Shkolla ‘Udha e shkronjave’, ka filluar një peticion për kthimin e emrit origjinal “Mësonjëtorja e parë shqipe 1887” dhe “Muzeu Kombëtar i Arsimit” të kësaj godine që ka vlera të larta kulturore e kombëtare, përcjell KultPlus.
”I dashur bujar shqiptar,
Në Korçë, më 7 mars 1887 u hap “Mësonjëtorja e parë shqipe” si vepër e asaj që njihet Rilindja Kombëtare Shqiptare. Përmes saj dhe zinxhirit të shkollave që pasuan atë model u bë u mundur vetëdija kombëtare shqiptare e cila solli lëvizjen për pavarsi kombëtare që u shpërblye me Aktin e Pavarësisë në 28 nëntor 1912 dhe me Shtetin Shqiptar të cilin e gëzojmë edhe sot.
“Mësonjëtorja e parë shqipe” në Korçë, ndodhet në një rrugë historike të Korçës dhe ajo ka patur statusin “Muze Kombëtar i Arsimit” ose “Muze i Arsimit Kombëtar”. Shqiptarë nga çdo anë e botës, sidomos nxënësit, studentët, të rinjtë, shkollat që vizitojnë Korçën do të vizitojnë patjetër edhe këtë muze dhe do të frymëzohen prej tij për punë të larta kombëtare. Para se të hyjnë në të, ata do të bënin një foto në atë skenografi të bukur kombëtare që përmbante godinën siç ka qenë, veprën artistike në oborr që mbante shkronjat ABC, pendën, kallamarin dhe kartën, të vendosura në mënyrë të tillë që të binin në sy që nga jashtë Mësonjëtores dhe ta identifikonin “Mësonjëtoren” si një institucion që në thelb ka kujdesin për gjuhën shqipe.
Në datën 13 mars (vini re jo në 7 mars) Qeveria e Republikës së Shqipërisë publikon inagurimin e punimeve rikonstruktuese dhe vëmë re me indinjatë të madhe se emërtimi “Mësonjëtore e parë shqipe” nuk ishte më, po ashtu statusi “Muze Kombëtar i Arsimit” nuk ishte më dhe po ashtu edhe vepra unike e artit “ABC, pendë, kartë dhe kallamar” nuk ishte më.
Kjo do të bëhet shkak për një zinxhir pasojash në dëmtimin e Kujtesës Kombëtare dhe në edukimin e brezit të ri. Emërtimi i një institucioni është ka statusin e një pronësie “të patundshme”, dhe kështu heqja e emrit “Mësonjëtorja e parë shqipe” zhduk një pasuri të patundshme të Kombit Shqiptar. Posta e Korçës do t’i kthejë pas zarfat që nisen me adresën “Mësonjëtorja e parë shqipe” Korçë sepse një institucion e tillë nuk do të ekzistojë. Në Google Maps nuk do të ketë të drejtë të regjistrohet institucioni “Mësonjëtorja e parë shqipe” sepse institucionet regjistrohen zyrtarisht. Në guidat turistike, në harta, në libra, në fletëpalosje, në ëebfaqet zyrtare nuk do të ekzistojë një institucion i tillë. 7 marsi nga një festë kombëtare që ka një histori konkrete, me godina e ngjarje konkrete do të kthehet në një imazh abstrakt.
Heqja e veprës së artit ABC, pendë, kallamar dhe kartë nga oborri varfëron karakterin kombëtar të buleverdit të Korçës. Më parë se të ndodhte kjo, nga ai bulevard është hequr Bibliteka e Korçës “Thimi Mitko”, që si çdo bibliotekë në gjuhën shqipe mund të quhet produkt i Rilindjes Kombëtare dhe pra edhe i “Mësonjëtores së parë shqipe” që është simboli i sistemit arsimor kombëtar laik shqiptar.
Ulja e statusit nga “Muze kombëtar i arsimit” në “Muze i arsimit Korçë” synon që të kthejë “Mësonjëtoren” në një akt me rëndësi lokale dhe jo kombëtare.
Në muze janë bërë edhe shumë rikonstruksione. Ne nuk po ndalemi tek to, sepse besojmë që investimi brenda ka synuar që të krijojë aq shumë probleme sa të relativizojë të fshehë, të minimizojë, të shmangë nga vëmendja e publikut tri problemet kryesore “Heqjen e emrit “Mësonjëtorja e Parë Shqipe”, uljen e statusit nga “Muze kombëtar i arsimit” në muzel lokal dhe heqjen e veprës së artit “ABC, pendë, kallamar dhe kartë” që synonte identifikimin së jashtmi të institucionit si kujdestar kryesor i Gjuhës shqipe, shtyllë kurrizore e sistemit arsimor shqiptar produkt i Rilindjes Kombëtare.
Ky ndryshim dhe këto pasoja që thamë, për nga përmasat e ndikimit në kulturën tonë, e llogarisin këtë veprim në listën e veprave qartësisht antikombëtare.
Për këtë, ne Opinioni Pulbik Shqiptar, kërkojmë nga Qeveria e Republikës së Shqipërisë:
a) të vendosë emërtimin “Mësonjëtorja e parë shqipe, 1887, Korçë” si emërtim zyrtar të institucionit dhe ta pasqyrojë këtë në regjistrat e hipotekës, në institucionet në varësi të dyfishtë të Ministrisë së Kulturës dhe të Ministrisë së Arsimit, sepse Mësonjëtorja është themeluesja e Ministrisë së Arsimit.
b) të rivendosë statusin “Muze kombëtar i arsimit” që do të ndikonte në thithjen e investimit kombëtar brenda dhe jashtë Shqipërisë
c) të rivendosë saktësisht siç ka qenë, në vendin dhe përmasat origjinale, veprën e artit që përmbante shkronjat A, B, C, pendë, kartë dhe kallamar.
ç) të bëhet ekspertizë e pavaruar kombëtare me përfaqësues të institucioneve nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi, si edhe nga emigracioni, për rikonstruksionin e brendshëm
d) të hetohet ligjërisht procedura e ndjekur për marrjen e vendimeve dhe të dalin përgjegjësitë ligjore të secilit që ka ndikuar që ky akt antikombëtar të bëhet realitet‘‘, thuhet në njoftim. / KultPlus.com
Në ditën Ndërkombëtare Kundër Racizmit, organizata “Gratë në të zeza” në Serbi, do të marshojë sot kundër racizmit dhe fyerjes ndaj shqiptarëve.
Sipas një njoftimi në Facebook nga kjo organizatë, bëhet e ditur se ky aksion do të organizohet mesditën e sotme, në rrugën “Knez Mihailova” në Serbi.
“Gratë në të zeza” deklarojnë se gjuha e përdorur nga përfaqësuesit më të lartë të Serbisë në komunikimin zyrtar, e legalizon gjuhën e urrejtjes dhe e shkel Kushtetutën.
“Me rastin e albanofobisë në rritje në Serbi, “Gratë në të zeza” po organizojnë një aksion anti-racist më 21 Mars – Ditën Ndërkombëtare kundër Racizmit, në rrugën Knez Mihailova, nga ora 13:00 deri në 13:30. Ne dënojmë ashpër gjuhën e urrejtjes, intolerancën dhe ksenofobinë kundër komunitetit shqiptar në Serbi, si dhe kundër shqiptarëve të Kosovës. Përfaqësuesit më të lartë të shtetit të Serbisë po prezantojnë termin racist dhe diskriminues ‘Shiptar’ në komunikimin zyrtar. Kjo legalizon gjuhën e urrejtjes shoviniste dhe raciste dhe shkel Kushtetutën dhe ligjet në fuqi”, thuhet në njoftimin për aksionin e sotëm, transmeton Express.
“Gjatë aksionit skenik “Stop Racizmit”, ne do të rendisim vetëm disa shembuj të politikës shtetërore që stigmatizon komunitetin shqiptar! Sa më shumë gjuhë të dini, aq më shumë vleni – ne mësojmë shqip! Nëse doni të shkoni, nëse doni ta bëni – mos u shqetësoni!”, thuhet në njoftim.
Në njoftimin për aksionin e sotëm janë fjalimi i deputetit shqiptar në Kuvendin e Serbisë, Shaip Kamberi në gjuhën shqipe, si dhe dënimi i kryetarit të Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Serbi, Ragmi Mustafa, për ngritjen e flamurit shqiptar në selinë e Këshillit Kombëtar Shqiptar më 28 nëntor të vitit 2019.
“Përfaqësuesi i komunitetit shqiptar në Serbi, Shaip Kamberi, u drejtua në gjuhën e tij amtare më 9 shkurt 2021 në Kuvendin e Republikës së Serbisë. Deputetët e ndërprenë atë me thirrje. “Ligji për Asamblenë Kombëtare të Republikës së Serbisë nga viti 2010 përcakton të drejtën e adresimit në gjuhën amtare”. Ragmi Mustafi, kryetar i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Serbi, i thirrur në Gjykatën e Kundërvajtjes në Vranje, akuzohet për shkelje të ligjit për flamurin e Serbisë sepse më 28 nëntor 2020 ka ngritur flamurin shqiptar në selinë e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Bujanovc. “Kushtetuta e Serbisë, neni 79 përcakton që pakicat kombëtare përcaktojnë simbolet e tyre dhe kanë të drejtë t’i shfaqin ato””, thuhet në njoftim. /gazetaexpress/ KultPlus.com
Dy vite më parë, fati i një vajze të re ndryshoi tërësisht pasi ajo u refuzua së pari nga nëna e saj dhe më pas nga 20-të familje potenciale për birësim.
Historia e udhëtimit të Luca Trapanese për të adoptuar Alba-n, theu rekorde në botën e mediave për disa arsye, kryesorja e të cilave mund të jetë fakti që shërbimet shoqërore shpesh nuk i japin kujdestari një burri të vetëm, e sidomos kur ai është homoseksual.
Sidoqoftë, ata bënë një përjashtim në rastin e Lucës. Sipas BBC, 41-vjeçari italian Luca publikoi një libër ku ai rrëfen udhëtimin e tij për tu bërë babai i Alba-s, një vajzë me sindromën Down, transmeton KultPlus.
Gjatë një interviste në radio, Trapanese shpjegoi se çështja e tij është e veçantë, sepse “shkatërron stereotipet për atësinë, fenë dhe familjen”.
Në Itali, birësimet për prindërit homoseksualë dhe beqarë kanë qenë tradicionalisht një çështje e ndërlikuar. Luca e adoptoi Alba-n, kur ajo ishte vetëm 13 ditë dhe tashmë ishte kaluar nga 20 familje për shkak të gjendjes së saj.
Vetë Luca kishte punuar në një mori qendrash të kujdesit për njerëzit me nevoja të veçanta, dhe gjithmonë dëshironte të bëhej baba. Kjo ishte arsyeja pse, pavarësisht se nuk kishte partner, ai vendosi të vazhdojë përpara me adoptimin e Alba-s, e cila tani gëzon një shtëpi të lumtur me babanë e saj. / KultPlus.com
Filmi ‘To the Moon’ i regjisorit Irlandez Tadhg O’Sullivan fitoi çmimin e parë në Festivalin e Filmit Irlandez.
Në këtë film dëgjohet edhe një poezi në gjuhën Shqipe, ‘Elegjia e Pyjeve’ nga i madhi Visar Zhiti ynë!
Një film nga regjisori irlandez Tadhg O’Sullivan ku prania e hënës në film, letërsi e forma të tjera të artit në3 të githë planetin janë baza e tij.
Në të është një magjepsje e përbashkët me Hënën që kryqëzon kulturat dhe traditat për t’u bashkuar që formon pikën kryesore. Ai kombinon shkrime ndërkombëtare, klipe filmash nga 25 vende dhe muzikë me efekt soditës dhe atmosferik, i cili, së bashku me natyrën universale të hënës si një simbol.
Kjo është një ode kinematografike ndaj hënës e bërë në një pjesë të madhe nga burime arkivore të kombinuara me fragmente letrare. Interesante ideja se si njerëzit ndër epoka, kanë tërhequr nga hëna ëndrrat e arratisjes, mitet e parajsës, këngët e mallit dhe humbjes, histori të së ardhmes së humbur etj. / KultPlus.com
21 Marsi është Dita Botërore e individëve më Sindromën Down. Kjo ditë e ndërgjegjësimit global është zyrtarizuar nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në 19 dhjetor 2011, e cila vendosi të caktojë 21 Marsin si Ditën Botërore të Sindromës Down.
Kjo ditë ka si qëllim të inkurajojë miqtë tanë në të gjithë botën që në këtë ditë të zgjedhin të kryejnë aktivitete për të ndihmuar në rritjen e ndërgjegjësimit se çfarë është sindroma Down, çfarë do të thotë të kesh sindromën Down dhe se si njerëzit me sindromën Down luajnë një rol jetësor në jetën tonë dhe në komunitet.
Është zgjedhur pikërisht data 21 mars, dita e 21-të e muajit të tretë për të nënkuptuar unikalitetin e trisomisë të kromozomit 21 që shkakton Sindromën Down.
Kjo ditë ka si synim bashkimin për të krijuar një zë të vetëm global për të drejtat, përfshirjen dhe mirëqenien e njerëzve me sindromin Down më 21 mars. Çdo vit, zëri i njerëzve me sindromën Down dhe ata që jetojnë dhe punojnë me ta rritet më shumë./ KultPlus.com
Që nga viti 1999, 21 marsi është shpallur nga UNESCO dita botërore e poezisë. Vendimi i marrë në kongresin e 30-të të kësaj agjencie, zhvilluar në Paris, ka si objektiv kryesor mbështetjen e diversitetit linguistik përmes shprehjes poetike.
Në të njëjtën kohë, caktimi i një dite ndërkombëtare për poezinë bëhet edhe me qëllimin për t’i kthyer kësaj gjinie të letërsisë funksionin e saj të parë, traditën gojore.
Ndërsa në kohët antike, në Greqinë e lashta poemat e Homerit mësoheshin përmendësh nga aedët dhe recitoheshin kryesisht në ambiente publike tashmë duket se poezisë i ka humbur ky tipar i vet kryesor. / KultPlus.com
Mijëra gra protestuan të shtunën në Turqi kundër vendimit të autoriteteve për tërheqje nga Konventa që synon mbrojtjen e grave nga dhuna.
Protestueset kërkuan nga presidenti turk, Reccep Tayip Erdogan që të kthejë vendimin e tij për tërheqje nga traktati.
“Përmbyse vendimin, zbato traktatin!”, brohoritën ato gjatë një proteste në lagjen Kadikoy, në anën aziatike të Stambollit.
Një protestuese e quajtur Banu, i tha agjencisë AFP se ajo ishte “ngopur me shtetin patriarkal”.
“Jam ngopur duke mos u ndier i sigurt. Mjaft!”, tha ajo.
Protestuesit mbajtën portrete të grave të vrara në Turqi, me një mbishkrim: “Janë gratë ato që do të fitojnë këtë luftë”.
Protesta të tjera më të vogla u mbajtën në kryeqytetin Ankara dhe qytetin jugperëndimor të Izmirit, sipas raporteve të medias. Konventa e Stambollit e vitit 2011, e nënshkruar nga 45 vende dhe Bashkimi Evropian, kërkon që qeveritë të miratojnë legjislacionin që ndjek penalisht dhunën në familje dhe dhunën ndaj grave.
Qeveria turke shkaktoi zemërim të brendshëm dhe ndërkombëtar pasi shpalli vendimin për tërheqje. Konservatorët në partinë nacionaliste të Erdoganit dhe aleatët e tyre kanë thënë se traktati dëmton unitetin e familjes.
Organi më i lartë i të drejtave të njeriut në Evropë, Këshilli i Evropës, dënoi tërheqjen e Turqisë nga traktati. Ky mekanizëm ka qenë sponsorizues i këtij dokumenti.
“Kjo lëvizje është një pengesë e madhe sepse pengon mbrojtjen e grave në Turqi, anembanë Evropës dhe më gjerë”, tha Sekretarja e Përgjithshme e Këshillit të Evropës, Marija Pejcinovic Buric.
Raportuesi i Parlamentit Evropian për Turqinë, Nacho Sanchez Amor shkroi në Twitter se “kjo është fytyra e vërtetë e qeverisë aktuale turke: mosrespektimi i plotë i sundimit të ligji. / KultPlus.com
Princi Harry ka zbuluar si ndikoi në jetën e tij vdekja e së ëmës, princeshës Diana, në një libër të ri i cili synon të mbështesë fëmijët dhe të rinjtë që kanë humbur të dashurit e tyre gjatë pandemisë.
Duke i Sussex ka shkruar parathënien për “Spitali në Hill”, një libër që vjen në kuadër të një projekti bamirësie.
Në libër trajtohet historia e një të riu që po përballet me vdekjen e nënës së tij, e cila kishte punuar në një spital lokal në vijën e frontit të krizës së koronavirusit.
“Nëse jeni duke lexuar këtë libër, kjo është për shkak se keni humbur prindin tuaj ose një të dashur, dhe ndërsa unë do të doja të isha në gjendje t’ju përqafoja tani, shpresoj që kjo histori të jetë në gjendje t’ju ofrojë rehati kur dini se nuk jeni vetëm,” fillon mesazhi i Harrit.
Më pas ai tregon përvojën e tij pikëlluese dhe reflekton se si e bëri atë të ndihet.
“Kur isha një djalë i ri, unë humba nënën time. Në atë kohë nuk doja ta besoja ose ta pranoja, dhe ajo la një boshllëk të madhe brenda meje. Unë e di se si ndiheni, dhe dua t’ju siguroj se me kalimin e kohës ai boshllik do të mbushet me aq shumë dashuri dhe mbështetje, “vazhdon Harry.
Princi i jep fund hyrjes duke ndarë të kuptuarit e tij për vetminë dhe pikëllimin, duke u thënë lexuesve se “ndjenja do të kalojë”.
“Dhe unë do të bëj një premtim për ty – do të ndihesh më mirë dhe më i fortë pasi të jesh gati të flasësh se si të bën të ndihesh”.
Princesha Diana humbi jetën në një aksident me makinë në Paris në 1997 së bashku me partnerin e saj, Dodi Fayed dhe shoferin, Henri Paul, ndërsa automjeti i tyre po ndiqej nga paparacët me motor.
Harry dhe vëllai i tij princ Ëilliam kanë zbuluar më parë betejat e tyre të shëndetit mendor pas vdekjes së nënës së tyre./ KultPlus.com
Drenusha Krasniqi është në vitin e katërt të studimeve në fushën e Biokimisë në Earlham College, në Richmond Indiana, në Amerikë, përcjellë KultPlus.
Në vitin e fundit të studimeve, kolegji i saj i përzgjedhë studentët me arritjet më të larta shkollore, e pastaj ata vendosin se cilët prej tyre i takojnë disa shoqërive me nderime (honor societies).
Si rezultat i arritjeve të larta, Drenusha tashmë është bërë pjesë e shoqërisë “Beta Kappa”, ku vetëm 10% e kolegjeve dhe universiteteve në Amerikë janë të akredituara për këtë shoqëri, kurse vetëm 10% e studentëve të atyre universiteteve përzgjidhen.
“Konsiderohet arritja më e lartë si student, pasi kjo është shoqëria më prestigjioze dhe më e vjetër (e themeluar ne vitin 1776).
Unë deri tash nuk e njoh askënd nga Kosova që është pjesë e kësaj shoqërie”, tha ajo për AlbFem.
Ajo tregoi se ky anëtarësim vlen për tërë jetën dhe se pjesë e tij janë 17 presidentë amerikanë, 140+ fitues te Çmimit Nobel. Ndërkaq, kriteret për përzgjedhje janë shumë të vështira, si p.sh. nota duhet të jetë minimumi 3.9 prej 4.0.
Pos këtij suksesi, Drenusha këtë javë ka marrë edhe çmimin e studentes më të mirë në Departamentin e Shkencave Natyrore, në Earlham College. /AlbFem/ KultPlus.com
Aktori i mirënjohur kosovar, Rasim Thaçi “Cima”, ka publikuar një shkrim në Facebook (të shkruar nga djali i tij), duke treguar gjendjen e tij pas prekjes me Covid-19.
“Cima” ka shkruar se gjendja e tij është e rëndë, teksa ka lavdëruar punën e stafit mjekësorë. Ai ka lutur të gjithë qytetarët që të respektojnë sa më shumë masat anti-Covid.
“Gjendja ime është ende e rëndë , por stabile , jam në përkujdesjen e Doktorrëve dhe infermierëve 24h si unë po ashtu edhe për të gjithë Pacientët e tjerë , ku nuk mungon vullneti dhe shpirti i tyre luftarak , për ne që po përballemi me këtë betejë aspak të lehtë e në luftë sy më sy”, thuhet në postimin e tij.
Postimi i plotë:
Po lajmërohem pas një jave të vështirë !
Një javë më parë ju lajmërova për gjendjen time që ishte duke u përmirësuar , mirpo të nesërmen deri vonë natën mu keqsua gjendja , ku edhe u detyruan që nga klinika infektive të më dërgojnë në repartin intenziv , ku vazhdoj të jem edhe më tej.
Gjendja ime është ende e rëndë , por stabile , jam në përkujdesjen e Doktorrëve dhe infermierëve 24h si unë po ashtu edhe për të gjithë Pacientët e tjerë , ku nuk mungon vullneti dhe shpirti i tyre luftarak , për ne që po përballemi me këtë betejë aspak të lehtë e në luftë sy më sy.
I lutem Zotit , së pari për shëndetin e të gjithë pacientëve e po ashtu edhe të Doktorreve me stafin e tyre që po rrezikojnë për ne , e të dalim faqe bardhë nga kjo situatë.
Po ashtu ju falenderoj nga zemra të gjithë ju që po interesoheni për gjendjen time vazhdimisht , shpresoj herën tjetër të jem edhe në gjendje më të mirë.
Pas një pune 2-vjeçare ka përfunduar hartimi i dosjes së kandidimit të “Marubit” në Memory of the World Register.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, tha sot se “si asnjëherë më parë po punohet për të prezantuar kulturën shqiptare përtej kufijve, madje me pretendimin për t’u bërë pjesë e pasurisë botërore.Tashmë dosja e kandidimit të “Marubit” në UNESCO është gati”.“Një pasuri e jashtëzakonshme, që nuk është vetëm krenari e Shkodrës, jo vetëm kombëtare, por që duhet t’i përkasë mbarë njerëzimit; historia dyshekullore shqiptare në celuloid. E nderuar ta prezantoja këtë nismë në Shkodër, me falënderimet më të përzemërta për grupin e punës, pranë Muzeut “Marubi” e në Ministrinë e Kulturës, që çoi përpara këtë aspiratë tonën”, – tha Margariti.Sipas saj, hartimi i kësaj dosje ngjante si një sfidë e largët e ndoshta e paprekshme.
“Ndoshta ne që përfshihemi në radhët e politikës duam të kryejmë ato hapa të cilët arrijnë më prekshëm edhe në vizualen e njerëzve, komunitetit, qyteteve, por mendoj se këto janë politika të mëdha kombëtare, për të cilat Shqipëria duhet të hedhë një vëmendje të shtuar. Jam krenare që kësaj thirrjes sime iu bashkuan profesionistë, ekspertë, njerëz qe e kanë bërë jo vetëm me dashuri e pasion por me profesionalizëm. Jemi shpresë plotë që kjo aspiratë e jona do të çelë dyer të reja . Është një sfidë që po fillon, thjesht kemi përfunduar hartimin e dosjes, por është një punë kolosale që ka marrë dy vjet”, – nënvizoi Margariti.
Ministrja tha se “ashtu si përgatitja e dosjes së xhubletës edhe kjo shpresojmë të zërë një vend të posaçëm, një vend nderi i Shqipërisë në UNESCO”.
Muzeu kombëtar i fotografisë ”Marubi” është muzeu i parë i fotografisë në Shqipëri, si dhe një nga më të pasurit në rajonin e Ballkanit, që daton në një periudhë kohore nga fundi i shekullit XIX deri në fund të shekullit XX.
Më 9 maj 2016 muzeu kombëtar i fotografisë ”Marubi” u përurua së bashku me koleksionin e Bibliotekës së Fotografive. Muzeu i ri është një prej trashëgimive më të rëndësishme të kulturës shqiptare, pasi ai dëshmon për më shumë se një shekull të historisë dhe hedh dritë mbi momente, njerëz dhe ngjarje të rëndësishme që shërbejnë si një pasaportë thelbësore për kulturën shqiptare./atsh/ KultPlus.com
Vdekja e papritur e aktores në moshën 32 vjeç, e ndjekur nga afër nga vdekja e burrit të saj, ka shkaktuar një dekadë spekulimesh dhe teorish komploti.
Vdekja tragjike e Brittany Murphy në 2009 ishte sa misterioze aq edhe e papritur.
Aktorja ndërroi jetë në moshën 32 vjeç për shkak të një kombinimi të pneumonisë, një mungesë hekuri dhe “helmimit të shumëfishtë të ilaçeve”.
Burri i saj, Simon Monjack, vdiq disa muaj më vonë. Ai poashtu vuante nga pneumonia dhe anemia e rëndë.
Kalimi i saj ka shkaktuar një dekadë spekulimesh dhe teorish konspirative dhe tani është vendosur të hulumtohet si pjesë e një dokumentari të ri të HBO Max.
Dokumentari me dy pjesë, aktualisht pa titull, do të ofrojnë një portret të thellë dhe intim të jetës dhe karrierës së Murphy, si dhe vdekjen e saj të parakohshme.
Sipas Deadline, ajo “do të shkojë përtej teorive dhe titujve të konspiracionit” dhe do të shfaqë pamje të reja arkivore dhe intervista nga ata që janë më afër Murphy.
“Dokumentari për Brittany Murphy prek titujt e mediave me një përshkrim të ngritur dhe të nuancuar të një historie të bujshme,” tha Jennifer O’Connell nga HBO Max, në një njoftim për shtyp./KultPlus.com
Kate Holman është një “Edith Durham e jona”, ashtu siç ka dëshirë ta quanë komuniteti shqiptar në Belgjikë. Me origjinë irlandeze, ajo është figurë e pashmangshme e botës kulturore dhe shoqërore të komunitetit shqiptar të Belgjikës që prej 15 vitesh. Autore dhe gazetare Kate, vazhdon tani angazhimin e saj në kulturën shqiptare përmes një projekt – video në rrjetet sociale: “Përralla dhe legjenda nga Shqipëria”. Kjo dashuri për Shqipërinë filloi shumë më herët, si një trashigimi familjare.
Të udhëtojmë përmes kësaj interviste me Kate Holman.
Zonja Holman, kushëriri juaj, Sir Patrick Fairweather, ish ambasador britanik në Itali dhe njëkohësisht, ish ambasador i Mbretërisë së Bashkuar në Shqipëri (1992-1996), ka qenë drejtor i parë i Fondacionit Butrinti, në ruajtjen e monumentit arkeologjik të Butrintit (1997-2004). A mund të na flisni për punën e kushëririt tuaj në Shqipëri dhe marrëdhëniet tuaja me të ?
Kate Holman: Edhe pse Patrick është pak më i vjetër se unë, ne ndajmë shije dhe interesa shumë të ngjashme, për shembull në politikë, udhëtime, ushqim dhe verë! Kur ishim më të rinj, ai dhe familja e tij, jetonin mjaft afër familjes sime në Londrën e Jugut. Më vonë si diplomat britanik, ai shpesh udhëtonte jashtë vendit. Unë pata privilegjin ta vizitoja atë dhe gruan e tij të bukur, Maria, fillimisht në Athinë dhe më pas në Romë. Ai ishte Ambasador në Itali në kohën e rënies së regjimit komunist në Shqipëri në vitet 1990. Në këtë kohë, qeveria britanike e ngarkoi atë të krijonte një ambasadë në Tiranë, për të zhvilluar marrëdhëniet diplomatike me qeverinë e re. Kontakti i tij me Shqipërinë u kthye në një dashuri të thellë dhe të qëndrueshme. Që nga pensionimi, ai vazhdon të bëj vizita të rregullta atje.
Gërmimi i thesareve të veçanta arkeologjike, greko-romake-bizantine të Butrintit, ishte lënë pas dore nga regjimi komunist. Për të ruajtur monumentin, filantropët britanikë, Lord Rothschild dhe Lord Sainsbury, themeluan Fondacionin “Butrint” në vitin 1993. Patrick u emërua drejtori i parë. Ai mori Medaljen “Naim Frashëri” për shërbimin e tij në kulturën shqiptare. Një nga përvojat e mia më të këndshme ishte të ecja përgjatë shëtitores bregdetare të Sarandës dhe më rastis të shoh një video të Butrintit, që fliste për punën e kushëririt tim, Patrick.
Nga buron dashuria juaj për Shqipërinë dhe për sa ju përket, kur e keni vizituar Shqipërinë për herë të parë ?
Kate Holman: Unë dija shumë pak për vendin para se t’i takoja për herë të parë shqiptarët në Bruksel, rreth 20 vjet më parë. Dhe jam mahnitur nga historitë e tyre të arratisjes nga Shqipëria ose ish Jugosllavia, në vitet 1950 dhe 1960 për të ardhur në Belgjikë si refugjatë.
Në atë kohë, Shqipëria dukej si një vend misterioz, ekzotik dhe i largët, por unë shpejt e kuptova – pjesërisht nga biseda me kushëririn tim Patrick, se ajo nuk ishte aspak tokë e pashkelur. Të theksoj se në të kaluarën kam jetuar në Sicili, dhe ende kaloj shumë kohë në Kalabri, në jug të Italisë. Kultura kalabreze dhe shqiptare janë shumë të ngjashme në disa pikëpamje. Arbëreshët kanë jetuar dhe jetojnë atje, duke ruajtur identitetin e tyre, që kur kanë ikur nga pushtimi otoman, pas vdekjes së Skënderbeut, në vitin 1468.
Vizita ime e parë në Shqipëri daton nga viti 2006. Në atë kohë, kishte pak turistë dhe pak infrastrukturë turistike. Udhëtimin e bëra me dy miq kalabrezë dhe ata menjëherë u ndien si në shtëpinë e tyre. Njerëzit flisnin italisht dhe kafeja ishte shume e këndshme! Mbi të gjitha, na bëri përshtypje mirësia dhe bujaria e të gjithëve që takuam. Kjo binte në kontrast me portretizimin negativ të shqiptarëve në shumë vende evropiane në atë kohë.
Këtë vura re edhe gjatë një bisede me një të ri nga fshati bregdetar i Jalës. Ai ishte i zemëruar me një artikull mizorisht armiqësor, që ishte shfaqur kohët e fundit në një gazetë britanike. Kështu që unë vendosa të përdor pozicionin tim si gazetare, në përpjekje për të sqaruar gjërat, dhe për të treguar historinë e vërtetë të këtij vendi të vogël, aq të nënçmuar. Që atëherë, unë jam kthyer disa herë në Shqipëri. Dhe kam parë me kënaqësi se si vendi zhvillohet dhe hapet.
Ju jeni me origjinë irlandeze dhe jetoni në Bruksel. Cilat janë arsyet e zhvendosjes suaj në kryeqytetin belg?
Kate Holman: Unë kam lindur në Londër, nga një nënë irlandeze. Shumë vite kam kaluar duke punuar për një gazetë kombëtare irlandeze. Në vitin 1988 partneri im në atë kohë gjeti punë në Bruksel, dhe pasi unë gjithmonë i kam dashur udhëtimet, erdha me të. Pas ndarjes sonë, vendosa të qëndroj këtu. Në Belgjikë ndjehem si në vendin tim!
Si lindi marrëdhënia juaj me komunitetin shqiptar të Belgjikës ?
Kate Holman: Si pjesë e misionit tim për të thënë të vërtetën për Shqipërinë dhe shqiptarët, fillova të hulumtoj për këtë komunitet në Belgjikë. Kjo përkoi me 50 vjetorin e ardhjes së tyre të parë në 1956. Unë kontaktova gjenerata të ndryshme – disa që kishin jetuar në Belgjikë tërë jetën e tyre, të tjerë që kishin ardhur kohët e fundit – dhe pastaj shkrova një artikull të botuar në revistën Bulletin: « Pride and Prejudice: Belgium’s Albanian community » (Krenaria dhe paragjykimi: komuniteti shqiptar i Belgjikës).
Ju jeni nënkryetare e shoqatës kulturore “Konitza” në Bruksel. Cili është angazhimi juaj brenda kësaj shoqate ?
Kate Holman: Një nga personat që intervistova në artikullin tim cekur më lart, ishte Gentian Metaj. Ai më kontaktoi disa kohë më vonë për të më thënë se shpresonte të formonte një shoqatë belgo-shqiptare. Dhe më pyeste – nëse do të isha e interesuar ta mbështesja. I thashë se do ta bëja me kënaqësi. Shoqata kulturore Konitza ekziston për mbi 12 vjet. Ajo ka organizuar një gamë shumë të gjerë aktivitetesh: Debate në Parlamentin Evropian, prezantime librash, ekspozita arti, seminare, teatër dhe shumë më tepër, si dhe krijimin e një këshill – shërbimi për të porsaardhurit në Belgjikë. Të gjitha informatat gjenden në faqen tonë të internetit: www.konitza.eu. Ne bashkëpunojmë ngushtë me misionet diplomatike shqiptare dhe kosovare në Bruksel. Roli im ka qenë kryesisht të ndihmoj në komunikimet dhe ngjarjet në anglisht. Ne, madje e bindëm kushëririn tim Patrick, të vinte në Bruksel si konferencier, në njërin nga aktivitetet tona!
Cilat janë përshtypjet tuaja për komunitetin shqiptar të Belgjikës ?
Kate Holman: Unë e admiroj vendosmërinë për të ruajtur identitetin e diasporës shqiptare në të gjithë botën. Është shumë prekëse të shohësh se si fëmijët e brezave të dytë dhe të tretë inkurajohen të mbajnë gjuhën dhe kulturën e tyre. Në të njëjtën kohë, unë konstatoj se shumica e shqiptarëve janë jashtëzakonisht të adaptueshëm dhe të gatshëm për t’u integruar dhe punuar, dhe janë ambiciozë për familjet e tyre.
Ju keni bashkëpunuar në projektin teatror “Ditari i një gruaje nga Kosova” të Sevdije Ahmetit, dhe aktualisht në projektin “Përralla dhe legjenda nga Shqipëria”. Çfarë mund të na thoni për këto dy projekte ?
Kate Holman: Ishte një privilegj i vërtetë të shoqërohesha me shfaqjen e regjisorit Zenel Laci, “Ditari i një gruaje nga Kosova”. Në Kosovë gjatë luftës, përdhunimi është përdorur si një armë lufte por edhe në shumë konflikte të kohëve të fundit. Përdhunimi është krim i tmerrshëm kundër njerëzimit. Unë admiroj thellësisht guximin e burrave si mjeku kongolez Denis Mukwege, i cili vë jetën e tij në rrezik për të ndihmuar viktimat. Për projektin, unë isha përfshirë si e ngarkuar e shtypit dhe përkthimin e shfaqjes në gjuhën angleze. Udhëtimi në Teatrin Kombëtar si në Prishtinë dhe Tiranë për të interpretuar shfaqjen, ishte i paharrueshëm, si dhe mundësia për të takuar aktivisten e guximshme për të drejtat e njeriut, Sevdije Ahmeti, e cila shkroi ditarin e parë të luftës në Kosovë.
Projekti i ri “Përralla dhe Legjenda nga Shqipëria” përfshin një seri videosh, të gjitha të shpërndara në YouTube. (Te gjitha informatat me video për “Përralla dhe legjenda nga Shqipëria” mund t’i gjeni në: Youtube Chanel : Vox Aquilae Bruxelles).
Ato bazohen në përrallat dhe legjendat e mbledhura dhe të botuara për herë të parë në frëngjisht nga Safet Kryemadhi. Realizuar nga Zenel Laci, projekti është një mënyrë e re për të promovuar trashëgiminë e thesarit të kulturës shqiptare siç janë përrallat dhe legjendat nga Shqipëria. Duke kombinuar rrëfimin prekës të Anila Dervishit, me muzikën origjinale dhe aranzhimet e kitaristit të rokut, Afrim Jahja si dhe ikonografinë e Fran Kukaj.
Në shtypin anglez keni botuar disa artikuj në lidhje me Shqipërinë. A mund ta shpjegoni përmbajtjen e tyre?
Kate Holman: Në botimet në gjuhën angleze në Belgjikë dhe Mbretërinë e Bashkuar, artikujt e mi kanë mbuluar një sërë çështjesh. Në fillim doja ta bëja të njohur Shqipërinë dhe historinë e saj. Unë kam shkruar gjithashtu për disa projekte kulturore si dhe kam ekzaminuar portretizimin paragjykues të shqiptarëve në mediat evropiane. Po ashtu kam mbrojtur një proces të drejtë aderimi për të lejuar Shqipërinë të bashkohet me Bashkimin Evropian.
Çfarë e pengon ende sot sipas jush, hyrjen e Shqipërisë në Bashkimin Evropian?
Kate Holman: Fatkeqësisht, mendoj se vonesa është për shkak të politikës së brendshme të disa vendeve të Bashkimit Evropian, dhe ngurrimit të qeverive për të mbajtur premtimet e bëra tashmë për kandidatët e Ballkanit, nga frika e tjetërsimit të disa votuesve. Siç është theksuar shpesh, Shqipëria ka bërë punën e reformimit dhe përgatitjen për anëtarësim, dhe tani i mbetet BE-së që të përmbushë angazhimin e tij. Më vjen keq për keqbesimin aktual, shfaqur nga Këshilli i Bashkimit Evropian, dhe ndjenjat nacionaliste që janë rritur në pjesë të Evropës, në vitet e fundit. Unë sinqerisht shpresoj se kjo s’do të gjenerojë zhgënjim dhe cinizëm nga populli shqiptar.
Cili është autori apo romani juaj shqiptar i preferuar?
Kate Holman: Sigurisht duhet të them, Ismail Kadare. Kam lexuar shumë vepra të tij, e para ishte “Prilli i Thyer”, që më bëri mjaft përshtypje, duke më bindur ta shihja vetë vendin. Kam pasur kënaqësinë te takohem dhe të flas me Ismail Kadarenë dhe me gruan e tij Helena, më tepër se një herë në Bruksel.
Ju pëlqen ndonjë specialitet nga kuzhina shqiptare?
Kate Holman: Në Shqipëri më pëlqente të haja Tavë kosi. Dëshiroj që të kemi më tepër restorante shqiptare në Bruksel, ku do të mund të gjenim kuzhinë të vërtetë shqiptare.
Ju keni mësuar edhe gjuhën shqipe. Në përfundim të intervistës do të donim të na thoni ndonjë fjalë në shqip që e keni më për zemër.
Kate Holman: Ju uroj të gjithëve një të ardhme të qetë, të shëndetshme dhe të prosperuar.
Denoncimi i përdhunimit të përdorur si armë lufte
“Ishte një privilegj i vërtetë të shoqërohesha me shfaqjen e regjisorit Zenel Laci, “Ditari i një gruaje nga Kosova”. Në Kosovë gjatë luftës, përdhunimi është përdorur si një armë lufte por edhe në shumë konflikte të kohëve të fundit. Për projektin, unë isha përfshirë si e ngarkuar e shtypit dhe përkthimin në gjuhën angleze”. Udhëtimi në Teatrin Kombëtar si në Prishtinë dhe Tiranë për të interpretuar shfaqjen, ishte i paharrueshëm, si dhe mundësia për të takuar aktivisten e guximshme për të drejtat e njeriut, Sevdije Ahmeti, e cila shkroi ditarin e parë të luftës në Kosovë”./albinfo/ KultPlus.com
Drama ‘Ëndrrat e Hamletit’ me regji dhe interpretim të Mentor Zymberaj prezentohet dhe përfaqëson Kosovën në Festivalin Ndërkombëtar të Monodramës në Vladimir të Rusisë, shkruan KultPlus.
Në një prononcim për KultPlus Mentor Zymberaj ka thënë se është shumë i rëndësishëm përfaqësimi në këtë festival sepse tashmë dhe Kosova bënë pjesë në mesin e shteteve tjera në programin e këtij festivali.
“Përfaqësimi në këtë festival është mjaft i rëndësishëm pasi që pos prezentimit dhe selektimit të shfaqjes si vlerë artistike, prezentohet edhe Kosova në mesin e shteteve tjera në programin zyrtar të festivalit”, ka pohuar ai.
Krahas pjesamrrjes në këtë festival drama ‘Ëndrrat e Hamletit’ në nëntor të vitit që po lënë pas ka fituar çmimin kryesor ‘Monodrama më e mirë e festivalit’ në Festivalin Ndërkombëtar SITFY në Egjipt.
Gjithashtu shfaqja ‘ Ëndrrat e Hamletit’ ka triumfuar edhe në festivale tjera ndërkombëtare në vende si Rumani, Bullgari, Ukrainë, Dagestan, Egjipt dhe Moldavi.
‘Ëndrrat e Hamletit’ është realizim i Shtëpisë Teatrore Filmike AKT & ITI-Qendra në Kosovë, në bashkëpunim të teatrit Dodona dhe Komunës së Prishtinës. Premiera e kësaj shfaqje është dhënë më 31 mars të vitit 2018 në Teatrin ‘’Dodona’’./ KultPlus.com
Ministri në detyrë i Shëndetësisë, Armend Zemaj, sot është zgjedhur anëtar i Kryesisë së re të Lidhjes Demokratike të Kosovës. Kjo duket se e ka ngazëllyer shumë atë.
Për këtë ka njoftuar edhe në Facebook, duke publikuar një fotografi të tij nga tubimi. Mirëpo, postimin e njëjtë, Zemaj e ka rishpërndarë më vonë duke e quajtur veten ministër.
“Shumë sukses Minister”, ka shkruar ai. Reagimi i tij ishte i menjëhershëm duke e fshirë atë.
Zemaj si duket do të jetë ministër i Shëndetësisë në detyrë deri të hënën më 22 mars, ku pritet të votohet qeveria e re dhe vendin e tij të ministrit pritet ta zë Arben Vitia nga Lëvizja Vetëvendosje./ KultPlus.com
Konkursi i fotografisë i Sony World Photography Awards 2021 ka shpallur fotografitë më të mira në disa kategori si udhëtimet, arkitektura dhe fotografia në rrugë.
Fotografi vietnamez Khanh Phan fitoi kategorinë e udhëtimit për imazhin e tharjes së peshkut, në tregun e peshkut Long Hai në Ba Ria Vung Tau, Vietnam.
Ndërkaq, fotografi spanjoll Juan López Ruiz fitoi kategorinë e peizazhit për kapjen e momentit të rrufeve mbi një fushë livandoje, me një pemë të vetmuar në qendër.
Fotografi gjerman Klaus Lenzen fitoi kategorinë e arkitekturës për imazhin e tij që shfaqte një grup shkallësh në hotelin Hyatt në Dusseldorf, të cilat duken sikur po qëndrojnë në hapësirë.
Dilek Uyar, nga Turqia, u shpall fituesi i kategorisë së fotografisë në rrugë për një foto të një punëtori bashkie në Ankara, Turqi, duke dezinfektuar një platformë treni.
Më shumë se 100 fotografë u përzgjodhën në konkurs krahas fituesve të kategorisë. Punët e përzgjedhur do të paraqiten në një ekspozitë virtuale në faqen e internetit të Organizatës Botërore të Fotografisë./a2/ KultPlus.com
Faqja e Opera Australia i ka dedikuar një përshkrim këngëtarit të njohur shqiptar Rame Lahaj.
Ai është rikthyer pas një viti në Australi për të risjell në skenë shfaqjen e Traviatas. Një bashkëpunim me Operan Australiane që erdhi një vit më parë si një kundërpërgjigje e artit ndaj pandemisë.
Teksti i plotë
Rame Lahaj ka lindur në Istog në Kosovë, dhe tashmë konsiderohet si një nga këngëtarët më të spikatur të brezit të tij. Suksesi i tij i parë i madh ishte debutimi i tij në Opera Shtetërore Hungareze në Budapest në 2011 me rolin e Macduff / Macbeth. Në 2016 Rame Lahaj ishte fitues i çmimit në konkursin Operalia të Placido Domingo.
Projektet e tij më të fundit dhe të ardhshëm përfshijnë debutime në shtëpi si Pinkerton / Madama Butterfly në Gran Teatre de Liceu de Barcelona, Nemorino / L’elisir d’Amore në Teatro Real de Madrid, Alfredo / La Traviata në Los Angeles Opera me James Conlon dhe në Royal Opera House Covent Garden. Përfshihen gjithashtu: kthimi në teatrin Bolshoi për Alfredo / La Traviata dhe Rodolfo / La Bohème, Alfredo / La Traviata në Staatsoper unter den Linden Berlin, Opera Australia dhe në Deutsche Oper am Rhein, Rodolfo / La Bohème në Operën Kombëtare Hungareze dhe në Teatro Comunale di Bologna me Vick dhe Ciampa, Bruckner: Te Deum in C major (25 ’) në Borusan Stamboll Filarmonia, kremtimi i 100 vjetorit të Operës Kombëtare Letoneze si dhe disa Koncerte Galà.
Angazhimet më të suksesshme në 2017/18 përfshijnë Alfredo / La Traviata me Placido Domingo në Operën Kombëtare të Parisit dhe në Bolshoi në Moskë me Sokhiev, ku ai interpretoi gjithashtu Rodolfo / La Bohème, Duca / Rigoletto në Operën Kombëtare Finlandeze në Helsinki dhe me Kasper Holten në Malmoe, një Koncert “Nata Verdi” të Operës në Arena di Verona si dhe turne koncertesh ndërkombëtare, ndër të tjera me Angela Gheorghiu në Koreja e Jugut dhe në Meksikë me Orquestra Filarmonica de Jalisco.
Sukseet kryesore në sezonin 2016/17 përfshijnë Edgardo / Lucia di Lammermoor në Operën Kombëtare të Parisit, rolin kryesor të Faustit në Tel Aviv, Duca / Rigoletto me McVickar në Festivalin e Operës Savonlinna si dhe koncerte në Londër dhe Meksikë pranë Placido Domingo.
Në 2014/15 dhe 2015/16 ai interpretoi Duca di Mantova / Rigoletto në Haus für Mozart në Salzburg, Duca di Mantova / Rigoletto dhe Alfredo / La Traviata në Operën Kombëtare Polake në Varshavë, Alfredo / La Traviata në Opera Australia në Sidnei, Rodolfo / La Bohème në Teatro Verdi në Trieste, Pinkerton / Madama Butterfly në Festivalin Puçini Torre del Lago dhe në Opera Las Palmas. Ai gjithashtu përuroi sallën e re të koncertit ‘Amber’ në Letoni së bashku me sopranon Marina Rebeka.
Në 2014 Rame Lahaj bëri debutimet në shtëpinë e tij si Duca di Mantova / Rigoletto në La Monnaie de Bruxelles, si Alfredo / La Traviata në Operën Shtetërore të Hamburgut dhe si Duca di Mantova / Rigoletto në Deutsche Oper Berlin. Në sezonin 2013/2014 artisti ishte gjithashtu në Semperoper Dresden si Duca di Mantova / Rigoletto, Alfredo / La Traviata dhe Rodolfo / La Bohème. Për më tepër, ai interpretoi Rodolfo / La Bohème në Royal Albert Hall në Londër.
Në vitin 2012 ai interpretoi Rodolfo / La Bohème në Francë në National Opéra de Montpellier. Debutimi i tij italian doli të jetë një sukses i madh me interpretimin e Rigoletto në rolin e Duca di Mantova në Teatro Massimo di Palermo./ KultPlus.com
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, i ka postuar disa fotografi ku shihen pjesëtarë të personelit mjekësor të Kosovës duke u vaksinuar në Kukës kundër COVID-19, shkruan KultPlus.
“Jena1. Vaksinimi i bluzave të bardha të Kosovës në Kukës”, ka shkruar Rama në Facebook.
“U doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue u kujtuom shumë herrë se gluha jonë nukë kish gj~ të ëndigluom ën së shkruomit shenjëtë, ën së dashunit së botësë s’anë, desha me u fëdigunë, për s~ mujta me ditunë, me zhdritunë pak mendetë e atyne qi të ëndiglonjinë… “Ëndë vietët M.D.L.IV. njëzet dit ëndë mars zuna ënfill, e ënbarova ëndë vietët një M.D.L.V., ëndë kallënduor shkruan Gjon Buzuku në Meshar, veprën letrare më të vjetër shqipe të botuar dhe të ruajtur deri sot.
Libri përbëhej nga 110 fletë mirëpo kopja e librit që ka arritur është e cunguar dhe i mungojnë 16 faqet e para dhe ndër to edhe kopertina me faqen kryesore.
Autori i librit ishte Dom Gjoni i biri i Bdek Buzukut, i cili nga dashuria për atdheun e tij, me anën e kësaj vepre, deshi me sa mundte, të afronte sado pak ata që do ta dëgjonin. Ai e nisi këtë me 20 mars 1554, dhe e mbaroi me 5 të Kallëndorit 1555, pa dalë qartë për ne, nëse ishte kjo koha e hartimit apo e shtypit apo u kryen këto dy punë paralelisht. Shumë pak gjëra dihen për shkrimtarin dhe jetën e tij. Ky emër na del në Sarajevë ku ka pasur njerëz të quajtur Buzuk, që e dinin veten fis shqiptarë e ku më 1887, provinciali i Françeskanëve të Bosnjës ka qenë Andria Buzuku, i cili vetë dëshmonte se të parët e tij ishin të dal prej Shqipërie.
Një lokalizim i emrit familjar të autorit tonë, pas kërkimeve të fundit të Justin Rrotës, u bë i mundur për një kohë rreth katër breza para tij. Në Katastrën Veneciane të Shkodrës, përmendet “Vlada “, e veja e një farë Gjura Buzuku për katundin e Reçit në breg të Bunës në krahinën e Ulqinit. Në një dokument të 1445, Buzulki del si emër katundi në krahinë të Tivarit, pranë Obotit të Krruçit. Pastaj ky emër do të jetë ndryshuar në Buzuku, me zëvendësimin e “ulk” me “uk”. Autori i veprës ishte një famullitar i thjeshtë i një komuniteti katolik shqiptar. Gjuha e tij mbete gjithmonë një gegërishte veriore disa veçori dialektore vetanake. Nga kjo del qartë se si ai ishte një bir i Shqipërisë së Veriut, por nuk dihet a i përket anës perëndimore apo lindore të kësaj treve. Nuk është e pamundur që vendi i tij i lindjes të ndodhte në një krahinë që ka mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë së sotme.
Justin Rrota mbron tezën se vendlindja e autorit të Mesharit duhet të kërkohet ndër krahinat e Krajës e Shestanit. Nga pikëpamja e historisë së Shqipërisë, sa i përket gjuhës, kemi të bëjmë me një gegërishte të shekullit XVI.
Rethanat politiko-kishtare që frymëzuan autorin
Historikisht kjo vepër nuk duhet shikuar e izoluar në vetvete, por përbrenda një pamjeje më të gjerë. Ajo atëherë nuk do çmohet ndryshe veç si fryt i një politike kishtare të zhvilluar rreth mesit të shekullit XVI.
Në një krahinë periferike, kufitare të Kishës së Romës, me një popullsi katolike-shqiptare e ortodoksesllave, ku antagonizmi fetar ekzistonte prej kohësh, ndonjë prelatë ose kryetar dioqeze ambicioz e largpamës si Arqipeshkvi i Tivarit, Gjon Bruni (1551-1571), ndërmori masa të përtërinte besimin katolik, ta ruante e ta zgjeronte. Momenti psikologjik për një vepër politiko-kishtare të këtij lloji, jo vetëm që nuk mund të zgjidhej më mirë, por vetë rrethanat e reja historike shtynin për një të tillë ndërmarrje: ishte koha e Koncilit Tridentin, dhe pikërisht periudha e intervalit midis dy kuvendeve të para 1545-1547, 1551-1552 dhe e të tretit 1562-1563. Me këtë Koncil, siç dihet, krahas me përtrirjen e Kishës Romake, nis lufta e saj kundër reformimit që kishte filluar të depërtonte edhe në Gadishullin Ballkanik. Nga ana tjetër, me pushtimin e kësaj zone nga osmanët, kishte filluar këtu largimi, sidomos i krahinave perëndimore, nga besimi kristian, largim ky që u shtua në shekujt e mëvonshëm. Këto janë afërsisht rrethanat poltiko-kishtare, brenda të cilave arsyetohet iniciativa që mori ky autor nën shtysën e ndonjë ipeshkvi ose arqipeshkvi të Shqipërisë së epërme për hartimin e shtypjen e një teksti liturgjik për elementin katolik shqiptar të kësaj krahine.
Këto rrethana janë reflektuar padyshim edhe në fushën mendore dhe për lulëzimin e tyre, këtyre u detyrohet literaturë shqiptare e vjetër. Buzuku përbën pikënisjen në këtë punë, e cila vazhdon pastaj me shkrimtarët e tjerë në shekullin XVII dhe XVIII. Gjithashtu, kjo veprimtari letrare lidhet historikisht në fund të fundit me efektet e kundër reformimit në Evropën Juglindore dhe të situatës që u krijua në këto anë nga sundimi osmanë.
Përfundim
Qëllimi i Gjon Buzukut ishte pajisja e Kishës Katolike shqiptare me një libër që të përmbushte nevojat e përditshme të shërbimeve fetare, dhe ngritjen e kulturës së kleri. Synimi tjetër ishte edukimi fetar i masës së besimtarëve në veshin e të cilëve do të arrinte më në fund fjala e tij, qoftë përmes gojës së priftit, qoftë me anë të leximit direkt të librit. Qëllimi tjetër ishte zëvendësimi i gjuhës së përgjithshme të liturgjisë romake me gjuhën e vendit. Dihet se përdorimi i një gjuhe nacionale brenda në liturgjinë e kishës katolike nuk është një punë e zakonshme. Buzuku, më i vjetri autor shqiptar që njohim, duke u ushqyer te rrënjët e kulturës së atdheut të tij, pati siç është e natyrshme, edhe disa ndikime nga jashtë që janë kryesisht të kohës e të vendit. Megjithëse ato nuk mundën të ndryshonin qenësisht veprën e tij, përsëri u dukën në disa anë të formimit të tij si shkrimtar, në trajtën e jashtme të librit, në karakteret e shtypit dhe zbatimin fonik të tyre. Në vend që të gjykohet autori e libri i tij në mënyrë të njëanshme nga caqet e kohës së sotme, duhet pasur gjithmonë parasysh që Buzuku, ka qenë një bir i Shqipërisë, i pari autor shqiptar, gjatë periudhës së mbarimit të Mesjetës dhe fillimit të Renesancës si dhe i rrethanave në të cilat u formua./ KultPlus.com
Prej ditës së djeshme pjesa më e madhe e Francës është vendosur në “lockdown”. Kjo mbyllje totale për të evituar shtimin e rasteve me COVID-19 ka penalizuar ndër të tjera edhe artin.
Edhe shfaqja e sopranos shqiptare Ermonela Jaho është anuluar për shkak të izolimit. Megjithatë është bërë e mundur që shfaqja të transmetohet në disa kanale në Francë dhe ky fakt e ka lumturuar soprano e njohur, e cila thekson se sot arti na duhet më shumë se kurrë.
“Me trishtim ju lajmëroj për anulimin e shfaqjeve direkte të “Faust” nga “Opera e Parisit”, por gjithashtu e lumtur që ato do të transmetohen nga “France 5” dhe “CultureBox” në 26 mars. Do ju postoj lidhjet kur të hapen. Na duhet arti tani më shumë se kurrë”, shkruan Ermonela Jaho./ KultPlus.com
Gjatë ditës së sotme në një qendër vaksinimi në Kukës ka filluar imunizimi i grupit të parë prej 250 mjekëve nga Kosova, kurse grupi i dytë do të vaksionohet në ditët në vijim, shkruan KultPlus.
Mungesa e vaksinës dhe mos sigurimi i saj deri më tash nga qeveria në Kosovë, ka shtyer qeverinë shqiptare që rë paktën ti ofroj ndihmë Kosovës në vaksinimin e kategorisë së punonjësve që përballen me virusin në baza ditore, mjekët.
Por, kjo nuk është hera e parë që Kukësi ka hapur dyert për kosovarët, kjo sepse edhe në eskodin e madh të vitit 1999 si pasojë e shpërnguljes me dhunë të kosovarëve nga regjimi i atëhershëm serb, Kukësi u bë streha e shpëtimit të atëhershëm.
Bashkia e Kukësit së bashku me qytetarët në atë kohë kishin strehuar familjet e ardhura nga lufta, u kishin siguruar ushqim, por dhe kujdesin shëndetësor.
Kurse sot 22 vite më pas zemërgjerësia kuksiane vazhdon të mbetet po e njëllojta./ KultPlus.com
Deri në fund të marsit, në Teatrin e Ferizajit do të shfaqet premiera “Gratë në parlament”, me regji dhe adaptim të regjisores Elmaze Nura.
Provat e shfaqjes kanë hyrë në fazën finale, Shfaqja trajton temën aq të komentuar edhe sot-pushtetin. Me një qasje moderne, komedia e autorit klasik grek Aristofanit, e përshtatur për ditët e sotme, bëhet shumë aktuale.
Gratë, duke e parë se ku po e çon vendin keqqeverisja e burrave, vendosin ta marrin pushtetin. Ngjarjet zhvillohen vrullshëm e rrjedha e tyre nuk parashikohet lehtë.
Skenë pas skenë, situatë pas situate, “Gratë në parlament”, do të sjellë befasi dhe vlera të reja për teatrin jo vetëm në Ferizaj, është shprehur regjisorja Nura.
Mevlan Saraci, Vosa Abazi, Blin Sylejmani, Valdrin Osmani, Jajush Ramadani, Milot Salihu, Valdrin Osmani dhe Doruntina Xhemajli luajnë në këtë projekt teatror, që pritet të tërheqë publikun me tematikën interesante, humorin, satiren dhe me konceptin regjisorial artistik dhe inovativ.
Kompozitor është Gëzim Hasani, tekstet e këngëve janë shkruar nga Blerim Haxhiaj, skenografia është bërë nga Bekim Korça, kostumografia nga Eleonora Gagica, ndërsa koreografia nga Kreshnik Musolli.
Projekti i realizuar është mbështetur nga Komuna e Ferizajit, Drejtoria për Kulturë si dhe Teatri “Adriana Avdullahu”.
Kjo është hera e dytë që regjisorja Elmaze Nura bën shfaqje në Teatri e Ferizajit. Me shfaqjen, ‘Kopraci”, produksion i po këtij teatri, ajo përfaqësoi Kosovën në një ndër Festivalet më të mëdha në botë në Kajro të Egjiptit –Cifcet, ndërsa u shpërblye në Festivalin e Dibrës në Maqedoni me çmimin për Regjinë më të mirë.
Në vitin 2020, Nura u shpall regjisorja më e mirë e vitit, nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, për regjinë në shfaqjen “Kopraci”./ KultPlus.com
