Sot shënohen 178 vite që nga lindja e Ismail Qemalit më 16 janar të vitit 1844 në Vlorë.
Pasi kreu shkollën fillore në vendlindje, vijoi studimet në shkollën plotore turke në Selanik, ku ishte internuar familja e tij dhe më pas kreu gjimnazin “Zosimea” në Janinë.
Në vitin 1860 punoi si përkthyes pranë zyrës së përkthimit të Portës së Lartë. Nga vitet 1862-1864 shërbeu në administratën vendore në Janinë e më pas u transferua në Tërhallë (Thesali) e përsëri në Stamboll.
Ai mori pjesë, së bashku me Jani Vreton, Hoxhë Tahsinin, Kostandin Kristoforidhin, Pashko Vasën e Sami Frashërin, në mbjedhjen e parë për caktimin e alfabetit të shqipes dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare.
Ismail Qemali pati në vijim një varg detyrash të larta në administratën turke si: kryesekretar i Ministrisë së Punëve të Jashtme në Stamboll, mytesarif i Varnës (Bullgari), guvernator i Danubit të Poshtëm (Tulxhë-Bullgari) etj.
Më 1877 Porta e Lartë e akuzoi si kundërshtar të politikës së Sulltan Abdyl Hamitit II dhe përkrahës të pikëpamjeve liberale të Mithat Pashës (funskionar i lartë i Perandorisë, reformator, opozitar).
Me këto akuza Porta e Lartë e dënoi me 7 vjet internim në qytetet Kytahja, Eskishehir dhe Bursa në Anadoll. U lirua më 1884 dhe u emërua si mytesarif i sanxhakut të Galiopolit dhe guvernator i Vilajejtit të Tripolit Libi.
Më 1900 për t’u shpëtuar ndjekjeve të sulltanit, u arratis nga Turqia dhe i dorëzoi dorëheqjen sulltanit, duke e motivuar largimin e tij nga Stambolli, se në këtë mënyrë do t’i shprehte më mire idetë e tij dhe do t’i kushtonte kujdesin e duhur çështjes shqiptare.
Ismail Qemali qëndroi në vende të ndryshme të Europës ku vendosi lidhje dhe bashkëpunoi me rrethet politike të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. U aktivizua në lëvizjen patriotike shqiptare, mori pjesë në përpjekjet për caktimin e një alfabeti të përbashkët të gjuhës shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare.
Qemali zhvilloi gjithashtu veprimtari të ngjeshur politike në Europë për njohjen e kombit dhe të të drejtave të tij. Ai shpejt do të shpallte në shtypin e kohës, vendas dhe të huaj, platformën e tij politike për autonominë e plotë të Shqipërisë ndaj Perandorisë.
Së bashku me Luigj Gurakuqin e patriotë të tjerë hartoi Memorandiumin e Greçës të qershorit 1911 dhe në fund të atij viti mori nismën për organizimin e Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1912. Më 19 nëntor 1912 njoftoi bashkëatdhetarët se do të mblidhej në Shqipëri një Kuvend Kombëtar.
Në këtë kuvend, që u mblodh nën kryesinë e tij më 28 nëntor 1912 lexoi deklaratën e shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë dhe ngriti flamurin kombëtar. Pas kësaj u caktua kryetar i Qeverisë së Përkohshme dhe minister i Punëve të Jashtme.
Në politikën e tij të jashtme Ismail Qemali u bë i papajtueshëm ndaj çdo cënimi të pavarësisë e të sovranitetit kombëtar. Pavarësisht kushteve të vështira të brendshme e të jashtme, qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali mori një varg masash për organizimin dhe ndërtimin e shtetit të pavarur. Në të gjitha këto veprimtari Ismail Qemali u tregua burrë shteti dhe diplomat largpamës, mbrojti me vendosmëri shtetin e pavarur shqiptar. / KultPlus.com
Sot, 15 janar 2022, janë bërë 23 vjet që kur forcat policore dhe ushtarake serbe kryen njërën nga masakrat më të dhimbshme kundër njerëzimit në Reçak.
Ambasada e Francës përmes një postimi në llogarinë zyrtare në “Facebook”, kanë thënë se drejtësia duhet të vihet në vend, derisa nuk do ta harrojnë këtë masakër.
“23 vjet më parë në Reçak u vranë 45 civilë të pafajshëm. Drejtësia duhet të vihet në vend. Ne nuk do ta harrojmë këtë masakër dhe viktimat e saj”, shkruhet në postimin e ambasadës.
Një reagim të ngjashëm për këtë ngjarje e pati edhe Ambasada e Italisë, e cila ishte e pranishme në përvjetorin e 23-të. të kësaj Masakre. /KultPlus.com
Haki Stërmilli ishte shkrimtar, gazetar e kryetar i Shërbimit Sekret Shqiptar me dekret të Ahmet Zogit, ai poashtu ka qenë edhe partizan në Luftën e Dytë Botërore si dhe përfaqësues i Dibrës në Kuvendin Popullor, shkruan KultPlus.
Vepra ‘Sikur t`isha djalë’ nga Haki Stërmilli mbetet ndër librat më të mirë shqiptarë, një vepër kjo që paraqiti një realitet të gruas shqiptare në shoqëri, e që edhe sot e kësaj dite mbetet ndër veprat më të njohura të letërsisë shqipe.
*
– Sikur t’ishje djalë?! – bani e habitun. – Po. – Cdo të bajshe? – Do t’i shpallsha luftë botës fanatike dhe do të vazhdojsha derisa të ngadhnojsha ase të mbarojsha. Po të kisha qenë djalë, do t’u mshojsha me grusht turijve gjithë atyne që kërkojnë të kenë privilegje dhe që duen t’a përdorin femnën herë si kafshë dhe herë si…..mjet dëfrimi. Por nuk jam. Dhe Perëndia, sikundër duket, nuk e ka mendjen me ba mbrekulli.
*
“Lumturia qenka si manushaqet që bijnë në mes të ferrave, ku për të bërë një buqetë lypset t’i mbledhësh një nga një dhe duke u gërricur e përgjakur duarsh. Vetëm disa orë e disa çaste mund të jetë i kënaqur njeriu në këtë jetë.Vetëm këto orë e këto çaste, të bashkuara, përbëjnë lumturinë e njeriut në këtë jetë. Ata që e kujtojnë ndryshe lumturinë gabohen…”
*
“Oh, se ç’qenka dashunia! Ajo ta ambëlsueka jetën, por të robnueka e s’të lënka me rrëshqitë nga prehni I saj.”
*
“Kur ia shtrëngova dorën, si herën e parë ashtu edhe tashti, më ngjajti sikur u preka nga nji fuqi elektrike që ta përshkon krejt shtatin me forcë dhe të ban të dridhesh. Pa dyshim, ishte forca e dashunisë ajo që ma rrëqethi trupin me nji të prekun të dorës. Oh, sa fort e dashunoj! Më duket se po shkallis prej ngucjeve të pareshtuna që më bën zemra. Oh, sa I ambël e I dashtun që asht! Oh, sikur të më dashunonte e të bahej imi!”
*
“Ah, femna shqiptare myslimane! Ajo përgjithësisht asht e vorfen shpirtnisht, e pazhvillueme mendërisht dhe e dobët fizikisht, pse nuk I asht dhanë mundësia që ta argëtojë shpirtin, që ta ushqejë mendjen dhe t’I gëzojë dhuntitë e natyrës për t’u ba e fortë dhe e dobishme për shoqninë ku ban pjesë. Ajo ska kurrgja që të jetë e kënaqun dhe krenare; vjen e shkon pa lanë gjurmë në këtë jetë. Ajo, edhe po të dojë, s’mundet dhe s’ka se si t’I kushtohet së mirës, së bukurës e së virtytshmes, pse përnjimend asht si nji robneshë pa kurrfarë të drejte.”
*
“Oh, sa shpejt gabohemi e gënjehemi ne femnat! Nji sikim I thekshëm mjafton me na dërrmue dhe nji nënqeshje e ambël mjafton me na robnue. vetëm se s’guxojmë me I shfaqë ndjesitë e adhurimit, kemi turp të shpallim se e dashunojmë atë që na e plagos zemrën me nji vëshrim të mpakët ose me nji nënqeshje të kandshme. Zemrat tona janë më delikate se qelqet. Nji gur I vogël, I hudhun nga dora e një të pamëshirshmi, I then dhe I ban thërrime, për t’u shkelë mandej nga Kamba e tij. Zemrat tona magnetizohen me dy fjalë, shitohen me dy pika lot.”
*
“Ka disa njerëz që s’u vete fare qeshja. Kur qeshin, u shtrembnohen turnjtë, u rrudhen faqet, u qajnë sytë dhe shëmtohen aq shumë, sa s’të kanda t’I shofësh. Por atij I kishte hije si qeshja, ashtu edhe nënqeshja. Kur fliste, me buzë në gaz, ta merrte mendjen. Shkurt, nji ndjesi e panjohun prej meje deri në atë çast,ma mbushi shpirtin me… diçka.” / KultPlus.com
Teatri Kombëtar i Kosovës ka njoftuar se shfaqja “La Rrem”, e paraparë më 17 dhe 18 janar është anuluar, shkruan KultPlus.
“Anulohet shfaqja “La rrem” që ishte në kalendarin mujor (17,18 janar), fakti që njëra nga aktoret e shfaqjes ka rezultuar të jet pozitiv”, thuhet në njoftim.
Të gjithë ata që kanë rezervuar apo blerë biletat, mjetet mund ti tërheqin në biletari çdo ditë pune ose mund ti shfrytëzojnë të njejtat në shfaqjen e ardhshme. /KultPlus.com
Koha është të duhemi, të kesh besim në mua kur të them: Trime, të kem besim në ty kur më thua: Trim. Për kokën time kryeneçe shumë kurthe ngrite, shumë e pushkët mbushi babai yt, fisi yt, një mijë e një të zeza kurdise ku do t’ma zije pritën.
E nën një kulm banonim, nga frëngjia me ditë më peshove, me ditë lexoja Shekspirin në hijen e Kullës, se mos do të takoj te kroni i shpresave.
Ma ruaj syrin, dashuria ime, ma ruaj shpinën nga dielli, nga acari! Kam frikë se ma therin syrin cubat e territ, kam frikë se më vrasin pas shpine të pabesët.
Dashuria ime, ma zgjat dorën ta kapërcejmë këtë ujë të madh, i huaj s’jam as vij nga tokë e vdekshme. Në fund të livadhit të kositur a po sheh: ai kali i bardhë është yni tash e përgjithmonë. Më shikon drejt në sy, lëri zënkat, fjalët, sharjet.
Unë do të sjell Lulen nga zemra e bjeshkës, do ta ndez llambën në kullë, do ta hedh farën në tokën e re. Kur të desha, çoje dashuri pas shtatë katundeve e të rënat të forta i kishe. Kur më deshe, çoja dashuri me një grua të marrë e mëhalla jehonte nga shpifjet.
Na iku jeta, trime, si s’menduam pak edhe për vete. Koha është të duhemi. /KultPlus.com
Fragmente të shkëputura nga libri “Shkëlqim dhe tmerr” pjesa e dytë e Bekim Fehmiut, përcjell KultPlus.
Përktheu Sabit Abdyli
Pse ju shqiptarët pas luftës (fjala është për luftën 1940/45) nuk u kthyet në Shqipëri – pyeti serbi 70 vjeçar. Mu kujtua pyetja e njëjtë e Jovan Mileqevit në Maribor. Tentova t’i përgjigjem. Po më ndali cimeri im, prit unë – Cernoputi Kovinac i mbajti leksion për shqiptarët si profesori im (dikur) Dr. Millosh Gjuriq. – Nëse dikush duhet të kthehet diku, atëherë ata duhet të jemi ne (serbet), jo shqiptarët. –ju përgjigj bashkëfshatarit.
Në vitin 1926 (vazhdoi 70 vjeçari) kur u bë reforma agrare më kanë ofruar tokë gati falas nëse vendosem atje (Kosovë). Po nuk shkova. “Shkëlqim dhe tmerr” , 2012, Beograd, Bekim Fehmiu, faqe 380.2.Irena (fjala është për artisten Irena Papas) kish imigruar në Romë për shkak grusht shtetit të Juntës ushtarake në Greqi. Kish vuajtur (merakosur) për mikun e saj kompozitorin Teodorakis. Për ta disponuar propozova të shkonim në restorant. Fillova të këndoj një këngë. Ajo pranoi këngën dhe vazhdoi ta këndojë në greqisht. I habitur reagova: “Prej ku e di ti këtë?” Kjo është këngë dashure shqiptare.Jo, kjo është këngë greke nga Janina – tha Irena. Atje jetojnë Arvanitasit, shqiptarët, apo? Duke vazhduar këngën nxori nga çanta e dorës pasaportën dhe – Lexo. Irini Leleku (mbiemrin në shqip dmth lejleku).Di ti flasësh shqip? – e pyes.Jo, por jam me origjinë shqiptare – më tha Irena.Për ty do ishte fantastike të jesh në rolin e Teutës, mbretëreshës ilire.
Nga libri (pjesa dytë) “Shkëlqim dhe tmerr” , 2012, Beograd, Bekim Fehmiu, faqe 167 3.Regjisori (fjala është për regjisorin italian të filmit “Odisea” Franko Rosi) papritmas më pyeti. Çka mendon për Rade Sherbexhijen ? Në ç’kuptim?Si artist. Po përgatisim “Iljaden”, dhe po mendojmë për te.Mirë keni menduar. Rade nuk është vetëm artist i shkëlqyeshëm, por edhe poet, këngëtar .. Ai është i zoti për të gjitha rolet; nga lypsari deri te mbreti.Shikimet e Frankos dhe bashkëpunëtorit të tij u kryqëzuan. Përnjëherë një si heshtje.Si ashtu, Bekim (Bekim Fehmiu) : sa herë të kem pyet ty për kolegët nga Jugosllavia, gjithmonë i ke lavdëruar. Por, kur kem pyet për ty derisa xhironim filmin “Quo Vadis” në Beograd, ata (artistët serbë) përgjigjeshin se je verbuar, se je irredentist, nacionalist. (Unë, thotë Rosi) Nuk kam mund ta shoh Odisen tim të verbuar. /KultPlus.com
Filmi “I Treturi” fiton dy çmime ndërkombëtare në “Rome Independent Film Awards” në Romë të Italisë: çmimi për film më të mirë të metrazhit të gjatë në produksion të Arbfilm me producent Arben Thaçi dhe çmimi për kostumet më të mira të cilat janë punuar nga kostumografja nga Kosova – Albulena Borovci.
Festivali i filmit të pavarur në Romë shqyhet për përzgjedhjen e filmave të kinemasë së pavarur nga të gjitha llojet e buxheteve, zhanreve dhe kombësive, duke bërë një përzgjedhje të filmave më unikë. Filmat fitues duke përfshirë këtu edhe filmin “I Treturi” do të shfaqen para pubilkut në kinemanë “Farnese” në Romë të Italisë më 31 Janar 2022 ku edhe do të ndahen personalisht çertifikatat për fituesit e çmimeve.
Ky është çmimi i katërt gjegjësisht i pesti ndërkombëtar i filmit pas çmimit për fotografi më të mirë në Festivalin e Anatolisë në Turqi, çmimi pë regjisor debutant në Montreal të Kanadasë dhe çmimi për film më të mirë të huaj në Festivalin ndërkombëtar të Zvicrës.
Filmi është xhiruar kryesisht në Maqedoninë e veriut me disa skena të xhiruara në Kosovë, Bullgari dhe Zvicër. Është mbështetur financiarisht nga Agjencioni i filmit i Republikës së Maqedonisë së veriut, ndërkaq si ko-prododuksioni minoratire ka kontribuar edhe Qendra Kinematografike e Kosovës dhe Qendra Kombëtare e Kinematografisë së Shqipërisë. /KultPlus.com
Sot, 15 janar 2022, janë bërë 23 vjet që kur forcat policore dhe ushtarake serbe kryen njërën nga masakrat më të dhimbshme kundër njerëzimit në Reçak.
Ambasada e Italisë përmes një postimi në llogarinë zyrtare në “Facebook”, kanë njoftuar se ishin të pranishëm në ceremoninë kujtimore në 23 vjetorin e masakrës së Reçakut.
“Më 15 janar 1999, 45 civilë të pafajshëm u vranë në një akt brutal, për të cilin ende nuk kemi parë drejtësi. Nuk duhet të harrojmë kurrë”, shkruhet në postimin e ambasadës.
Më 15 Janar 1999, në këtë ditë të kobshme, në Reçak u vranë e u masakruan 45 shqiptarë të paarmatosur. /KultPlus.com
Përkundër faktit që Kosova është një vend shumë i vogël, në brendësi të saj ka shumë vende të bukura, të cilat dokmunentohen më së miri përmes fotove dhe videove të ndryshme, shkruan KultPlus.
Pikërisht me këtë gjë merret edhe Fitim Sopjani, i cili ka për synim që përmes videove të tij, të sjellë pjesë të bukura nga vendi më i ri në Evropë.
Në një intervistë për KultPlus, Sopjani thotë se puna e videove ka lindur në një pjesë të jetës kur ai ka filluar të shoh më shumë filma.
“Nuk ka qenë pjesë e fëmijërisë që të bëhem një fotograf ose të bëjë video, por kur kam filluar të shoh filma më shumë, është zgjuar dëshira për të bërë video dhe gjithmonë kam ëndërruar me arrit profesionalizmin e filmave të Hollywood, e gjithashtu edhe Hollywoodin”, thotë ai fillimisht.
I pyetur për synimin e tij në karrierë, Sopjani tenton që të forocohet sa më shumë profesionalisht në krijimin e video filmave, por në të njëjtën kohë edhe t’i shfrytëzojë aftësitë e tij që të paraqet Kosovën në një mënyrë të bukur, që deri më tash nuk e ka bërë askush.
Në anën tjetër, njëra prej vështirësive më të mëdha që ai përballet janë pikërisht mediat.
“Shumica e portaleve nuk marrin leje kur publikojnë materialet që unë i realizoj, dhe kjo është një sfidë e problem i madh që kam”, deklaron tutje ai.
Pasioni i tij i madh për fotografinë dhe veçanarisht videon vazhdon të shtohet çdo ditë dhe bashkë me të edhe synimet për të ardhmen.
“Unë nuk ndihem asnjëherë i përmbushur, synimet e mija janë në çdo sekond të bëhem më profesional dhe të arrijë nivele të konkurrencës me videokreatorët më të mirë në botë”.
Ndërkaq, fotografitë dhe gjithë videot e realizuara nga ai mund t’i shikoni në rrjetin social “Instagram”.
Përkujtohet sot ndarja nga jeta e shkrimtarit Ernest Koliqi. Muzeu Historik Kombëtar solli në vëmendjen këtë figurë të rëndësishme të letrave shqipe.
Më 15 janar 1975 u nda nga jeta Ernest Koliqi, shkrimtar, përkthyes, studiues i letërsisë, publicist e botues.Ernest Koliqi lindi në qytetin e Shkodrës, ku ndoqi Kolegjin Saverian të Jezuitëve dhe më pas vijoi shkollimin në Arice të Lombardisë. U kthye në Atdhe në vitin 1922, ku u integrua shpejt në jetën kulturore dhe politike të vendit, si veprimtar i shoqërive “Bashkimi” e “Atdheu”.
Gjatë viteve 1933-1937 ndoqi studimet e larta për letërsi në Universitetin e Padovas. Në vitet e pushtimit italian u emërua ministër i arsimit.
Në vitin 1943 largohet nga Shqipëria për të marrë drejtimin e katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin “La Sapienza”, Romë, ku qëndroi deri në fund të jetës.Ernest Koliqi është autor i mjaft veprave letrare si: “Kushtrimi i Skënderbeut”, “Hija e Maleve”, “Tregtar famujsh” etj. Ai nuk lëvroi vetëm poezinë, por edhe gjininë e romanit dhe dramës.
U cilësua me të drejtë themelues i novelës shqiptare. Ernest Koliqi është një ndër intelektualët më vizionarë lidhur me probleme të kulturës kombëtare e çështjes shqiptare./atsh/ /KultPlus.com
Nëse ma jep dorën tane të vogël ajo thotë shumë të pathana A të kam pyet ndoniherë pra Nëse më do’ ti mue? Nuk due që ti me më dashtë Due veç ta di qi je afër e qi nganjiherë je i pagojë e i heshtun ma jep mue dorën. /KultPlus.com
Britania e Madhe pritet të eliminojë certifikatën e vaksinimit ose siç njihet ndryshe greenpass. Aktualisht në vend, kjo çertifikatë kërkohet për tu futur në diskotekë dhe në eventet me shumë njerëz.
Heqja e certifikatës së vaksinimit mund të ndodhë më 26 janar, atëherë kur do të rishikohen masat anti-Covid.
Gjithashtu mendohet të hiqet dhe mundësia për të punuar nga shtëpia, ndërsa pritet të mbetet në fuqi mbajtja e maskave në transportin publik dhe dyqane. Këto ndryshime vijnë pas të dhënave inkurajuese të javëve të fundit.
Numri i rasteve në Britaninë e madhe po shënon rënie çdo javë, ashtu si edhe shtrimet në spitale. Sipas disa shkencëtarëve, vala e variantit Omicron ka arritur kulmin e saj dhe tani Mbretëria e Bashkuar e ka kaluar tashmë periudhën e vështirë./abcnews.al /KultPlus.com
Pas homazheve në Kompleksin memorial të Reçakut dhe ceremonisë përkujtimore në Shtëpinë e Kulturës në Shtime, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës u bë hapja e ekspozitës kolektive me fotografi të masakrës së Reçakut, organizuar nga Kryeministri i Republikës së Kosovës, në përkujtim të 23 vjetorit të Masakrës së Reçakut.
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në hapje të ekspozitës së titulluar “Mos me harru”. I pranishëm ishte edhe Ramë Shabani, i mbijetuari i vetëm i Masakrës së Reçakut. “Te Kodra e Bebushit e kanë goditur shumë herë shumë plumba por ka shpëtuar duke pasur shumë fat. Ishim bashkë sot në Reçak dhe jemi këtu në këtë ekspozitë të fotografive, të fotografëve tanë të mirënjohur, Hazir Rekës dhe Alban Bujarit por edhe të Nerxhivane Azizit, që ka qenë edhe ushtare e UÇK-së,” tha kryeministri Kurti.
Ai theksoi se rrëfimi i Ramës është tejet i veçantë, sepse ky është i mbijetuari i masakrës së Reçakut që e pati tronditur opinion publik mbarëkombëtar dhe ishte vendimtare për ndërhyrjen e NATO-s 68 ditë më vonë. “Pra 68 ditë pas masakrës së Reçakut NATO-ja bombardon 78 ditë dhe ne çlirohemi si popull e si vend. Rama është dëshmitar i gjallë i asaj masakre mizore”, theksoi ai.
Kryeministri Kurti i falënderoi tre fotografët që kanë dhënë kontribut të madh në kushte tejet të vështira. “Këta janë fotografë të cilët po ashtu kanë pasur fat mbase, meqenëse në shumë zona të luftës kanë mundur kollaj të vriten nga forcat e Serbisë”, tha ai.
“Edhe ne i kemi kujtimet e freskëta nga 15 janari 1999, me një dimër të acartë, mirëpo kur i sheh njeriu këto fotografi e kupton përmasën e tmerrshme të kësaj masakre mizore të Serbisë që është dëshmi e gjenocidit të saj në Kosovë”, tha kryeministri.
Ekspozita me kurator Hazir Rekën, do të qëndrojë e hapur për 7 ditë në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës “Pjetër Bogdani”. /KultPlus.com
Pjesa më e bukur e arvanitasve, arbëreshëve të Greqisë, është folklori i veçantë. Lirikat e vjetra janë këngët që i këndojnë lirisë, dashurisë dhe të qenit kaçak. Këto këngë këndohen dasmave. Duke qenë se gjuha e arvanitasve nuk u shkrua kurrë, ajo u ruajt në mënyrën më të veçantë nëpër këngë.
Arvanitasve, bashkombasve tanë, historia u njeh kontributin e jashtëzakonshëm në luftën për pavarësi; mund të përmendim këtu, plejadën e heronjve arvanitas, si:
Nikolla Kriezoti, Athanas Skurtanioti, Kiço Xhavella, Andrea Miauli, Teodor Kollokotroni, Kostandin Kanari, Dhimitri Pllaputa, Teodor Griva, Bubulina, Marko Boçari, Gjeorgji Karaiskaqi, Odise Andruço e shumë e shumë të tjerë, të cilët janë sot, për historinë e Greqisë, pjesë e lavdisë së revolucionit të 1821-it.
Sipas konsullit Jean Giraud, fshatarët shqiptarë kishin zotëruar pjesën më të madhe të tokave në fshatrat përreth Athinës (deri më 1650). Raporti i vitit 1820, deklaron se një e treta e Athinës dhe pjesa më e madhe e Atikës fliste shqip.
Kostumi kombëtar grek ishte fustanella shqiptare…
Një rrëfim bashkohor nga konsulli, i besueshëm, Jean Giraud, vë në dukje se ndërsa fshatarët shqiptarë kishin zotëruar pjesën më të madhe të tokave në fshatrat përreth Athinës, në vitin 1650, deri në vitin 1674, gati dy të tretat e të gjithë tokës kishte kaluar në duart osmane dhe kultivuesit fshatarë u bënë thjesht punëtorë, në tokat për të cilat ata kishin pasur më parë të drejta më të mëdha (Collington, 1913; 38).
Megjithatë, një pjesë e shqiptarëve, sigurish që u shpërngulën në Athinë. Vaporiis citon një raport të vitit 1820, i cili deklaron se një e treta e Athinës dhe pjesa më e madhe e Atikës fliste shqip (1985; 155). Në shtet-kombin e ri grek, krijimi i një gjuhe, një kulture dhe një folklori kombëtar (Herzfeld, 1982) u shoqërua edhe me standardizimin e gjuhës së veshjeve, si për gruan, e cila vishte atë që u bë i njohur si kostumi i parë i mbretëreshës Amalia, edhe për burrat, të cilët gjithnjë e më shumë vishnin “fustanellën” (‘fustanin’ shqiptar). Thënie për shqiptarët. /KultPlus.com _______________ Titulli: The Making of the Modern Greek Family: Marriage and Exchange in Nineteenth-Century Athens Autori: Paul Sant Cassia, Constantina Bada et. al. Botues: Cambridge University Press, 1992
Poezi nga Evgenij Evtushenko Shqipëroi: Faslli Haliti
Ishin të shumta, dikur, buzëqeshjet e tua: befasuese, djallëzore, buzëqeshje festive, triste ndonjëherë imcake, por prapë buzëqeshje.
Jo vetëm njëra mbeti për ty prej buzëqeshjeve të tua, Do të gjej një arë ku rriten me qindra buzëqeshje. Dhe të sjell një krah prej atyre buzëqeve të bukura.
Ti do të më thuash që s’ke nevojë për buzëqeshje se, shumë të kanë lodhur buzëqeshjet e mia e të tjerëve, si ç’më kanë lodhur dhe mua buzëqeshjet e tyre,
Më kanë lodhur edhe mua pikërisht buzëqeshjet e mia Për mbrojtje kam shumë buzëqeshje prej tyre. që m’i bëjnë edhe më pak të lehta buzëqeshjet,
Por të them të vërtetën, unë nuk kam buzëqeshje. Je ti për jetën time e fundit prej buzëqeshjeve. buzëqeshje që në fytyrë nuk ka kurrë buzëqeshje.
Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier në ceremoninë e 23-vjetorit të Masakrës së Reçakut, ka thënë se Masakra e Reçakut ka qenë akt vrasës i qëllimshëm dhe ishte arsyeja pse ShBA-ja intervenoi në mbrojtje të popullit të Kosovës.
“Askush të mos harrojë apo mohojë se çka ndodhi këtu dhe se pse aleatët dhe ShBA-ja intervenuan për të mbrojtur popullin e Kosovës. Në përgjigje të këtyre mizorive SHBA-të në bashkëpunim me aleatët e NATO-s vepruan në mbrojtje të civilëve të pambrojtur. Këto qëllime i përfaqësojnë thellësisht vlerat amerikane dhe perëndimore.Ne besojmë që të gjithë popujt pa dallim etnie apo feje meritojnë të jetojnë në liri”, tha ai.
Ai citoi ish-presidentin amerikan, Bill Clinton i cili e kishte quajtur masakrën e Reçakut akt vrasës i qëllimshëm.
“Jemi të vetëdijshëm për përpjekjet për të rishkruar historinë e dokumentuar mirë të masakrës së Reçakut dhe për të minimizuar apo keqintepretuar faktet rreth këtyrë mizorive, dëshiroj të jem i qartë siç ka thënë presidenti Clinton atëherë dhe e vërtetojmë sërish tani ky ishte një akt vrasës i qëllimshëm dhe pa dallim, që synonte të mbillte frikë te populli i Kosovës, mohimi dhe glorifikimi i krimeve të luftës çnderon kujtimin e të vrarëve dhe e kthen rajonin prapa”, tha ai.
Tutje Hovenier tha se e mban mend mirë ditën e Masakrës së Reçakut kur ish-ambasadori amerikan Ëalker e kishte informuar përmes telefonit.
“E mbaj mend shumë mirë si zyrtar në misionin e ShBA-së në OSBE përgjegjës për Kosovën atëherë kisha një marrëdhënie të mirë me ambasadorin Walker. Ai më thirri në telefon sapo ishte larguar nga Reçaku tashmë i përqëndruar në rekomandimet e tij për OSBE-në në reagim të vrasjeve brutale të civilëve të pafajshëm”, tha ai./KultPlus.com
“Kujdes nënë, ata do të vrasin”, ishin fjalët e fundit e Halim Beqirit, 12 vjeçar. Një plumb e goditi pas qafe. Kishte gjak në gojë. Isha dy metra larg. Serbët shtinin nga të gjitha anët. Nuk mund të afrohesha. Ata vranë edhe burrin tim. Ai ishte pranë djalit tonë”, ka rrëfyer nëna e tij Ema për të dërguarin special të gazetës “Liberation”, në Kosovë, gazetari Pier Azan.
Kështu Azan në atë kohë nisi artikullin kushtuar masakrës së Reçakut me titull “Ishim të sigurt se të gjithë do të vdesim”, kishte sjell edhe rrëfimin e Azemit, një burrë rreth të dyzetave për masakrën që ndodhi në Reçak.
“Burrat u ndanë në disa grupe. Nja 29 veta u dërguan mbi fshat. Na thanë se do na çonin në stacionin policor. Por dëgjoheshin krisma në të katër anët. Pjesa tjetër e grupit u dërgua në përrua. Policët serb i prisnin që t’i vrisnin. Të shtunën, trupat e këtyre 20 burrave ishin ende njëri mbi tjetrin, në pozicionin që ishin vrarë. Ishin ekzekutuar nga afër. Një vdekje e përgatitur dhe e ekzekutuar me gjakftohtësi. Në orën 17:00 serbët u tërhoqën. Të mbijetuarit filluan të lëvizin. Një nga shtëpitë e para të fshatit, afër xhamisë, ishte ajo e Banush Azem Kamberit, 62 vjeçar. Kufoma e tij pa kokë ishte pran shtëpisë së tij. Vëllai i tij, Bedriu, 55 vjeçar, kërkonte kokën. Fshatarët e gjetën më vonë”, vazhdonte rrëfimin Azemi.
Kurse, në artikullin tjetër me titull “Masakra e Reçakut, rrëfimi i një dëshmitari kryesor”, gazetari Pier Azan, sjell dëshminë e një vëzhguesi të OSBE-së, që gazetari e paraqiti në atë kohë me emrin Mike.
“Rreth orës 15:45, forcat serbe u larguan nga fshati dhe ne vendosëm të hynim në Reçak. Një duzinë civilësh ishin aty në një gjendje tronditëse. Njëri nga ta na zgjati diçka, njëri nga njerëzit e mi e mori. Papritmas konstatuam se ishte pjesë kafke. Përkthyesi ynë na shpjegoi se ky njeri sapo kishte gjetur kufomën e vëllait të vet, me kokë të copëtuar. Ne pamë një trup. Plumbi i kishte krisur mbi kokë dhe tërë kafka ishte copëtuar. Fshatarët na thanë se nja 20 burra ishin arrestuar. Një grua na tha se burrat ishin dërguar për ekzekutim”, rrëfente në atë kohë vëzhguesi i OSBE-së.
Gazetari vazhdonte rrëfimin duke thënë se ata janë kthyer në Reçak edhe të nesërmen në mëngjes, kurse pasdite aty ka arritur gjenerali William Walker, shef i Misionit të OSBE-së, i cili me t’u kthyer në Prishtinë në një konferencë për media tha se “unë i akuzoj forcat policore dhe ushtarake serbe se janë përgjegjës për këtë masakër. Para disa ditësh, UÇK-ja liroi 8 ushtarë serbë. Prisnim një masë reciprociteti. E çka kemi në vend të saj? Vrasje të 40 civilëve të pafajshëm. Dëshiroj të di se kush ka dhënë urdhër. Duhet të dalin para drejtësisë. Nuk jam jurist, por, sipas meje, këtu ka ndodhur një krim kundër njerizimit”, ka thënë Walker.
Më 15 Janar 1999, në këtë ditë të kobshme, në Reçak u vranë e u masakruan barbarisht 45 shqiptarë të paarmatosur, në mesin e të cilëve ishte edhe një grua.
Qeveria e Serbisë në mbledhjen e saj të jashtëzakonshme, më 17 janar 1999, shpalli Walker-in “person nongrata”, dhe i dha një afat prej 48 orëve për t’u larguar nga Jugosllavia.
Kjo masakër ngjalli reagimet e njëpasnjëshme të bashkësisë ndërkombëtare që propozuan një konferencë për Kosovën dhe që përfunduan me ndërhyrjen e NATO-së. / KultPlus.com
Epoka e Gjergj Kastriotit e ka pasuruar historinë jo vetëm të Arbërisë ,por,edhe atë të Europës,
Fatosi ynë Gjergj Kastrioti është arbërori i madh e fisnik që la vepra ,emër dhe udhën e bekuar dhe të vërtetë të kombit tonë se kah është e ardhmja e tij e natyrshme.
Nuk ka vepra e studime,kronika etj, mbi Europën e të mos përmendet emri i kryezotit tonë Gjergj Kastriotit.
Edhe kjo vepër e vitit 1774 i kushton një kapitull të veçantë emrit të Gjergj Kastriotit ,jetës së tij veprat dhe ndikimin që ai pati për fatin e atdheut të tij arbëror të Europës dhe shpëtimit të saj./ KultPlus.com
Aktivistet e “Kolektivit Feminist” ndërmorën një aksion simbolik në përkujtim të grave të vrara nga bashkëshortët e tyre mbrëmjen e së enjtes, duke vendosur emrat e viktimave në njëzet prej rrugëve të Tiranës.
Aksioni i “Kolektivit Feminist” –një grup që synon avancimin e barazisë gjinore në Shqipëri, ka për qëllim nxitjen e reagimit ndaj fenomenit të femicidit.
“Në një shoqëri ku dhuna strukturore dhe patriarkale i shndërron gratë në viktima dhe burrat në kriminelë, e ku krimi justifikohet e për të cilin vazhdimisht fajësohet viktima, reagimi masiv për një transformim rrënjësor është domosdoshmëri,” shkruajnë aktivistet.
Gjatë vitit 2021 janë vrarë 18 gra dhe vajza shqiptare, dyfishi i numrit të vitit 2020.
Sipas gjetjeve të Rrjetit të Fuqizimit të Gruas, AËEN, një në dy vajza ka përjetuar një formë dhune, në familje apo dhunë seksuale, ndërkohë që ky fenomen në 2018 sipas një ankete të INSTAT përfshinte 1/3 e grave.
Krimi më i fundit ndaj grave u shënua në ditët e para të vitit 2022, ku Gjyle Topalli, 40 vjeç, u vra brutalisht nga ish-bashkëshorti në Vaun e Dejës.
“Në kujtim të secilës që u nda dhunshëm, bashkohemi në përpjekjen e vazhdueshme për një jetë me dinjitet dhe në liri,”, shkruajnë aktivistet në mbrojtje të të drejtave të grave.
Ato shprehen se dhuna me bazë gjinore apo format ekstreme që kanë çuar deri në vrasje, nuk janë çështje private, por ato përbëjnë problematika të thella shoqërore dhe politike.
“Adresimi i këtyre rasteve meriton vëmendje gjithpërfshirëse dhe akte konkrete institucionale që garantojnë drejtësi për viktimat,” thuhet në deklaratë.
“Të sigurohet mbrojtje, siguri e mirëqenie për të mbijetuarat dhe politika sociale që parandalojnë dhunën dhe hapin rrugën për barazi e drejtësi shoqërore,”përfunduan aktivistet e Kolektivit Feminist./KultPlus.com
Administrata Kombëtare e Trashëgimisë Kulturore të Kinës publikoi gjetjet më të fundit arkeologjike në Rajonin Autonom të Tibetit të Kinës jugperëndimore, duke hedhur dritë mbi aktivitetet njerëzore parahistorike në rajon.
Në një vend prehistorik në prefekturën Ngari, arkeologët zbuluan grumbullime të vazhdueshme stratigrafike dhe zbuluan mbi 5000 pjesë relikte, një numër të vogël eshtrash kafshësh dhe gurë të djegur, si dhe gropa zjarri dhe hiri, bën të ditur “Xinhua”.
Dy lloje të teknologjisë së prodhimit të gurit të zbuluara në vend treguan aktivitetin njerëzor gjatë dy periudhave historike.
Në qytetin Shigatse u zbulua një vendbanim parahistorik që daton rreth 4000 vjet më parë. Po ashtu u gjetën gjurmë të aktiviteteve njerëzore, duke përfshirë varre, vatra zjarri dhe gropa hiri, objekte kockash dhe rruaza zbukuruese.
Administrata tha se vendi ka një rëndësi të madhe për kulturën arkeologjike parahistorike në Tibet dhe kërkimin në përshtatjen e njeriut me mjedisin ekstrem të pllajës me lartësi të madhe, mot të ngrirë dhe mungesë oksigjeni./ KultPlus.com
William Walker s’ka mundur që të udhëtojë drejt Kosovës për të marrë pjesë në ceremoninë e përkujtimit të 23 vjetorit të Masakrës së Reçakut. Walker përmes një video mesazhi ka thënë se i vjen shumë keq që si rezultat i pandemisë, dhe për shkak të një operacioni të vogël që ka pasur nuk ka mundur që të jetë i pranishëm në ceremoninë e sotme.
“Shpreh zhgënjimin tim që s’jam në mesin e njerëzve që përkujtojnë ngjarjet tragjike në fshatin Reçak. Kjo është shprehje e zhgënjimit që s’jam aty . Më tej kërkoj falje për arsye të njohura që është pandemia dhe COVID dhe për shkak të moshës sime, dhe për shkak të një operacioni që bëra disa javë më parë, më është dashur të kapërcej dëshirën time, dhe të flas me ju falë ndihmës së zyrës së kryeministrit”, ka thënë Walker, raporton Gazeta Express.
Walker thotë se rëndësia e Masakrës së Reçakut si një rast unik është rritur nga viti në vit.
“Reçaku zë një vend shumë të veçantë në zemrën time, dhe plotësisht i kuptoj ata që pyesin se pse Reçku është më i rëndësishëm”, ka thënë Walker.
Walker thotë se tashmë e gjitha bota ka vëmendjen kur flitet për Masakrën e Reçakut dhe thekson se kjo është ajo për të cilën kishte shpresuar të ndodhte.
Derisa kujton se si në të kaluarën kishte ngurrim nga disa ambasadorë të huaj që të merrnin pjesë në ceremoninë e përkujtimit të kësaj Masakre.
“Çdo vit ceremonia e 15 janarit është ndjekur me vëmendje të madhe, nga Kosova, diaspora dhe e gjithë bota. Kjo është ajo që kam shpresuar se do të ndodh dhe ka ndodhur. Në të kaluarën ajo që përkujtohej më 15 janar shmangej nga të tjerët, psh nga komuniteti ndërkombëtarë, disa nga ambasadat s’donin të merrnin pjesë, por kjo ka ndryshuar”, ka thënë Walker.
Walker tutje ka potencuar se asnjëherë s’do të harrojë gjithë vizitat që ka bërë në Reçak gjatë 22 viteve të kaluara dhe s’do ta harrojë asnjëherë vitin 1999 dhe se sa i dëmtuar ishte Reçaku nga ngjarjet e asaj kohe.
Megjithatë ai thotë se ndjehet shumë i lumtur teksa sheh që gjërat në Reçak kanë ndryshuar për mirë dhe jo vetëm aty, por në gjithë Kosovën. Por shton se nuk i pëlqen fakti kur dëgjon që në Kosovë ende ka mungesë të energjisë elektrike apo që Kosova nuk e ka nën kontroll virusin.
“Reçaku tani ka ndryshuar. Dhe kjo vlen edhe për Kosovën. Kur kthehem dhe shoh progresin që është bërë dhe gjërat që po ndodhin..
Jam i pikëlluar të dëgjoj për mungesën e energjisë elektrike dhe që Kosova nuk e ka plotësisht nën kontroll virusin. Këto gjëra më pengojnë”, ka shtuar tutje ish-diplomati amerikan.
Ai ka thënë se asnjëherë s’do ta harrojë Reçakun dhe ka premtuar se në vitin 2023 do të jetë i pranishëm në ceremoninë e përkujtimit të Masakrës së Reçakut.
“Kur shoh njerëz në rrugët e Reçakut, Shtimes, Malishevës, Prishtinës. Kur shoh buzëqeshjet që rrallë i keni para më 1999 në ato ditë të këqija para ngjarjeve të vitit 1999 që sollën çlirimin e Kosovës. Kur nuk do ta harrojë çfarë Reçaku do të thotë pë rmua. Shpresoj që viti 2022 do të sjell çlirimin nga koronavirusi, Për mua Reçaku është ngjarje unike,
Pra të gjithëve në Kosovë dhe në Reçak u uroj të gjitha të mirat për vitin e ri dhe unë do të jem aty në vitin 2023.Faliminderit që më dëgjuat”, ka thënë Walker në fund./ KultPlus.com
Sot shënohen plot 89 vjet nga lindja e piktorit të njohur, Adem Kastrati.
Kastrati, u lind më 15 janar 1933 në fshatin Karaçevë të Dardanës së Kosovës, në një familje të madhe bujare, me veprimtari patriotike dhe arsimdashëse.
Ishte e njohur familja e tij nga babai në këtë anë, por edhe nga ana e nënës së tij të Dajkocit (daja i tij, ishte disidenti politik e atdhetari Metush Krasniqi). Piktori e pedagogu i artit figurativ, krijuesi letrar, mbledhësi, shënuesi dhe publikuesi i thesarit popullor, analisti i marrëdhënieve shqiptaro-sllave dhe euro-botërore. Ai i takon gjeneratës së parë të piktorëve pas Luftës së dytë botërore. Kohërat e stuhishme në të cilat është rritur, pjekur dhe formuar si piktor, sigurisht që do të lënë një gjurmë të madhe te veprimtaria e tij.
Emri i tij zë një vend meritor mes artistëve figurative të cilët kanë jetuar dhe krijuar vepra në Jugosllavi. Kastrati është një prej doajenëve mes piktorëve shqiptarë në Maqedoninë e Veriut , shteti ku ka jetuar dhe krijuar për më tepër se dyzet vjet.
Adem Kastrati (mbi)jetoi periudha të qeta, paqësore dhe progresive, por jo rrallë u ndesh edhe me situata te ndërlikuara e të turbullta kohore, të përcjella me ngjarje, trazira dhe okupime gjatë jetës së tij. Dhe në një moment gjendja kulmoi me luftën e përgjakshme që populli shqiptar në Kosovë e përjetoi në fundshekullin XX. Katër herë ndërroi shtetësinë, duke u bërë shtetasi i Mbretërisë së Jugosllavisë, Mbretërisë Shqiptare, Jugosllavisë komuniste dhe në fund fare i Republikës së Maqedonisë. Megjithatë, biografia e tij jetësore, më mirë do të pasqyrohej nëpërmjet përshkrimit të sekuencave dhe rrëfimeve në lidhje me biografinë, prejardhjen dhe rrugëtimin e shkollimit të tij.
Edhe në bisedat konfidenciale dhe pikturat e tij kishte bindjen se familja është bërthamë e një shoqërie të rehatshme, ndaj edhe ndjeshëm e artistikisht i pikturonte pamjet kur nëna ishte e përkushtuar me mish e me shpirt për fëmijën, shtëpinë e familjen, sofër, familje e skena të tjera. Temat të cilat i përpunon në veprat e tij më së shumti lidhen me njeriun e zakonshëm. Një theks të veçantë i jep nënës, të cilën e paraqet si rojtare të shtëpisë. Nëna, gruaja, është ajo e cila i jep kuptim jetës, kërkon, por edhe jep ëmbëlsi, dashuri, mirësi. Meshkujt janë gjithmonë seriozë, kur punojnë, qëndrojnë ulur, lëvizin. Kjo është tradita e tyre. Folklori i pasur është padyshim prezent në krijimtarinë e tij, gjë me të cilën do të mbetet përgjithmonë i dalluar në veprat e tij dhe gjë të cilën ai e thekson akoma më tepër me anë të teknikës së tij specifike, të pazakontë dhe të vetme të dheut shumëngjyrësh. Preokupimet e tija pikturore ndjehen edhe gjatë përshkrimit të fshatit, tokës dhe banorëve të tij. Shohim si bujku e lëvron arën me që e paramendë, duke e dërguar të shesë në treg mallin e vjelur dhe me ato mjete financiare të blejë sende të domosdoshme për shtëpinë e familjen. Pikturon edhe pamje të drejtëpërdrejta nga tregu.
Kafshët shtëpiake e të buta i ka si motive në pikturat e tij, si ajo kur bariu me kopenë e dhenve mbart në krahëror edhe librin “Lahuta e Malcis”, kaprojt në pyll duke vrapuar. Kafshët ishin mjet pune e transporti dhe të luftërave sportive të barinjve e fshatarëve. Adem Kastrati spikatës si mbledhës, shënues dhe botues i folklorit e etnografisë si bashkëpunëtor i devotshëm i Instituti Albanologjik i Prishtinës, por edhe skicues e pikturues i imazheve nga loja e filxhanave ose kapuçave, këngëve e valleve të grave dhe të burrave të Anamoravës dhe Karadakut e arealit etnografik mbarë shqiptar. Dashamirët e kureshtarët e kësaj fushe i kënaqi edhe me pikturat për dasmat me krushq nëpër borë. Në pikturat e tij Adem Kastrati sajon njerëz-burra të ashpër e tejet të vëmendshëm në valle e punë dhe njerëz-gra tejet lirike në valle e këngë dhe shumë besnike e të sinqerta në punët e shtëpisë e të familjes. Krijimet artistike të Adem Kastratit shpesh u edhe kronikave socio-histoike, që përmes mjeshtërisë së ngjyrosjes dhe ekspresivitetit artistik, shquhen me objektivitet e impresione, si janë piktura që tregon pamje nga turma e mbledhur në stacionin hekurudhor të Shkupit dhe që presin të shpërngulen në Turqi nga sundimi i gjenocidal i Rankoviçit ndaj shqiptarëve. Treni është sinonim i ndarjes edhe i të dashuruarve, ajo që shpreh varfërinë e skajshme dhe lypsarinë e nënës me kalamajt e saj. Adem Kastrati nuk ishte vetëm piktor me famë botërore, por edhe analist i historik e diplomatik i marrëdhënieve shqiptaro-sllave e evrobotërore, autor i dhjetëra dramave e tregimeve, artikujve publicistikë, që shumicën e tyre i nënshkruante me R. Kosova e pseudonime të tjerë. Kjo figurë poliedrike e pikturës dhe letrave shqipe dy vjet para se të vdiste si amanet një miku e ish-nxënësi të tij ia la në besim tufën shkrimeve autobiografike e qasëse, me kusht që ato të botohen pas vdekjes së tij, dëshirë që iu realizua në vitin 2009.
Gjatë ekspozitave të tija individuale dhje kolektive nëpër galeritë botërore kritika artistike theksonte origjinalitetin e stilit dhe teknikës së tij, mjeshtërinë ekspresive, dinamizmin emocional dhe porosinë utilitare të krijimeve. Vlera e pikturave dhe e mendimit të tij shkencor është e pavdekshme dhe frymëzuese dhe sot e kësaj dite është e paarritshme në artin shqiptar të këtushëm, embleme kulturore e joheve e brezave krijues. Vdiq në Shkup, më 24 shtator të vitit 2000 nga një sëmundje e rëndë e pashërueshme.
Talentin e tij, Adem Kastrati e ka manifestuar qysh si i vogël duke e shprehur atë nëpërmjet modelimit dhe vizatimit mbi pllakat prej baltës shumëngjyrëshe të vendlindjes së tij. Por, talentin e njëmendtë ai e ka shfaqur në bankat e shkollës fillore duke treguar interes ndaj lëndëve artistike: poezisë, muzikës, por kuptohet që më shumë ai është dalluar si vizatues i talentuar. Në lidhje me kontaktet e tij të para me artin figurativ, Kastrati flet për vizatimet e tij të para me laps, për çka mësuesi, Mehmet Turani, e ka lëvduar gjithmonë para nxënësve. Pastaj e përkujton edhe një moment tjetër që ndërlidhet me talentin e tij, kur ai si nxënës i shkollës fillore e kishte vizatuar me laps portretin e gjyshit të tij. Gjyshi i kënaqur me vizatimin e nipit të tij i kishte premtuar Adem Kastratit se “do ta bënte inxhinier”. Ashtu si gjithë moshatarët e tjerë të vendlindjes së tij, edhe Adem Kastrati fëmijërinë e ka kaluar me punët e shtëpisë, sidomos duke ruajtur bagëtinë. Kuptohet, para se gjithash ishte puna, por një fëmijë nuk privohej dot as edhe nga loja e tij. Përveç lojërave të ndryshme tradicionale që i luanin fëmijët, mjaft e preferuar për ata ka qenë, sidomos, loja me baltë që përroi i fshatit Karaçeva e kishte me bollëk. “Me baltën me ngjyra të llojllojshme bënim figura të njeriut, kafshëve, shtazëve dhe shpezëve të ndryshme, por më shpesh unë modeloja pëllumbin duke fluturuar. Nga ajo baltë bëja pllaka mbi të cilat skicoja figura të ndryshme”, përkujton Kastrati. Dhe kështu, dalëngadalë, piktorin e përvetësonte bota e vizatimit dhe modelimit me baltë, dhe dita ditës bëhej e qartë që ai kishte ardhmëri në fushën e artit. Por, si gjithmonë, Kastratit i dilte ndonjë pengesë që ia prishte sdopak ëndrrën e tij. Si rrjedhojë piktori kujton një përjetim jo edhe gjithaq të këndshëm nga koha e rinisë shkollore. Lëndën e vizatimit në Normalen e Gjakovës e ka dhënë mësuesja, Lirie Tanefi, e cila asnjëherë nuk i ka shënuar Kastratit notë më të lartë. Edhe pse vetë piktori pohon se asokohe nuk ka ditur as për perspektivën e as për dritë – hijen, por as edhe për fshehtësitë e tjera të mjeshtërisë së vizatimit e pikturimit, por atë notë e shënuar në lëndën e vizatimit nga mësuesja, Tanefi, ai gjithmonë e ka përjetuar si tendencioz dhe padrejtësi ndaj tij. “Ajo nuk besonte se unë i bëja vetë vizatimet. Mësuesja ime nuk ishte e kënaqur pasi që mendonte se gjoja e kisha kopjuar një punim të piktorit, Gjorgje Andrejeviq – Kun”, ka deklaruar piktori në shtypin e kohës.
Pikturat e Kastratit, e mbështetur në traditën e mimetizmit realist, paraqet sekuenca të drejtpërdrejta të figurës së njeriut dhe të botës animaliste, rëndom në përputhshmëri me ngjashmëritë dhe iluzionet pamore të tyre. Duke u nisur nga konteksti i misionit institucional të pikturës, Kastrati, mundësitë e kësaj gjinie figurative i përdor si një praktikë sociale të shkëmbimit dhe interpretimit të vlerave të imazhit, që vijnë si shfaqje reale ose si konstruksione vizuale. Pikturat e tij, si një sistem kompleks prezantues, nëpërmjet një diskursi të ndjeshëm-emergjent vë në lëvizje praktikat e prodhimit, paraqitjes, pranimit, konsumimit dhe interpretimit të sipërfaqeve dydimensionale në funksion të përfaqësimit vizual të botës reale apo imagjinare. Nëpërmjet tematikës së begatshme dhe motiveve të shumëllojshme vjen në shprehje edhe koloriti i pasur i përshtatur me idenë dhe konceptin estetik – figurativ, si dhe jetësohen karakteristikat e specifikave artistike e stilistike në krijimtarinë e tij. Koloriti në pikturat e shumta, me kalimin e kohës, përsoset dhe arrin pjekurinë e plotë, bëhet më i kërkuar, më i ngjeshur, pse jo edhe më intensiv dhe më me shkëlqim. Realizimet figurative nëpërmjet këtij koloriti arrijnë premisat metaforike, me transponime të sakta simbolike, të përshkruara kryesisht nga tërësitë (bi)kromatike dhe polikromatike. Shtresimet e koloritit, në kuptimin e sendërtimit të konceptit artistik, që shquhen edhe për kah rëndësia vizuale dhe ndjeshmëria estetike, piktori në mënyrë origjinale kryesisht i zbërthen nëpërmjet gërshetimit të figuracionit nëpër enterierë dhe eksterierë. Përdorimi i vijave të gërryera në pikturë shfaqet si një element i vazhdueshëm i cili e begaton teksturën të cilën piktori e shfrytëzon duke i vënë ato në një koherencë me elemente tjera figurative, të cilat bashkërisht e pasurojnë dhe e konsolidojnë gjuhën figurative, kurse pikturën e tij e bëjnë më kuptimplote. Janë antologjike pikturat e tij të punuara me këtë teknikë, si: “Vizatuesit e vegjël”, “Katundi im në mjegull”, “Në dimër”, “Në mulli”, “Fshati im”, “Çajtorja”, “Magja”, “Bariu”, “Lypësja”, “Nëna me fëmijën”, “Duke i dhënë gji fëmijës”, “Gratë duke u larë”, “Mikpritja”, “Darka”, “Dasmorët”, “Duke çuar drekën”, “Nga Historia”, temat e tij të fundit janë të ndërlidhur me tragjedinë e kombit shqiptar të ndodhur në luftën e Kosovës 1998-1999, ndërsa pikturat e tij të punuara me motive legjendash popullore janë: “Ura e shenjtë”, “Motra me nëntë vëllezër”, “Krushqit e ngurosur”.
Nuk ekziston pothuajse motiv nga ikonografia tradicionale figurative që nuk haset në krijimtarinë e piktorit, Adem Kastrati. Ashtu siç ka shfrytëzuar një larmi temash të llojllojshme, ai ngjashëm veproi edhe me materializimin e atyre temave nëpërmjet motiveve të caktuara, të cilët pothuajse janë të pranishme në tërë krijimtarinë e tij. Motivet paraqesin format pamore të përmbajtjeve tematike. Shumicën e motiveve e ka pikturuar sipas modeleve të ikonografisë tradicionale figurative, duke filluar që nga peizazhi, enterieri, portreti, autoportreti, akti, natyra e qetë, animalizmi, arkitektura, karikatura, etj, duke lënë kështu një opus të pasur veprash me vlera estetike, por edhe me domethënie pamore dokumentare. Në veprat e Adem Kastratit dominojnë motivet e familjes, të cilat me një ndjeshmëri të rrallë i inkorporon në paraqitjen e fshatit, tokës, kafshëve e sidomos te kujdesi i nënës ndaj fëmijëve. Përmes motiveve autoktone të lidhura me fshatin dhe vendlindjen ai shpaloi momente të mbushura me çështje ekzistenciale. Në veçanti trajton “fshataren”, këtë qënie sipas tij “të drejtpërdrejtë”, që i jep kuptim jetës e që për piktorin ishte gjithmonë e njëjtë: si kur lëviz, si kur punon, si kur këndon ninulla për fëmijën e saj në djep. Gratë në motivet e tij janë me tipare karakteristike me sy të mëdhenjë e me plot rrëfim e ëndrra brenda tyre, që për piktorin ishin pasqyra të shpirtit. Ndërkaq burrat duken të rëndë, sepse, sipas piktorit këtë e kanë traditë. Ata janë të rëndë edhe kur ecin, edhe kur ulen këmbëkryq, edhe kur punojnë, edhe kur vallëzojnë në dasma, që për piktorin ishin bukuria fizike e tyre.
Krijimtaria e Adem Kastratit, është shumë e pasur artistikisht, shumë e gjerë numerikisht dhe akoma më e shpërndarë gjeografikisht. Zhvillimin e saj e ka përcjellë një dinamikë tejet intensive, duke përjetuar ngritje të vazhdueshme artistike. Dhe ajo që duhet veçuar, ka të bëjë me faktin se, krijimtaria e tij në masë të madhe është shprehur nëpërmjet dy gjinive figurative: pikturës dhe vizatimit. Duke qenë një artist tejet aktiv dhe shumë produktiv, kërkues dhe novator, përmes veprave tij ai u bë projektues vizual i të kaluarës, por edhe dëshmitar i ngjarjeve të mëdha të historisë më të re kombëtare shqiptare. Krijimtaria e tij e ngriti atë në një protagonist i cili nuk mbeti pa u vërejtur nga publiku dhe sidomos nga syri i kritikës. Për të krijuar një pasqyrë më të qartë për zhvillimin e krijimtarisë së tij, do ta trajtojmë më hollësisht teknikën dhe teknologjinë e vizatimit dhe pikturës, efektet e koloritit, si dhe pasqyrimin e zhvillimit të krijimtarisë artistike të tij nëpër disa faza. Adem Kastrati punoi në mënyrë permanente dhe me një fanatizëm e vullnet të pashoq. Një jetë të tërë e shpenzoi në kërkim formash e teknikash të reja, synoi prore individualitetin e tij si krijues dhe arriti që si rrallë ndonjë tjetër të jetë i veçantë.
Duke u nisur nga rrethanat e krijuara ky numër asnjëherë nuk do të dihet saktësisht. Kuptohet, që një numër i konsiderueshëm i veprave padyshim që akoma ruhet në fondin e familjes së tij. Familja e Adem Kastratit për një numër prej tyre ka dijeni se ku ndodhën. Por, pjesa tjetër, pothuajse më shumë se gjysma e veprave të krijimtarisë së tij, nëpërmjet shitjes apo dhurimit, janë shpërndarë në të katër anët e botës. Ndonëse autori është përpjekur të mbajë një evidencë për veprat e tij, megjithatë, e ka pasur të pamundur që t’i evidentojë të gjitha. Piktori ka shkruar se qindra piktura të tij ndodhen në adresa të ndryshme nëpër botë. Shumë vepra sot janë pronë e galerive dhe institucioneve, e koleksionistëve dhe e personaliteteve të ndryshme, e miqve dhe e adhuruesve të artit të tij. “Ja një kështu është fati i piktorit. Njëherë rropatet me idenë, pastaj me punën rreth realizimit të pikturës, që më vonë ajo pikturë të merr udhën, kurse tek autori të mbeten vetëm adresat, por jo edhe paratë! Sepse ato para të gjitha treten, të gjitha shpenzohen për sigurimin e materialeve për të punuar, për të organizuar ndonjë ekspozite të re, rreth botimit të ndonjë katalogu. Është mjaft shtrenjtë, kurse unë gjithçka bëj vetë…” është shprehur, Adem Kastrati. Sipas një shënimi tjetër nga notesi i piktorit mësohet se numri më i madh i veprave të tij është shpërndarë nga Dubrovniku, nga ku shumë piktura kanë përfunduar nëpër vende të ndryshme të botës. Sipas evidencës që ka lënë Adem Kastrati, mund të llogaritet se fondi i përgjithshëm i tij, numëron rreth 830 vepra artistike. Sa mund të merret e saktë kjo shifër është për t’u diskutuar, por është e vërtetë se ka rreth edhe 300 vepra të pa ekspozuara, ku bëjnë pjesë piktura dhe vizatime që ruhen në fondin familjar. Këtu duhet llogaritur edhe një numër të konsiderueshëm të pikturave të realizuara në teknikën e dheut dhe vajit në pëlhurë të pa vendosura në blind – kornizë, të cilat janë dëmtuar aty kah fillimi i viteve të 80 – ta nga plasja e një gypi të kanalizimit në podrumin e banesës së familjes Kastrati. Po aty, dhe sipas një evidence të tij, mësohet se: në Francë ndodhen mbi 50 piktura, mbi 30 vepra janë në SHBA, 27 në Gjermani, 20 në Itali, 8 në Belgjikë, 6 në Suedi, 4 në Shqipëri, 5 në Danimarkë, 2 në Skoci, 3 në Finlandë, 1 në Brazil dhe 1 në Australi. / KultPlus.com
“The Chicago Tribune” ka botuar, të premten e 25 marsit 1929, në faqen n°5, një shkrim në lidhje me udhëtimin e çifteve të sapomartuara shqiptare drejt SHBA-ve, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
50 shqiptarë sjellin nuset e tyre në Shtetet e Bashkuara
Rezervoni udhëtimin në bordin e Leviathan-it që lundron nesër
Pesëmbëdhjetë çifte të porsamartuara shqiptarësh kaluan dje përmes Parisit, rrugës për në Cherbourg, për të pritur anijen kyesore të SHBA-ve, Leviathan-in, që do të lundrojë të shtunën.
Ky është kontingjenti i parë i 50 çifteve të rinjsh nga Shqipëria që kanë rezervuar muajin e mjaltit për në Amerikë në anijen Leviathan. Ata u shoqëruan në Paris dhe Cherbourg nga agjenti i përgjithshëm i linjës në Tiranë, z. Andrea F. Krasniqi.
Të martuarit janë shtetas amerikanë që kanë emigruar nga Shqipëria disa vite më parë dhe janë të punësuar si tregatarë frutash, ushqimesh dhe tregtarë të vegjël në Boston dhe përreth.
Edhe pse kuota shqiptare prej 100 në vit plotësohet për 50 vitet e ardhshme, një vajzë që martohet me një shqiptar të amerikanizuar fiton të drejtën për vizë pa kuota dhe shmang rregullat e kuotave.
Tri nga nuset që lundrojnë të shtunën janë nuse “foto”. Të tjerat janë vajza që pritën dashuritë e tyre të fëmijërisë për t’u vendosur në biznes në Tokën e Re përpara se të martoheshin./KultPlus.com
Presidentja, Vjosa Osmani ka thënë se masakra e Reçakut ka qenë ngjarja ku bota përfundimisht e kuptoi se çfarë ka bërë regjimi i Millosheviçit në Kosovë.
Në ceremoni përkujtimore të 23-vjetorit të masakrës, ajo tha se regjimi gjenociadal i Millosheviçit ka kryer krime në Reçak kundër popullsisë civile të pafajshme.
“23 vjet më parë jo shumë larg nga vendi ku sot të gjithë bëjnë nderimet e tyre, bota u neverit dhe e kuptoi përfundimisht nga pamjet makabre të masakrës së Reçakut, krimin që ndodhi mbi popullatën e pafajshme civile shqiptare. Civilëve duarthatë, mëngjesin e ditës së kobshme iu shua jeta mizorisht nga forcat e regjimit të gjenocidal të Millosheviqit”, deklaroi Osmani.
Më tej, Osmani deklaroi se kjo masakër ka dëshmuar se Serbia kishte qëllime shfarosëse ndaj shqiptarëve.
“Atë ditë ‘Kodra e Bebushit’ siç njihet nga banorët lokal ishte pasqyrim i krimit kundër njerëzimit, pasqyrim i krimit kundër shqiptarëve, pasqyrim i synimit shfarosës e gjenocidal të regjimit të Millosheviqit. Ishte pasqyrim i masakrave ndaj njerëzve që gjendeshin në shtëpitë e tyre dhe të cilët u përballën me egërsinë e forcave policore dhe ushtarake serbe”, ka thënë ajo.
Presidentja theksoi se e vërteta për Reçakun është e fuqishme dhe nuk mund të ndryshohet.
“Në Reçak ka ndodhur krim kundër njerëzit, por edhe shpërfaqje e qëllimit të Serbisë së atëhershme, për të zhdukur shqiptarët nga faqja e dheut. E Reçaku ishte një nga masakrat e shumta të tmerrshme. Mohimi i fakteve të luftës përmes rehabilitimit të kriminelëve të luftës është përsëritje e krimit. E vërteta për Reçakun është shumë më e fuqishme se çfarëdo propagandë nga bashkëpunëtorët e Millosheviqit”, ka thënë ajo./KultPlus.com
