ndërhyrjen bio-gjenetike në ndërrimin e kujtesës së tyre ndodhte në një laborator, që hiç më pak mund të jetë vet kosmosi ynë. Këtu dalloheshin në rolet e tyre çifti i të dashuruarëve, por edhe çifti që dirigjonte tërë shfaqjen e cila shpesh vishej me nje tis argëtues dhe quhej si një shoë. “Ngjarja ne shfaqjen time mëton të ndodh në një hapësirë distopike postapokaliptike, prandaj mënyra e shkrimit ka qenë njëlloj imponimi për arsye të ruajtjes së logjikës përbrenda një hapësire ku morali i “mirënjohur” njerëzor vëhet në pikëpyetje”, është shprehur Ugzmajli, duke treguar se tekstin kishte filluar ta shkruaj më 2016. Intriga dramatike thurrej mbi fuqinë e kontrollit duke i dhënë kuptime fetishizuese makinës së dashurisë si deshifruese e ndjenjave të njerëzve. Kurse, pritja e rezultateve te testimeve krijonte nje paralele rasti me realitetin tonë të këtyre ditëve. Mbi këtë koncept totalitarizmi si formë e autoritarizmit shtrihet përtej ideologjisë dhe merr karakterin e sofistikuar të një neo-totalitarizmi nisur nga zgjerimi i eksperimenteve bio- gjenetike, në krijimin e njeriut teknologjik pa ndjenja , pa moral dhe pa kujtesë. Duke qenë regjisor filmi, Ugzmajli si zgjidhje skenike kishte ndërlidhë edhe video-xhirimet të cilat publikut i ktheheshin si një retrospektivë. Ky efekt i dha shfaqjes elemente multimediale dhe sfondin e skenës e kthente në një ekran i cili mund të shikohej edhe si një pasqyrë e ndërgjegjeve.
Po ashtu shfaqja fitonte edhe një element të misteriozitetit shpesh deri në ndjenja makabër kur shfaqeshin personazhet antropomorfe apo luhej me identitetin e personazheve duke u identifikuar me zog, me peshk apo me thnegla. Duke e mbështet gjithë fuqinë skenike në fjalën e shqiptuar, mbase shfaqja e Ugzmajlit mbetej anemike sa i përket lojës skenike dhe sikur bëhet përpjekje që kjo gjë të kompensohej me efekte të dritës. Gjithashtu zgjidhja për model të makinës së dashurisë, karrigia elektrike, sikur ofron një model të njohur të torturës, mbase në këtë rast është dashtë një zgjidhje më futuriste për ta përcjellë mesazhin futurist të gjithë shfaqjes. “Skenat tona janë shumë të varfura për të realizuar ide të cilat integrojnë aspekte të teknologjisë së lartë brenda konceptit skenik. Mirëpo ne shpeshherë detyrohemi që teatrin si konvencë, ta shtresojmë në konvencë që shpesh herë është e tepruar, kjo kryesisht për shkak se nuk kemi mjete të mjaftueshme teknike për ta prezentuar idenë sa më vizualisht”, shprehet Ugzmajli. Ai ishte kujdes që personazhet e dramës së vet t’i emërtoj me emra paksa të çuditshëm që shpesh tingëllonin larg kontekstit të shqipes, por në anën tjetër ngjashmërinë në mes tingëllimës së tyre Ugzmajli e arsyeton me faktin e depersonalizmit të tyre, një gjë që është qëllimi parësor i totalitarizmit.
Ela, Oso, DR. Guan, Zaza, Az, Oz, Ez, Alfa, Dode, Akuan dhe Rela ishin personazhet që u jetësuan artistikisht nga Uratë Shabani, Valdrin Osmani, Mevlan Saraçi, Blin Sylejmani, Dardanë Mehmeti, Gresë Gashi, Milot Salihu, Sherif Bega, Jajush Ramadani, Kushtrim Emërllahu, Leonora Hasani, Kushtrim Ugzmjali.
Puna me aktorët, nga regjisori Ugzmajli, kishte nxjerr në pah kapacitete të reja kreative të trupës së re teatrore të Ferizajt. Kjo shfaqje teatrore për regjisorin Ugzmajli, ishte një sprovë e re artistike pas shume sukseseve të tij në botën e filmit të shkurtër. / KultPlus.com
Ngjarjet kulturore do të mund të mbahen vetëm me 30 për qind të shfrytëzimit të hapësirave. Kjo masë shtrënguese ka ardhur nga Qeveria e Kosovës, pas një vendimi të marrë të dielën.
Shteti ka ndryshuar masat në raport me pandeminë shkaku i numrit të lartë të rasteve që rezultojnë pozitive me COVID-19. “Lejohen pjesërisht aktivitetet kulturore të institucioneve vartëse të MKRS-së dhe komunave, teatrove, bibliotekave, filarmonisë, galerive, ansambleve, baletit, kinemave, qendrave rinore, muzeve, qendrave të kulturës me grupe, duke shfrytëzuar vetëm 30% të hapësirës/sipërfaqeve të objekteve përkatëse. Përqindja e shfrytëzimit të hapësirave do të vlejë për të gjitha aktivitetet, si në shfaqje ashtu edhe në ushtrime, gjithmonë duke u bazuar në përputhje me Manualin për mbrojtje nga përhapja e COVID-19. Matja e temperaturës është e detyrueshme për të gjithë gjatë hyrjeve në objekt”, shkruhet në vendimin e Qeverisë, i cili hyn në fuqi nga sot (e hënë).
Pas gati shtatë muajsh me aktivitete të pezulluara, Qeveria e Kosovës kishte vendosur që teatrot dhe kinematë t’i riktheheshin punës në fund të shtatorit. Asokohe ishte lejuar që këto institucione të vepronin me 40 për qind të kapaciteteve shkaku i pandemisë. Teatrot, kinematë dhe disa institucione të tjera kulturore kishin pezulluar aktivitetin qysh prej 13 marsit.
Hapja e teatrove ka qenë kërkesë e komunitetit artistik tash e disa javë. Institucionet shtetërore deri të premten mbrëma nuk kanë dhënë një afat konkret se kur mund të hapen teatrot. Kjo kishte bërë që programet vjetore të mos jetësohen, por edhe kriza të thellohet. Përderisa në ditën e 14-të të këtij muaji janë hapur edhe shkollat, për teatrot nuk kishte asgjë konkrete. Për udhëheqësit e teatrove, qofshin ato publike apo private, qasja e shtetit ishte krejt e pakuptimtë.
Një peticion i nisur nga qendra “Multimedia” për hapjen e teatrove ishte nënshkruar nga mbi 500 veta. Në peticion jepen një varg arsyesh se përse duhen hapur teatrot.
“Hapja e teatrove, me masa të caktuara të sigurisë, do ta shpëtonte skenën teatrore nga kolapsi total në të cilin gjendet aktualisht dhe do të kontribuonte në masë të madhe në jetën sociale në Kosovë, të rënduar nga pandemia”, shkruan aty. Në peticion është thënë po ashtu se teatrot në Kosovë kanë kapacitete për t’i përfillur të gjitha masat e sigurisë që konsiderohen të domosdoshme për sigurinë e publikut dhe të artistëve. Sipas peticionit, hapja e teatrove në vend duhet të përvijojë trendin e masave të zbatuara në shumicën e vendeve të Evropës, përfshirë edhe vendet fqinje si Maqedonia e Veriut./ Koha.net/ KultPlus.com
Dhjetëra piktura që sjellin po aq dimensione, forma e ngjyra jete nëpër qytete të ndryshme të Kosovës , përbëjnë ekspozitën “Gjurmë Kosovë”, të akademikut Zuvdija Hoxhiq Berisha, në Galerinë e Arteve në Pejë, me të cilën Shoqata Rajonale e Shkrimtarëve “Teuta” hapi manifestimin e përvitshëm letrar trekufitar “Muzat e Alpeve 2020”.
Shatrolli: “Ekspozita e Hoxhiqit prek gjenezën e kulturës shqiptare”
Filozofia e burimit ideor dhe artistik e kësaj ekspozite sendërtohet mbi njollat e mbetura të lapsit arkitektonik të një qytetarie të vjetër, e cila në kuptimin e peshës trashëgimore, do të matej me ngjyrat e tokës, para së gjithash, me kutin e letërsisë, tha me rastin e hapjes kuratori i ekspozitës Naser Shatrolli. ”Objektet me te cilat është paraqitur autori ,vetëm sa e përfytyrojnë mënyrën e të jetuarit të paraardhësve tanë, por jo vetëm, gjersa prek në gjenezën e kulturës shqiptare. Ndërsa kultura e minaresë dhe e subjekteve të tjera në këtë formulim artistik, në kontekstin filozofik janë vlera që ngacmojnë nervin e komunikimit me rrethin dhe rrethanat, transmetojnë ide, pikëpamje, harmoni, mesazhe bashkërenduese në bashkësi dhe përtej.”
Drejtoresha Xhenet Syka –Kelmendi, e cila paraprakisht priti në zyrën e saj përfaqësuesit të “Teutës” e tha se: ”Ekspozita e parë e akademikut Hoxhiq në Kosovë është e para edhe në periudhën e pandemisë, e cila anuloi kalendarin e aktiviteteve te planifikuara në komunën tonë. Por, së bashku me kolegët e respektuar kemi bërë të pamundurën që edicionin e 8-të të manifestimit trekufitar “Muzat e Alpeve” ta fillojmë nga Peja. Se, politikat tona lokale më së tepërmi janë të përqendruara në bashkëpunimet ndërkufiare dhe rajonale dhe vetëm kështu mund të integrohemi dhe të prezantojmë diversitetin tonë në të gjitha sferat e jetës, e në veçanti në atë të kulturës”.
Limani: “Peja dhe “Teuta”, shembull se si duhet prezantuar kultura”
“Forma instiucionale të cilën ka krijuar komuna e Pejës për të prezantuar veprat e artit është ajo që duhet krijuar për t’u shijuar ato, çfarë është edhe misioni I artit. Ndërsa “TEUTA” ka vizion dhe po ashtu ka një mision për të lënë gjurmë në kohë. Sepse, detyra e krijuesve është që ta shënojnë kohën në të cilën jetojnë, që të mos mbeten figurantë anonimë e vetëm numra nëpër institucione të ndryshme. Ndërsa, ky artikulim konkret i shënimit kulturor është një sprovë e sfidë dhe po aq duhet të jetë provokim që të vazhdojnë në këtë formë, që të nderojmë veten, kulturën, kombin dhe kuptimin e jetës”- tha me këtë rast Xhevat Limani, shkrimtar dhe themelues i “Teatrit Shqiptar në Amerikë”.
Hoxhiq: “Pejën e dua dhe e përjetoj si atdhe”
“Kur zhduket shtëpia, është njësoj si kur digjet biblioteka. Ndërsa unë, duke i vizatuar ato pothuajse me naivitet fëmijëror, besoj se i kam ruajtur sa për veten time po aq dhe për ata për të cilët kanë domethënien e njëjtë. Sepse, këto piktura më lidhin me rrënjët me të cilat degëzohem, me Berishët e mi nga Kodralia e Deçanit, me Kosovën, e veçanërisht me Pejën, ku kalova disa prej viteve më të bukura të jetës; fëmijërinë time. Prandaj, unë Pejën e përjetoj dhe e dua si atdhe dhe çdo rikthim atje është sikur të mos kisha ikur kurrë . Ndaj, me keqardhje të sinqertë pse edhe sot nuk jam në qytetin tim të dashur dhe me ju- ju kujtoj me dashuri”- shkruan mes tjerash në letrën falënderuese enkas për këtë rast, akademiku Zuvdija Hoxhiq Berisha, të cilit rritja e papritur e numrit të të prekurve nga pandemia në Kosovë ia pamundësoi pjesëmarrjen.
“Teuta” ua dhuron pikturat institucioneve mbështetëse
Ekspozita, e cila do të qëndroj e hapur për dy javë në Galerinë e Arteve në Pejë, është e para e akademikut Zuvdija Hoxhiq Berisha në Kosovë, si dhe e dyta e “Teutës” pas ekspozitës fotografike “Motive nga Kruja e Skenderbeut”, me 2018. Karvani i shkrimtarëve “Muzat e Alpeve”, vazhdoi aktivitetin e saj te përvitshëm kulturor dhe letrar në Klinë dhe në Petnjicë. Ndërsa, shkrimtarja dhe gazetarja Ajetë Beqiraj kryetare e Shoqatës Rajonale të Shkrimtarëve “Teuta”, e cila me këtë ekspozitë filloi edicionin e 8-të të Manifestimit Letrar Trekufitar “Muzat e Alpeve 2020”, falenderoi Ministrinë për Kulturë, Rini dhe Sport të Rebulikës së Kosovës dhe Komunën e Pejës për mbështetjen e vazhdueshme ndër vite, për të shtuar se dëshirë e “Teutës” por edhe e akademikut Hoxhiq është që këto piktura të mbesin tek këto dy institucione si shenjë mirënjohjeje e “Teutës” dhe gjurmë e çmueshme e aktivitetit shumëkulturor “Muzat e Alpeve”. / KultPlus.com
Joseph Pulitzer ishte një gazetar, editor dhe politikan hungaroamerikan. Lindur në Makó, në Hungari, dhe emigruar në Shtetet e Bashkuara, Pulitzer u bë një reporter dhe editor i famshëm. Një shpërblim i tij, Pulitzer, më i rëndësishmi në fushën e gazetarisë, që u caktua për herë të parë në vitin 1917, sipas dëshirës së lënë nga gazetari.
Fillimet
Pulitzer emigroi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në 1864, gjatë luftës së secessionit amerikan. Pas përfundimit të konfliktit u vendos në St. Louis, në Missouri, filloi të punojë për një gazetë në gjuhën gjermane, Westliche Post, më 1868. Në zgjedhjet parlamentare në Missouri, më 1869, Partia Republikane e paraqitën si kandidat të saj në një kolegj që demokratët e konsideronin të blinduar. Befas ai u zgjodh duke mundur kandidatin demokrat.
Vazhdoi një periudhë të shkurtër me republikanët për të kaluar tek Partia Demokratike, deputet i së ciës u bë më 1885. Më 1872, Pulitzer bleu The Post për 3.000 dollarë. Pastaj, në vitin 1878, bleu edhe St. Louis Dispatch për 2.700 dollarë, si dhe dy gazeta, të cilat e shndërruan The St. Louis Post-Dispatch, e cila mbetet ende sot e përditshmja kryesore e qytetit.
New York World
Në vitin 1883, Pulitzer bleu edhe The New York World (një gazetë që po qëndronte me humbje prej rreth 40.000 dollarë në vit) për 346.000 dollarë nga Jay Gould. Pulitzer e ktheu vëmendjen tek lajmet me interes njerëzor, skandalet dhe sensazionalizmi. Pulitzer ishte bërë një urë ndërmjet shoqërisë amerikane dhe emigrantëve që e popullonin Nju Jorkun në vitet e fundit të shekullit XIX. Në brendësi të gazetës së tij vendosi rubrika të cilat vazhdojnë edhe sot e kësaj dite në gjithë shtypin botëror, përfshiu reklama tregtare.
Emigrantët e shohin gazetën e Pulitzerit si një pikëtakim ku ata grumbullohen në një vend që nuk ishte (ende) i tyre. Në vitin 1885, një vit më vonë, kur do të zgjidhej në Dhomën e Përfaqësuesve, punësoi Richard F. Outcaultin për të sjellë ilustrime bazuar në jetën e përditshme në rrethinat më të varfëra; kështu gazeta arriti në 600.000 kopje – kundrejt 15.000 sa ishte kur e bleu gazetën – duke e bërë The New York World të parën të përditshme të Shteteve të Bashkuara. Atë vit u bë protagonist i mbledhjes së fondeve për ndërtimin e bazamentit për Statujën e Lirisë, i cili u përurua më 26 tetor 1886. Falë kësaj iniciative u grumbulluan 100.000 dollarë.
Në vitin 1887, filloi të punojë në The New York World gazetarja Elizabeth Cochran, e cila do të bëhej e famshme me pseudonimin Nellie Bly, së cilës Pulitzer ia beson disa hetime të bëra më vonë të famshme si, si keqtrajtimet ndaj pacienteve femra në spitalin psikiatrik të qytetit me titull “Ten Days in a Mad-House” ( “Dhjetë Ditë në një shtëpi të çmendur “). Ky hetim pati jeohnë tejet të madhe në publik dhe i deturoi autoritetet të marrin masa të posaçme.
Udhëtimi rreth botës
Më 1888 Pulitzer kishte idenë e realizimit të asaj që shkrimtari francez Jules Verne kishte imagjinuar në një nga librat më të famshëm të tij, Udhëtim rrotull botës për 80 ditë. Pulitzer ia ngarkoi këtë mision gazetares Nellie Bly dhe ajo e sfidoi duke realizuar udhëtimin në më pak se 80 ditë. Më 14 nëntor 1889 ajo u nis nga Hoboken, në Nju Xhersi, për udhëtimin e saj prej 40 000 kilometrash. Më 25 janar 1890 Nellie arriti në New York, pas shtatëdhjetë ditësh, një rekord absolut (edhe pse u përmirësua pak muaj pas nga George Francis Train, i cili përfundoi udhëtimin në 60 ditë). Ditari i saj Around the World in Seventy-two Days (Rrotull botës në shtatëdhjetë e dy ditë) ishte një sukses i madh.
Sulmi
Po më 1890, botuesi i revistës “New York Sun”, e sulmoi Pulitzerin në gazetën e tij, duke e definuar “hebreu që ka braktisur fenë e tij” (babai i Pulitzerit ishte hebre, nëna katolike, ndërsa gruaja, Kate Davis, ungjillore). Ky veprim, që kishte për qëllim t’ia largonte Pulitzerit lexuesit e besimit të krishterë, e përkeqësoi shëndetin e gazetarit, tashmë jo në gjendje të mirë, dhe e detyroi atë të largohet nga drejtimi i gazetës, duke mbajtur, megjithatë, kontrollin financiar.
Në vitin 1895, William Randolph Hearst bleu The New York Jurnal, duke filluar një betejë gazetareske kundër The New York World të Pulitzerit. Kjo garë me Hearstin, sidomos para dhe pas Luftës Spanjollo-Amerikane, e lidhi emrin e Pulitzerit me gazetarinë e karakterizuar nga sensacionizmi apo spekulimet skandaloze. Më 1896, The New York World inauguroi një shtojcë me ngjyra, një inovacion absolut për atë kohë.
The New York World denoncoi një skandal që përfshinte një pagesë mashtruese prej 40 milionë dollarësh nga Shtetet e Bashkuara në kompaninë franceze të French Panama Canal Company në vitin 1909, dhe Pulitzer u hodh në gjyq nga Theodore Roosevelt dhe John Pierpont Morgan. Gjykata hodhi poshtë akuzat duke vendosur një fitore të rëndësishme për lirinë e shtypit. Më 1892, Pulitzer i propozoi presidentit të Universitetit të Kolumbias, Seth Low, të krijonte një shkollë të gazetarisë dhe ofroi veten si huadhënës i kursit.
Do të ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë. Universiteti fillimisht nuk pranoi propozimin dhe paratë, por në vitin 1902 presidenti i ri i Universitetit, Nicholas Murray Butler, pranoi kërkesën. Por projekti u realizua vetëm pas vdekjes së Pulitzerit, i cili nuk mund të admirojnë ëndrrën e tij të realizuar. Me vullnetin e tij, Pulitzer dhuroi 2 milionë dollarë në universitet, gjë që çoi në krijimin e Shkollës së Studimeve të Avancuara të Gazetarisë në vitin 1912; megjithatë, nuk ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë, pasi u parapri nga Universiteti i Misurit.
Çmimi i parë
Më 1917 u dha Çmimi i parë Pulitzer, në përputhje me dëshirat e Pulitzerit; shkolla e gazetarisë që ai donte mbetet më prestigjiozja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës sot. Joseph Pulitzer vdiq ndërsa ishte në bordin e jahtit të tij në portin e Charleston, Karolina e Jugut, në vitin 1911. Ai është varrosur në Varrezat e Woodlawn në Nju Jork (në rrethin e Bronksit)./ KultPlus.com
