Fragment nga romani  ‘Gjarpri i shtëpisë’ nga  Arif Demolli


Në shtatë vjetorin e vdekjes së shkrimtarit Arif Demolli, Kult Plus ua sjell një fragment nga romani i tij “Gjarpri i shtëpisë’.

Në atë farë fshati ishte një shtëpi… Shtëpia ku isha lindur dhe ku po e kaloja fëmijërinë, bota e tërë që po e njihja në vitet e para të jetës sime. Ajo ishte goxha shtëpi, me një bodrum poshtë dhe me tri dhoma lart (në midis ishte dhoma e zjarrit, kurse në të dy krahët e saj ishin dhoma jonë e fjetjes dhe dhoma e xhaxhait). Para derës së shtëpisë shtrihej një copë oborr, i ngushtë dhe i pjerrët, që merrte fund me dyert e mëdha me deriçkën përngjitur me to. Një herë, derisa dyert ishin të hapura dhe zbrazëtinë e mbushte hija e dendur e arrave të xha Fejzës, nuk e di pse, oborri ynë më qe dukur si një gjuhë e nxjerrë jashtë nga vapa e një qeni gjigant, kurse dyert – si goja e tij. Ndoshta pse ua kisha frikën qenve, ndodhte që ndonjëherë të më bëhej se po mblidhej nën këmbët e mia ajo gjuha e stërmadhe dhe kështu po më fuste në gojën e vet ai farë qeni gjigant i përfytyruar. Skajit të oborrit rridhte vija e hollë e ujit, sikur të donte ta njomte përherë gjuhën e atij qeni dhe kështu ta zbuste egërsinë e tij. Në njërën anë shtriheshin vatha, pojata, çilari dhe oda, kurse në anën tjetër ishin kopshti, lëmi, hambari dhe plemja. Nën të gjitha këto zbriste fort pjerrtas Ara e Bregut, ku kishte rrezik t’i thyeje jo vetëm këmbët, por edhe qafën. Po t’i shikoje nga Shpati (ku dilja shpesh me gjy- shen për t’i kullotur qengjat), krejt këto krijonin një pa- mje laramane: shtëpia ishte e mbuluar me qeramidhe, pojata me dushk, hambari e çilari me kashtë, kurse oda, e ndërtuar vonë, – me tjegulla, të kuqe gjak. Aty i shtrinin kurorat e tyre dy arrat e mëdha, ngriheshin përpjetë disa dardha, sesi i ngatërronin degët disa mollë e disa kumbulla, përpiqej të grabiste sa më shumë tokë një ftua me shumë trungje nga të njëjtat rrënjë, sikur të mos donte të rronte i vetmuar në atë vend, ku çdo pemë e kishte së paku një shoqe të llojit të vet. Nga Shpati shihej gjysma e shtëpive të fshatit. Përpiqesha t’i krahasoja dhe më dilte se shtëpia jonë ishte ndër më të bukurat. IN MEMORIAM 28 – Gjyshe, kush e ka shtëpinë më të bukur? – pyetja. Ajo i numëronte katër-pesë shtëpi dhe ndër to ishte edhe shtëpia jonë. -Ne, pëllumbi i gjyshes, – më shpjegonte ajo, – i kemi pasur të gjitha të mirat: edhe shtëpinë e mirë, edhe në vend të mirë, edhe tokën më pjellore se të askujt… vetëm meshkujt nuk i kemi pasur të hajrit. Prandaj, na ka mbetur vetëm kjo shtëpi si dëshmi e asaj se kush kemi qenë dikur. Po edhe kjo e shkreta i ka hequr një mijë të zeza. Sa e mbaj mend unë – kush mund ta dijë se ç’ka pësuar më përpara? – deri tash e kanë djegur tri herë… – Kush e ka djegur, gjyshe?! – Së pari e kanë djegur zaptijet e turkut, pastaj xhandarët e Serbisë dhe, së fundi, italianët… Doja të pyetja se ç’ishin ata farë zaptijesh, xhandarësh e italianësh, po më vinte keq ta preja në gjysmë rrëfimin e gjyshes. -Dhe secilën herë, – vazhdonte gjyshja, – e kemi ngrehur më të fortë e më të bukur. Së pari ka qenë me kashtë të zakonshme, së dyti me kashtë thekre tërë renda-renda, së treti me shinra… të gjitha të gdhendura me durim për inat të armiqve… dhe tash, si e sheh, e mbuluam me qaramidhe… që ta kenë më vështirë kur ta djegin sërish… Ndonëse nuk më kishte rënë të shihja ndonjë shtëpi duke u djegur, përfytyrimet e mia ishin më se të llahtarshme. – E pse e kanë djegur kështu vazhdimisht shtëpinë tonë? -Pse, a? Sepse të zotët e saj kanë qenë gjithmonë dofarë kryengritësish, kaçakësh, gjakësorësh, vullnetarësh… e ku ta di unë çka jo, të cilët nuk i shtroheshin dot as pushtetit të fshatit, as pushtetit të shtetit. Secili prej tyre ishte më kokëfortë e më i papërkulur se tjetri… Të gjithë njësoj: e mira e tërë botës, e keqja e kokës dhe e shtëpisë së vet… Më tej rrëfimet e gjyshes merrnin ngjyra të tjera emocionale dhe nuk e dije më në i qortonte për së vdekuri e për së gjalli ata burra kryeneçë (babai e xhaxhai domosdo ishin dy prej tyre), apo mburrej me trimëritë e tyre. Dikur ajo kridhej me tërë shpirtin në botën e kujtimeve të saj të pazakonshme dhe tashmë fliste hapur me mburrje e me krenari për vjehrrin, për burrin dhe për djemtë e saj, kurse mua më kapte njëfarë shqetësimi. Në fytyrën e saj të ndezur nga krenaria më dukej se e shihja flakën e shtëpisë dhe zija të dridhesha nga frika se dikush mund të na e digjte sërish shtëpinë dhe të na linte në titërr të lënd- 29 inës. Ajo pothuaj harronte fare se më kishte pranë (lëre më të mundohej të hynte në shpirtin tim të vogël e plot shqetësime), ia ngjallte vetes kujtimet e kohëve të shkuara, prandaj e merrte si krejt të zakonshme djegien e herëpashershme të shtëpisë sonë dhe derisa e shikonte atë sikur mrekullohej dhe u thoshte në vetvete ndezësve të ardhshëm: “Do t’ia merrni të ligat shtëpisë sonë! Muret i ka prej guri, pullazin prej qeramidhesh, digjeni në mundshi!”. Për një çast trimërohesha edhe unë. Besoja se nuk mund ta digjnin po t’i lëshoheshin të gjithë ndezësit e botës, prandaj lirisht mund të bëhesha edhe unë kryengritës, kaçak, gjakësor, vullnetar e çkado që të më tekej. Dhe ia shihja vetes për të madhe pse isha shqetësuar e isha frikësuar kot së koti. Po mua më tepër ma nxitnin kureshtjen ata që fshihnin përbrenda të gjitha ato që i takonin shtëpisë dhe oborrit tonë, sesa t’ia shikoja ashtu për karshi dhe t’i dë- gjoja rrëfimet e gjyshes për kohët e djegësve të pamëshirshëm. Isha në një moshë kur nuk më rrihej në një vend, as nuk mund të kënaqesha dot me një të shikuar. Hyja e dilja prej një dhome në tjetrën nga disa herë në ditë. Zbritja me kënaqësi në bodrum me nënën dhe me gjyshen, kur shkonin ta milnin lopën. U shkoja pas në pojatë. Kisha dëshirë të ndukja edhe unë kashtë a sanë me kërrabë në pleme, t’i shihja zogjtë se si hynin e dilnin nëpër pallzina, t’i kërkoja e t’i gjeja çerdhet e tyre, me të cilat ishte plot kashta e pullazit. Edhe në çilar e në hambar mund të ndiente njeriu një kënaqësi të veçantë, sidomos po ta shikonte botën nëpërmjet pallzinave të tyre. Kështu, secila më dukej më tërheqëse se tjetra, kurse çdo herë që hyja në ndonjërën prej tyre më bëhej se zbuloja diçka të re, apo ato që i kisha parë tash më dukeshin disi më ndryshe. E sidomos bodrumi më tërhiqte me njëfarë fuqie magjike. Ashtu i errët, tërë pleh, ku gati ta zinte frymën duhma e shurrës dhe e bajgave që digjeshin, me vatrën e mbetur shkret (bodrumi kishte qenë dikur dhomë zjarri), me raftet anash saj dhe me dollapët në të gjitha muret, ku tash pulat i bënin furriqet – gjithnjë më dukej plot fshehtësi, plot b 30 rënë. Kishin mbetur vetëm gurët e zhvoshkur, kurse ndërmjet tyre i hapnin gojët vrimat e panumërta, formash dhe madhësish të ndryshme. Ashtu të shplarë edhe nga grimca e fundit e baltës së dikurshme ndërlidhëse, gurët dukej se kacavareshin apo se rrinin pezull fare dhe vetëm pritnin çastin të shembeshin. Hardhucat hynin e dilnin nëpër ato vrima si në shtëpi të vet. – Duhet të mbajmë sa më shumë pula, – thoshte gjyshja, – sepse, si na është bërë ky bodrumi ynë – sikur të mos kishim burrë në shtëpi – do të na mbysin gjarpërinjtë. Pulat, sikur vërtet ta kishin kuptuar këtë mendim dhe këtë frikë të gjyshes, shkonin e shpurthnin tërë ditën e lume pikërisht rrëzë mureve të bodrumit dhe përreth plehut, ku shpesh gjenim vezë gjarpërinjsh. Ato ishin më të mëdha se të vremçave dhe më të vogla se të pulave – ve të tjera nuk më kishte rënë të shihja – më dukeshin të bukura dhe më pëlqente të luaja me to. Prandaj, i kërkoja me ngulm dhe kjo dëshirë do të më mbetej përgjithmonë, derisa të rritesha, sikur nga një sosh të mos më dilte një gjarpër i vogël, i hollë, tërë lara… Ai filloi të zvarrisej tërë qejf, sikur mezi të kishte pritur ta çliroja nga gëzhoja e vezës së tij, duke e nxjerrë ritmikisht thimthin e tij të vocërr. Unë bërtita dhe as dita të ikja nga tmerri, gjarpri ikte lakadredhas, një pulë e vuri re dhe sakaq e goditi në kokë me sqepin e saj të sigurt, vdekjeprurës. Ja, nuk ishte e thënë që të rronte më gjatë, të bënte më tepër se një hap rrugë, as të shihte më shumë se një pleh, një fëmijë të trembur dhe një pulë vrastare, në e pastë parë fare, duke qenë i mrekulluar nga drita që po e shihte për herë të parë dhe nga sendet, të cilave ajo u jep shkëlqim dhe ngjyra. Nga kjo ditë nuk guxova të luaja dhe më me vezë gjarpërinjsh. Edhe murin e çaraveshur zura ta shikoja me frikë gjithnjë më të madhe. Tamam kur në shpirtin tim nisi të lëshonte rrënjë gjithnjë më të thella kjo frikë, në dhomën tonë të fjetjes, në pikë të ditës, e gjetëm një gjarpër të madh. Ishte shtrirë në tërë gjatësinë e shtrati, fare i qetë, thuajse ndodhej në shtrat të vet e jo në shtrat të botës. Nëna këlthiti. Mua, që po i shkoja bisht pas, nuk më doli as zëri nga frika. Gjyshja hyri me nxitim në dhomën tonë. Ajo sikur u qetësua nga ajo që pa në shtrat. 31 – Dil përjashta, – i tha nënës. – Jepi djalit ujë që t’i kalojë frika. Nëna më dha ujë dhe piu edhe vetë. Gjyshja mbeti të merrej vetëm me gjarprin. Nuk ka më trime se gjyshja, mendoja. Pa e prishur fare terezinë – kjo mbresë mund të fitohej nga zëri i saj – zuri t’i fliste gjarprit. Fjalët e saj ishin të qeta, të ëmbla, plot kujdes e perkëdheli. E luste të mos na bënte keq, të largohej nga shtrati ynë dhe të strukej në vrimën e vet. Herë pas here e vidhja me bisht të syrit se ç’bënte gjyshja e si ia dëgjonte fjalët gjarpri – uji vërtet më kishte qetësuar pak – dhe nuk mund t’u besoja as syve, as veshëve të mi. Gjarpri, sikur t’i thoshte gjyshes: “Ndonëse më pëlqen të prehem në këtë shtrat të pastër, që kundërmon erë sane të re, po iki, po ta bëj qejfin, pasi qenke kaq plakë e mirë e trime”, zbriti nga shtrati, e trupoi dhomën dhe u fut pak me përtesë në një vrimë të murit, skaj dyshemesë. – Pse nuk e thirre dikë nga burrat që ta mbyste?! – pothuaj e qortoi nëna. – Si të flemë tash në këtë dhomë, kur e dimë se në atë vrimë është strukur një gjarpër aq i madh?! Gjyshja e shikoi nënën më tepër me keqardhje e me habi, si të ishte e vogël fare, sesa me hidhërim. – Si të mbytet, moj, gjarpri i shtëpisë?! Je në vete ti? Ai është roja jonë… Nëna u skuq dhe e uli kokën. Ishte turp të flitje keq për të, apo të mos e njihje fare gjarprin e shtëpisë. Si të mos kishte ndodhur gjë fare, gjyshja u ul në stolin e saj pranë vatrës, e futi në shokë furkën tërë zbukurime, i dha hov boshtit gati të mbushur plot dhe pastaj filloi t’i fliste nënës, duke i mbajtur sytë në fundin e shtëllungës së leshit, prej nga dilte peri: -Si nuk e ditke, moj, se gjarpri i shtëpisë nuk të kafshon?! Ku më je rritur ti që nuk e paske mësuar?! – E di, e di, – u përgjigj nëna e turpëruar. – Ama sa vlen kjo, kur rrëqethem sapo ta kujtoj gjarprin, e lëre më edhe ta shoh në shtratin tim, ta di se e kam në dhomë, se mund të më futet nën jorgan, në gji të fëmijëve… -Edhe në u futtë, nuk u bën gjë, – fliste gjyshja me siguri të plotë. – E kam gjetur gjarprin unë edhe nën jorgan, edhe në djep të burrit tënd kur IN MEMORIAM 32 ka qenë foshnjë… I kam folur dhe ai më ka dëgjuar, është futur në vrimë të vet… Mbaje mend, se je e re ti, gjarpri është rojë e robëve të shtëpisë. Kur ne flemë, ai kalon mbi trupat tanë që të na mbrojë. Ku ka gjarpër, nuk ka të keqe… – E si na mbron, gjyshe? – pyeta, pasi nuk më bindën fjalët e saj. – Si?! – u zu ngushtë ajo. – Këtë nuk e di as unë… Gjarpri është fshehtësi e madhe… Ai ashtu na duket, por vetëm zoti e di se ç’fshihet nën lëkurën e tij… dhe sa është… sa fuqi ka… Gjarpri mund të jetë edhe njeri… Ta kam treguar atë përrallën për djalin gjarpër që martohet me çikën e mbretit? – Po, gjyshe. – Edhe ata kanë menduar se ajo është martuar me gjarpër, po ç’djalosh i bukur na ka qenë ai! Gishtat e thatë të gjyshes e nduknin dhe e ngjeshnin leshin me shpejtësi të pabesueshme, boshti sillej aq shpejt sa agërshaku gati nuk shihej fare. Gjyshja e ndër- prente pakëz rrëfimin sa për t’i pështyrë gishtat, kurse unë sakaq tretesha në përfytyrime të botës mahnitëse e plot befasi të asaj përrallës për djaloshin 33 Gjyshja vazhdoi të fliste, nëna gjeti një arsye dhe doli përjashta, kurse mua më kujtoheshin përralla e rrëfime të ndryshme për gjarpërinj e për bolla. Ishte rrëqethës sidomos rrëfimi për një bollë të gjatë sa një litar, me flokë të kuqe si një vajzë, e cila i mbyste njerëzit që hynin në livadhin ku rronte ajo. Më bëhej se e ndieja se si ma shtrëngonte trupin ajo bollë gjigante dhe pastaj sesi e fuste kokën e saj nën sqetullën time, që të ma shponte trupin dhe të ma hante zemrën… Dora më shkonte vetvetiu së pari nën sqetull, pastaj mbi zemër… Zemra ishte aty dhe rrahte pak më shpejt se zakonisht, duke treguar kështu jo vetëm se ishte aty, në vendin e vet, shëndoshë e mirë, por edhe shqetësimin tim. Pas kësaj ngjarjeje frika erdhi duke m’u shtuar me hov për çdo ditë e për çdo natë. Ditët i kaloja disi, ama netët donin të më çmendnin fare. Sapo fikej drita, më bëhej se më sulej një gjarpër në fytyrë. Bërtitja. – Ç›ke? – më afrohej nëna. – Po kam frikë, – mezi flitja. – Ih, edhe ti! Duke u rritur, duke u bërë më frikacak! E sheh se nuk ka gjë?! Fli tash! Ja, edhe llambën po ta lë të ndezur. Nëna e ndizte Ilambën, ia ulte fitilin që të mos shpenzonte shumë vajguri dhe shtrihej. – Ke frikë tash? – më pyeste. – Jo, – i thosha, duke ia ngulur sytë dritës së zbehtë të llambës, sikur prej saj të më vinte shpëtimi. Babai kishte filluar të gërhiste kaherë. Edhe nëna flinte. Unë përpiqesha të rrija zgjuar, duke e endur shi- kimin prej dritës së llambës nëpër trarët e tavanit dhe prej trarëve te drita, gjithnjë duke u përpjekur të mos e lëshoja shikimin poshtë te dyshemeja, në fund të murit, ku ishte vrima e atij gjarprit të tmerrshëm. S’e di sa rrija ashtu, po dikur qepallat më rëndoheshin dhe gjumi pa- pritmas më kapte në kurthin e vet. Ëndrrat më shfaqeshin secila më frikësuese se tjetra. Shembje dhe gjarpërinj. Përnjëherësh shembeshin muret e bodrumit, gurët merr- nin rrokullisjen teposhtë Arës së Bregut, kurse gjarpërinjtë dilnin grumbuj-grumbuj prej tyre dhe, duke bërë leqe me trupat e tyre të shkruar e duke i nxjerrë thimthat, vinin drejt meje, donin të më hidheshin sipër bashkë me tavanin, i cili tashmë kishte mbetur pezull pas shembjes së mureve. IN MEMORIAM 34 Këlthitja dhe ia nxirrja vetes gjumin me zërin tim, apo më tundnin e më zgjonin prindërit, nuk e kuptoja dot. Kur i hapja sytë, veten e shihja të ulur në cep të shtratit. Anash më qëndronin prindërit, të cilët nuk mund të ma gjenin çarenë. Llamba vazhdonte ta dridhte atë dritën e vogël e të dobët. Muret ishin të tëra e të bardha, si gjithmonë. Tavani – në vendin e vet, i nxirë dhe i bluar nga krimbat si mos më keq, i bërë blozhdë. – Ç›pate? – më pyetnin. – Ç›të trembi? Në sy ua shihja frikën, shqetësimin, dhembshurinë. I shikoja i hutuar, duke u dridhur, pa mundur të vija në vete, pa arritur të kthehesha plotësisht në botën e qetë të dhomës sonë. – Pse bërtite? – më pyetnin sërish. – Na trego… Ç’po të dëftohet? -Gjarpërinjtë… gjarpërinjtë dhe bodrumi… – mezi përgjigjesha dhe trupin ma përshkonin të rrëqethurat. – Ç›gjarpërinj?! Ç›bodrum?! -Bodrumi po shembet… gjarpërinjtë po dalin prej vrimave të veta… po më sulmojnë… Më shikonin me habi, me frikë, me shqetësim, me dhembshuri. -Ç›gjarpërinj? – babai përpiqej të më largonte nga ankthi i ëndrrave të mia. – E sheh, këtu nuk ka asgjë. Edhe ne jemi me ty. Edhe llambën po ta lëmë të nde- zur… Ndërkaq, bodrumi është i fortë… nuk mund ta rrëzojë as gjylja e topit… – Nesër duhet të shkosh te hoxha, – i pëshpëriste nëna babait. Ai sesi mëdyshej në vetvete e nuk thoshte gjë. Për çdo natë ëndrrat vinin duke m’u bërë më të tmerrshme. Nuk më ndihmonin gjë as prania e prindërve, as llamba e ndezur, as fjalët më të ëmbla të botës… Më sollën hajmali të shumë hoxhallarëve. M’i vunë ato në trup, nën jastëk, ku jo? Ma dhanë ta pija ujin e tyre dhe ujin e shehlereve, të cilat më kishin shkrirë plumb (nëna thoshte se plumbi tregonte shumë gjarpërinj të lidhur lëmsh). Edhe në tyrbe ma shpunë një rrobë trupi. Edhe baba shehu më përbiroi nëpër tespihet e tij të gjata, duke kënduar dua arabisht… Mirëpo, gurët dhe gjarpërinjtë e ëndrrave të mia sikur vetëm merrnin forma të reja nga çdo hajmali dhe nga çdo të yshtur. Gurët rro- kulliseshin gjithnjë 35 më marramendshëm teposhtë Arës së Bregut, gjarpërinjtë lakadredheshin e nxitonin gjithnjë e më shumë drejt meje, tavani më zbriste një pëllëmbë mbi kokë… Dhe do të binte e do të ma zinte frymën sikur të mos bërtitja me sa zë kisha dhe sikur prej zërit tim të mos trembeshin të gjithë, të mos e ndalnin hovin dhe të mos pendoheshin për atë që kishin dashur të bënin: gurët ktheheshin sërish në mure, gjarpërinjtë fshiheshin në biruca, tavani nderej mbi kokat tona dhe qëndronte më se i sigurt mbi të katër muret… Ja, papritur të gjitha shta- ngeshin në vend dhe të mbushej mendja se ashtu të ngrira kishin qenë gjithmonë. Vetëm nëna dhe babai viheshin në lëvizje: kërcenin të trembur nga shtrati, më jepnin të pija një gëllënkë ujë, përpiqeshin të më sillnin në vete më fjalët më të ëmbla. Me të mbaruar të të shirave babai na çoi te dajat. – Po të çoj më herët se viteve të tjera, – i tha babai nënës, – që djali ta ndërrojë pak vendin dhe që gjyshja e tij t’i kërkojë farë ilaçi për ato ëndrrat. Nëna mezi priste të shkonte në gjini. Edhe unë u gëzova shumë. Më kishte marrë malli për gjyshen. Për një çast i harrova edhe gurët e zhvoshkur të bodrumit, edhe gjarpërinjtë, edhe hajmalitë. Fshati i dajave ishte një botë krejt tjetër kundruall Murrizajës. Atje kishte vetëm pyje të mëdha ahu, ku nuk mund të hynte as drita e diellit, lëndina me fier dhe tek-tuk ndonjë arë. Kishte shumë lajthi, kumbulla dhe patate. Lajthi dhe kumbulla kishte edhe te ne, po patate nuk kishte. (Ndonëse e kishim tokën më të mirë në botë, thoshin se nuk i bënte patatet, prandaj nuk mbillte njeri). Unë i doja shumë patatet dhe vazhdimisht e përfytyroja gjyshen duke i nxjerrë nga prushi patatet e pjekura. Ahet i gjetëm ashtu madhështore e të errëta si edhe herat e tjera. Fierin të skuqur dhe aty-këtu të kositur (ua shtronin kafshëve dhe e hidhnin mbi kulme shtëpish). Lajthi dhe kumbulla mund të shihje edhe ndanë rrugës. Gjethet e patateve shiheshin në çdo arë, po ato vetë ishin fshehur thellë në dhe, sikur ta kishin kuptuar se ç’me- raklinj po u urdhëronin në fshat. E merrja me mend se atyre së para u pëlqente t’i hidhje në zjarr, t’i piqje dhe t’i haje pastaj. Edhe shtëpia e dajave ishte po ajo, mbase pak më e rrëzbitur: e zezë futë nga tymi (kishin qorroxhak), por disi e ngrohtë, e dashur. Nuk kishte bodrum dhe ende pa hyrë mirë në të e ndieja veten të sigurt. IN MEMORIAM 36 E vumë re edhe njeriun e parë, gjyshen. Ishte në lëmë. Ashtu e vogël, e hajthme dhe e gërmuçur, hidhte dy-tri tërplote në hava, pastaj e linte tërplotën menjanë që me fshesë ta lante grumbullin e drithit nga kashtëzat dhe nga kallëzat. Ajo punonte me nguti, që ta hidhte drithin para se të binte terri, prandaj as kishte kohë të shikonte anash. – Gjyshe! – e befasova. Ajo e hodhi fshesën, më shtrëngoi fort në parzmën e saj të ligësht, m’i përkëdheli flokët dhe më tha: – Qenke bërë burrë, lum gjyshja për ty! Në mbrëmje u mblodhën të gjithë rreth vatrës, pos dajës, i cili se ku ishte argat. Drita e fitilaçes ishte aq e dobët, sa nuk mund shihje as të haje, lëre më të punoje gjë (gratë domosdo duhej të thurnin diçka, sidomos nëna, që vetëm tash kishte kohë më shumë për çorapët, jelekët e dorezat tona dhe për pështjellakët e vet dhe të gjyshes). Babai u ngrit, e mori fitilaçen nga gozhda dhe pastaj, pak prej së larti e si zot shtëpie e jo si mysafir, i tha nuses së dajës: – Ma sill një gjilpërë! Ajo zuri të sillej si e ndërkryer nëpër mugëtirën e dhomës, duke gjëmuar sikur të kërkohej të bënte një gjë të pamundshme. Dikur mezi ia solli babait gjilpërën. -Merre, – i tha me zë të dridhur, – po mos ia ngrit shumë, se nuk bën, se prishet… – Këtë e di unë, – iu përgjigj prerë dhe me mospërfillje babai dhe ia rriti flakën derisa zuri të nxirrte tym. – Nuk do të fikeni për një natë, xhanëm. Nesër- mbrëma, pasi të kem ikur unë, po deshët mos e ndizni fare. -Të lumtë dora! – e uroi gjyshja me gjysmë zëri, nga frika se po e dëgjonte e reja. – Më verbuan para kohës. I ka bashkuar zoti… Në ato fjalë u hap dera. – Ç›e keni çuar aq shumë fitilin e fitilaçes?! – e dëgjuam më parë zërin e dajës sesa e pamë atë vetë. Kur na pa ne, e uli zërin, u përshëndet me mysafirët, po më dukej se syri i kishte mbetur te drita e fitilaçes. Rrija në një qoshe dhe ç’mendoja. 37 – Eja në prehrin tim të të dhuroj diçka. U ula në prehrin e ngrohtë të gjyshes dhe iu dorëzova dëshirës së saj posi një qengj i perkëdhelur. Ajo se ç’më vuri rreth qafës. E ndjeva vetëm se qe e ftohtë. – Sa i bukur! – tha nëna tërë kënaqësi. E shikova për së kithi: ishte një krahosh fort i bukur, me gjithfarë larash e me plot rrusha tërë lajle. – Ta bajë djali, që të mos i bjerë mësysh, – tha gjyshja. – Ma ka punuar për qejf një arnaute… Dajat i quanin kështu gratë e disa fshatrave fqinjë, të cilat vishnin dimi të leshta, dofarë rrobash të tjera të veçanta dhe punonin me rruaza gjithçka, me të cilat e stolisnin çdo pjesë të veshjes dhe të trupit. – Duart e arta i kanë këto arnautet! – i mburri gjyshja. – Ç’u sheh syri e punon dora. E shihni, e ka punuar gjarprin si të ishte i gjallë, me lara, me sy… – Gjarprin! – këlthita dhe brofa në këmbë i shastisur. Nëna, që ma dinte hallin, më kapi për krahësh. – Rruaza janë ato, rruaza… – më fliste ajo, pa e ditur se si të më sillte në vete. – Ja shikoji, preki! Ma hoqi krahoshin nga qafa dhe ma afroi ta prekja. Po unë u struka në një kënd të dhomës, pa guxuar as ta shikoja atë krahosh në formë gjarpri, i cili më dukej se ende po ma shtrëngonte fytin, kurse nga ftohtësia e tij më ngjethej trupi. Unë mbeta ashtu në kënd, kurse babai e nëna se ç’i shpjegonin diçka gjyshes me zë të ulët që të mos i dëgjoja unë. E qartë: flitnin për mua dhe për frikën time. – Si, more?! – foli gjyshja me zë pak më të lartë sa ta dëgjoja edhe unë. – Deri tash nuk më ka rënë të dëgjoj të jetë frikësuar fëmijë nga rruazat. I ç’brumi na qenka ky nipi im?! Më vinte shumë keq se pse ia kisha lënduar zemrën gjyshes sime të mirë, duke e refuzuar një dhuratë aq të bukur, po ç’të bëja, pasi frika ime, si çdo frikë tjetër, kishte shpërthyer krejt papritur dhe pa dëshirën time? As gjyshja nuk mund të vinte në vete pas kësaj ngjarjeje. Të nesërmen, sigurisht jo pa keqardhje, gjyshja e bëri copë-copë atë krahosh të mrekullueshëm. Rrethin në formë gjarpri e la për tezet e mia të IN MEMORIAM 38 vogla, që ta varnin në qafë pasi të ikja unë, kurse rrushat m’i vuri në jelek dhe në flokë, që të mos i shkonte krejt kot mundi asaj arnautes duarartë dhe që syri i keq të ikte sa më larg prej meje. Ndonëse te dajat e ndieja veten shumë më mirë, ndodhte që ndonjëherë të ëndërroja se si ngjallej ai gjarpri i krahoshit dhe zinte të ma shtrëngonte fytin… Kështu, krejt në ankth, më kaluan edhe vjeshta, dimri, gjysma e pranverës… Atëherë babai u kujtua t’i lyente me baltë faqet e jashtme të mureve të bodrumit dhe të më sillte dy gjarpërinj të mbytur. – Ja, – më tha, – murin e leva që të mos mund të hyjë në të as buburreci, kurse gjarpërinjtë i mbyta që të gjithë. Tash fli i qetë. Gjarpërinjtë me koka të çallamitura i vari në gardh. Po t’i prekje me thupër, trupat e tyre, e sidomos bishtat, lëviznin ende. – Baba, ata lëvizin! – thashë me shqetësim e me frikë, derisa fëmijët e tjerë i preknin për t’u argëtuar. – Do të ringjallen dhe… – Jo, jo, nuk do të ringjallen, – ma priti babai me një ton të zërit që të jepte siguri të plotë. – Sapo të perëndojë dielli, nuk do të lëvizin më. Në mure nuk kishte mbetur plasë as për të hyrë maja e briskut, e lëre më vrima për gjarpërinj. Plehu ishte hedhur i tëri në ara, vendi i tij ishte bërë tepsi. Gjarpërinjtë e mbytur u ngrinë, përgjithmonë, me të perënduar të diellit; kot i preknin me thupër, muskujt e tyre nuk do të lëviznin kurrë më për jetë të jetëve. E mora edhe unë një thupër. E preka të parin: ishte bërë koçan. E preka të dytin: po ashtu. Tash e ndjeva njëfarë sigurie të papandehur, njëfarë çlirimi të atypëratyshëm nga ankthi që më kishte mbajtur në kthetrat e veta aq muaj me radhë. Po nga ëndrrat e mia shembjet dhe gjarprinjtë u larguan shumë më ngadalë, me manovrime të papritura, me tërheqje taktike dhe me sulme të sërishme krejt të befasishme. Ndodhte kështu, sepse ishte e pamundshme që rreth e përreth të mos shihje gjarpërinj për çdo ditë e në çdo gjë. Gjarprin e skalitnin në arka të nuseve, në kërroqe, në dërrasa të 39 tavanit, në bisht të kosës, në kënata, në ibrigë e në kalanica, e qëndisnin në këmisha, e punonin për qafore e për byzylykë, e paraqitnin në qilima e në sixhade… Madje edhe ato vijat zigzag zbukuruese të ço- rapëve dhe të punëdoreve të tjera të kujtonin gjarprin, të thjeshtuar e të shndërruar tashmë në shprehje simbolike. Ndonëse nuk e kuptoja pse ndodhte kështu, gjithnjë e më tepër po bindesha se as plakat, as pleqtë, as burrat, as gratë, as vajzat nuk mund ta merrnin dot me mend pa ato figura të pafund e aq të larmishme të gjarpërinjve. Gjarprin e nderonin të gjithë dhe nuk ishte aspak në rregull t’ia kishe frikën, apo, ruajna zot, ta urreje. Dhe përpiqesha të mësohesha me të. Disa vjet më vonë, pasi kisha dëgjuar aq shumë përralla të reja për gjarprin, kisha parë aq shumë skalitje, qëndisje e endje të tij dhe pasi kisha parë shumë gjarpërinj të gjallë, sërish ma përshkuan trupin të dridhurat, kur në derën e oborrit të një bashkëfshatari, tek i cili babai më kishte dërguar të kërkoja diçka, e vura re se trakulloja vinte disi si gjarpër. Përnjëherësh më sulmuan të gjitha ato kujtime e ëndrra të ankthshme të dikurshme. E përmblodha veten, e ngrita dorën dhe trokita tri herë, me guxim, gjithnjë më fuqishëm se herën e mëparshme. Të trokiturat jehuan të qarta, të sigurta, të fuqi- shme… Ato sikur shprehnin ngadhënjimin tim përfun- dimtar mbi ankthin e frikës nga çfarëdo gjarpri, e jo vetëm prej atyre të shtëpisë, apo prej atyre gjarpërinjve të pajetë, të cilët qëndronin gjithmonë në të njëjtin vend dhe në të njëjtën pozitë nëpër arka, bishta kose, kërroqe, tavane, qilima, këmisha… Kur u rrita edhe ca, më hyri meraku të kisha një brisk. Ëndërroja se si do të punoja një mulli të vogël, me rrotë që do ta sillte uji i Gurrës, me gur të bërë nga një copë gërnaç, me dizhmë, me koshin e drithit, madje edhe me një çakallë sa grima… Doja të gdhendja edhe një shkop të bukur, ta thurja një shportë për gjyshen, t’i punoja disa drugëza ojmesh për Beharen… Xhaxhai vërtet ma plotësoi dëshirën. Brisku që më bleu në Prishtinë m’u duk më i bukur se asnjë brisk që kisha parë ndonjë herë. Nxitova në oborr që ta provoja në prente mirë, në i lakohej maja. Syri ma kapi një copë shkopi lajthie. Pa e kuptuar as vetë se ç’doja të punoja, zura ta skalitja në të figurën e gjarprit. Brisku ishte shumë i mprehtë, maja ishte IN MEMORIAM 40 e fortë dhe shumë e përshtatshme, prandaj as e hetoja se si ia gdhendja kokën, gojën e hapur, syrin, vijat dhe larat e trupit, bishtin e përdredhur, madje edhe thimthin e nxjerrë përjashta, pa më shkuar aspak ndër mend se ç’tmerr më kishin futur në shpirt dikur ato vija, ata sy, ai thimth… / KultPlus.com

Kush ishte mbretëresha Elizabeth II, monarkja më jetëgjatë britanike – Jeta e saj ndër vite

Në kohën e lindjes së saj më 21 prill 1926, princesha e atëhershme Elizabeth ishte e treta në radhën e fronit – vajza e madhe e një djali të dytë, dhe për këtë arsye konsiderohej e pamundur të sundonte. Pas 10 vitesh, ajo u bë trashëgimtarja më e mundshme pasi xhaxhai i saj abdikoi, duke e zhytur vendin në krizë.

Në vitin 1947, ajo u martua me Princin e guximshëm Philip të Greqisë dhe Danimarkës, me çiftin që qëndroi së bashku për 73 vjet. Ndërsa udhëtonte në Kenia në shkurt të vitit 1952, ajo mësoi se babai i saj kishte vdekur dhe kështu filloi mbretërimi i monarkes britanike më jetëgjatë në histori.

Që nga qershori 2022 ajo ishte gjithashtu monarkja e dytë më e gjatë mbretëruese në historinë botërore. Në shtator 2015, Elizabeth tejkaloi rekordin prej 63 vjetësh e 216 ditësh në fron të mbajtur nga mbretëresha Victoria (stër-stër-stërgjyshja e saj) për t’u bërë monarkja britanike më jetëgjatë në histori.

Ndërsa në shkurt 2022, Mbretëresha Elizabeth festoi ‘Jubileun e Platinit’ të saj, duke shënuar shtatë dekada shërbimi ndaj Commonëealth.

Ngjitja në fron

Në verën e vitit 1951, shëndeti i mbretit George VI filloi të përkeqësohej dhe Princesha Elizabeth e përfaqësoi atë në paradën e ngjyrave dhe në funksione të tjera zyrtare. Më 7 tetor ajo dhe bashkëshorti i saj nisën një turne shumë të suksesshëm në Kanada dhe Uashington.

Pas Krishtlindjeve në Angli, ajo dhe Duka u nisën në janar 1952 për një turne në Australi dhe Zelandën e Re, por gjatë rrugës, në Sagana, Kenia, lajmi i vdekjes së Mbretit arriti më 6 shkurt 1952. Elizabeta, tani mbretëreshë, u kthye menjëherë në Angli.

Tre muajt e parë të mbretërimit të saj, një periudhë zie e plotë për të atin, i kaloi në një izolim relativ. Por në verë, pasi u zhvendos nga Clarence House në Buckingham Palace, ajo mori detyrat e zakonshme të një monarku dhe mbajti hapjen e saj të parë zyrtare të Parlamentit më 4 nëntor 1952.

Kurorëzimi i saj u bë në ëestminster Abbey më 2 qershor 1953.

Nga nëntori i 1953, Mbretëresha dhe Duka i Edinburgut ndërmorën një turne gjashtëmujor rreth Komonuelthit, i cili përfshinte vizitën e parë në Australi dhe Zelandën e Re nga një monark britanik në fuqi. Në vitin 1957, ajo dhe Duka vizituan Kanadanë dhe Shtetet e Bashkuara.

Gjatë “Jubileut të saj të Argjendtë” në vitin 1977, ajo drejtoi një darkë zyrtare në Londër ku morën pjesë liderët e 36 anëtarëve të Komonuelthit, udhëtoi në të gjithë Britaninë dhe Irlandën e Veriut dhe bëri turne jashtë shtetit në Paqësorin Jugor dhe Australi, në Kanada dhe Karaibe.

Mbretëresha Elizabeth dhe Princi Filip

Elizabeth dhe Margaret kaluan pjesën më të madhe të Luftës së Dytë Botërore duke jetuar veçmas nga prindërit e tyre në Kalanë Windsor, një kështjellë mesjetare jashtë Londrës. Në vitin 1942, mbreti e bëri Elizabetën një kolone nderi në Gardën e 500 Grenadierëve, një regjiment i ushtrisë mbretërore.

Dy vjet më vonë, ai e emëroi atë anëtare të Këshillit të fshehtë dhe Këshillit të Shtetit, duke e lejuar atë të vepronte në emër të tij kur ai ishte jashtë vendit.

Në vitin 1947, menjëherë pasi familja mbretërore u kthye nga një vizitë zyrtare në Afrikën e Jugut, u njoftua fejesa e Elizabeth me Princin Filip të Greqisë dhe një toger të Marinës Mbretërore. Ajo e njihte kur ishte vetëm 13 vjeç dhe marrëdhënia e tyre u zhvillua përmes vizitave dhe korrespondencës gjatë luftës.

Edhe pse shumë në rrethin mbretëror nuk e konsideronin Filipin për shkak të mungesës së parave dhe gjakut të huaj (gjerman) – madje edhe babai i saj nuk e miratoi – Elizabeta ishte e vendosur dhe shumë e dashuruar. Ajo dhe Filipi u martuan më 20 nëntor 1947 në Westminster Abbey.

Djali i tyre i parë, Charles (Princi i Uellsit) lindi në 1948, ndërsa vajza e tyre, Anne (Princesha Royal) erdhi dy vjet më vonë. Elizabeth dhe Philip ishin të martuar për 73 vjet, derisa Princi Philip vdiq në prill 2021 në moshën 99 vjeçare.

Monarkia moderne e Mbretëreshës Elizabeth

Jashtëzakonisht popullore gjatë pjesës më të madhe të mbretërimit të saj të gjatë, mbretëresha është e njohur për interesimin serioz për qeverinë dhe çështjet politike, përveç detyrave të saj ceremoniale, dhe i njihet merita për modernizimin e shumë aspekteve të monarkisë.

Mbretëresha dukej se ishte gjithnjë e më e vetëdijshme për rolin modern të monarkisë, duke lejuar, për shembull, transmetimin televiziv të jetës familjare të familjes mbretërore në 1970.  Megjithatë, në vitet 1990, familja mbretërore u përball me një sërë sfidash.

Në vitin 1992, një vit që Elizabeth e përshkroi si “annus horribilis” e familjes mbretërore, Princi Charles dhe gruaja e tij, Diana, Princesha e Uellsit, u divorcuan, si dhe Princi Andrew dhe gruaja e tij, Sarah, Dukesha e Jorkut.

Për më tepër, Anne u divorcua dhe një zjarr shkatërroi rezidencën mbretërore të Kalasë Windsor. Gjithashtu, ndërsa vendi luftonte me recesionin, pakënaqësia me stilin e jetës mbretërore u rrit dhe në vitin 1992 Elizabeth, ra dakord të paguante taksa për të ardhurat e saj private.

Ndarja dhe divorci i mëvonshëm (1996) i Charles dhe Princeshës Diana minuan më tej mbështetjen për familjen mbretërore. Kritikat u intensifikuan pas vdekjes së Dianës në 1997, pasi Elizabeth fillimisht refuzoi të lejonte që flamuri kombëtar të ulej në gjysmështizë mbi Pallatin Buckingham.

Disa vite më vonë, në vitin 2005, Mbretëresha gëzoi mbështetjen e publikut kur dha pëlqimin e saj për martesën e Princit Charles me të dashurën e tij prej shumë kohësh Camilla Parker Bowles. Në përputhje me përpjekjet e saj të mëparshme për të modernizuar monarkinë, mbretëresha që atëherë është përpjekur të paraqesë një imazh më pak të ashpër dhe më pak tradicional të monarkisë.

Dalja në pension e Princit Philip dhe vdekja e tij e mëvonshme

Në gusht 2017, Princi Philip u tërhoq zyrtarisht nga jeta publike, duke u shfaqur periodikisht në angazhimet zyrtare. Ndërkohë, Mbretëresha Elizabeth filloi të zvogëlojë detyrat e saj zyrtare , duke i dorëzuar disa detyra Princit Charles dhe anëtarëve të tjerë të lartë të familjes mbretërore.

Djali më i vogël i Charles, Princi Harry, duka i Sussex, dhe gruaja e tij, Meghan Markle, Dukesha e Sussex-it, zgjodhi të tërhiqej nga rolet e tyre mbretërore në mars 2020. Gjatë kësaj kohe, interesi i publikut për Mbretëreshën dhe Familjen Mbretërore u rrit si rezultat i popullaritetit të gjerë të ” The Crown”.

Pasi u përball me disa pengesa fizike në vitet e fundit, Filipi, i cili ishte bashkëshorti i Elizabeth për më shumë se shtatë dekada, vdiq në prill 2021. Në përvjetorin e tyre të 50-të të martesës, në vitin 1997, Elizabeta kishte thënë për Filipin, të cilin do ta “takonte” sërish një vit pas vdekjes së tij.

“Ai ishte thjesht forca ime dhe shtëpia ime gjatë gjithë këtyre viteve”.

Ndërsa pasuria e saj e patreguar e bëri atë një nga gratë më të pasura në botë, Mbretëresha Elizabeth në nivel personal e donte thjeshtësinë. Ajo ishte një kalorëse e mprehtë, ndërsa mbante kuaj garash, shpesh merrte pjesë në gara dhe vizitonte periodikisht fermat e Kentakit në Shtetet e Bashkuara.

Një nga personat më me ndikim në botë nisi rrugëtimin e saj drejt përjetësisë plot ditë në moshën 96-vjeçare dhe me përvoja jetësore që shumëkush do t’i kishte zili. /abcnews.al/ KultPlus.com

”Financial Times”: Udhëtim nëpër Shqipërinë antike

Në bregun e liqenit të Ohrit, në manastirin e lashtë të Shën Naumit, gjeta një mik të ri për të pirë, murgun Dongo, shkruan Stanley Stewart për ”Financial Times”.

”Unë isha duke udhëtuar në Shqipëri me Elvis Nanajn, shoferin tim, dhe kishim kaluar kufirin për në Maqedoninë e Veriut për të kaluar një pasdite atje, duke ndjekur vijën bregdetare në drejtim të lindjes për të vizituar manastirin.

Një rrugë e gjatë plepash të çonte mbi një urë drejt një oborri me kalldrëm, ku disa pallonj bërtisnin dhe frynin bishtin. Brendësia e manastirit në Shën Naum nuk ka ndryshuar për 1 000 vjet. Është i ngushtë, me dyer aq të ulëta sa duhej të përkulesha shumë, dhe një dysheme me gurë të mëdhenj të pabarabartë të lëmuar nga një mijëvjeçar i tërë.

Afresket e shenjtorëve dhe profetëve vërshonin mbi mure dhe ikonat prej bakri shkëlqenin në dritën e qirinjve dhe llambave të vajit. Kur shkrimtarja britanike, Rebecca West e vizitoi në vitin 1937, ajo zbuloi se manastiri vepronte si një strehë edhe për të çmendurit; një murg po u këndonte një arie nga ”Madam Butterfly” dy njerëzve të dëshpëruar për t’i shëruar.

Dongo u ul pak jashtë hyrjes në një kioskë të vogël që shiste kartolina dhe qirinj. Ai dukej si Moisiu në vitet e shkretëtirës, ​​tullac, i shëndoshë, me mjekër të gjatë dhe me një shkëlqim mesianik në sytë e tij. Ne biseduam gjatë. Ai më dha dhurata nga kioska e tij – një unazë çelësash, një medaljon me një ikonë brenda dhe një kartolinë bardhë e zi të manastirit.

Pastaj më shkeli syrin dhe solli një shishe me “rakinë mrekulli” të manastirit. “Është 21 gradëshe”, pëshpëriti ai. “Por, gjithçka është bio, kështu që nuk ka problem”, shtoi ai. Ai mbushi dy gota dhe ngritëm dolli për njëri-tjetrin.

Raki kishte shije pishe dhe kumbulle. Dongo mbushi edhe dy gota të tjera. E pyeta sa kohë kishte qenë këtu, në manastir. ”Shumë gjatë”, qeshi ai. Ai kishte dalë nga kioska e tij e vogël për t’u ulur me mua në një stol prej guri. Na mbushi gotat. E pyeta sa murgj kishte. “Një”, tha ai duke goditur kofshën e tij. “Për gjithçka – kartolina, liturgji, këngë, qirinj, kopsht, pallua, gjithçka”. Na mbushi sërish gotat.

Kalova 10 ditë në Shqipëri, duke bërë turne me Elvisin, duke bredhur nga vendstrehimet malore në lumturinë bregdetare, nga manastiret në kampet e safarit. Vendi është  magjepsës dhe i bukur, dhe njerëzit janë jashtëzakonisht miqësorë. Vendet antike si Butrinti dhe Apolonia kanë disa nga rrënojat më të bukura klasike në Mesdhe. Në brendësi, malet shpalosen në distanca të gjata, me qytetet e lashta osmane që komandonin luginat e tyre. Rrugët janë të mira po ashtu dhe restorantet. Por, udhëtimi këtu ishte si nëpër dekada. Nganjëherë Shqipëria ndihej si Europa e stërgjyshërve tanë – karroca me kuaj, barinj që kullosin tufat, burra që korrin grurin me dorë dhe thithin bykun.

Gjatë viteve 1950-1960, kur Shqipëria ishte lloji i shtetit komunist të izoluar që do ta bënte Korenë e Veriut të dukej përkëdhelëse, një dritare në botën e jashtme erdhi nga filmat e Norman Wisdomit, humoristit anglez, të vetmit filma të huaj që kaluan censurën e rreptë. Ndoshta popullariteti i tij është i kuptueshëm, pasi e tillë ishte bota e Wisdomit, e absurditeteve të çmendura dhe të pakuptimta.

Në vitin 1995, pas rënies së komunizmit, Wisdom u bë njeri i lirë i Tiranës, sepse i bëri shqiptarët të qeshin në një epokë kaq të errët tiranie.

Tirana është një qytet më simpatik se sa thonë njerëzit për të. Ka kafene me tarraca në natyrë, një sallë të bukur koncertesh, një muze të madh arkeologjik dhe disa muze modernë tërheqës që katalogojnë idiotizmin dhe tmerret e periudhës komuniste. Por, isha i lumtur që dola nga qyteti në peizazhe të gjera rurale. Isha nisur drejt liqenit të Ohrit në kërkim të ilirëve. Nuk është dëgjuar shumë për Ilirinë, një qytetërim pararomak në Ballkan, në dy mijëvjeçarët e fundit, dhe kuptimi ynë për ta është disi e mjegullt. Thuhej se kishte varre në Selcë në kodrat mbi liqen.

Në fund të një rruge të bardhë, afër fshatit Selcë e Poshtme, një grua e moshuar me dy pula nën krahë na drejtoi në një si fushë. Eca nëpër lule të egra drejt një shkëmbi të ulët, ku gjeta fasadat klasike të gdhendura në shkëmbin e butë. Dukej një vend i mrekullueshëm për të vdekur, i zhytur këtu mes hardhive dhe ullinjve – një ndjenjë qetësuese e përjetësisë, një sfond majash malesh që lë të nënkuptojnë përjetësinë. U ula në shkallën e një prej varreve të vogla dhe shikoja fluturat. U dëgjua kënga e zogjve, zhurma e këmbanave të deshëve dhe zërat e largët të fëmijëve. Qentë lehnin në oborret e shtëpive.

Isha vetëm me botën antike.

Shekspirit iu desh që ta bënte Ilirinë një metaforë që ndoshta ishte arsyeja pse isha këtu. Emri dukej se mbante njëfarë ndjesie romantike dhe misteri. Kur Viola dhe Sebastiani mbyten në bregun ilirik në fillim të ”Natës së Dymbëdhjetë”, ka kuptimin se ata i kanë shpëtuar botëve të tyre të kufizuara për një tokë të askundit, ku asgjë nuk është siç duket, ku marrëzia bëhet realitet, një version elizabetian i Norman Wisdom. Ishte një ide që dukej se më ndoqi nëpër Shqipëri.

Për pesë shekuj, Shqipëria u sundua nga osmanët, duke u bërë e pavarur në vitin 1912 dhe u pushtua nga ushtritë e gjashtë fuqive të ndryshme pas fillimit të Luftës së Parë Botërore. Pas luftës u tentua të ndërtohej vetëdija kombëtare. U përfol se froni iu ofrua lojtarit anglez të kriketit, CB Fry, por në fund ata morën mbretin Zog.

Zogu ishte tamam njeriu i kohës së tij. Ai mbante llojin e mustaqeve trend për diktatorët e viteve 1930. Ai burgosi kundërshtarët e tij, shpiku përshëndetjen e tij – përshëndetjen zogiste – dhe pinte 200 cigare në ditë. Thuhej se ai ishte objekt i jo më pak se 600  gjakmarrjeve si edhe u mbijetoi më shumë se 55 atentateve, njëra prej tyre në shkallët e Teatrit të Operës së Vjenës pas një shfaqjeje të ”Pagliacci”-t.

Gjithsesi, Zogu shpëtoi. Por, tetë vjet më vonë, ndërsa italianët aneksuan Shqipërinë, ai iku në mërgim duke marrë me vete pjesën më të madhe të arit në kasafortat e Bankës së Tiranës dhe Durrësit. Më pas ai udhëhoqi ekzistencën nomade të një monarku të mërguar, duke përfshirë një qëndrim në ”Ritz” në Londër, në ditët kur mund ta shlyente faturën me një lingotë ari, përpara se të vinte të pushonte përfundimisht në Paris. Ai vdiq në moshën 65-vjeçare.

Zogu i kishte mbajtur të mbyllur kundërshtarët politikë në birucat mesjetare të kalasë së Gjirokastrës. Një qytet i lashtë me korsi dredha-dredha të pjerrëta, shtëpitë e Gjirokastrës janë grumbulluar së bashku, pllakat e tyre prej guri ngjyrë hiri si luspat e bishave të çuditshme që janë ngjitur me kthetra në shpatin për t’u grumbulluar nën muret e kështjellës.

Imazhi i përket shkrimtarit më të madh të Shqipërisë, Ismail Kadaresë, gjirokastrit. Ai e quajti qytetin të çuditshëm dhe ëndërrimtar. Shtëpia e dikurshme e Kadaresë tani është muzeu etnografik i Gjirokastrës. Është një vend qilimash dhe kostumesh, fustanesh prej kadifeje dhe jelekësh. Muzeu mban të gjitha kontradiktat e Shqipërisë.

Por, është vetë shtëpia që zë vendin qendror. Ka një intimitet për shtëpitë e vjetra osmane të Gjirokastrës, të cilat strehonin familje shumë brezash. Modeli është labirint, pothuajse i fshehtë. Në katin e parë banonin bagëtitë, çdo dhomë kishte me divane të ftohta me jastëk dhe një dhomë gjumi e veçantë iu caktohej të sapomartuarve, në një distancë të respektueshme nga të tjerët.

Veçimi i grave ishte në qendër të arkitekturës; Në të gjitha këto shtëpi ka galeri të fshehta ku gratë, të ulura pas punimeve të drurit me grilë, mund të ndiqnin bisedat dhe marrëveshjet pa u parë nga vizitorët. Mbi çatitë e shtëpive të Gjirokastrës është kështjella, një kolos, një strehë kalimi dhe betejash dhe dhoma të harkuara. Një rampë e gjatë të çon poshtë në birucat ku, në një dhomë të errët tetëkëndore, të burgosurit ishin të lidhur me zinxhirë në mur. Të burgosurit ishin aty në fillim të shekullit XIX, në kohën e Ali Pashës sadist me të cilin lord Bajroni pinte çaj. Pashai ishte i fiksuar pas duarve të bardha delikate të poetit dhe e përkëdhelte me ëmbëlsira. Ata ishin aty në kohën e mbretit Zog. Dhe ata ishin ende aty gjatë periudhës komuniste, duke mbajtur kundërshtarët e liderit komunist, Enver Hoxha. Të paktën deri në vitin 1968 kur vendosën të organizojnë një festë folklorike në kështjellë dhe shqetësoheshin se vajtimet e të burgosurve mund të prishnin këngët e paqes.

Enver Hoxha është djali tjetër i famshëm i Gjirokastrës. Lideri komunist i Shqipërisë për gati 40 vjet deri në vdekjen e tij në 1985, ai ende rri pezull mbi Shqipërinë si një re e errët. Në 10 ditë në vend, nuk kam dëgjuar askënd të thotë emrin e tij. Si gjithë të tjerët, edhe Elvisi e quajti atë thjesht si diktator. Kur regjimi i vjetër u shkatërrua përfundimisht në fillim të viteve 1990, shqiptarët u përballën me kapitalizmin. Skemat piramidale dolën duke ofruar shpërblime financiare të pallogaritshme për një popullsi naive që mendonte se kështu duhet të funksiononte kapitalizmi. Njerëzit hipotekuan shtëpitë dhe fermat e tyre për të investuar. Ndërsa skemat e Ponzi-t falimentuan të gjitha, rreth dy të tretat e popullsisë së Shqipërisë humbën kursimet e tyre. Ishte shkas për shpërthimin e një anarkie të dhunshme në vitin 1997, aq të rëndë saqë kishte nevojë për një forcë paqeruajtëse ndërkombëtare për të bashkuar vendin përsëri.

Rreth 60 kilometra në veri është Berati, një tjetër qytet i epokës osmane, por historia e të cilit shtrihet 2 400 vjet më parë, madje edhe përtej ilirëve. Shtëpitë e tij të zbardhura që ngrihen në faqet e pjerrëta të kodrave duket se qëndrojnë mbi supet e njëra-tjetrës, rreshtat e tyre të dritareve të grumbulluara që reflektojnë dritën. Në korsitë dredha-dredha të kalasë, arrita te Kisha e Shën Mërisë, tani një muze i pikturave të Onufrit, një prej piktorëve të mëdhenj të ikonave të shekullit XVI.

Mbi ikonostas, jeta e Krishtit ndriçohet në të kuqen dhe blunë e lavdishme nën qiejt e artë. Ato mund të kenë qenë disa shekuj më të vonë, por këto piktura janë ekuivalenti lindor i Duccio-s dhe Giotto-s, të stilizuara, të ndritshme dhe të përhumbura. Janë të bukura, por në këto hapësira të errëta vëreni se si fokusi i rrëfimit është pa ndryshim tragjik, një lloj entuziazmi i pafund ndaj tradhtisë, kryqëzimit, martirizimit dhe vdekjes.

Në Berat ka një traditë tjetër fetare. Në sheshin me kalldrëm prapa Xhamisë Mbret, gjeta një teqe’ ose vend kulti për një urdhër sufi që erdhi nga Turqia në shekullin XVI. Një formë soditëse dhe shpesh e pavarur e Islamit, bektashizmi lulëzoi në Shqipëri, shumë kohë pasi u ndalua në Turqi si heretik, dhe selia botërore e bektashizmit është tani në Tiranë. Por, teqeja ishte bosh. Ashtu si me shumë vende kulti në Shqipëri, mbi katër dekada ateizmi zyrtar i kishte grabitur asaj shumicën e adhuruesve të tij.

Ishte një ndërtesë modeste, por e shkëlqyer, e përbërë nga një dhomë e vetme katrore. Një kube tetëkëndëshe dukej sikur notonte mbi të. Muret ishin të zbardhura dhe të thjeshta, përveç kornizave të dyerve dhe dritareve dhe dollapëve të vegjël të vendosur në mure, të cilat ishin të lyera me dizajne të ndërlikuara. Dielli zbriste nga një grumbull i lartë dritaresh nëpër dërrasat e lashta të dyshemesë. U ula vetëm për një kohë të gjatë në këtë dhomë qiellore në një nga stolat e ulëta rreth mureve duke shijuar qetësinë meditative. I lodhur nga pritja, kujdestari më la çelësat për t’i mbyllur.

“Lërini nën vazo kur të largoheni. Kaq mjafton”, më tha ai./atsh/KultPlus.com

Ekspozita e Pjerin Kolnikajt në Galerinë e Fakultetit të Arteve të Bukura

 “Skulpturë” titullohet ekspozita vetjake e skulptorit Pjerin Kolnikaj, e cila u çel në Galerinë FAB. Në ceremoninë e inaugurimit ishin të pranishëm miq, kolegë artistë e dashamirës të artit.

“Sa herë e sjell në vëmendje, Pjerin Kolnika më ndërlidhet me disa livadhe të munguara në peizazhin e artit, ku në një formë apo në një tjetër presim të lulëzojnë trajtat parake të pavetëdijes, që në të shumtë kanë diçka nga adoleshenti që rreket të vendosë një rend të ri estetik”, është shprehur Vladimir Myrtezai, i cili e konsideron Kolnikën, një artist të rëndësishëm të pasnëntëdhjetës, në një lidhje organike me misionin e tij si artist dhe si njeri.

Shumë nga punët e Kolnikës janë embrionale, me një trajektore parashikimi të hershëm, si një ëndërr që nuk dorëzohet në një territor të pamundur mundësish kur bëhet fjalë për ta aplikuar në hapësirë.

Veprat e Kolnikajt do të presin artdashësit deri më datën 2 prill 2024./KultPlus.com

Edhe sonte


Poezi nga Fatos Arapi

Edhe sonte…

Edhe sonte në kurrizin e rruzullit
do të gjejmë një copë vend
ku të ulet dashuria jonë.
Edhe sonte, në çeturin e qiellit
do të kërkojmë yllin,
që i panevojshëm, mbi kokë na ndriçon.
Dhe diçka të gëzueshme,
për t’i thënë njëri-tjetrit, do të gjejmë edhe sonte… / KultPlus.com

Rikthehet në Korçë MIK Festival nga 10-13 korrik

Në qytetin e Korçës do të rikthehet nga 10-13 korrik, edicioni i 8-të i MIK Festival, një festë e vërtetë për artin dhe qytetin juglindor.

I cilësuar si një prej ngjarjeve më të rëndësishme kulturore në rajon, ky festival u çel sot zyrtarisht përmes një konference për shtyp, e cila mblodhi vëmendjen e mediave nga e gjithë Shqipëria.

Kryetari i bashkisë së Korçës, Sotiraq Filo tha se “nën drejtimin e sopranos me famë ndërkombëtare Inva Mula, MIK Festival sjell këtë vit një program të pasur, me artistë të njohur nga Shqipëria dhe bota dhe një sërë koncertesh, që do të zhvillohen në vende të veçanta në Korçë dhe rrethinat e saj”.

“Ky festival nuk është vetëm një festë e muzikës, por edhe një urë ndërkulturore që forcon identitetin tonë dhe e promovon Korçën si kryeqytet të kulturës dhe artit”, tha Filo.

MIK Festival do të zhvillohet në vendndodhje të ndryshme: ai do të zhvendoset nga Hani i Pazarit, në Teatrin “Çajupi”, nga Drenova në Vithkuq etj. Me rëndësi do të jetë koncerti kushtuar lirikut më të madh të vokalit shqiptar Gaqo Çako, në 90-vjetorin e lindjen. Ndërkohë mes të ftuarve të shumtë festivalit spikat emri i balerinit shqiptar Eno Peçi, koreograf dhe primobalerin i Teatrit të Vjenës./atsh/KultPlus.com

Nis turneu veror i artistëve të TKOBAP-së

Si çdo sezon veror, Teatri Kombëtar i Operas, Baletit dhe Ansamblit Popullor do të ndërmarrë një turne mbarëkombëtar, duke ftuar artdashësit ta ndjekin në këtë rrugëtim plot art, emocione dhe udhëtime muzikore.

Artistët e Operas por edhe të Ansamblit Popullor do të dalin nga skena e Tiranës për të interpretuar në qytete si Berati, Durrësi, Gjirokastra, Ulqini, Tetova e Gjeneva, ku korriku sjell një kalendar të mbushur me shfaqje që i japin shpirt verës shqiptare.

Artdashësit do të mund të ndjekin balet nën yje, muzikë dhome që përqafohet me tingujt e stinës dhe bashkëpunime që lidhin trojet përmes artit. Këto janë vetëm disa nga surprizat që premton për këtë sezon veror TKOBAP.

Në datën 10 korrik, “Mullixhesha e bukur”, vepër që sapo është prezantuar në Tiranë, do të shfaqet në Pallatin e Kulturës të Beratit. Po në të njëjtën ditë, në Gjenevë të Zvicrës do të jepet shfaqja “Side event” me pjesë të muzikës folklorike.

Në 11 korrik do të jetë Amfiteatri i Durrësit ai që do të kthehet në skenë për balerinët e TKOB, me pjesën “From darkness to light”. Në Gjirokastër (15 korrik) do të vihet në skenë baleti “Cantata”, ndërsa në Ulqin (17 korrik) do të performojnë artistët e Ansamblit Popullor me “Folk on tour”.

Data 22 korrik do të jetë e veçantë për Tetovën, ku do të performojnë 3 ansamble njëherësh: Ansambli Popullor i Shqipërisë, Ansambli “Shota” i Kosovës dhe Ansambli i Maqedonisë së Veriut./atsh/KultPlus.com

Rihapet për notarët lumi Sena në Paris

Lumi Sena në Paris është rihapur publikisht për notarët, për herë të parë që nga viti 1923 pas një ndalimi shekullor, sipas BBC-së.

Hapja sezonale e Senës për not shihet si një trashëgimi kyçe e Lojërave Olimpike Paris 2024, kur notarët dhe triatlonistët në ujëra të hapura garuan në ujërat e saj, të cilat u pastruan posaçërisht për ngjarjen.

Dje në mëngjes, në orën 08:00 sipas orës lokale disa dhjetëra notarë mbërritën përpara hapjes dhe u zhytën në ujë.

Në Senë ka tre zona të caktuara për not publik, një pranë Kullës Eiffel, një tjetër pranë Katedrales Notre Dame dhe një e tretë në Parisin lindor.

Zonat kanë dhoma zhveshjeje, dushe dhe mobilie në stil plazhi, të cilat lejojnë deri në 300 persona të shtrojnë peshqirët e tyre.

Deri në fund të gushtit, tre vendet e notit do të jenë të hapura falas në orare të planifikuara për këdo me një moshë minimale prej 10 ose 14 vjeç, varësisht nga vendndodhja.

Rojet bregdetare do të jenë gjithashtu të pranishëm për të mbajtur nën vëzhgim ata që janë në lumë.

Premtimi për të hequr ndalimin e notit daton që nga viti 1988, kur kryetari i atëhershëm i bashkisë së Parisit dhe më pas president, Jacques Chirac, mbështeti për herë të parë anulimin e tij.

Përmirësimet gjatë 20 viteve të fundit kanë çuar tashmë në një ulje të ndjeshme të baktereve fekale që hyjnë në lumë.

Për 100 vjet, noti në lumë ishte i ndaluar për shkak të niveleve të ndotjes së ujit, që mund të shkaktonte sëmundje te njerëzit.

Përpara Lojërave Olimpike të verës së kaluar, më shumë se 1,4 miliardë euro u investuan në pastrimin e Senës. Por, në prag të lojërave kishte dyshime nëse lumi Sena do të ishte gati për Lojërat Olimpike, pasi u zbulua se nuk i kaloi testet e cilësisë së ujit. Organizatorët fajësuan reshjet e shiut për ndotjen në rritje, e cila kufizoi aftësitë e atletëve për t’u stërvitur për triatlonin, notin maratonë dhe paratriatlonin.

Korrikun e kaluar, kryetarja e bashkisë së Parisit, Anne Hidalgo, dhe anëtarë të tjerë të Komitetit Olimpik shkuan në Sena për të provuar se ishte e sigurt të notohej në të./KultPlus.com

Simbolizmi enigmatik i luleve të diellit të Van Gogut dhe çfarë nënkuptojnë ato

Ata ndihmuan që Vinsent van Gog të bëhej një nga piktorët më të famshëm dhe më me ndikim në historinë e artit. Por pse ishte ai i fiksuar pas lulediellit dhe shumë artistë të tjerë para dhe pas tij?

Kur mendojmë për Vinsent van Gogut, shumicës i vjen menjëherë në mendje imazhi ikonë i luleve të tij të diellit. Është një lloj identiteti vizual që artisti e kishte për qëllim. “Luledielli është e imja,” kishte shkruar ai dikur, duke treguar dëshirën e tij për t’u identifikuar publikisht me këtë bimë të lartë, me pamje sfiduese dhe kurorë petalesh të flakta. Luledielli kishte për të një domethënie të thellë. Por çfarë përfaqësonte në të vërtetë për të?

Përveç “Natës me Yje”, “Lulediellit” e Galerisë Kombëtare në Londër është ndoshta vepra e tij më e njohur. Por artisti pikturoi edhe 10 tablo të tjera që kishin në qendër këto lule. Ai i krijoi në tri shpërthime të shkurtra frymëzimi: së pari, një seri me katër tablo në Paris në vitin 1887; më pas, katër tablo të tjera pas zhvendosjes në qytetin jugor të Arlit në vitin 1888, të gjitha brenda më pak se një jave; dhe në fazën e tretë, në fillim të vitit 1889, ai kopjoi tre nga kompozimet e vitit të mëparshëm. Versionet më të famshme nga viti 1888 u krijuan me një vetëbesim dhe gëzim sensual, “me oreksin e një marsejezi që ha bouillabaisse,” siç shkroi ai vetë. Megjithatë, në letrat e tij, Van Gog kurrë nuk shpjegon qartë çfarë simbolizonin për të lulediellit.

ImageNga njëra anë, ato duket se ishin një mënyrë për të eksperimentuar me kombinime ngjyrash, veçanërisht nuanca të ndryshme të së verdhës. Por gjithashtu, ai synonte t’i përdorte për të zbukuruar shtëpinë ku do të jetonte bashkë me artistin Pol Gogen. Ky i fundit e admironte punën e mëparshme të Van Gog me lulediellit, ndaj ndoshta ato mishëronin shpresat e tij për solidaritet dhe miqësi, dëshira që përfundimisht do të shuheshin, ashtu si edhe etja e tij për njohje artistike gjatë jetës. Gogen e la Van Gog pas vetëm dy muajsh, dhe Vinsent do të vdiste në moshën 37-vjeçare pa shitur shumë nga veprat e tij.

Megjithatë, lulediellit e Van Gogut fituan status kulti në fillim të shekullit XX, fillimisht në mesin e avangardës artistike europiane. Në vitin 1920, shkrimtarja Katherine Mansfield shkroi se “lulet e verdha, plot me diell, në një vazo” e frymëzuan për t’u zgjuar krijimtarisht. Në vitin 1923, kritiku Roger Fry i përshkroi “Lulediellit” si “një nga sukseset më triumfale të vitit”, duke theksuar “shpërthimin suprem të energjisë, gjallërisë dhe forcës së sulmit” të Van Gogut. Më pas ato fituan njohje masive, duke ndihmuar që Van Gogun të bëhej një nga piktorët më të famshëm në historinë e artit.

ImageNdikimi i Van Gog në shekullin XXI është tema e ekspozitës më të fundit në Royal Academy, “Kiefer / Van Gog”, që eksploron ndikimin e tij te një nga artistët më të mëdhenj bashkëkohorë: Anselm Kiefer. Lulediellit luajnë një rol kyç. Në qendër të ekspozitës është “Danaë”, një skulpturë e re nga Kiefer që përshkruan një luledielli që del nga një grumbull librash. Diku tjetër ka një gravurë në dru që paraqet një lulediell që rritet nga trupi i një njeriu të shtrirë. Ato theksojnë interesin e qëndrueshëm të Kiefer për këtë motiv, dhe na japin mundësinë të kuptojmë simbolikën misterioze të lulediellit si në artin e tij, ashtu edhe në atë të Van Gogut.

“Për Van Gogun, luledielli mishëron idenë e tij për Jugun,” thotë kuratori i ekspozitës, Julien Domercq, për BBC, duke iu referuar zhvendosjes së tij nga Parisi në Provence. Por Van Gog kishte punuar më parë si tregtar arti dhe ishte shumë i ditur për historinë e artit. Kjo njohuri kulturore reflektohet në mënyrën se si i përshkroi lulet. “Ai i paraqet ato në traditën e madhe holandeze: lulet që vyshken dhe vdesin… ato që ende shikojnë nga qielli dhe ato që dalëngadalë veniten, bëhen kafe, pra, është një meditim mbi kalimin e kohës.”

“Besoj se edhe te Kiefer ndjek një linjë të ngjashme,” shton Domercq. “Ideja e ciklit të jetës, e një luleje tepër jetësore, jugore, që shikon nga qielli.”

Simbolika e lulediellit në histori

Çdo simbolikë artistike mund të shpjegohet përmes evolucionit të ideve dhe asociacioneve. Kuptimi i lulediellit e ka prejardhjen nga e kaluara dhe ka gjeneruar diskutime të gjera, si në shkencë ashtu edhe në shkencat humane. Van Gogu nuk ishte as i pari dhe as i vetmi që u fiksua pas tyre. Ata kanë ndezur imagjinatën e pafund artistëve dhe shkrimtarëve ndër shekuj, përfshirë Sir Anthony van Dyck, Maria van Oosterwyck, William Blake, Oscar Wilde, Dorothea Tanning, Pol Nash dhe Allen Ginsberg.

Ndryshe nga shumë simbole të tjera në historinë e artit, luledielli është relativisht i ri. Është bimë autoktone e Amerikave dhe u prezantua në “Botën e Vjetër” pas eksplorimeve të Kolombit dhe kolonizimit europian në shekullin XVI. Kur u kultivua me sukses në Europë, fakti që lulediellit e rinj kthejnë fytyrën nga dielli (fenomen i njohur si heliotropizëm) u bë veçoria e tyre më tërheqëse dhe përcaktuese për simbolikën e tyre.

Në vitin 1568, botanisti Giacomo Antonio Cortuso e lidhi lulediellin me një personazh mitologjik të lashtë të quajtur Clytie. Thuhej se Clytie ishte dashuruar me Apollonin, perëndinë e diellit, dhe ishte fiksuar pas lëvizjes së tij nëpër qiell, derisa këmbët iu rrënjosën në tokë dhe u shndërrua në një lule heliotrope.

Luledielli u lidh shumë shpejt drejtpërdrejt me Clytie-n në art, duke u kthyer në një ikonë të dashurisë së përkushtuar. Këtë mund ta shohim në piktura si Flowers in an Ornamental Vase (1670–75) nga Maria van Oosterwyck, ku një karafil dhe një luledielli shikohen me adhurim mbi një skulpturë që i ngjan një Venusi që lahet, por që kujton fort figurën e Clytie-së së palëvizshme. Në Young Woman Holding a Sunflower (1670) të Bartholomeus Van der Helst, lulja e madhe simbolizon pothuajse me siguri martesën e gruas, duke treguar se si luledielli ishte shndërruar në simbol të dashurisë romantike dhe lidhjes.

Por tema e përkushtimit lidhej gjithashtu me fenë në art. Në Rest on the Flight into Egypt (1632) të Anthony van Dyck, Virgjëresha Mari ka një luledielli mbi kokë për të simbolizuar rolin e saj si ndërmjetëse mes tokësores dhe hyjnores. Lulja, kështu, nisi të nënkuptonte besnikëri fetare.

Në vitin 1654, poeti dhe dramaturgu holandez Joost van den Vondel sugjeroi se luledielli mund të ishte një simbol i vetë artit. Ashtu si një luledielli i ri ndjek drejtimin e diellit, ai shkroi: “kështu edhe arti i pikturës, nga prirja e lindur dhe i nxitur nga një zjarr i shenjtë, ndjek bukurinë e natyrës.” Ky mund të jetë çelësi i një tjetër pikture të Anthony van Dyck, Self-Portrait with a Sunflower (1633), ku artisti tregon me gisht drejt vetes dhe një luledielli, sikur të krahasojë veten me këtë bimë heliotropike që i kushton vëmendje të natyrshme dritës.

Por historianët e artit kanë argumentuar se në të vërtetë kjo pikturë aludon për besnikërinë e artistit ndaj mbretit Charles I të Anglisë, të cilit Van Dyck i shërbente si “Piktor Kryesor”. Kjo simbolikë politike e lulediellit reverberon edhe në artin bashkëkohor. Në Sunflower Seeds të Ai Weiwei, realizuar në vitin 2010, 100 milionë fara porcelani të pikturuara me dorë u frymëzuan nga kujtimet e artistit për posterat e Mao Ce Dunit, ku ky i fundit paraqitej si një diell mbi fusha luledielli të përkushtuar, për të përfaqësuar fuqinë e tij absolute mbi popullin kinez.

Si i pasqyrojnë lulediellit shqetësimet njerëzore

Kuptimi i qëndrueshëm në të gjithë simbolikën e larmishme të lulediellit është besnikëria. Është e mundur që Van Gogu të ketë qenë i vetëdijshëm për disa nga këto koncepte. Kur i shkroi motrës së tij se pikturat e tij ishin “gati një britmë dhimbjeje ndërsa simbolizonin mirënjohje te luledielli rustik”, ndoshta po mendonte për mirënjohjen e tij të thjeshtë, si vetë luledielli, ndaj artistëve të tjerë si Gogeni. Por ai gjithashtu mund të ketë pasur në mendje besimin e tij fetar të mëparshëm, dashurinë romantike, ose edhe detyrimin e tij ndaj vetë artit të pikturës.

Se si Van Gog ndikoi Anselm Kieferin, dhe nëse të dy përputhen në mendimin e tyre mbi lulediellit, është një çështje tjetër intriguese. Kiefer ka thënë më parë: “Luledielli është i lidhur me yjet, sepse ai lëviz kokën drejt diellit. Dhe natën, mbyllet. Në çastin që shpërthen, ai është i verdhë dhe fantastik: ky është momenti i fillimit të rënies. Kështu që, luledielli është simbol i gjendjes sonë të qenies.”

ImageNë grafikën e tij me dru Hortus Conclusus (2007–14), lulediellit e Kieferit evokojnë dekompozimin në mënyrë më të theksuar se ata të Van Gogut, por gjithashtu japin një ndjenjë rigjenerimi. Ata janë të nxirë dhe të tharë. Por shpesh paraqiten gjithashtu me fara që bien në tokë, premtimi i një jete të re që do të vijë.

Kiefer ka përmendur si frymëzim një tjetër figurë të shekullit të 17-të, mjekun, filozofin okult dhe kozmologun Robert Fludd. Një nga besimet e Fludd ishte korrespondenca mes bimëve të gjalla të Tokës dhe yjeve, dhe një lidhje mistike mes formave më të ulëta të jetës dhe një të vërtete hyjnore të vetme. Në imazhet e tij të lulediellit, Kiefer zakonisht i vendos ato në kornizë me qiellin, për të na kujtuar lidhjen heliotropike të lulediellit me diellin. Kur paraqiten duke dalë nga trupat njerëzorë, është sikur të simbolizojnë besimin e Fludd-it për lidhjen e shpirtrave tanë me parajsën.

Kjo përforcon idenë se simbolika e lulediellit është ende në borxh me besimet e Rilindjes së vonë. Lulediellit e Van Gogut gjithashtu reflektojnë aspekte të këtyre asociacioneve historike dhe aludojnë për dëshirën e tij për një dashuri më të thellë, qoftë për natyrën, artin, fenë, apo dëshirën për një vëllazëri krijuese me Gogenit.

Por në duart e tij dhe të Kieferit, Helianthus annuus shprehin gjithashtu shqetësime universale, dëshirën tonë për të reflektuar mbi përkohshmërinë e jetës dhe për të kërkuar parime më të larta e më të përjetshme. Luledielli simbolizon një besnikëri ndaj koncepteve që ekzistojnë përtej kuptimit tonë, duke na nxitur të mendojmë përtej realitetit të përditshëm dhe të shtrihemi drejt ngrohtësisë, dritës dhe dashurisë së qiellit. Është diçka për të reflektuar ndërsa vera përvëlon, dhe lulediellit e vërteta shfaqen sërish, për fat të keq veç për pak kohë, në ekstazën e jetës./KultPlus.com

Aleks Buda, historiani i shquar dhe kryeakademiku i parë i ASHSH

 Më 7 korrik të vitit 1993 u nda nga jeta kryetari i parë i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Aleks Buda (1910-1993).

Aleks Buda ishte personalitet i historiografisë dhe i kulturës shqiptare në gjysmën e dytë të shek. XX, kryetar i parë i ASHSH (1972–1993), Mësues i Popullit. Lindi në Elbasan në një familje të njohur intelektuale. Shkollën fillore e kreu në Leçe (Lecce, Itali), të mesmen në Zalcburg (Salzburg, Austri), studimet e larta në Fakultetin e Filozofisë (dega filozofi-letërsi) të Universitetit të Vjenës (1929–1935).

Më pas (1939-1943) punoi si mësues në Liceun e Tiranës e në atë të Korçës. Ai mori pjesë në Lëvizjen ANÇ; më 1944 u zgjodh nënkryetar i Këshillit ANÇ të qarkut të Elbasanit.

Në vitet 1945-1946 ishte drejtor i Bibliotekës Kombëtare. Me formimin më 1955 të Institutit të Historisë e të Gjuhësisë, Aleks Buda si një ndër organizatorët e tij dhe punonjësit shkencorë më me përvojë, themeloi sektorin e Historisë së Mesjetës dhe me këtë hodhi bazat e mediavistikës shqiptare.

Buda ishte historiani i vetëm që mori pjesë në Kongresin e Drejtshkrimit Shqiptar të mbajtur në Tiranë në datat 20-25 nëntor 1972.

Konsiderohej si studiuesi kryesor shqiptar i historisë ilire. Bazuar në hipotezën e origjinës ilire të shqiptarëve, Buda është shprehur se shqiptarët u përkasin banorëve më të vjetër të Ballkanit dhe madje edhe të Evropës.

Punoi veçanërisht për përgatitjen e historianëve të rinj e sidomos të studiuesve të historisë mesjetare të Shqipërisë. Si kryetar i ASHSH, Aleks Buda dha një kontribut të çmuar në organizimin e punës kërkimore-shkencore sidomos në fushën e albanologjisë.

Ka marrë “Çmimin e Republikës” të shkallës së parë, është dekoruar me “Urdhrin e Lirisë” të klasit I dhe me “Urdhrin e Flamurit të Punës” të kl. I. Presidenti i Republikës së Austrisë e ka dekoruar më “Medaljen e Madhe të Artë” (1990)./atsh/KultPlus.com

Hapet thirrja për propozime për edicionin e 98 të çmimeve OSCARS

Qendra Kinematografike e Kosovës fton të gjithë të interesuarit të dërgojnë propozime për konsiderim për çmimet e Akademisë OSCAR, për kategorinë për film ndërkombëtar/gjuhë të huaj, i cili mund ta përfaqësojë Kosovën në edicionin e 98-të të Academy Awards.

Në këtë kategori përfshihen filmat e metrazhit të gjatë artistik, dokumentarë dhe të animuar më të gjatë se 40 minuta, që janë shfaqur/do të shfaqen në kinema apo platformë VOD, për më së paku 7 ditë radhazi, jo më herët se 1 tetor 2024 dhe jo më vonë se 30 shtator 2025.

Gjatë periudhës kualifikuese dhe gjatë shfaqjes në kinema, filmi duhet të reklamohet dhe shfrytëzohet në atë mënyrë që konsiderohet normale dhe e zakonshme me praktikat e shpërndarjes së filmave të dedikuar për shfaqje të parë në kinema (theatrical release).

Filmat të cilët, në një formë apo tjetrën, realizojnë shfaqje publike jo në kinema dhe shpërndarje para shfaqjes kualifikuese, nuk do të merren në konsideratë për çmimet OSCAR. Shfaqje publike jashtë kinemave konsiderohen të jenë (por jo të kufizuara në): transmetimi dhe televizioni kabllor, PPV/VOD, shpërndarje DVD, shpërndarje gjatë fluturimeve ajrore, transmetime në internet etj.

Në këtë link gjeni detajet dhe rregulloren e plotë të Akademisë: https://www.oscars.org/sites/oscars/files/98aa_international_feature.pdf

Propozimet mund të dërgohen përmes postës elektronike në:

[email protected]

apo fizikisht në:

Qendra Kinematografike e Kosovës
Rruga UÇK Nr. 273
10000 Prishtinë, Kosova

Afati i fundit për aplikim është 21 korrik 2025, ora 16:00./KultPlus.com

“Kam vendosur të rri me dashurinë, urrejtja është një barrë shumë e madhe për t’u mbajtur”

Thëniet më të bukura të të gjitha kohërave të Martin Luther King

Jeto Ëndrrën tënde.

Dr. Martin Luther King Jr, një aktivist i fuqishëm dhe frymëzues i të drejtave civile në fillimit të viteve 1960, luajti një rol të madh në mënyrën se si ne e pranojmë dhe trajtojmë njëri-tjetrin – pavarësisht nga raca apo gjinia.

Dr King është i njohur gjerësisht sot si një aktivist amerikan që vazhdimisht dhe në mënyrë efektive mbronte paqen, dashurinë dhe barazinë midis njerëzve. Ai ishte një njeri me besim dhe moral të lartë, që e veçoi atë nga shumë aktivistë të tjerë të kësaj kohe.

Forca shtytëse në pjesën më të madhe të jetës dhe fjalimeve të tij ishte gjithnjë paqja. Metoda e tij e dashurisë dhe pranimit për të gjitha qeniet njerëzore është ajo që e bëri një nga figurat publike të njohura në të gjithë historinë amerikane.

Duke nxitur krijimin e një jete aktive që gati 61 vjet më parë, Dr. King u bë shpejt fytyra dhe drejtuesi i lëvizjes për të drejtat civile. Ai luajti një rol në organizimin e Marshit në Uashington dhe është krijuesi i fjalimit të famshëm “Unë kam një ëndërr” (I have a dream…), i cili tërhoqi një turmë prej gati 250,000 njerëzish.

Përmes fjalimeve të tij dhe shërbimit të tij të palodhshëm për botën, ishte e qartë se në gjuhën e tij kishte fuqi dhe në zemër kishte pasion.

Ndërsa pranvera e vitit 2020 do të shënojë 52 vjet nga vrasja e doktor Martin Luther King Jr., trashëgimia dhe ndikimi i tij mbi një komb ka mbetur i përjetshëm. Këmbëngulja e tij për të përmirësuar veten për të dashuruar në mënyrë të efektshme njëri-tjetrin është arsyeja pse mesazhi i tij nuk mund të vdesë kurrë; sepse është gdhendur në zemrat e shumë njerëzve.

Dhe për të nderuar trashëgiminë e tij, çdo vit, Dr. King festohet në të gjithë vendin. Bëmat e tij të mira reflektohen dhe përdoren si mjete motivimi dhe fjalë inkurajimi.

Këtu do të lexoni 50 thëniet më të mira të MLK që mbështesin mënyrën e tij të fuqishme dhe të nderuar të të jetuarit të jetës.

Ai besonte se të gjithë e meritonin drejtësinë.

Nuk është e mundur të dëshmosh drejtësinë për disa njerëz dhe të mos dëshmosh drejtësinë për të gjithë njerëzit.

Ai besonte të jetonte një jetë të qëllimshme.

Jeto sikurse Jezusi vdiq dje, u ngrit këtë mëngjes dhe do të kthehet nesër.

Ai e dinte që urrejtja është një mashtrim pre e së cilës asnjëri prej nesh nuk duhet të bjerë kurrë.

Mos lejo kurrë që dikush të të ulë aq poshtë sa të detyrohesh ta urresh atë.

Dhe se gjithmonë duhet të flasim për atë në të cilën besojmë.

Vjen një kohë kur heshtja është tradhti.

Ai mësoi se injoranca nuk të bën kurrë të lumtur.

Asgjë në të gjithë botën nuk është më e rrezikshme se injoranca e sinqertë dhe marrëzia e ndërgjegjshme.

Ai besonte te përkujdesja.

Pyetja më e vazhdueshme dhe urgjente e jetës është, çfarë po bëni për të tjerët?

Dashuria është gjithmonë përgjigja.

Errësira nuk mund të dëbojë errësirën; vetëm drita mund ta bëjë atë. Urrejtja nuk mund të dëbojë urrejtjen; vetëm dashuria mund ta bëjë atë.

Dhe që ne duhet të jemi më të mirët në çdo gjë që vendosim të bëjmë.

Nëse një njeri punon për të pastruar rrugët, ai duhet t’i pastrojë rrugët ashtu siç pikturoi Michelangelo, ose kompozoi Beethoven, ose siç Shekspiri shkruajti poezi. Ai duhet t’i pastrojë rrugët aq mirë sa të gjithë ushtritë e parajsës dhe të tokës do të ndalen dhe të thonë, ai jetoi si një pastrues i shkëlqyer që e bëri mirë punën e tij. – Martin Luther King Jr.

Duhet të kemi më shumë besim.

Fuqia jonë shkencore e ka tejkaluar fuqinë tonë shpirtërore. Ne ndërtojmë raketa por nuk kemi ditur të ndërtojmë qenie të denja njerëzore.

Kini besim në procesin e gjërave.

Besimi bën hapin e parë edhe kur nuk i shihni të gjitha shkallët.

Jepini të gjitha.

Nëse nuk mund të fluturoni, atëherë vraponi, nëse nuk mund të vraponi, atëherë ecni, nëse nuk mund të ecni, atëherë zvarrituni, por çfarëdo që bëni duhet të vazhdoni përpara.

Ajo që ka më shumë rëndësi është ajo që ke brenda.

Kam një ëndërr, që katër fëmijët e mi të vegjël një ditë do të jetojnë në një komb në të cilin ata nuk do të gjykohen nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.

Ai besonte në të bërit gjënë e duhur.

Vjen një kohë kur njeriu duhet të marrë një pozicion që nuk është as i sigurt, as politik, as popullor, por ai duhet ta marrë atë sepse ndërgjegjja e tij i thotë se ka të drejtë.

Dhe se njohuria jonë është fuqi.

Funksioni i edukimit është të mësojë dikë të mendojë intensivisht dhe të mendojë në mënyrë kritike. Inteligjencë plus karakter – ky është qëllimi i edukimit të vërtetë.

Drejtësia duhet të jetë forca më e fortë.

Padrejtësia kudo është një kërcënim për drejtësinë kudo.

Dhe duke folur për njerëzit që duam.

Në fund, ne do të kujtojmë jo fjalët e armiqve tanë, por heshtjen e miqve tanë.

Ai besonte se nuk mund të humbet vizioni se kush jeni.

Sa më të pasur ne jemi bërë materialisht, aq më të varfër bëhemi moralisht dhe shpirtërisht. Ne jemi mësuar të fluturojmë në ajër si zogj dhe të notojmë në det si peshq, por nuk kemi mësuar artin e thjeshtë të të jetuarit së bashku si vëllezër.

Urrejtja është e paefektshme.

Duke e kthyer urrejtjen me urrejtje e shumëfishon urrejtjen, duke thelluar errësirën nata sonte është pa yje. Errësira nuk mund ta dëbojë errësirën; vetëm drita mund ta bëjë atë. Urrejtja nuk mund ta largojë urrejtjen, vetëm dashuria mund ta bëjë atë.

Çdo moment është i rëndësishëm.

Koha është gjithmonë e duhura për të bërë atë që është e drejtë.

Mbroni shpirtin tuaj, bëni atë që është e drejtë.

Asnjëherë, mos kini frikë të bëni atë që është e drejtë. Sidomos nëse mirëqenia e një personi ose kafshe është në rrezik. Dënimet e shoqërisë janë të vogla në krahasim me ato që i imponojmë shpirtit kur shikojmë në anën tjetër.

Unë ju them sot, miqtë e mi, që përkundër vështirësive dhe zhgënjimeve të momentit, kam ende një ëndërr.

Larg nga imoraliteti.

Asnjëherë mos harroni se gjithçka bëri Hitleri në Gjermani ishte e ligjshme.

Dashuria është më e lehtë se urrejtja.

Kam vendosur të rri me dashurinë. Urrejtja është një barrë shumë e madhe për t’u mbajtur.

Fol për atë në të cilën beson.

Jetët tona fillojnë të mbarojnë ditën kur ne heshtemi për gjërat që kanë rëndësi.

Është një përgjegjësi e madhe që vjen me pushtetin.

Për të qenë të shkëlqyeshëm, duhet të jeni të gatshëm të talleni, të urreheni dhe ë keqkuptoheni. Qëndroni të fortë.

Dhe kurrë mos e lejoni urrejtjen brenda vetes.

T’i thuash jo dhunës nuk do të thotë vetëm të shmangësh dhunën fizike të jashtme, por edhe dhunën e brendshme të shpirtit, jo vetëm që nuk pranove të qëllosh një njeri, por ti refuzove ta urresh atë.

Guximi është më i madh se frika.

Guximi është fuqia e mendjes për të kapërcyer frikën.

Dhe ligjet janë të rëndësishme.

Mund të jetë e vërtetë që ligji nuk mund ta bëjë një njeri të më dojë mua, por unë mund ta ndaloj atë të mos më linçojë, dhe mendoj se edhe kjo është mjaft e rëndësishme.

Dhe ta gjesh brenda vetes që të duash plotësisht.

Karakteri është mënyra se si i trajtoni ata që nuk mund të bëjnë asgjë për ju.

Ai besonte se ruajtja e paqes është një proces.

Ata që e duan paqen duhet të mësojnë të organizohen po aq efektivisht sa ata që e duan luftën.

Ka fuqi në të nënvlerësuarën.

Pothuajse gjithmonë, pakica krijuese dhe e përkushtuar e ka bërë botën më të mirë.

 Dashuria është hapi i parë.

Për të gjithë konfliktin njerëzor, njeriu duhet të krijojë një metodë që refuzon hakmarrjen dhe agresionin deri në shpagim. Themeli i një metode të tillë është Dashuria.

Të jetosh një jetë të qëllimshme.

Nuk ka asgjë më tragjike sesa të gjesh një individ të zhytur në gjatësinë e jetës, pa marrë asgjë prej saj.

Ai besonte në luftën për një qëllim.

Kur keni të drejtë nuk mund të jeni shumë radikal; kur gaboni nuk mund të jeni shumë konservatorë.

Mendoni për të tjerët.

Çdo njeri duhet të vendosë nëse do të ecë nën dritën e altruizmit krijues apo në errësirën e egoizmit destruktiv.

Më shumë fuqi për ju, dhe më pak për ta.

Injoranca juaj është fuqia e tyre.

Dhe duke bërë gjënë e duhur.

Dikush ka një përgjegjësi morale të mos i bindet ligjeve të padrejta.

Nëse jeni rehatuar, kjo do të thotë se po funksionon.

Një njeri nuk mund të gjykohet kur është aty ku ai qëndron në momente rehatie dhe komoditeti, por ku bën ballë në kohë sfidash dhe polemikash.

Kini pak më shumë besim.

Më përdor, o Zot. Më trego si të kuptoj kush jam unë, kush dua të jem dhe çfarë mund të bëj dhe ta përdor këtë për një qëllim më të madh se unë.

Ne duhet të ecim përpara – së bashku.

Progresi njerëzor nuk është as automatik, as i pashmangshëm … Çdo hap drejt qëllimit të drejtësisë kërkon sakrificë, vuajtje dhe luftë; përpjekje të palodhshme dhe shqetësim pasionant të individëve të përkushtuar.

Me dashuri, gjithçka është e mundur.

Dashuria është forca e vetme e aftë për të shndërruar një armik në një mik.

Shpresa është ajo që na lidh si popull.

Ne duhet të pranojmë zhgënjimin e fundëm, por kurrë nuk duhet të humbasim shpresën e pafundme.

Të gjithë jemi të barabartë.

Mund të kemi ardhur të gjithë me anije të ndryshme, por tani jemi në të njëjtën anije.

​​Bashkimi është e vetmja mënyrë për të gjetur paqen.

Ne duhet të mësojmë të jetojmë së bashku si vëllezër, ose të zhdukemi së bashku si idiotë.

Është e rëndësishme të mësojmë nga gabimet tona të së kaluarës.

Ne nuk jemi krijues të historisë. Ne jemi bërë nga historia.

Ne jemi më të mirë.

Unë refuzoj të pranoj mendimin se njerëzimi është i lidhur në një mënyrë aq tragjike me mesnatën pa yje të racizmit dhe luftës, sa e nesërmja e paqes dhe vëllazërimit nuk mund të bëhet kurrë realitet. Unë besoj se e vërteta e paarmatosur dhe dashuria e pakushtëzuar do të kenë fjalën e fundit.

Ngrihuni në këmbë dhe lëreni zërin tuaj të dëgjohet.

Rebelim është gjuha e padëgjuar.

Paqja është e vetmja mënyrë.

Paqja nuk është thjesht një qëllim i largët që ne kërkojmë, por një mjet me të cilin arrijmë atë qëllim. / KultPlus.com

Astronomët zbulojnë objektin e ri ndëryjor në sistemin diellor

Astronomët kanë zbuluar një kometë ndëryjore në sistemin tonë diellor, vizitori i tretë i njohur nga thellësitë e hapësirës.

‘’Objekti, fillimisht i quajtur A11pl3Z dhe më vonë i pagëzuar 3I/Atlas, është qindra miliona kilometra larg Tokës’’, raportoi agjencia hapësinore amerikane NASA.

‘’Objekti nuk përbën kërcënim për Tokën’’, thanë ekspertët.

“Në pikën e tij më të afërt me Diellin, ai do të jetë pranë orbitës së Marsit, kështu që është plotësisht i sigurt dhe larg”, tha astronomi Rainer Kresken, i cili punon për Agjencinë Hapësinore Evropiane (ESA) në qytetin gjerman të Darmstadt në Zyrën e Mbrojtjes Planetare.

Astronomët duan të zbulojnë më saktë se sa e madhe është kometa dhe nga çfarë përbëhet. Sipas Kresken, objekti është rreth 20 kilometra në madhësi.

Ai tha se do të jetë emocionuese të shihet nëse teleskopët mund të zbulojnë komponime organike në objekt.

Këto potencialisht mund të japin të dhëna për origjinën e jetës në Tokë. Ato gjithashtu mund të ofrojnë prova për jetë të mundshme diku tjetër.

“Kjo gjë po udhëton mjaft shpejt”, tha Paul Chodas nga Qendra për Studime të Objekteve Pranë Tokës në Kaliforni për ‘’New York Times’’, në komentet e publikuara në internet.
Teleskopi ‘’Atlas’’ në Rio Hurtado në Kili ishte i pari që vuri re ‘’mysafirin’’.

Që atëherë, teleskopë të tjerë e kanë vëzhguar gjithashtu objektin që vinte nga drejtimi i yjësisë Shigjetari./KultPlus.com

Michael Douglas heq dorë nga aktrimi

Ylli i kinemasë hollivudiane, Michael Douglas po e shijon kohën e tij larg kamerës, sipas nypost.com.

Fituesi 80-vjeçar i çmimit Oscar foli në festivalin e filmit ”Karlovy Vary” në Republikën Çeke dhe konfirmoi se ”nuk kam plane të kthehem në aktrim”.

“Kam qenë pa punë që nga viti 2022, pasi kuptova se duhej të ndalesha. Kam punuar shumë për gati 60 vjet dhe nuk doja të isha një nga ata njerëz që vdesin në sheshxhirim”, shton ai.

“Nuk kam asnjë qëllim të vërtetë të kthehem”, vazhdoi Douglas.

Douglas luajti për herë të fundit Benjamin Franklin në miniserialin e Apple TV+ të vitit 2024 “Franklin”.

Producenti i “One Who Flew Over the Cuckoo’s Nest” foli gjithashtu për mënyrën se si diagnoza e kancerit në fyt i ka ndikuar në karrierën e tij si aktor.

“Kalova nëpër programin, i cili përbëhej nga kimioterapia dhe rrezatimi, dhe isha me fat. Ndërhyrja kirurgjikale do të thoshte se nuk do të mund të flisja dhe një pjesë e nofullës sime do të hiqej, gjë që do të më kishte kufizuar si aktor”, theksoi ai.

“Po e shijoj pushimin dhe jetën. Ka qenë e vështirë të drejtoj kompaninë dhe të aktroj në të njëjtën kohë”, theksoi ai./KultPlus.com

165 vite nga lindja e kompozitorit austriak Gustav Mahler

Gustav Mahler (7 korrik 1860 – 18 maj 1911) ishte kompozitor austriak dhe një nga dirigjentët më kryesorë të brezit të tij. Si kompozitor ai veproi si një urë midis traditës austro-gjermane të shekullit të 19-të dhe modernizmit të fillimit të shekullit të 20-të.

Edhe pse gjatë jetës së tij statusi i tij si dirigjent ishte i palëkundshëm, muzika e kompozuar prej tij fitoi popullaritet të gjerë vetëm pas një periudhe të një neglizhimi relativ që përfshinte ndalimin e performancës së saj në pjesën më të madhe të Evropës gjatë epokës naziste. Pas vitit 1945 kompozimet e tij u rizbuluan dhe u përkrahën nga një brez i ri dëgjuesish. Më pas, vepra e Mahler u bë një nga më të regjistruarat të të gjithë kompozitorëve, një pozicion që ai e ka mbështetur në shekullin e 21-të.

Lindur në Bohemi (asokohe pjesë e Perandorisë Austriake) si një hebre gjermanofolës i rrethanave të përulura, Mahler shfaqi prirjen e tij muzikore që në moshë të re. Pasi u diplomua në Konservatorin e Vjenës në vitin 1878, mbajti një sërë postesh me rëndësi të mëdha në teatrot e operës së Evropës, duke arritur kulmin në emërimin e tij më 1897 si drejtor i Operës së Gjykatës së Vjenës (Hofoper).

Gjatë dhjetë viteve të tij në Vjenë, Mahler u konvertua në katolicizëm për t’u siguruar nga kundërshtia dhe armiqësia e frymës antisemite. Megjithatë, prodhimet e tij inovative dhe këmbëngulja për standardet më të larta të performancës e siguruan reputacionin e tij si një nga dirigjentët më të mëdhenj të operës, veçanërisht si interpretues i veprave skenike të Wagner, Mozart dhe Tchaikovsky. Në fund të jetës së tij ai shkoi në New York, ku u bë drejtor i Metropolitan Opera dhe i Orkestrës Filarmonike të qytetit.

Niveli i Mahlerit është relativisht i kufizuar; për pjesën më të madhe të kompozimit të jetës së tij ishte domosdoshmërisht një aktivitet me kohë të pjesshme, ndërsa ai fitoi jetesën e tij si dirigjent. Përveç veprave të hershme, të tilla si një lëvizje nga një kuartet i pianos i përbërë kur ai ishte student në Vjenë, veprat e Mahler janë përgjithësisht të dizajnuara për forcat e mëdha orkestrale, koret simfonike dhe solistët e operës.

Këto vepra ishin shpesh të diskutueshme kur u kryen së pari dhe disa ishin të ngadalshëm për të marrë miratim kritik dhe popullor; Përjashtimet përfshinin Simfoninë e Dytë, Simfoninë e Tretë dhe premierën triumfuese të Sinfonisë së Tetë të vitit 1910. Disa nga pasardhësit e menjëhershëm muzikor të Mahler përfshinin kompozitorët e Shkollës së Dytë Vjenez, sidomos Arnold Schoenberg, Alban Berg dhe Anton Webern. Dmitri Shostakoviç dhe Benjamin Britten janë ndër kompozitorët e shekullit të 20-të që admiruan dhe u influencuan nga Mahler. Instituti Ndërkombëtar Gustav Mahler u themelua në vitin 1955 për të nderuar jetën dhe punën e kompozitorit./ KultPlus.com

8-12 korrik, Tirana mirëpret Javën Kulturore Egjiptiane

Tirana do të mirëpresë nga data 8 deri më 12 korrik Javën Kulturore Egjiptiane, një ngjarje që pritet të sjellë gjallërinë, mistikën dhe trashëgiminë mijëravjeçare të qytetërimit egjiptian.

Kjo javë do të sjellë një sërë aktivitetesh që do të përfshijnë vallëzim tradicional, art performativ, kuzhinë autentike dhe kinematografi bashkëkohore.

Çdo ditë do të ofrojë një përvojë të ndryshme për publikun, duke ndërtuar një urë kulturore mes Shqipërisë dhe Egjiptit.

Aktivitetet do të nisin më 8 korrik në sallën “Tonin Harapi” pranë Liceut Artistik “Jordan Misja”, ku do të prezantohet shfaqja magjepsëse tanoura – një vallëzim tradicional sufi, ku valltari rrotullohet në mënyrë të pandërprerë me veshje shumëngjyrëshe, duke krijuar një efekt vizual dhe shpirtëror unik.

Kjo shfaqje do të përsëritet më 9 korrik në sheshin “Skënderbej”, në një ambient të hapur, duke sjellë pranë qytetarëve energjinë hipnotizuese të kësaj performance. Për të gjithë ata që nuk do të kenë mundësi të ndjekin dy shfaqjet e para, tanoura do të rikthehet më 10 korrik në sallën “Tonin Harapi”, në orën 19:00.

Më 11 korrik, vëmendja do të zhvendoset në hollin hyrës të Piramidës, ku do të organizohet festivali i ushqimit egjiptian duke nisur nga ora 18:00. Vizitorët do të kenë mundësinë të provojnë një larmi shijesh autentike të kuzhinës egjiptiane, nga pjata popullore si koshari, deri te ëmbëlsira të famshme si basbousa.

Po atë mbrëmje, në orën 21:00, te “Reja” do të shfaqet filmi “The blue elephant”, një thriller psikologjik i cili ka bërë jehonë në kinemanë arabe. Me regji të Marwan Hamed, ky film ndjek një psikoterapist që punon në një spital psikiatrik dhe përballet me një të kaluar që e trondit, duke e vendosur në kufijtë mes realitetit dhe iluzionit.

Më 12 korrik, po te instalacioni “Reja”, tek bulevardi “Dëshmorët e Kombit”, në orën 21:00, do të shfaqet filmi “Diamond dust”. Në qendër të filmit është një farmacist i cili vendos të hakmerret pasi zbulon vrasjen brutale të babait të tij.

Të gjitha aktivitetet do të jenë të aksesueshme falas për publikun.

Kjo javë e cila vjen në kuadër të Javëve Kulturore Ndërkombëtare, nismë e mbështetur nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, synon të sjellë më afër publikun shqiptar me kulturat e vendeve të ndryshme nga e gjithë bota./atsh/KultPlus.com

38 vite nga vdekja e aktorit dhe dramaturgut të shquar Kujtim Spahivogli

Kujtim Spahivogli (Lushnjë, 30 qershor 1932 – Tiranë, 7 korrik 1987) ka qenë aktor, dramaturg dhe ndër regjisorët më të njohur shqiptar.

Studimet e larta për teatër i ka përfunduar shkëlqyeshëm në Moskë në vitin 1956. Ishte një ndër studentët e shkëlqyer të ardhur nga Bashkimi Sovjetik. Në vitin 1956 emërohet aktor në Teatrin Popullor. Roli i tij i parë në skenën e Teatrit Popullor ishte Xherxhinski në dramën “Orët e Kremlinit”, dhe më pas vijnë një sërë rolesh në dramat “Majlinda”, “Në anën tjetër”, “Dragoi i Dragobisë”, “Hamleti”, etj.

Ai më shumë ka punuar dhe u shqua si regjisor në Teatrin Popullor dhe si pedagog në Institutin e Lartë të Arteve. Ka vënë në skenë pjesët: “I Çuditshmi”, “Gratë gazmore të Uindsorit”, “Në tufan”, “Shtëpia në bulevard”, “Drita”, “Karnavalet e Korçës”, “Qielli i kuq”, etj.

Spahivogli ishte edhe krijues e drejtues i “Teatrit të të Rinjve” i cili u krijua pranë Institutit të Lartë të Arteve. Në mes të pak pjesëve që vuri në skenë me atë trupë qe edhe komedia e njohur e Majakovskit “Banja”. Po ashtu, vuri në skenë edhe pjesë të dramaturgut Fadil Paçrami, dhe kur ky u godit rëndë nga plenumi i katërt i Partisë së Punës, bashkë me të u dënua padrejtësisht edhe Kujtimi. Në vitin 1973 e larguan nga teatri dhe i hoqën të drejtën të vinte pjesë në skenë. Në fillim punoi në disa fshatra, pastaj e çuan punëtor krahu në ndërmarrjen e bonifikimit në Fier.

Ai qe në të njëjtë kohë edhe dramaturg. Drama e tij “Një shok i klasës sonë” pati një sukses të madh. Ai shkroi edhe poezi , artikuj e ese.

Vdiq në vitin 1987 në moshën pesëdhjetepesë-vjeçare, i sëmurë e i harruar, edhe pse kishte qenë një ndër regjisorët e spikatur të teatrit shqiptar.

Pas vdekjes, në vitet ’90 iu dha titulli “Artist i Popullit”./ KultPlus.com

Ujëvarat Iguazu në Argjentinë, mrekullia natyrore ku takohen historia dhe natyra

– Ujëvarat Iguazu u zgjodhën si një nga “Shtatë Mrekullitë e Reja Natyrore” në një votim global të organizuar nga Fondacioni “New7Wonders” me seli në Zvicër në vitin 2011.

Të vendosura në rajonin Misiones në verilindje të Argjentinës, Ujëvarat Iguazu përveçse janë një mrekulli natyrore e vendit, ato spikasin si një pikë unike ku takohen historia dhe natyra.

Të vendosura në Parkun Kombëtar Iguazu në qytetin Puerto Iguazu, ujëvarat shërbejnë si një kufi natyror midis Argjentinës dhe Brazilit. Duke mirëpritur mijëra vizitorë vendas dhe të huaj çdo vit, Ujëvarat Iguazu u shtuan në listën e “Trashëgimisë Botërore” nga UNESCO në vitin 1984.

Ujëvarat Iguazu u zgjodhën si një nga “Shtatë Mrekullitë e Reja Natyrore” në një votim global të organizuar nga Fondacioni “New7Wonders” me seli në Zvicër në vitin 2011. Zona natyrore përgjatë lumit Iguazu përbëhet nga gjithsej 275 ujëvara. Më e habitshmja prej tyre është ujëvara gjigante e njohur si “Garganta del Diablo” që bie nga një lartësi prej afërsisht 80 metrash.

Ndërsa vizitojnë ujëvarat, vizitorët kanë mundësinë të shohin fuqinë dhe madhështinë e natyrës në formën e saj më mbresëlënëse në ndalesën e fundit, kodrën me pamje nga “Garganta del Diablo”.

Parku Kombëtar Iguazu, i cili shquhet edhe për pasurinë e tij ekologjike, është shtëpia e specieve të rralla si puma, jaguari dhe tapiri. Shumë prej këtyre specieve janë nën mbrojtje.

Me filmin “Grbavica” do të shënohet 30-të vjetori i Srebrenicës 

Në Kino Armata do të shfaqet filmi “Grbavica” nga Jasmila Žbanić më 10 korrik, duke shënuar 30-vjetorin e Gjenocidit të Srebrenicës.

Ky film i fuqishëm eksploron traumën e pasluftës në Bosnjë dhe nderon qëndrueshmërinë e grave, historitë e të cilave duhet të dëgjohen. “Grbavica” rrëfen historinë e një gruaje dhe vajzës së saj dhe vështirësitë me të cilat përballën ato me pasojat e Luftës në Bosnjë.

Ky aktivitet i hapur mbahet në përkujtim të Ditës Ndërkombëtare të Reflektimit mbi Gjenocidin e vitit 1995 në Srebrenicë.

Një foto, një epokë e tërë kulture kombëtare

Dorian Koçi

(At Gjergj Fishta, Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi dhe Asdreni)

Në këtë fotografi të rrallë ruhen jo vetëm katër figura madhore të letërsisë dhe mendimit shqiptar, por edhe vetë fryma e një epoke që ndërthurte traditën dhe modernitetin, besimin dhe dritën laike, shkollën perëndimore dhe frymën kombëtare. Nga e majta: At Gjergj Fishta, Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi dhe Asdreni – katër shtylla të mendimit dhe fjalës së shkruar shqiptare.

Fishta, me petkun françeskan, përfaqëson epopenë e kombit në vargje, zërin e përbashkët të gojëdhënave dhe moralit qytetar; Lasgushi me poezinë simbolike dhe lirikën filozofike, sjell shpirtin e thellë ballkanik në formën më të rafinuar europiane. Koliqi, i shkolluar në Itali, do të mishërojë reformën arsimore, themelimin e prozës moderne shqiptare dhe hapjen drejt Perëndimit, ndërsa Asdreni, poeti i himnit kombëtar, është zëri i mërgimit dhe i pavarësisë, që lidhi Rilindjen me brezat pasues.

Ata rrezatojnë dinjitet, kulturë, përfaqësim kombëtar dhe vetëdije historike. Ky është imazhi i Shqipërisë së viteve ’30 – një vend i vogël, por me mendimtarë të mëdhenj, ku letërsia, feja, arsimi dhe atdhedashuria bashkëjetonin si ura që lidhin epoka.

Pas vitit 1945, kjo trashëgimi u ndërpre me dhunë, shumë prej tyre u përndoqën, u heshtën apo u fshinë nga historia zyrtare. Por sot, kjo foto na kujton se nuk mund të ketë e ardhme pa dialog me traditën, pa kujtesë dhe pa nderim për ata që ndërtuan themelet shpirtërore të identitetit tonë kombëtar.

Le të rikthejmë vlerat, fjalën e urtë dhe dritën që ata përfaqësonin në jetën tonë publike dhe arsimore./ KultPlus.com

Medalja e argjendtë për Korin Siparantum në garën prestigjioze “Eureopean Choir Games & Grand of Nations Aarhus 2025

Kori i njohur “Siparantum” është nderuar me Medaljen e Argjendtë në Grand Prix of Nations, pjesë e European Choir Games Aarhus 2025. Duke garuar në kategorinë elitare “Chamber Choir”, ku paraqiten vetëm ansamblet më të mira ndërkombëtare, Kori Siparantum dëshmoi përkushtim artistik të lartë, precizitet teknik dhe thellësi interpretative. 

Ky festival i shquar, i cili u mbajt nga 28 Qershor deri më 6 Korrik 2025, mblodhi mbi 130 kore dhe afër 6,000 pjesëmarrës nga 35 vende, duke bashkuar tingujt e muzikës korale me gjithë botën. Kosova u paraqit jo vetëm si pjesëmarrëse, por si një zë i fuqishëm artistik, duke përfaqësuar një vend me trashëgimi të pasur kulturore dhe një vizion të qartë për artin në skenën ndërkombëtare. Më 5 Korrik, Vor Frue Kirke në Aarhus u bë skenë e koncertit të titulluar “Nordic Night” – një ngjarje muzikore bashkëpunuese që solli në skenë korin Siparantum dhe korin danez CÆCILIAKORET, nën drejtimin e dirigjentit Michael Deltchev. Ky koncert ilustroi fuqinë bashkuese të muzikës, duke treguar aftësinë e saj për të kapërcyer ndarjet kulturore dhe për të ndërtuar mirëkuptim të ndërsjellë mes kombeve. 

Kori Siparantum interpretoi një repertor të përzgjedhur me kujdes, duke shfaqur një gamë të gjerë stilesh dhe duke vendosur theks të veçantë mbi veprat e kompozitorëve shqiptarë – një dëshmi e përkushtimit të korit për të promovuar rrënjët e veta kulturore. Ky përzgjedhje jo vetëm që pasqyroi shumëllojshmërinë artistike të korit, por gjithashtu ngriti trashëgiminë muzikore të Kosovës. 

Mbrëmja u përmbyll me një interpretim të përbashkët emocional të një vepre korale nga Edvard Grieg – një moment i ndjerë uniteti dhe ndërlidhjeje mes dy koreve dhe komuniteteve të tyre. “Kjo Medalje e Argjendtë është një dëshmi e punës së palodhshme, përkushtimit dhe artit të koristëve tanë, si dhe dëshmi e punës së palodhshme për të prezentuar kulturën tonë në arenën ndërkombëtare. Kori Siparantum është zëri i një gjenerate që guxon të ëndërrojë më shumë, që punon me pasion dhe këndon me shpirt. Unë besoj në këtë brez, në potencialin që tashmë po kthehet në realitet! Në kulturën tonë që po i kalon kufijtë – me dinjitet, me muzikë, me dashuri. ” u shpreh Memli Kelmendi, dirigjent i Korit Siparantum. Ky vlerësim përfaqëson çmimin e 19-të të fituar nga Kori Siparantum në festivale të njohura ndërkombëtare, duke forcuar më tej reputacionin e korit dhe kulturës sonë kombëtare. Suksesi i arritur në Grand Prix of Nations është një sukses i rëndësishëm në udhëtimin artistik të Kosovës dhe një frymëzim për brezat e ardhshëm./ KultPlus.com 

Banka Botërore emëron Carole Megevand menaxhere për Kosovën

Banka Botërore, ka njoftuar se ka emëruar Carole Megevand si Menaxhere për Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, duke filluar nga 1 korriku 2025.

Në rolin e saj të ri, Megevand do të udhëheqë angazhimin e Bankës Botërore në Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut, përkatësisht implementimin e Kornizave të Partneritetit me Vendin. Këto korniza mbështesin dy ekonomitë në përpjekjet e tyre për të krijuar vende pune më produktive, për të përmirësuar cilësinë e shërbimeve publike dhe për të nxitur zhvillimin e kapitalit njerëzor, me synim përfundimtar përshpejtimin e rritjes së qëndrueshme dhe afrimit me nivelin e të ardhurave të Bashkimit Evropian.

“Për mua është nder të marr rolin e Menaxheres së Bankës Botërore për Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut dhe të kem privilegjin të shërbej për qytetarët e këtyre dy vendeve”, tha Carole Megevand, menaxhere e Bankës Botërore për Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, me rastin e fillimit të punës në detyrën e re.

“Agjenda e zhvillimit për këto dy vende është e qartë: duhet t’u ofrojmë qytetarëve mundësi për punësim dhe për kontribut produktiv në ekonomi, në mënyrë që ekonomitë e këtyre vendeve të rriten dhe të përparojnë për të mirën e shoqërisë gjithandej”, tha ajo.

Carole Megevand, shtetase franceze, sjell me vete mbi dy dekada përvojë në Bankën Botërore, të cilës iu bashkua në vitin 2002.

Ajo ka udhëhequr operacione komplekse në vende të ndryshme të Afrikës, në Amerikën Latine dhe në Afrikën e Veriut, me fokus të veçantë në zhvillimin ndërsektorial dhe në qeverisje. Së fundmi, ka shërbyer si udhëheqëse e Programit për Planetin në rajonin e Magrebit, me seli në Rabat, Marok. Ajo ka dy diploma master: në Ekonomi Bujqësore dhe në Ekonomi të Mjedisit / Burimeve Natyrore./ KultPlus.com

Trump e quan “qesharake” idenë e Musk për hapjen e një partie të re politike

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, ka kritikuar ashpër ish-aleatin e tij të ngushtë, Elon Musk, lidhur me planin e multimiliarderit për të krijuar një parti të re politike.

“Mendoj se është qesharake të krijosh një parti të tretë”, tha Trump, duke folur me gazetarët të dielën para se të hipte në Air Force One. “Gjithmonë ka qenë një sistem dypartiak dhe mendoj se krijimi i një partie të tretë vetëm sa i shton konfuzionin.”

Pasi e kishte diskutuar idenë për javë të tëra, Musk postoi në X gjatë fundjavës se kishte krijuar Partinë Amerikane për të sfiduar “Uniparty”-n Republikane dhe Demokratike.

Trump dhe Musk më parë ishin aleatë të ngushtë, me shefin e Teslës që drejtonte Departamentin e Efikasitetit të Qeverisë (Doge), i cili ka për detyrë të ndihmojë në uljen e shpenzimeve federale.

Musk ka kritikuar vazhdimisht politikat qeveritare që rrisin borxhin kombëtar të SHBA-së.

Të dielën, ai tha se ndërsa partia e re mund të mbështesë një kandidat presidencial në një moment të caktuar, “fokusi për 12 muajt e ardhshëm është te Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati”.

rump postoi gjithashtu në platformën e tij Truth Social të dielën: “Jam i trishtuar që e shoh Elon Musk të dalë plotësisht ‘nga binarët’, duke u shndërruar në një rrëmujë treni gjatë pesë javëve të fundit.”

Postimi sulmoi shtytjen e Musk për një “Mandat për Automjete Elektrike (EV),” duke thënë se kjo do t’i kishte “detyruar të gjithë të blinin një makinë elektrike në një periudhë të shkurtër kohore”.

Plani i taksave dhe shpenzimeve i presidentit , të cilin ai e nënshkroi në ligj më 4 korrik, i dha fund lehtësirave tatimore për automjetet elektrike.

Ai shtoi se e kishte kundërshtuar propozimin e Musk për një mandat për automjetet elektrike që nga fillimi, duke shpjeguar arsyet e mospërfshirjes së automjeteve të tilla në legjislacion.

“Njerëzit tani lejohen të blejnë çfarë të duan – Benzinë, Hibride (të cilat po ecin shumë mirë) ose Teknologji të Reja sipas zhvillimeve të tyre – Nuk ka më mandat për automjete elektrike.”

Legjislacioni përfshin rritje të shpenzimeve për sigurinë kufitare, mbrojtjen dhe prodhimin e energjisë, të kompensuara nga shkurtimet e diskutueshme në programet e kujdesit shëndetësor dhe të mbështetjes ushqimore.

Musk e hodhi idenë e një partie të re politike në internet gjatë debatit të tij publik me Trumpin, ndërsa ai kritikoi vazhdimisht planet e tij të shpenzimeve.

Përfundojnë xhirimet e filmit “Jerëm” me skenar dhe regji të Ismet Sijarinës 

Qendra Kinematografike e Kosovës ka ndarë njoftimin dhe pamjet se filmi artistik i metrazhit të gjatë “Jerëm” ka përfunduar xhirimet. Poashtu është bërë e ditur edhe për kastën që ka marr pjesë në këto xhirime. KultPlus ju sjell të plotë njoftimin e QKK-së. 

Jerẽm – Pas më shumë se një muaji pune intenzive në terren, përfunduan xhirimet e projektit filmik “Jerem”, me skenar dhe regji nga Ismet Sijarina.

Filmi është realizuar nga Thumbs Up (Kosovë) në bashkëprodhim me Tunnel Film (Shqipëri) dhe DMF doo Production (Maqedonia e Veriut).

Në film interpretojnë:

Luli Bitri, Genc Jakupi, Gresa Pallaska, Adem Karaga, Irena Cahani, Refet Abazi, Jonida Vokshi, Basri Lushtaku, Ema Andrea, Edon Rizvanolli, Suela Bako, Besnik Krapi, Xhevdet Jashari, Afrim Mucaj, Anila Krasniqi, Shpetim Kastrati, Bes Bitraku, Arben Bajgora etj.

Një falënderim i madh për gjithë ekipin kreativ dhe teknik për punën e palodhur gjatë këtij procesi.

Tani nis etapa e pas-produksionit, në pritje të takimit të filmit me publikun dhe festivalet./ KultPlus.com

Opera e Kosovës sjell në Prishtinë Operën ‘Carmen’ të George Bizet

Katër aktet e veprës ‘Carmen’ të kompozitorit francez Georges Bizet do të interpretohen në Prishtinë më 22 dhe 24 korrik, nën organizimin e Operës së Kosovës, në ambientet e AMC Hall.

Opera ‘Carmen’, e adoptuar nga novela e Prosper Mérimée, është një nga veprat më ikonike të muzikës klasike dhe realizmit në operë dhe mbetet një nga kryeveprat më të interpretuara në gjithë botën.

Magjia e kësaj opere që ka pushtuar skenat më prestigjioze të botës, tani për herë të parë në këtë formë madhështore vjen edhe në kryeqytetin e Kosovës. Carmen shfaq historinë e një gruaje të lirë dhe të pavarur dhe lidhjen e saj dashurore, pasionante e destruktive me Don Jose. Opera shkrihet në gërshetimin e dashurisë, pasionit, lirisë, obsesionit dhe tragjedisë.

Carmen përbën një urë lidhëse midis traditës së opéra comique dhe realizmit apo verismo-s, që karakterizoi operën italiane të fundit të shekullit XIX. Muzika e Carmen-it është vlerësuar gjerësisht për brilancën e melodisë, harmonisë, atmosferës dhe orkestracionit, si dhe për mjeshtërinë me të cilën paraqiten emocionet dhe vuajtjet e personazheve.

Interpretimi i kësaj vepre në Prishtinë realizohet me përkushtim të lartë artistik, nën organizimin e Operës së Kosovës.

📅 Premiera: E martë, 22 korrik 2025

📅 Rishfaqja: E enjte, 24 korrik 2025

📍 Lokacioni: AMC HALL/ KultPlus.com

Oficeri i FSK-së, Toger Qendrim Imeraj, diplomon me sukses në ShBA

Toger Qendrim Imeraj nga Forca e Sigurisë së Kosovës ka përfunduar me sukses Kursin Bazë për Oficerët e Këmbësorisë në Shkollën e Këmbësorisë “Manoeuvre Center of Excellence”, në Fort Benning, Georgia, SHBA.

Për performancën e tij të jashtëzakonshme gjatë trajnimit, Toger Imeraj u nderua me çmimin prestigjioz “Distinguished Honor Graduate”, i cili u jepet studentëve që arrijnë rezultate të larta në të gjitha komponentët e kursit, duke përfshirë aftësitë fizike, akademike dhe lidershipin, ka njoftuar Ministri në detyrw i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci.

Maqedonci ka thënë se ky sukses dëshmon jo vetëm përkushtimin dhe profesionalizmin e lartë të Toger Imerajt, por edhe nivelin cilësor të oficerëve të Forcës së Sigurisë së Kosovës, të cilët po përfaqësojnë me dinjitet vendin në arenën ndërkombëtare./ KultPlus.com

Poeti dhe intelektuali i shquar kroat, Mirosllav Krleza lindi më 7 korrik 1893

Mirosllav Krleža (Zagreb, 7 korrik 1893 – 29 dhjetor 1981) ishte një shkrimtar, poet dhe intelektual kroat.

Ai konsiderohet një nga shkrimtarët më të rëndësishëm kroatë të shekullit të kaluar. 

Lindur më 1893 në Zagreb kur qyteti ishte pjesë e perandorisë Austro-Hungareze, ai ishte jo vetëm romancier, por edhe poet, dramaturg, eseist, kritik letrar dhe enciklopedist. Në një moshë shumë të re ai hyri në akademinë ushtarake në Budapest, por shumë shpejt u dallua për anti-militarizmin e tij. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai u radhit në ushtrinë e Habsburgut, pasi u përpoq të regjistrohej në ushtrinë serbe më 1912, të cilën ai e identifikoi si më korresponduese me idenë e tij për pan-Sllavizmin dhe vëllazërimin e Sllavëve të Jugut.

Në vitin 1917 ai anoi hapur me bolshevikët dhe me rrymën leniniste të Marksizmit, megjithëse pothuajse menjëherë ai filloi të shfaqte zhgënjimin dhe hutimin ndaj bolshevizmit dhe në veçanti drejt ndërhyrjes në kulturë.

Në Jugosllavinë monarkike ai ishte një nga shkrimtarët më të njohur të majtë, por qëndrimi i tij heterodoks, anti-dogmatizmi dhe refuzimi i direktivave të BRSS-së çuan në margjinalizimin e tij brenda partisë.

Ishte vetë Tito më 1937 që dekretoi dëbimin e tij nga partia, duke mbajtur një marrëdhënie personale me Krleža si dhe një nderim intelektual. Aktori Rade Šerbedžija në biografinë e tij “Deri në frymën e fundit”, tregon kur vetë Tito i kërkoi disa herë që të interpretonte veprat e Krleža-s. Prishja midis Jugosllavisë dhe BRSS më 1948 ngriti konsideratën e shkrimtarit në mënyrë të konsiderueshme. Sidoqoftë, pozicionet e tij pro-jugosllave ishin më vonë shkaku i konsiderimit të pakët në vitet e para të Kroacisë së pavarur.

Më 1968 ai fitoi çmimin Herder. /KultPlus.com

Ditët e shqiptarit, festivali që do të sjell shumë yje në Gjakovë 

Më 18, 19, 25 dhe 26 korrik dhe më 1, 2 dhe 8 e 10 gusht do të jenë datat e festivalit “Ditët e shqiptarit” që do të prezantojnë mbrëmje artistike në Gjakovë. 

“Skena e Çarshisë së Madhe sjell një përzgjedhje të veçantë të artistëve shqiptarë — emra që sjellin emocion, energji dhe atmosferë që mbetet gjatë”, thuhet në njoftimin e organizatorëve, e që në këto mbrëmje do të performojnë këngëtarët: Eda Zari, Jericho, Elina Duni, Eugent Bushpepa, Vlashent Sata e shumë të tjerë. 

KultPlus ju sjell linkun zyrtar të këtij festivali ku mund edhe ti shihni përditësimet rreth këtij organizimi./ KultPlus.com