Frymzim’ i em i pafat, që vjen e më djeg mu në gji, për kë po më flet? për kë të shkruej? përse po më ban që kaq të vuej? pse vjen e më djeg mu në gji, frymzim’ i em i pafat?
Për të gjorët? për ata që nuk kanë dritë? 0 frymzim’ i em i ngratë, mjaft me plagë që s’kan shërim, leni të dergjen në mjerim, Njerzit s’duen ma trishtim, botës s’ia kande atë kangë të thatë, thot se mjell një farë të idhtë.
Far’ e idhtë… far’ e idhë… – 0 njerz të bimë nga far’ e ambël! Frigë të mos keni, pse një kangë mund t’ju theri në ndjesi, t’ju kujtojnë zemrën në gji në ndërgjegje dhe një dangë… porju t’ju bajë edhe ma zi.
Frymzim’ i em i pafat! Shporru ktej! Nuk të due! S’i due hovet tueja të nalta, as fluturimet… Nëpër balta… të ditve tona të shklas un due rrokë me njerzit që rrok nata./ KultPlus.com
“Ges, ti i ke dhënë një kuptim të ri jetës sime, unë mësova prej teje të kuptoj Tjetrin, të mposht vetveten, egon time, sa herë që kjo është e domosdoshme; mesova të heq dorë nga shumë gjëra në emër të dashurisë që ushqej për ty, të të dua edhe kur ti me godet, edhe kur ti më gërvisht, pra, edhe kur më dënon e ndëshkon me dhunë; mësova të luftoj ndryshe, edhe kur e di që nuk do të fitoj, mësova ta shoh, ta dëgjoj, ta nuhas e ta prek botën me syrin, veshin, hundën e dorën tënde dhe kështu, ta kuptoj duke e filtruar edhe përmes ndërgjegjes së tjetrit, aq më tepër kur tjetri je Ti!
Sigurisht, Ges, unë të kërkoj të falur që nuk kam arritur të t`i plotësoj të gjitha, që nuk po të shkëpus dot nga autizmi, të kërkoj të falur për të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen tënde, të kërkoj të falur që nuk jam i pavdekshëm, por i përkohshëm ashtu si edhe nëna jote, sepse brenga jonë më e tmerrshme është mendimi që një ditë të frikshme, ti do të gjendesh vetëm, pa njeri pranë për t`u kujdesur për ty, për të të dhuruar të paktën një grimë mirëkuptim e dashuri. E di, ti nuk ke as motër e as vëlla, ke vetëm një gjysmë vëlla nga ana ime, por që jeton prej vitesh në Kanada dhe që atje e ka ndërtuar jetën e vet; sot kanë ardhur kohë të tilla që njerëzit vdesin të vetmuar, madje edhe prindër që kanë lindur, rritur e nxjerrë në jetë dy, tre, katër a më shumë fëmijë, sepse, siç thuhet, secili ka fatin e vet.
Po ty, po sivëllezërit e simotrat e tua me autizëm, çfarë fati ju pret? Sikur të paktën të kishte institucione për të vetmuarit si ti, si të tjerët që të ngjajnë, në mënyrën që ne, prindërit e tu, prindërit e tyre t`i mbyllnim sytë të qetë deri diku duke menduar se ti, djali ynë, se fëmijët e tyre me autizëm, nuk do të ndiheni të braktisur, edhe më të vetmuar sesa jeni sot që ne jemi ende gjallë. Ges, unë nuk jam besimtar, megjithatë, një buzëmbrëmje dimri anonim, tek mendoja të tashmen tënde të trishtuar dhe të ardhmen tënde të zymtë, pasi ti më kishe dendur me grushta e flakur përtokë si një thes me kashtë të kalbur, rashë në gjunjë dhe i drejtova dëshpërimisht këtë lutje njerëzore Fatit, Rastësisë, Natyrës apo Zotit, pak rëndësi ka: “ O Ti, i Mistershmi, i Gjithpushtetshmi, i Pashmangshmi! Shëroje Gesin tim të pafajshëm! Nuk të kërkoj, nuk të përgjërohem ta bësh gjeni, apo talent, jo, bëje thjesht normal, a më dëgjon, a më kupton, thjesht N-O-R-M-A-L, si shumica e fëmijëve të kësaj bote, të kësaj jete! Bëje normal që ai të jetë të paktën i zoti i vetes, të arrij të mbijetoj edhe kur të gjendet përfundimisht vetëm pas vdekjes së prindërve te tij. Plotësoma këtë dëshirë dhe jam gati të ta fal jetën time!
Të ta fal jetën time? Kjo do të ishte fare e thjeshtë për mua, madje do te ishte diçka parajsore, sepse TI e di, për mua përtejvdekja, pra, pavdekësia, është zinxhiri i trashëgimtarëve: Gesi njeri normal, i biri ose e bija e Gesit, nipat e mbresat e Gesit e keshtu, nga hallka në hallkë, deri sa të ketë jetë mbi rruzullin tonë tokësor. Atëherë, bëmë që të vuaj tmerrësisht, që të gjitha sëmundjet më të llahtarshme të botës të bien mbi mua- sidë, lebër, Alzheimer, kancer, skizofreni, delirium tremens etj., etj. – njëra me e mynxyrshme se tjetra, dhe unë të jetoj duke vuajtur, duke lënguar, duke u përpëlitur njëkohësisht si në nëntë rrathët e Ferrit te Dantes dhe duke kaluar nga njëra torturë në tjetrën, vetëm e vetëm që Gesi të bëhet normal, a më dëgjon, NORMAL!”./ KultPlus.com
Franc Kafka e ka njohur dhe ka qenë adhurues i aktorit Aleksandër Moisiu. Në “Ditarin e tij” Kafka flet për Moisiun për përshtypjet e një takimi në 28 shkurt 1912:
“3 Mars. Më 28 shkurt isha tek Moisiu.
Ka një paraqitje jo të natyrshme. Rrinte ulur dhe në dukje dukej i qetë; vetëm duart i mbante zakonisht të bashkuara përmbi gjunjë, sytë ia ngulte librit dhe lëshonte zërin e tij që i ngjasonte atij të një njeriu që është duke vrapuar.
Salla kishte akustikë të mirë.
Nuk humbiste asnjë fjalë edhe po të ishte vetëm pëshpërimë! Gjithçka zgjerohej pak nga pak sikur vijonte jehona e zërit e cila bashkohej me të tjera gjëra dhe na mbyllte edhe ne në qarkun e saj.
Në këtë rast mund të vësh re mundësitë që ka zëri.
Ka në të artifise vulgare dhe befasime që na detyrojnë të shohim përtokë po ne nuk vepronim në atë mënyrë; kështu ndodhte p.sh. që në vargjet e para ‘Flej, Miriam, vajza ime’; kur zëri endet nëpër melodi; tek shqiptimi i shpejtë i Këngës së Majit ku ngjasonte sikur në mes të fjalëve ishte futur vetëm maja e gjuhës; tek ndarja e fjalëve tek poezia “Era e nëntorit” në mënyrë që era të shtyhej në fillim poshtë e më pas të vërshëllente lart.
Ai që ngre sytë nga tavani i sallës e ndjen veten të lartësuar nga vargjet.
Poezitë e Gëtes nuk janë arritur nga recituesi po ama s’gjen dot asnjë gabim tek recitimet e tia dhe aty gjithçka ndikon për t’ia arritur qëllimit.
Përftoi efekt të madh kur ai shtoi në program ‘Këngën e shiut’ të Shekspirit dhe brofi në këmbë, u çlirua nga teksti duke nderë dhe tutluar shaminë në mes të duarve dhe nxirrte vetëtima nga sytë.
Mollëzat i ka të rrumbullakta po fytyrën eshtake.
Flokët i ka të buta, dhe i shtron pareshtur me lëvizje të ngadalta të dorës.
Për të kishim lexuar artikuj entuziastë; këto i shërbejnë derisa e dëgjojmë për herë të parë, më pas ai pështjellohet dhe nuk mund të përftoj një mbresë të kulluar.
Mënyra si reciton i ulur me librin përpara, të kujton paksa një ventrilok.
Artisti, i ftohtë nga ana e jashtme, ulej para meje në mënyrë që thuajse nuk dallojmë dot fytyrën e përkulur, lëvizjet e buzëve dhe në vend që të flasë ai, duket se flasin vargjet përmbi kokën e tij.
Megjithëse dëgjoheshin melodi të ndryshme dhe zëri rrëshqiste si një barkë përmbi ujëra, nuk dëgjohesh melodia e vërtetë e vargjeve.
Disa fjalë shpërbëheshin nga zëri; ato ishin rrokur në mënyrë të brishtë dhe lulëzonin dhe s’kishin asgjë të përbashkët me zërin e njeriut derisa zëri shqiptonte fort ndonjë bashkëtingëllore të ashpër, e mbështeste fjalën në tokë dhe i jepte fund recitimit”.
Franc Kafka jep kështu përshtypjet e tij me një veprimtari recitimi të drejtpërdrejtë me Aleksandër Moisiun. Nuk është një dëshmi e dëgjuar nga të tjerët, por është dëshmi autentike e vetvetes.
Kafka e përshkruan talentin recitues dhe interpretues të Moisiut si atë të një vetriloku! Kjo më duket e çuditshme, por edhe e pranueshme. Ventrilokut i vjen zëri nga thellësia e brendshme e barkut dhe pa i lëvizur buzët. Ky është një shpjegim mjeshtërie! Dhe Moisiu ishte vërtet një mjeshtër. / KultPlus.com
Diskutimi i radhës mes ministrit Hajrulla Çeku dhe komunitetit artistik u mbajt në Teatrin “Adriana” në Ferizaj.
Një takim shumë konstruktiv dhe me plot ide për zhvillimin e mëtutjeshëm të fushës së kulturës.
Ministri Çeku në fjalën e tij tha që reforma pritet të ndahet në institucionet publike të kulturës, ku do të përcaktohen mënyra e funksionimit të tyre, struktura organizative, infrastruktura, dhe në anën tjetër, reforma që do të rregullojë edhe skenën e pavarur kulturore, artistin e pavarur, organizatat e kulturës.
Ndër temat që u diskutuan ishin mosharmonizimi ligjor, çështjet dhe problematikat financiare dhe buxhetore me të cilat përballen shoqatat dhe individët që merren me kulturë, problemet që paraqet Ligji mbi financat publike, mirëmbajtja e objekteve publike të kulturës, pajisja me staf shtesë i drejtorive komunale për kulturë, trajtimi meritor i festivaleve, kufizimet që sjellin rregullativat ekzistuese ligjore, krijimi i një fondi të pavarur në kulturë dhe marrja përsipër e një bordi profesional që ta shpërndajë këtë fond, mënyra e financimit të institucioneve lokale të kulturës, festivalet tradicionale etj.
Gjithashtu u fol për investimin proporcional në kulturë, një përqindje ta financojë niveli qendror dhe përqindjen tjetër niveli lokal, më shumë manifestime kulturore me karakter ndërkombëtar, për Muzeun e Kujtesës, fuqizimin e trupave teatrore, mbështetjen e projekteve që i japin kulturës zhvillim bashkëkohor, artin televiziv, subvencionimi i përmbajtjes programore dhe shumë tema të tjera./ KultPlus.com
Zëvendës-ndihmës Sekretarja amerikane e Mbrojtjes për Rusinë, Ukrainën dhe Euro-Azinë, Laura Cooper në një intervistë me Zërin e Amerikës, tha se Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre janë në një emërues të përbashkët në mbështetjen e Ballkanit Perëndimor përballë përpjekjeve të Rusisë për destabilizim.
Cooper në këtë intervistë tha gjithashtu se nuk është në interesin e Serbisë të bashkëpunojë me Rusinë, ndërsa ka hedhur poshtë çdo paralelizëm që bën Moska me ndërhyrjen e NATO-s në vitin 1999 për të ndalur fushatën e Millosheviqit.
“Nuk ka absolutisht asnjë ngjashmëri mes këtyre situatave. Ajo që shohim sot është një fuqi e madhe që ka zgjedhur të sulmojë një qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike pa asnjë provokim dhe po kërkon të pushtojë pjesë të konsiderueshme të atij vendi duke bombarduar popullsinë civile dhe duke penguar dhënien e ndihmës humanitare. Nuk ka absolutisht asnjë të përbashkët”.
Zëvendësndihmës sekretarja amerikane e Mbrojtjes, Laura Cooper ka folur për situatën në Ukrainë. Ajo tha se megjithëse se Moska po ndryshon retorikën lidhur me synimet e saj në Ukrainë, në terren po vazhdon me sulmet shkatërruese kundër popullatës civile.
“Qëllimi i Rusisë fillimisht ishte të zëvendësonte qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike në Kiev. Dhe ne e dimë këtë nga informacionet tona të zbulimit dhe në fakt e ndamë këtë informacion me gjithë botën. Mund të thuhet se bota dinte më shumë për planet e Rusisë dhe motivimet e Rusisë sesa vetë ushtarët e Rusisë”, tha ajo për Zërin e Amerikës.
Zyrtarja e lartë e Pentagonit shton se forcat ruse u dërguan në Ukrainë për të marrë në kontroll Kievin dhe territore të tjera kyçe, por ato hasën në qëndresën e fortë të trupave ukrainase, të mbështetura nga aftësitë e ofruara nga perëndimi që befasuan forcat ruse dhe i bënë ato të ndryshonin planet.
“Për momentin fokusi i Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve dhe partnerëve tanë është të sigurojmë që ukrainasit të mund të vazhdojnë qëndresën dhe të kenë peshën e nevojshme në tryezën e negociatave me Rusinë”, tha ajo.
Cooper tha se efekti i sanksioneve ndaj Rusisë po fillon të ndjehet.
“Mendoj se ndërsa publiku rus dhe oligarkët që rrethojnë Putinin dhe janë vënë në shënjestër të sanksioneve, fillojnë të ndjejnë trysninë e tyre, ata do ta drejtojnë këtë trysni ndaj regjimit”, tha ajo.
Në përgjigje të një pyetje të Zërit të Amerikës nëse Shtetet e Bashkuara po e ndjekin me vëmendje Ballkanin Perëndimor, në kushtet e krijuara dhe përpjekjeve të Rusisë për ndërhyrje, zyrtarja e lartë tha se Uashingtoni gjithmonë i kushton vëmendje Ballkanit Perëndimor dhe është i përkushtuar ndaj marrëdhënieve të aleancës me Ballkanin dhe ruajtjen e partneriteteve të forta në të gjithë rajonin.
“Pa dyshim ka një histori të përpjekjeve të Rusisë për të ndërhyrë në rajon duke u përpjekur të nxisë tensione. Dhe mendoj se ne po shohim që vazhdon edhe sot e kësaj dite. Jam vërtet e kënaqur jo vetëm nga niveli i vëmendjes së Shteteve të Bashkuara ndaj rajonit, por edhe se mendoj se edhe partnerët tanë të BE-së janë investuar shumë në sigurimin e stabilitetit”, tha ajo.
Mes praktikave që ajo mendon se Rusia mund të përdorë të destabilizojë Ballkanin, janë ndërhyrja kibernetike, përfshirë manipulimin e hapësirës së informacionit, shenja të së cilave sipas saj vazhdojnë të shihen. Ajo gjithashtu shton se Moska mund të përdorë si mjet korrupsionin, që ka efekt veçanërisht gërryes në rajon, si edhe shitjet e armëve.
Zyrtarja e lartë e Pentagonit tha se SHBA është e hapur për thellimin e bashkëpunimit ushtarak me Serbinë dhe zhgënjehet kur Serbia nuk zgjedh bashkëpunimin.
Ajo shtoi se Rusia është gjithmonë duke u përpjekur të provokojë ndarje midis aleatëve të NATO-s në të gjithë aleancën, përfshirë edhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor.
“Por ndihemi vërtet të sigurt se marrëdhëniet tona të forta të aleancës na mundësojnë të qëndrojmë të fortë së bashku për të mbrojtur aleatët tanë dhe për t’i bërë ballë këtyre presioneve nga Rusia”, përfundoi ajo./ KultPlus.com
“New York Herald Tribune” ka botuar, të hënën 25 prillit 1938, në ballinë, një shkrim në lidhje me nisjen zyrtare të festimeve të dasmës mbretërore në Tiranë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Zogu, kontesha Geraldinë vallëzojnë tango dhe festojnë deri në orën 3 të mëngjesit
Pallati (mbretëror) fillon festat e dasmës
Tiranë, 24 Prill — Elita e kryeqytetit të Shqipërisë pa Mbretin Zog dhe nusen e tij të ardhshme, konteshën Geraldinë Apponyi, duke kërcyer tango në dyshemenë e lëmuar të sallës së vallëzimit të pallatit mbrëmë deri në orën tre, në një pritje që nisi zyrtarisht festimet për të kulmuar me martesën e tyre të mërkurën.
Kontesha Geraldinë kishte veshur një fustan blu-perlë nga Parisi dhe një diademë diamanti që ia kishte dhuruar mbreti. Tri motrat e Zogut kërcyen dhe biseduan në frëngjisht me gazetarë të huaj. Ata e quajtën Amerikën, ku së fundmi blenë dhuratat e dasmës, si një vend të “ekzagjerimit”.
Kontesha Geraldinë fliste rrjedhshëm në italisht, frëngjisht dhe gjermanisht dhe i konsideronte shqiptarët tashmë si popullin e saj.
“Populli im është më i sjellshmi dhe mikpritësi në botë, pavarësisht primitivitetit të tij,” u tha ajo gazetarëve.
Mikpritja tradicionale e Shqipërisë e bëri pritjen më madhështoren në historinë e kombit. Salloni i pritjes ishte zbukuruar me qëndismat më të rralla shqiptare. Të gjitha femrat shqiptare të pranishme kishin veshur fustane nga Londra dhe Parisi./ KultPlus.com
Sot është datëlindja e aktores së madhe shqiptare, Margarita Xhepa. Ajo lindi indi më 2 prill 1932 në Lushnje të Shqipërisë, shkruan KultPlus.
Xhepa cilësohet si një nga Zonjat e Mëdha të teatrit shqiptar. Në maj 2004 u rikthye në skenën e Teatrit Kombëtar, për të shkëlqyer në dramën “Streha e të harruarve”, një tjetër sukses në karrierën e saj 50-vjecare.
Nga viti 1950 u aktivizua si artiste probiste në Teatrin Popullor (sot Teatri Kombëtar) dhe njëkohësisht studioi në Liceun Artistik, Dega e Dramës.
Ka krijuar mbi 150 role në teatër, midis të cilëve mund të përmendim: majlindën tek “majlinda” (Xh. Broja), Dafina tek “Lumi i vdekur” (dramatizim nga K. Velça i romanit me të njëjtin titull të Jakov Xoxës), Filja tek “Cuca e maleve” (Loni Papa), Zonja Mëmë tek “Kush e solli Doruntinën” (dramatizim nga Edmond Budina e Pirro Mani i romanit me të njëjtin titull të Ismail Kadaresë), Nëna “Përballë vetes” (Ruzhdi Pulaha) etj.
Ka qenë njësoj e suksesshme në rolet e dramaturgjisë botërore, si Ofelia tek “Hamleti”, Vajza e dytë tek “Mbreti Lir”, Dado tek “Romeo e Xhulieta”, Mbretëresha Margaret tek “Rikardi i III”, të Shekspirit.
Në rolet e tjera nga dramaturgjia botërore spikasin Klea tek “Dhelpra dhe rrushtë” (Figereido), Lena tek “Xhaxha Vanja” (Çehov), Ledi Milford tek “Luiza Miler” (Shiler), Zonja Berling tek “Vizita e inspektorit” (Pristli), Zonja Lomen tek “Vdekja e një komisioneri” (A. Miller), Ana Andrejevna tek “Revizori” (Gogol), Marsela tek “Qeni i kopshtarit” (De Vega), Mashenka tek “Mashenka” (Afigenov), Shejla tek “Morali i zonjes Dulska” (Zapolska), apo Dado tek “Elektra” e Sofokliut, nën drejtimin e regjisorit grek Dhimitri Mavriqis, në Teatrin Kombëtar të Greqisë, në Athinë.
Veç roleve në teatër, ka realizuar edhe 32 role në kinematografi, duke punuar me shumicën e regjisorëve shqiptarë. Me K. Dhamon xhiron “Vitet e para” dhe “Gjurmët”, me I. Muçajn e K. Mitron “Dimri i fundit”, “Tokë e përgjakur”, “Një djalë edhe një vajzë” dhe “Apasionata”, me Viktor Gjikën, “Gjeneral gramafoni”, me E. Musliun, “Rrethi i kujtesës” dhe “Vitet e pritjes” (E. Musliu), me Kujtim Çashkun, “Dora e ngrohtë”, me Dhimitër Anagnostin, “Gurët e shtëpisë sime”, me P. Milkanin, “Pranvera s’erdhi vetëm”, me S. Kumbaron, “Koncert në vitin 1936”, me Gj. Xhuvanian “E diela e fundit” dhe “I dashur armik”.
Në vitin 1997 interpretoi ne filmin grek “Mirupafshim” (regjisor J. Koras, K. Vupuras). Filmi u laureua me Çmimin e Madh ne Festivalin Ndërkombëtar të Filmit Mesdhetar në Selanik, ndërsa Margarita Xhepa, Çmimin e Nderit./ KultPlus.com
Me histori tërheqëse, që kanë mbushur me lumturi zemrat e miliona fëmijëve në mbarë botën, Hans Christian Andersen mbahet mend si autori i përrallave më krijuese dhe më të lexuara. Edhe pse Anderseni ishte romancier, poet, dramaturg dhe eseist, përrallat u shndërruan në identitetin dhe kontributin e tij më të madh në letërsinë botërore.
Ndryshe nga autorët e tjerë të përrallave, shkrimtari dhe poeti i jashtëzakonshëm danez dallohet për mesazhet me përmbajtje humane, realiste, si dhe për optimizmin e tregimeve të tij. Njerëzor dhe realist, shkrimtari përcolli shpresën dhe na la mesazhe pozitive. Supozohet rëndom se përrallat janë histori që burojnë nga tradita popullore, përçuar ndër breza nga tregimtarët. Edhe pse është e vërtetë që shumica e përrallave janë të rrënjosura në folklorin oral, në një shkallë më të madhe ose më të vogël, në të vërtetë shumë nga historitë më të njohura na vijnë nga burime letrare.
Vetë jeta e Hans Christian Andersenit ngjasonte me një përrallë, sepse ai lindi biri i një këpucari të varfër dhe vdiq një njeri i pasur dhe i famshëm, i famshëm në të gjithë botën, i afërt i mbretërve dhe mbretëreshave. Bota e mrekullueshme përrallore e Hans Christian Andersen frymëzoi vepra të tilla si opera magjike e Dvoπák “Rusalka”, apo “Le Rossignol” i Stravinskit etj. Muzika mund të komunikojë ndjenjat dhe atmosferën më drejtpërdrejt sesa fjalët, ajo është në gjendje ta bëjë pranverën joreale në jetë – shoqëruesin natyral të imagjinatës dhe fantazisë. Mitet dhe përrallat popullore kanë tërhequr gjithmonë kompozitorë, veçanërisht kompozitorët romantikë në epokën romantike, por përrallat e Andersenit kanë pasur një joshje të veçantë për muzikantët, gjë e cila vijon edhe në ditët e sotme.
Të paktën 80 kompozitorë janë frymëzuar prej tij, mes tyre shumë mjeshtra, madje edhe kompozitorët e ditëve të sotme gjejnë frymëzim në këto përralla. Ato nuk janë as të thjeshta dhe as fëminore, muzika ka jetuar brenda tyre, qysh nga fillimi.
Anderseni asnjëherë nuk pati si qëllim, që përrallat të ishin vetëm për fëmijët. Madje, edhe kur ato mbështeteshin në motive tradicionale, ai arriti të jepte krijime të sofistikuara letrare. Me përzierjen e sharmit dhe aventurës magjike, por edhe të ndjenjës së pakëndshme të thellësive të errëta, padrejtësisë, patosit dhe tragjedisë së mundshme, një vetëdije se edhe përfundimet e lumtura kanë një çmim dhe rrallëherë janë absolute.
Suksesi në rritje i Andersenit dhe udhëtimet jashtë vendit, e sollën gjithnjë e më shumë në kontakt me figurat kryesore artistike evropiane, jo vetëm me ato të letërsisë si Dikens dhe Brownings, por me kompozitorë të mëdhenj, mes tyre Shuman, Liszt, Mendelson, madje edhe Wagner. Ai ishte një nga admiruesit më të hershëm të Wagnerit, duke e vënë në ballë të shijes muzikore.
Ne i detyrohemi shkrimtarit disa autobiografi, një korrespondencë voluminoze dhe një “Ditar” të mrekullueshëm. Ndërmjet 1832 dhe 1842, ai botoi në broshura tregimet e para të shkurtra të mrekullueshme: “Përralla për fëmijë” (1835), të cilat nuk i adresoheshin vetëm audiencës fëminore. Suksesi e inkurajoi të vazhdonte të botonte; “Tregime të reja” (1843-1848) dhe “Tregime dhe histori të reja” (1858-1872). Anderseni shkroi 164 përralla, të kredhura në romantizëm dhe duke kombinuar mrekullinë dhe ironinë. Larg imitimit të paraardhësve të tij në zhanrin e përrallës (Perrault, Galland dhe Hoffmann, Brothers Grimm), stili i tij spikat për përdorimin mjeshtëror dhe të ekuilibruar të gjuhës së përditshme, idiomave dhe shprehjeve popullore, arrin të shpreh mrekullisht, në një gjuhë shumë të thjeshtë, emocionet më delikate dhe idetë më të mira, duke kaluar pa vështirësi nga poezia në ironi, nga farsa në tragjike. Anderseni u frymëzua nga histori tradicionale skandinave, gjermane dhe greke, nga kohët e lashta deri në Mesjetë.
Në mënyrë mjeshtërore, ai thuri materiale dhe ndikime të ndryshme për të krijuar përrallat që ne njohim sot. Përrallat prezantojnë mbretër dhe mbretëresha të vërtetë ose legjendarë; kafshë, bimë, krijesa magjike (sirena dhe zana), madje edhe objekte. Ndër përrallat më të famshme citojmë “Rosaku i shëmtuar”, “Mbretëresha e dëborës”, “Rrobat e reja të perandorit”, “Mjellmat e egra dhe sirena e vogël”, “Shitësja e shkrepseve”, “Princesha dhe bizelet”, “Ushtari i kallajit” dhe “Sirena e vogël” etj. Shumë nga përrallat u bënë drama, filma ose shfaqje muzikore, madje frymëzuan fotografi të animuara të njohura si Arieli. I pëlqenin shumë udhëtimet dhe udhëtoi shumë, mbi të gjitha në Gjermani për të vizituar miqtë Friederike dhe Friedrich Anton Serre. Kur Anderseni vdiq në moshën 70-vjeçare, më 4 gusht 1875, në Kopenhagen, tashmë njihej ndërkombëtarisht. Deri pak kohë më parë, shtëpia ku ai kishte lindur ishte një vend pelegrinazhi për fansat.
Më 30 qershor 2021, në vendlindjen e tij, Odense u hap një muze: “H.C. Andersen House”, në gjuhën daneze, “H.C. Andersen Hus”. Anderseni nuk e mendoi kurrë veten vetëm si tregimtar për fëmijët. Ishte e rëndësishme për të, që elementët sociokritikë ose satirikë të përrallave, të cilat ai me vetëdije i përfshiu për lexuesit e rritur, u theksuan po aq sa fantastikja dhe imagjinarja. Muzeu ka “hapësirën kushtuar fëmijëve”, përfshirë atelien me emrin “Ville Vau”, ku fëmijët mund të jenë krijues dhe të marrin pjesë në krijimtari. Para vdekjes, Andersen ishte shkrimtar i njohur dhe u konsiderua si thesar kombëtar nga qeveria daneze, madje i akordohej edhe një pagë. Në kopshtin “Rosenborg”, Kopenhagen, në nder të shkrimtarit legjendar ngrihet statuja e tij. / Konica.al / KultPlus.com
Sot, më 2 prill, në ditën ndërkombëtare të autizmit, Vjosa Fondacion me seli në Finlandë organizon Gala Mbrëmjen Humanitare për Autizëm, mbrëmje kjo që do të mbahet në Vali Ranch, shkruan KultPlus.
Lulzim Behxheti, themelues i këtij fondacioni ka njoftuar për KultPlus se në këtë mbrëmje do të prezantohet ankandi i 1200 portreteve që janë realizuar nga vet Behxheti, ankand që edhe do të shënojë nismën e këtij fondacioni që ka për qëllim edhe ndërtimin e kampusit për adoleshentët me autizëm.
“Në këtë mbrëmje do të marrin pjesë shumë figura që u kam realizuar portretet e tyre gjatë periudhës së karantinës, duke përfshirë figurat më të mëdha të kombit shqiptar e deri te shumë kontribuues në kulturën e historinë shqiptare”, ka thënë Behxheti.
Ai ka njoftuar se në këtë mbrëmje, përpos paraqitjeve të udhëheqësve të institucioneve të Kosovës, do të paraqiten me performancë edhe sopranoja e famshme Inva Mula, ambasadorja e Vjosa Fondacion, Erza Muqolli, pianistja Lule Elezi, aktorja Vlora Merovci, Anna Krasniqi me një performancë muzikore dhe grupi i baletit Dancing House.
Kjo Gala Mbrëmje do të transmetohet live edhe nëpërmjet Radio Televizionit të Kosovës, kurse të gjithë të interesuarit që dëshirojnë të jenë pjesë e kësaj mbrëmje, do të kenë mundësi që të kontribuojnë me blerjen e portreteve, mjete që do të shkojnë direkt në konton e Vjosa Fondacion.
Gala Mbrëmja do të mbahet më 2 prill, dhe fillon prej orës 19:00 deri në ora 23:00. / KultPlus.com
“Mos u zemëroni me shiun. Bie në tokë sepse nuk di të shkojë për lart”.
Vladimir Nabokov
“Ditët me shi duhet të kalohen në shtëpi, me një filxhan çaj dhe një libër të mirë”.
Bill Watterson
“Të qullesh deri në kockë kur je vetëm është ftohtësi. Të dalësh në shi me mikun e ngushtë është aventurë”.
Emily Wing
“Thuhet se shiu shkakton rrëmujë… në fakt kujdesen njerëzit për këtë”
Barbara Delinsky
“Natën ëndërroj sikur ne të dy jemi bimë të rritura bashkë, rrënjëngatërruar, dhe sikur ti e njeh tokën dhe shiun sikur gojën time, sepse jemi lindur nga toka dhe shiu”.
Pablo Neruda
“Të vështrosh shiun, do të thotë t’i takosh apo të bëhesh pjesë e diçkaje. Të kesh dikë që do të qajë për ty”.
Haruki Murakami
“Dikush pret shiun për të mos qarë vetëm”
Fabrizio de Andrè
“Shiu seç ka një të fshehtë të vagëllimtë, diçka si dremitje magjepsëse dhe të ëmbël, një muzikë përvuajtëse zgjohet me të dhe bën të shpërgjumet vetë shpirti i peizazhit.”
Federico Garcia Lorca
“Shiu bie kur retë nuk mund të mbajn peshën, lotët bien kur zemra nuk mund të mbaj më dhimbjen”
“Njerëzit thonë se e duan shiun, por i hapin çadrat kur bie shi, njerëzit thonë se e duan diellin, por kërkojnë hije kur dielli del, njerëzit thonë se e duan erën, por kur era fyn, dritaret janë të mbyllura, prandaj edhe unë buzëqesh kur dëgjoj njerëzit të thonë se më duan”./ KultPlus.com
Agjencia e Kombeve të Bashkuara për Trashëgiminë Kulturore (UNESCO) thotë se të paktën 53 vende historike, ndërtesa fetare dhe muze të Ukrainës janë dëmtuar ose shkatërruar pjesërisht që nga fillimi i luftës.
UNESCO thekson se lista nuk është përfundimtare dhe ekspertët vazhdojnë të kontrollojnë raportet për dëme të tjera.
Dëmet në 29 objekte fetare, 16 objekte historike, katër muze dhe katër monumente u verifikuan nga imazhet satelitore dhe raportet e dëshmitarëve.
Më shumë dhjetëra lokacione ndodhen në Kharkiv, një nga zonat më të prekura nga granatimet në Ukrainë.
Lista nuk përfshin asnjë informacion për vendeve apo ndërtesat në qytetin e rrethuar të Mariupolit./ KultPlus.com
Unë do të bëhem i famshëm’, shkruante ai në ditarin e tij. Asgjë veç këtij përkufizimi dëshirues dhe një jete andrallash nuk ishte në të mundshmet e djalit të një këpucari dhe një nënë analfabete. Por fati është gjithnjë me atë që beson në ëndrra. Ishte edhe me Hans Christian Andersen.Ne vërtetë jemi të rritur, por ndaj atij që na mësoj të ishim fëmijë i detyrohemi shumë më shumë se sa një mirënjohje, një ndërmëndje, riardhje në ato përjetime, të cilat u bënë çaste shkrepëtitëse në hovet fillimore për të krijuar botën tonë, botën e çiltërsisë dhe pafajsisë, shpengimit dhe dlirësisë. Mëkimi i një shpirti përfytyrimesh magjepsëse që Andersen na mëkoi , më shumë se një kolovitje në krahët e gjumit, ishte një predikim që diti të shenjtëronte shpirtin e përkorë të fëmijëve, të shpalonte në pamatësi botën e tyre imagjinare, të rrëmbente dhe miklonte ëndjen e tyre të dlirë dhe paqtimin e tyre engjëllor. Ai ishte zëri që zbriti deri thëllë në zemrat e shëlbyera prej mrekullimit të jetës, të shtangte ato sy të kthjellët e të trazonte me trillet ëmbëlake cohën e hollë ku strukej hutimi i tyre.
Më 2 prill 1805 erdhi në jetë Hans Christian Andersen, për t’u shuar më 4 gusht 1875 në moshën 70-vjeçare. Fëmija i një babai këpucar dhe nënës analfabete, punonjëse pastrimi, nuk ishte dhe aq e andshme. Por varfëria nuk e ndali lindjen e një ylli në këtë sentiment që nisi të gatuhej duke dëgjuar histori dhe rrëfenja të ndryshme nga të moshuarat në një azil vendas, i cili i shërbente njerëzve me probleme mendore. Ai ishte kaq i vëmendshëm dhe i ndiqte ma kaq interes ndërsa ata flisnin për të shkuarën e tyre. Ky fëmij kureshtar, tek i cili ne mundemi të gjejmë copëza të asaj të shkuare, ndërsa koteshim duke ndjekur kuvendimet e prindërve. Është pikërisht ky tipar, e cila do ta rrëmbente Andersenin për ta përfshirë në një botë, që do të na rrëmbente duke na mrekulluar atëditë e sot.
Hans Christian Andersen që kur ishte ende i njomë, një afri me librin dhe leximin do të shënonte gurthemelin më të rëndë të shtatimit të kësaj përmendoreje, para të cilës në përulemi si para një altari. Antersen iu desh të punonte si shegert, të mbante mbi supet e tij të njoma barrën e familjes, kjo ngase i ati e braktisi shumë shpejt. Në moshën 14 vjeçare u nis për në Kopenhagen ku nisi të punonte si aktor në teatër. Asokohe ai shquhej për vokalin e tij. Krijimtaria do të vinte më pas. Tregimi “Një udhëtim në këmbë nga kanali i Holmen deri në anën lindore të Amagerit” i shkruar më 1829 ishte shkrepëtima e parë e suksesit për Andersenin. Në të njëjtën stinë botoi një shfaqje komike dhe një përmbledhje poemash. Më pas solli në jetë “Anjeta dhe Mermani”. Më 1833 vizitoi Italinë. Romani i tij i parë me titull “Parashikuesi” u botua më 1835 dhe pati sukses të madh. Në vitin 1835 Andersen botoi përrallat e tij të pavdekshme, të cilat janë përkthyer në më shumë se 125 gjuhë dhe ngulitur në vetëdijen kolektive të Perëndimit, lehtësisht të arritshme për fëmijët, por duke paraqitur mësimet e virtytit dhe elasticitetit për lexuesit e pjekur.
Anderseni ishte një shkrimtar me hambare të përplotura e larushitëse, ai shkroi kujtime udhëtimesh, novela dhe poezi. Por në kryerendje ai do të mbamendet për shpërfaqjen e magjishme, endjen plot dinamizëm dhe pasion, plot temp dhe ngjyresa, ankth dhe befasi, të botës së zanave dhe shtojzavalleve. Ajo që e bën unik këtë personalitet është se krijimtaria e Andersenit, bota imagjinare që e endi me kaq pasion e përkushtim, nuk mund të ishte pronë vetëm e fëmijëve, në krahët e këtij përfytyrimi, këtyre shpengimeve e trilleve bukurane do të magjepseshin edhe të rriturit.
Përrallat e tij janë krijimet më të bukura e më të lexuara të letërsisë botërore për fëmijë në shekullin XIX. Ato janë përkthyer e botuar në më shumë se 100 gjuhë. Në njërën nga këto përralla gjejmë një sintezë të shkëlqyer alegorike të jetës së tij: Na ishte njëherë një rosak i vogël, i shëmtuar e i ndryshëm nga të tjerët. Të gjithë e shanin dhe e përbuznin, prandaj dhe ai e ndiente veten aq fatkeq. Dhe kështu vazhdoi gjersa një ditë prej ditësh, befas e kuptoi se qe bërë mjellmë e bukur. Anderseni lindi në një qytet të vogël të Danimarkës, në Odensë, që ndodhet në ishullin Fyn, në familjen e një këpucari të varfër. E ëma, rrobalarëse. Shkollën thuajse nuk e ndoqi fare. Qe djalë i çuditshëm, aspak i pashëm, i cili ëndërronte e lexonte shumë. I vdes i ati duke e lënë familjen në gjendje të varfër ekonomikisht. Djali lë shkollën e zë punë në një fabrikë stofrash. Në moshën 14-vjeçare largohet e shkon në Kopenhagen. Provoi në qytetin e madh të futej si aktor në balet, në kor, por kudo provincialin e nxorën të paaftë. Mësoi vjersha përmendësh dhe i recitonte nëpër kafene, në rrugë. Në moshën 16-vjeçare paraqiti një tragjedi; nuk ia pranuan. Atëherë hyn në punë si zdrukthëtar. Por në Kopenhagen ai u njoh me Jonas Collins, drejtor i Teatrit Mbretëror, miqësinë e të cilit e ruajti gjatë gjithë jetës. Me ndihmën e tij fiton bursë studimi e hyn në klasën e dytë gjimnaz. Nxënësit 12-vjeçarë të klasës talleshin me djaloshin 18-vjeçar. Mbaroi gjimnazin “shkëlqyeshëm” dhe përsëri me ndihmën e Collinist hyri në universitet. Mori titullin shkencor “Kandidat filozofie”.
Gjatë kohës së studimeve shkruante vodëvile, vjersha humoristike etj., që të jetonte .Më së fundi arriti të shfaqte dramën e tij të parë dhe iu duk se kishte prekur qiellin me dorë. Gjithë jetën ashtu mbeti: një fëmijë i madh që entuziazmohej lehtë, por që prekej ende më lehtë; madje edhe kur ishte në kulmin e famës, mjaftonin vërejtjet e ndonjë kritiku pa vlerë që Anderseni të vuante aq shumë. Shkroi një sërë veprash. Romani “Improvizator”(1835), i pari dhe më i suksesshmi nga gjashtë romanet autobiografike, e bëri të njohur edhe jashtë Danimarkës. Ishte historia e fatit të një poeti italian të dalë nga populli, tragjedia e artistit në shoqërinë ku marrëdhëniet njerëzore janë nën pushtetin e interesit dhe të paragjykimeve. Sapo fitoi honorarin e parë, Anderseni që tani s’ishte më “rosaku i shëmtuar”, po “mjellmë e bukur”, nisi të udhëtonte nëpër Evropë. Gjersa vdiq, ai s’pati një vend të përhershëm banimi, një shtëpi në kuptimin e vërtetë të kësaj fjale. Asnjëherë s’u martua, por që vazhdimisht në lëvizje nga njëri vend në tjetrin. U njoh e pati miqësi me Balzakun, Dikensin, Dymanë, Hajnen, Vagnerin, Shumanin, Mendelsonin, Rosinin, Listin dhe, siç i pëlqente të shprehej, shkëlqimi i mendjes dhe i shpirtit të këtyre njerëzve të shquar e mbushte edhe atë plot forcë e freski. Shkroi shumë drama, romane, shënime udhëtimi, poezi. Por, siç thotë një kritik, nëse romani “Improvizatori” e bëri Andersenin të famshëm, ishin përrallat ato që e bënë të pavdekshëm. U deshën të kalonin 10 vjet që ai vetë ta kuptonte këtë. Përrallën si formë artistike ai e zbuloi thuajse rastësisht. I ndodhte shpesh të sajonte, të improvizonte histori të çuditshme e fantastike për t’ua treguar fëmijëve. Më pas, në kohën e lirë, i hidhte në letër si për t’u zbavitur, por ato e bënë të madh. Përrallat e tij (1835) – Botimi i tyre nisi më 1835. Tri vëllime: “Përralla për fëmijë” (1835 – 1837), “Përralla të reja” (1845 – 48) dhe “Histori” (1852- 53). Nga viti 1835 – 72 botoi gjithsej 168 përralla. Këto mund të ndahen me disa grupe: I. Përrallat e para, si “Çakamaku”, “Klau i madh dhe Klausi i vogël” etj., e kishin zanafillën te përrallat popullore, të dëgjuara qysh në fëmijëri. Por të tilla shkroi edhe më vonë (“Mjellmat e egra”, “Sirena e vogël” etj). Këto janë përralla romantike. II. Përrallat që janë krijime të mirëfillta, shpesh transkriptime ndodhish reale të jetës daneze (“Hdger Danezi” etj.) Nganjëherë, – thotë autori, – më duket sikur çdo lule e vogël më thotë; Vështromë vëtem për një çast dhe historia ime do të hyje te ti… ” Dhe me tutje: “Në fillim më vjen një ide për të rriturit dhe pastaj nis të rrëfej një histori për fëmijë, por pa harruar asnjëherë se edhe babai me nënën janë duke dëgjuar dhe se edhe atyre u duhet dhënë diçka për të menduar. Pra, përrallat më të mira të Andersenit, ku gjejmë moral, po kurrë moralizim, janë njëlloj interesante si për fëmijët, ashtu edhe për të rriturit. Fëmijët i tërheq subjekti, kurse të rriturit domethënia, mendimi që fshihet thellë në to. III. Përralla të jetuara në jetën e autorit ( “Rosaku i vogël i shëmtuar”, “Bredhi” etj.). IV. Ekziston një nëngrup tjetër i vogël përrallash me motive të huajtura nga burimet letrare, si p.sh. “Rrobat e reja të mbretit”, për të cilën ka shfrytëzuar një burim të tillë Spanja. Por edhe ato mund të konsiderohen si krijime origjinale të mjeshtrit danez. Ç’gjë i bën përrallat e Andersenit të zënë një vend nderi në mes të krijimeve me të mira botërore? Anderseni nuk ishte një mbledhës i përrallave, si vëllezërit Grimm, as një përrallëtar i tipit romantik, që e krijonte përrallën si shmangie nga realiteti. Ai i ngrinte përrallat e tij mbi realitetin ekzistues. Në të jepen sinteza të anëve më thelbësore të kohës së vet. Siç thotë një studiues i tij, ai i kishte këmbët të mbështetura fort në truallin e Danimarkës, edhe atëherë kur koka i dilte sipër, mbi re. Veçori artistike të përrallave të tij:
1. Uniteti i ngushtë i dy planeve të narracionit: atij fantastik (alegorik) dhe atij real. Në vitet ’50 te Anderseni u thellua karakteri realist i artit. Përralla, sipas tij, duhet të sjellë edhe kënaqësi, edhe dobi. Thelbi i saj përmblidhet jo në fjalët, por në domethënien e brendshme të fshehur.
2. Natyra është mjet i personifikimit, i tipareve të shoqërisë së kohës së tij. Gjithë ata që e patën njohur Andersenin, vënë në dukje se ai gjer në fund të jetës mbeti një fëmijë i madh, ruajti atë shikimin e freskët fëminor të botës, të natyrës. Natyra zë vend të rëndësishëm pothuajse në të gjitha përrallat e tij. Ajo është gjithnjë në sfond, shoqëron heronjtë, ndikon mbi ta, amplifikon botën e tyre të brendshme, bëmat e tyre.
3. Nën maskën e sendeve apo të kafshëve arrihet një efekt i madh satirik e ironizues. Dhe satira e tij është mjaft e guximshme. Çdo send, – thoshte ai, – duhet ta quajmë me emrin e vërtetë; dhe në qoftë se kjo është e rrezikshme në jetë, atëherë ajo duhet bëre së paku në përrallë. Tek Anderseni kemi artistin demokrat në evoluim të vazhdueshëm. Në fillim kritikoi prapambetjen feudale, por besonte te monarku i mirë. Lëvizjet e medha shoqërore në Danimarkë dhe fitorja e kapitalizmit e bënë atë që të evoluonte. Në periudhën e parë, pra, kritikonte feudalizmin aristokratik (“Rrobat e reja të mbretit”, “Princesha mbi bizele”), kurse më pas kritika e tij përfshin edhe borgjezinë (“Hija”). Anderseni ishte poet i të varfërve, paçka se edhe mbretërit e quanin për nder të shtrëngonin dorën e tij të thatë, siç thotë një nga shkrimtarët e shumtë të dashuruar pas tij. /Albert Vataj /KultPlus.com
Një fotografi e rrallë e aktorit me origjinë shqiptare, Aleksandër Moisiu, është bërë kartolinë në Gjermani.
Në këtë fotografi Moisiu shfaqet me nënën e tij, Amalia Rada.
Ka qenë ministri i Diasporës, Pandeli Majko që ka publikuar sot kartolinën gjermane nga Verlag Hermann Leiser, Berlin-Wilm.
Aleksandër Moisiu lindi në qytetin e Durrësit në vitin 1879. Ai e nisi karrierën në Vjenë, Austri, ku edhe filloi të njihej në rang botëror dhe të konsiderohej si një aktor mjaft fisnik.
Aktori i madh shqiptar interpretoi në rolet më të spikatura të asaj kohe si “Hamlet” në Teatrin Popullor të Vjenës në vitin 1922, “Fedia” e Leo Tolstoit dhe “The alive Cadaver” në Berlin në 1922-in. Aleksandër Moisiu vazhdoi të aktrojë edhe në veprat më të spikatura duke arritur majat e teatrit botëror me përzgjedhjen e tij në rolin e Romeos në veprën e famshme Shekspirane “Romeo dhe Xhulieta” në 1907-ën duke lënë të gjithë të shtangur me aftësitë e tij interpretuese. /KultPlus.com
Muharrem Qena është një nga artistët e njohur shqiptar. Ai lindi në Mitrovicë, në vitin 1930. Me talentin dhe punën e tij të madhe arriti të bëhet njëri prej themeluesve të skenës teatrore dhe të këngës argëtuese shqipe, shkruan KultPlus.
Krijimtaria e Qenës është mjaft e dendur, ai shkroi këngë, kompozoi, aktroi dhe ishte regjisor i shquar i më se 200 shfaqjeve teatrale.
Me shumë çmime të fituara gjatë karrierës së tij, Qena radhitet ndër krijuesit e mirënjohur kosovarë. Edhe në këngë ishte shumë produktiv.
Ai krijoi dhe këndoi një sërë këngësh argëtuese nën frymën bashkëkohore, të cilat frymëzuan shumë breza pasardhës.
Disa nga këngët e tij shumë të dëgjuara janë: “A thua”, “Mallëngjimi”, “Oj hanë”, “Kaçurrelja”, “Lamtumirë” e të tjera.
KultPlus jua sjellë këngën “Pa ty”, që është njëra nga më të famshmet e Qenës, këngë e cila u rikëndua edhe nga artistët e rinj, dhe mbetet gjithmonë këngë e dashur për publikun. / KultPlus.com
Will Smith njoftoi në një deklaratë të premten se ai ka dhënë dorëheqjen nga Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit, përcjell KultPlus.
Pasi goditi prezantuesin Chris Rock në skenë në ceremoninë e ndarjes së çmimeve Oscar fundjavën e kaluar, Will Smith tani ka dhënë dorëheqje, raporton CNN.
Smith është larguar me dëshirë nga organizata e njohur e yjeve të filmit, regjisorëve dhe producentëve.
Deklarata e tij e plotë:
“Unë i jam përgjigjur drejtpërdrejt njoftimit të seancës disiplinore të Akademisë dhe do të pranoj plotësisht të gjitha pasojat për sjelljen time. Veprimet e mia në prezantimin e 94-të të çmimeve Oscar ishin tronditëse, të dhimbshme dhe të pafalshme. Lista e atyre që kam lënduar është e gjatë dhe përfshin Chris, familjen e tij, shumë nga miqtë dhe të dashurit e mi , të gjithë të pranishmit dhe audiencën globale në shtëpi. Unë tradhtova besimin e Akademisë. I privova kandidatët dhe fituesit e tjerë nga mundësia e tyre për të festuar dhe për t’u festuar për punën e tyre të jashtëzakonshme. Unë ndjehem me zemër të thyer. Unë dua të kthej fokusin tek ata që meritojnë vëmendje për arritjet e tyre dhe të lejoj Akademinë të kthehet në punën e jashtëzakonshme që bën për të mbështetur krijimtarinë dhe artin në film. Pra, po jap dorëheqjen nga anëtarësimi në Akademinë e Arteve dhe Shkencave të Filmit dhe do të pranojë çdo pasojë të mëtejshme që Bordi i konsideron të përshtatshme. Ndryshimi kërkon kohë dhe unë jam i përkushtuar të bëj punën për t’u siguruar që kurrë të mos në lejimin e dhunës të kapërcejë arsyen”.
Smith i kërkoi falje publike Rock të nesërmen përmes mediave sociale.
1 Prilli shënon ditën e gënjeshtrës por shumë media ndërkombëtare kanë raportuar se një gjë e tillë ka ndodhur realisht, përfshirë këtu CNN, The Guardian, Bloomberg etj. /KultPlus.com
Teatri Metropol vë në skenë për herë të parë, duke çelur sezonin e ri artistik shfaqjen “Tre dimrat” një vepër e autores Tena Stiviçiç me regji nga Rozi Kostani.
Shfaqja vjen me pjesëmarrjen e jashtëzakonshme të aktorëve: Yllka Mujo, Luiza Xhuvani, Marjeta Ljarja, Viktor Zhusti, Sokol Angjeli, Elia Zaharia, Armela Demaj, Sonila Kapidani, Xhino Musollari, Klea Konomi, Kastriot Ramollari, Klesta Shero, Ketjona Pecnikaj, Ina Morinaj, Amri Hasanlliu dhe Lindar Kaja.
Kjo shfaqje e shkruar nga autorja kroate është një vepër që ndjek fatet e katër brezave të grave të një familjeje gjatë një shekulli të trazuar. Është një vepër, e cila hedh dritë mbi problemet në shoqërinë moderne duke vëzhguar gjendjen e botës nga këndvështrimi i grave.
Ngjarjet e veprës zhvillohen në një vilë të ndërtuar në vitin 1898 në Zagreb të Kroacisë. Ky udhëtim në kohë ndodh gjatë 75 viteve, ku ngjarjet fokusohen në tre dimra, në tri pika të ndryshme të zhvillimit të vendit, në vitin 1945 gjatë krijimit të Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë, në vitin 1990 te shpërbërja e saj, e më pas deri në 2011 kur Kroacia e pavarur, aspiron e negocion për t’u bashkuar me BE-në.
Ndërkohë që fokusi i shfaqjes është vetëm një shtëpi dhe një familje, në atë shtëpi është shkruar e gjithë historia e fundit e Kroacisë dhe bashkë me të forcat kryesore politike dhe ndryshimet ideologjike që kanë formësuar Evropën moderne.
“Janë tre periudha historike të tranzicionit që ka kaluar apo vazhdojnë të jenë në process popujt e rajonit tonë, si Shqipëria ashtu edhe Kroacia me një ngjashmëri të plotë me realitetet e tri periudhave: në 1945 me ardhjen në pushtet të komunistëve, në 1990 ardhja e një demokracie të brishtë dhe në 2011 prona akoma e pa zgjidhur dhe përpjekja për të hyrë në Evropë. Këto periudha janë të vëzhguara nëpërmjet rrugëtimit të një familjeje në Zagreb të Kroacisë. Tre netë të gjata dimri, në tre periudha historike me ngjarje vendimtare që ndryshojnë rrjedhën logjike të këtyre personazheve, gjithashtu edhe me ngjarje personale”, shprehet regjisorja Rozi Kostani.
Sipas saj, kjo vepër trajton historinë e një familje eklektike, të mbajtur së bashku nga guximi për të mbijetuar.
“Nga mbetjet e monarkisë, përmes komunizmit, më pas demokracisë, luftës dhe pranimit eventual në një Evropë më të gjerë, katër breza të grave të Kos, secila më e pavarur se tjera, të cilat duhet të përshtaten për të mbijetuar. E vetmja konstante është shtëpia: e ndërtuar nga aristokratët, e ndarë, e nacionalizuar, ajo është dëshmitare e brezave që kalojnë”, tha Kostani.
Stivicic pati suksesin e saj të parë si dramaturge në vitin 1999 me Can’t Escape Sundays, e cila u shfaq në Slloveni dhe Serbi, si dhe në vendin e saj të lindjes.
Veprat e saj që atëherë janë vënë në skenë në Gjermani, dhe në vitin 2007 Fragile premierë në Arcola në Londër. Ajo është inskenuar në Londër mes emigrantëve nga Serbia dhe Kroacia dhe që atëherë është parë në disa vende të Ballkanit. Tena Stivicic jetoi një pjesë të kësaj periudhe të trazuar. Tani banon në Londër.
Autorja u rrit në Kroaci dhe ishte vetëm 13 vjeç kur Jugosllavia filloi të shpërbëhej dhe tensionet etnike shpërthyen në një luftë të tmerrshme. Familja e saj, që jetonte në Zagreb, ishte relativisht e sigurt.
Drama “3 dimrat” e Tena Štivičić u shfaq premierë në Teatrin Kombëtar, Londër, në nëntor 2014 dhe fitoi çmimin Susan Smith Blackburn 2015. / KultPlus.com
Presidenti i Republikës, Ilir Meta çmoi sot me Dekoratën e lartë “Nderi i Kombit” studiuesin dhe publicistin e shquar Ndriçim Kulla.
Në ceremoninë solemne të dekorimit, merrnin pjesë ish-kryeministri prof. dr. Sali Berisha, prof. i Shkencave të Filozofisë Gjergj Sinani, prof. dr. Josif Papagjoni, shkrimtarja Nadire Buzo, studiues, akademikë, politikanë dhe intelektualë.
Presidenti Meta u shpreh se, “nderimi për studiuesin, publicistin dhe botuesin Ndriçim Kulla është vlerësim ndaj kontributit të një intelektuali, i cili përbën shembull unik në krijimin e vlerave të mëdha kulturore e shkencore me rëndësi kombëtare. Me aktivitetin e tij, zoti Kulla ka kryer një kontribut për të cilin ndoshta do të duhej të punonin stafe të tëra të një Akademie, duke realizuar një mision të rëndësishëm në rivlerësimin e mendimit shqiptar. Nuk duhet harruar kontributi me vlerë i këtij intelektuali për mbledhjen dhe botimin e veprave të shkrimtarëve të persekutuar dhe të burgosur politikë nga regjimi komunist. Krahas veprimtarisë botuese, Kulla është autor i 36 librave në gjini të ndryshme të cilat janë një kontribut me vlerë për kulturën dhe shkencën shqiptare. Janë të njohura veprat e tij si ‘Historia e mendimit shqiptar’, ‘Kush jemi ne shqiptarët’, ‘Enciklopedia Antologjike e Mendimit Shqiptar’ në tre vëllime voluminoze, ‘Antologjia e Mendimit Shqiptar’, ‘Marrëdhëniet Shqiptaro-Amerikane’, ‘Neoshqiptarizma një model i braktisur’, ‘Biografi e Ismail Kadaresë – nga koha e diktaturës deri në ditët e sotme’, ‘Ylli i Shkrimtarit’ dhe vepra të tjera.
“Vlerësimi sot për zotin Ndriçim Kulla me Dekoratën e lartë ‘Nderi i Kombit’ është dëshmi e respektit, obligimit dhe nderimit, për gjithçka që ky personalitet ka bërë për shoqërinë shqiptare, si një intelektual atdhetar dhe i përkushtuar, me kontribut të rëndësishëm në kulturën shqiptare. Ky vlerësim është një nderim edhe ndaj çdo intelektuali, studiuesi, krijuesi e botuesi shqiptar të përkushtuar ndaj kauzës së atdheut dhe kulturës sonë kombëtare”, theksoi Meta./ KultPlus.com
Në Novi Sad të Serbisë, monumenti i poetit ukrainas, Taras Shevchenko është vandalizuar, përcjell KultPlus.
Mbi bustin e poetit Shevchenko, është vendosur simboli Z, i cili është bërë sinonim i pushtimit dhe agresionit rus në Ukrainë.
Megjithatë, simboli i vendosur, është fshirë më pas nga disa vullnetarë.
Serbia është kritikuar vazhdimisht për qasjen e saj pro-ruse në kohën kur e gjithë bota po e dënon dhe po e sanksionin Rusinë për veprimet e saj në Ukrainë.
Në fillimin e luftës, pati edhe një marsh pro-rus në mes të Beogradit. /KultPlus.com
Kosova renditet e 3-ta në mesin e 71 shteteve anëtare të Federatës Botërore të Aeronautikës në disiplinën e paragllajdizmit precizion.
“Urime Federatës së Aeronautikës të Kosovës, të gjithë sportistëve dhe komunitetit sportiv.
Sportistët nga Kosova këtë vit do të marrin pjesë në më shumë se 15 gara ndërkombëtare dhe padyshim pritet të arrijnë rezultate tjera të larta në këtë sport”, ka shkruar Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit në rrjetet sociale. / KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti kujtoi sot Mid’hat Frashërin, në kuadër të “Muajit të Librit” me disa fjalë të mençura të thëna prej tij; “Në punë kije për lavdi të jesh shërbestar.Ji i lumtur kur bën një send të dobishëm, pa le të mos e dijë bota”.
“Me këto fjalë të mençura të një prej mendjeve më të ndritura të kulturës shqiptare, Mid’hat Frashërit, ju uroj një muaj të mbarë”, tha Margariti.
Mid’hat Frashëri ishte publicist, shkrimtar, përkthyes, albanolog, diplomat dhe veprimtar i çështjes kombëtare shqiptare. Lindi në Janinë më 1880 dhe ishte i biri i Abdyl Frashërit, patriotit të shquar shqiptar. Mid’hat Frashëri njihet edhe me pseudonimet “Lumo Skëndo” dhe “Mali Kokojka”. Mësimet e para i mori nga Naim dhe Sami Frashëri. Nën ndikimin e tyre, ai mori një kulturë të gjerë dhe zotëroi disa gjuhë të huaja. Në vitin 1908 themeloi gazetën “Liria” në Selanik. Nga viti 1897-1928 botoi me ndërprerje revistën “Kalendari Kombiar”. Në vitin 1909 botoi revistën “Diturija” në Selanik, në Konstancë dhe në Tiranë. Këto revista trajtuan çështje me rëndësi historike, gjuhësore, folkloristike dhe të traditave të popullit shqiptar.
Mid’hat Frashëri zhvilloi një veprimtari të gjerë letrare, kulturore dhe politike. Në Kongresin e Manastirit (1908) u zgjodh kryetar dhe u caktua në Komisionin e Alfabetit. Mori pjesë në Kuvendin Kombëtar të Vlorës, më 28 nëntor 1912.
U emërua ministër i Punëve Botore në Qeverinë e Përkohshme të Vlorës. Gjatë periudhës së Princ Vidit, u ngarkua me detyrën e ministrit të Postave dhe Punëve Botore. Gjatë viteve të Luftës së Parë Botërore qëndroi në vende të ndryshme të Evropës.
Në vitin 1918 u emërua ministër i qeverisë së Turhan pashë Përmetit dhe anëtar i delegacionit zyrtar shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris. Në vitet 1923-1925, mbajti detyrën e ministrit fuqiplotë të Shqipërisë në Athinë.
Gjatë ushtrimit të kësaj detyre, Mid’hat Frashëri protestoi për shpërnguljen me dhunë të shqiptarëve myslimanë të Çamërisë nga qeveria greke. Në vitet 1926-1939 hapi librarinë “Lumo Skëndo” në Tiranë.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore drejtoi organizatën e Ballit Kombëtar. Në përfundim të luftës, fillimisht shkoi në Itali dhe më pas në Londër, ku formoi Komitetin “Shqipëria e Lirë”.
Në 210-vjetorin e lindjes, Akademia e Shkencave e Shqipërisë nderoi albanologun e shquar Johann Georg von Hahn me një konferencë shkencore.
Seanca e parë e konferencës u çel nga Kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi dhe u moderua nga Kryetari i Seksionit të Shkencave Shoqërore dhe Albanologjike, Pëllumb Xhufi dhe Seit Mansaku.
Gjinushi tha në fjalën e tij s e”merita më e rëndësishme e Hahnit është se, megjithëse edhe vetë ishte diplomat e konsull, e ndau albanologjinë prej shkencës së dëshirës dhe e ktheu në shkencë të arsyes e të argumentit”.
Veçantia tjetër e Hahnit është se, ndryshe prej paraardhësve, të cilët kishin qenë të detyruar që herët a vonë të merreshin edhe me shqipen, për shkak të domosdoshmërisë së krahasimeve në kuadër të helenistikës, romanistikës apo sllavistikës, ai iu kushtua përjashtimisht kësaj gjuhe, historisë së popullit që e kishte trashëguar, etnogjenezës së tij, pastaj edhe protogjenezës së tij.”, tha akad. Gjinushi.
Sipas tij, “Hahni nuk u mjaftua me pohimin e argumenteve në favor të tezës së vazhdimësisë historike-gjenetike iliro-shqiptare. Ai sistemoi për herë të parë tezën se ilirishtja ishte formuar në mjedisin e një gjuhe tjetër pre-ilire, madje edhe pre-greke, që nuk mund të ishte tjetër veçse gjuha e pellazgëve.”
Prof. dr. Seit Mansaku foli për problemin e origjinës së gjuhës shqipe dhe të autoktonisë së shqiptarëve në veprën e J. G. von Hahn “Studime shqiptare”, botuar në Vjenë në vitin 1954.
Ai tha se ky libër ka shërbyer si burim për studimet shqiptare në disa fusha nga studiuesit shqiptarë e të huaj. Vepra e tij ishte hyrje në një etapë të re në fushën e gjuhësisë shqipe dhe etnografisë së shqiptarëve.
Ndërsa Prof. dr. Emil Lafe në kumtesën “Brenga e J. G. von Hahn-it për Shqipërinë dhe shqiptarët e kohës së tij” theksoi se: Hahn-i është vlerësuar lart nga bashkëkohësit e vet për ndihmesën e madhe shkencore në fushën e albanologjisë, ku solli një lëndë të re e mjaft të pasur dhe ndoqi metoda shkencore studimi, të cilat e lejuan të arrijë në një varg përfundimesh, sidomos për autoktoninë e shqiptarëve, që qëndrojnë edhe sot”.
“Historiani Jakob Philip Fallmerayer (1790–1860) ka shkruar: “Zoti Hahn është i pari, e ndoshta i vetmi europian i formuar shkencërisht, që ka shëtitur tërë Shqipërinë, që ka kërkuar edhe në cepat më të fshehtë të këtij vendi, ku hetoi shpirtin, zakonet, mënyrën e të menduarit dhe të jetuarit me tërë qenien politike të shqiptarëve, që ka mësuar të lexojë, të flasë e të shkruajë gjuhën e shqiptarëve në të dyja dialektet e saj kryesore, dhe që me të drejtë mund të konsiderohet “konkuistador” në fushën e etnografisë dhe të gjeografisë”.
Bardhyl Demiraj në kumtesën “Alfabeti origjinal i Dhaskal Todhrit në fokusin e analizave kulturore-epigrafike të Johan Georg von Hahn-it” pati si objekt të saj alfabetin origjinal të shqipes në disa dorëshkrime që i takojnë gjysmës së parë të shekullit të XIX; të cilat Hahn-i i ka kërkuar, gjetur e siguruar gjatë qëndrimit të tij në Elbasan në vitin 1849.
Demiraj tha se Hahn-i alfabetin e njohur si i Dhaskal Todrit e rroku në fokusin e një studimi të mirëfilltë epigrafik dhe etnokulturor, duke ua përcjell atë rretheve shkencore intelektuale të kohës.
Akademiku Gjovalin Shkurtaj në kumtesën “Ndihmesat pionieristike të Johann George von Hahn-it për dialektet e shqipes e të diasporës shqiptare” theksoi kontributin e Hahn-it me veprën “Studime shqiptare”, si një nga punimet shkencore më me vlerë e shkruar nga të huajt për historinë, gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ai argumentoi forcën e ndikimit të tezave të Hahn-it për kufirin e dialekteve të shqipes dhe për shtrirjen e shqiptarëve në diasporat e hershme, si studime origjinale dhe të pavaruara, të cilat ngjallin debate shkencore dhe të shoqëruara me një pasuri të madhe materiali ndihmojnë kërkimet e gjuhëtarëve dhe albanologëve.
Anila Omari në kumtesën “Lashtësia e dialekteve të shqipes sipas J. G. von Hahnit dhe në studimet e mëvonshme albanologjike” theksoi se teza e Hahn-it mbi lashtësinë e dialekteve të shqipes u rimor në kohën tonë nga profesor Bahri Beci në një varg punimesh të tij ku dallohet artikulli i vitit 1982 “Lashtësia e dialekteve të shqipes”, dëshmi e vendbanimit të hershëm të shqiptarëve, si dhe dy punime monografike; “Dialekte të shqipes dhe historia e formimit të tyre” (2002), “Historia e formimit të strukturës dialektore të shqipes”, 2019.
Prof. dr. Xhevat Lloshi paraqiti një analizë të imtësishme për leksikun e shqipes në dy fjalorët: J. G. von Hahn (1854) – K. Kristoforidhi (1904), ndërsa Mimoza Kore solli argumente për mbështetjen e e albanologëve të tjerë tek “Fjalori i J. G. von Hahn-it” dhe ndihmën që ka dhënë në fushën e kërkimeve më të zgjeruara.
Seanca e dytë e konferencës u moderua nga Neritan Ceka i cili trajtoi një temë interesante “Arkeologjia në periodizimin sipas Georg von Hahn-it”, dhe nga akademiku Gjovalin Shkurtaj.
Akademiku Pëllumb Xhufi në kumtesën “Malet e Bardha dhe variabli “parthin-alban” i Hahn-it”, trajtoi aftësinë e albanologut gjerman për identifikimin etnik përmes gjuhës të malësorëve shqiptarë të rrezikuar nga asimilimi. / KultPlus.com
Grammy-t mund t’i mungojnë sivjet yjet si Drake, The Weeknd dhe Kanye West si interpretues, por nata më e madhe në muzikë mund të shkëlqejë ende pasi ajo do të zhvillohet në Las Vegas.
Ceremonia këtë vit është zhvendosur në Las Vegas për herë të parë ndonjëherë me disa artistë që pritet të ofrojnë natë epike duke përfshirë: Billie Eilish, Olivia Rodrigo dhe Jon Batiste. Çmimet u zhvendosën nga Los Angeles për shkak të rritjes së rasteve të COVID-19 dhe variantit Omicron në janar.
Vitin e kaluar, Grammy pati një atmosferë të festivalit muzikor, me pjesë të shfaqjes të mbajtura jashtë, në një mjedis me performanca të regjistruara paraprakisht.
Në ceremoninë e këtij viti pritet të ketë disa interpretues, duke përfshirë Rodrigo, Eilish, Lil Nas X, Jack Harloë, Brandi Carlile, Batiste, Silk Sonic, H.E.R., Chris Stapleton, Leslie Odom Jr. dhe Brothers Osborne.
Sa i përket çmimeve, risi këtë vit është se tri kategoritë kryesore janë zgjeruar me nga 10 kandidatë të nominuar. Bëhet fjalë për kategorinë: Ingjizimi i Vitit, Albumi i Vitit dhe Kënga e Vitit.
Kategoritë në rritje do ta bëjnë konkurrencën më të fortë, por mund ta bëjnë zgjedhjen e një fituesi shumë më të vështirë. / KultPlus.com
Sopranoja shqiptaro- gjermane, Carolina Lopez Moreno u shpall fituese e çmimit të parë të edicionit të 18-të të Festivalit Ndërkombëtar të Vokalit Operistik “Marie Kraja”, që u zhvillua në Teatrin e Operës dhe Baletit nga 28-30 mars.
Juria e përbërë nga drejtorët e përgjithshëm të disa teatrove europiane, kryesuar nga Presidentja e Opera Europa, Anna Maria Meo, vlerësoi me çmime 4 konkurentë mes 15 konkurenteve pjesëmarrës.
Me çmimin e dytë u vlerësua baritoni Samueol Park, nga Korea e Jugut, me çmimin e tretë sopranoja Yulia Merkudinova nga Ukraina, e cila fitoi edhe çmimin e këngës.
Çmimi i parë ju dorëzua në skenë sopranos fituese nga kryetari i bashkisë së Tiranës. Festivali që u ka dedikuar një moment të veçantë ngjarjeve në Ukrainë i dha çmimin e tretë sopranos Yulia Merkudinova, e cila ishte po ashtu e përzgjedhura e orkestrës së Teatrit të Operës dhe Baletit për çmimin e orkestrës.
Krahas interpretimit të arieve të njohura ndërkombëtare e shqiptare nën drejtimin e dirigjentit Martin Andre, nuk munguan as notat e spektaklit dhe baletit.
Në edicionin e 18-të të Festivalit Ndërkombëtar të Vokalit Operistik “Marie Kraja”, morën pjesë 15 konkurrentë, nga katër kontinente. / KultPlus.com
Dita e 1 Prillit e njohur si “Dita e Gënjeshtrave”, është padyshim një nga ditët më të përfolura të vitit. Origjinat e saj janë të pazbardhura mirë, por kjo nuk përbën pengesë që njerëzit ta konsiderojnë si ditë, në të cilën gënjejnë njëri-tjetrin.
Ata që gënjejnë dhe gënjehen në 1 Prill, quhen sipas traditës “Budallenjtë e Prillit”.
Por e kujt ishte ideja për ta shpallur 1 Prillin ditën e gënjeshtrave?
Deri në shekullin e 18, paraardhësit tanë e kanë trajtuar këtë ditë si një festim të lidhur me ndërrimin e stinëve, ndërsa të tjerë besonin se rëndësia e saj vjen nga adaptimi i një kalendari të ri. Një nga literaturat e para që i referohet 1 Prillit si “Dita e Gënjeshtrave”, tregon për një fabul, sipas të cilës një gjel mendjemadh u gënjye nga një dhelpër në 1 Prill. Sigurisht që sensi i humorit nga vitet e hershme e deri tani, ka ndryshuar shumë.
1 Prilli festohet në shumë vende të botës. Në Poloni e Iran janë tipike lojërat e shakatë pa masë. Në Kanadanë frëngjisht-folëse njerëzit i ngjisin njeri-tjetrit në shpinë letra në formë peshku, kurse në Filipine, shakaxhinjtë lyejnë me dyll në të pasme “viktimat” e tyre.
Por, 1 Prilli nuk ka të njëjtin kuptim në të gjithë botën. Në Skoci njihet si dita e njerëzve egoistë, kurse në Iran i referohet një festivali kulturor.
Cila është gënjeshtra më e famshme e 1 Prillit?
BBC njihet për një nga këto. Në 1957, mijëra shikues besuan një raport të publikuar në gjigantin e informimit, sipas të cilit, shkencëtarët kishin zbuluar në Zvicër, pemë që prodhonin makarona. Në 2012 Louis Tomlinson i grupit muzikor One Direction, gënjeu fansat, duke u thënë se do të bëhej baba.
Shakaja më e çmendur konsiderohet ajo e një gruaje amerikane që u arrestua nga policia, pasi deklaroi se kishte vrarë burrin e saj. / KultPlus.com
