Jeni i ri, pa punë, pa drejtim. Me shkollën s’po dilni kund. Praktikisht asgjë në jetë s’po funksionon. Gjëkundi duhet të përplasesh, të gjesh frymëzim e rrugën që do të ndjekësh. Në të njëjtën situatë janë gjendur një herë edhe më të pasurit e botës, ata që ndryshuan shoqërinë me idetë e tyre.
Ata dolën nga kjo gjëndre kllapie përmes librave dhe më poshtë është një listë me disa nga personat më me ndikim në botë dhe veprat që u ndryshuan jetët.
Mark Zuckerberg – The New Jim Crow, Michelle Alexander
CEO i Facebook, Mark Zuckerberg u bë një mbështetës i fuqishëm i reformimit të sistemit gjyqësor pasi lexoi veprën e avokates së të drejtave civile, Michelle Alexander. Libri i saj flet për burgosjet në masë dhe se si kjo është rruga e gabuar për rehabilitimin e një shoqërie. Në një postim, në 2015, Zuckerberg tha se libri e frymëzoi të vizitonte burgun e San Quentin.
“Do të mësoj më tepër rreth kësaj çështjeje, por disa gjëra i kam të qarta që tani. Nuk mund të përfitojmë një shoqëri të drejtë duke burgosur shumicën. Sistemi i tanishëm nuk funksionon.”
Më pas, ai dhe gruaja e tij Dr. Priscilla Chan, dhuruan $6.5 milion për një projekt që nxjerr në pah padrejtësitë e sistemit gjyqësor.
Bill Gates – The Better Angels of Our Nature, Steven Pinker
Në një postim në Twitter në maj, Gates e quajti librin e mësipërm “librin më frymëzues që ka lexuar ndonjëherë”.
Vepra e Pinker shpjegon se dhuna është pakësuar me kalimin e kohës dhe kjo tregon se “bota po përmirësohet.
“Nuk do të thotë se po injorojmë problemet që kemi tani. Do të thotë që besojmë se mund të zgjidhen,” tha Gates.
Steve Jobs – Autobiography of a Yogi, Paramahansa Yogananda
Udhëtimi i Jobs-it në Indi para se të themelonte Apple është një detaj i rëndësishëm për të ardhmen e kompanisë që ai nisi.
Pas vdekjes së Jobs në 2011, miqve dhe familjarëve iu dha nga një kopje e “Autobiography of a Yogi”, shkruar nga një guru indian, i cili u prezantoi meditimin kulturave perëndimore.. /bota.al/ KultPlus.com
Librat janë ato që na përcjellin e na bëjnë shoqëri në çdo hap të jetës. Janë ato që na japin mundësinë për të jetuar aventura të ndryshme të cilat fshihen në mes të rreshtave e që frymojnë brenda faqeve, shkruan KultPlus.
Më poshtë do gjeni një listë për 5 libra që ja vlen të lexohen të paktën një herë, transmeton KultPlus.
“The Song of Achilles” nga Madeline Miller
“The Book Thief” nga Markus Zusak
“The Seven Husbands of Evelyn Hugo” nga Taylor Jenkins Reid
“The Kite Runner” nga Khaled Hosseini
“A Thousand Splendid Suns” nga Khaled Hosseini / KultPlus.com
Muzika dhe librat ndikojnë mjaft shumë në jetën tonë, por sa kanë ndikim këto dy të fundit te njëra-tjetra?
Më poshtë KultPlus ju sjell 5 librat që shërbyen si frymëzim për të shkruar disa nga këngët tona të preferuara:
“1984”
Romani distopian nga shkrimtari George Orwell është një roman i mirënjohur që trajton tema të pushtetit, manipulimit dhe dhunës. Kjo vepër frymëzoi artistin e rokut, David Bowie. Pas përpjekjes së tij të dështuar për të krijuar një përshtatje muzikore të romanit, ai u frymëzu të shkruaj albumin e dashur ‘Diamond Dogs’. Albumi përmban këngë të titulluara “1984” dhe “Big Brother”, të dyja të lidhura drejtpërdrejt me librin.
“The Lord of the Rings”
“The Lord of the Rings” e J.R.R. Tolkien nuk është vetëm një roman dhe seri televizive e njohur, por edhe frymëzimi që qëndron pas këngës “Ramble On” të Led Zeppelin, ku përmenden disa nga termat e romanit brenda teksteve, ‘Mordor’, ‘Gollum’ dhe ‘The Evil One’.
“Romeo & Juliet”
“Romeo & Juliet” e Shekspirit, frymëzoi këngën ‘Love Story’ të Taylor Swift, këngë nga albumi ‘Fearless’. Ajo përdor të dy emrat e personazheve, Romeo dhe Juliet, në tekstet e saj dhe për fat të mirë kënga ka përfundim të lumtur!
“On The Road”
Vepra “On The Road”, e Jack Kerouac, frymëzoi albumin, ‘Teenage Dream’, nga Katy Perry, veçanërisht këngën, ‘Firework’.
“Perfume: The Story of a Murder”
“Perfume: The Story of a Murder”, ky roman fantastik historik ndjek kuptimet emocionale të aromave, përmes jetës së një jetimi në Francën gjatë shekullit të 18 -të. Nirvana ishte ajo që e përshtati këtë roman, në këngën e tyre “Scentless Apprentice”. / KultPlus.com
Në Ditën Botërore të Librit edhe e të Drejtës së Autorit në Bibliotekën Kombëtare në Shqipëri është çelur ekspozita me libra të sekuestruar gjatë regjimit komunist në Bibliotekën personale të Lumo Skëndos. Drejtori Piro Misha, rrëfen se disa nga thesaret që ruhen në Bibliotekë mbajnë vulën e Lumo Skëndos.
Disa nga thesaret më të rëndësishëm që ruhen në Bibliotekën Kombëtare mbajnë vulën e Lumos Skëndos. Prandaj, në Ditën Botërore të Librit, drejtori i Bibliotekës Kombëtare, Piro Misha në praninë e ministres së Kulturës Elva Margariti, rrëfen se kontributi i Mit’hat Frashërit nuk është i rëndësishëm vetëm në politikë dhe publicistik, por edhe si bibliograf.
“Lumo Skëndo është një nga bibliofilët më të rëndësishëm, që ka dhënë kontribut të rëndësishëm në Bibliotekën Kombëtare. Një pjesë e librave që janë ekspozuar sot janë libra që i’u sekuestruan bibliotekës së tij pasi u largua nga Shqipëria. Gjatë ekspozitës së antikuarëve me rastin e 100-vjetorit, pashë se një pjesë e mirë e librave që përbëjnë thesare mbajnë vulën e bibliotekës së tij private. Është një figurë e rëndësishme, i cili plotëson panteonin me figurat tona më të rëndësishme”, shprehet Misha.
Disa nga librat më të vjetër që sot ruhen në fondin e këtij institucioni janë “Letra mbi kuvendin e Mantovës e Papa Piut II, bashkëkohësit të Skënderbeut, botuar në 1473 dhe ditarët e Franc Nopçës
“Duke parë librat që ai ka sjell, kuptojmë dhe kush ka qenë ai. Duke nis nga libri i Papa Piut II ose disa ditarët e Franc Nopçës që mbajnë emrin e tij. Është një kontribut i madh që ka dhënë për trashëgiminë tonë”, shprehet Piro Misha, drejtor i Bibliotekës.
Një tjetër arsye e ekspozimit të këtyre veprave, që pas largimit të Mithat Frashërit nga Shqipëria u sekuestruan nga regjimi komunist është dhe paralajmërimi i restaurimit të aneksit të Bibliotekës në rrugën e ‘Elbasanit’
“Kjo nismë është një paralajmërim i krijimit të aneksit të ndërtesës së bibliotekës sonë në rrugën e Elbasanit. Një aspekt i kësaj është krijimi i muzeumit me libra të sekuestruar pas Luftës së Dytë Botërore, një pasuri që s’ka qenë në dorë të publikut. Janë disa arsye, por jemi dhe në një fazë të avancuar të aneksit të bibliotekës në rrugën e Elbasanit. Pjesë e atij projekti, krahas sallës franceze do krijohet salla italiane, salla e Aubrey Herbert-it, e studimeve orientale etj. Të gjithë këta libra s’do jenë më të ekspozuara nëpër fonde, por nëpër salla”. /shqiptarja/ KultPlus.com
Origjinën e botimit besohet se e ka në mes viteve 620 dhe 560 para Krishtit Libri “Fabulat e Ezop-it” është një koleksion i tregimeve që tregojnë një mësim të përjetshëm. Fabulat i janë referuar shpesh një njeriu të lashtë grek dhe tregimtari të quajtur Ezop (edhe pse origjina e tij mbetet e diskutueshme). Historitë janë ende mësime të rëndësishme morale dhe kanë pasur një ndikim të gjerë mbi letërsinë dhe thëniet e përbashkëta, duke përfshirë “Ujku me lëkurë deleje”, “Djali që thirri ujkun”, “Pata që bëri vezën e artë”, dhe shumë të tjerë.
“Anne Frank: Ditari i një vajze të re” nga Anne Frank Botuar në vitin 1947
Libri është një përmbledhje e shkrimeve të Ditarit të Anne Frank, një vajzë që ishte fshehur me familjen e saj për dy vjet gjatë pushtimit nazist të Hollandës. Familja u zbulua në vitin 1944, dhe Frank vdiq nga tifoja në kampin e përqendrimit të zonës Bergen-Belsen. Që nga botimi i tij, “Anne Frank: Ditari i një vajze të re” është përkthyer në më shumë se 60 gjuhë dhe mbetet një nga dokumentet më të famshme dhe me ndikim në Evropë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Kur’ani Origjinën e ka në vitin 610
Teksti qendror fetar i Islamit, i cili është ndiqet nga 1.6 miliard myslimanë në mbarë botën. Kurani ose Kur’an-i, është shkrimi i shenjtë i fesë islame, i cili siç besojnë myslimanët, përmban fjalë për fjalë zbulesën e Zotit (arabisht: Allahut) ndaj profetit Muhamed nëpërmjet engjëllit Gabriel. Përkthimi i kuranit konsiderohet nga teologjia tradicionale islame si i pamundur, pasi çdo përkthim mbart njëkohësisht edhe një interpretim. Prandaj leximi i kuranit sugjerohet të bëhet në tekstin origjinal arabisht.
“Ese” nga Michel de Montaigne Botuar në 1580
Descartes René, Blaise Pascal, Jean-Jacques Rousseau, Ralph Waldo Emerson, Friedrich Nietzsche, Stefan Cvajg, Eric Hoffer, Isaac Asimov, Jean-Jacques Rousseau dhe mendimtarë të mëdhenj të botës janë ndikuar nga përmbledhja masive e eseve të Motaigne-së. Aftësia e shkrimtarit dhe burrit të shteti francez për të përzierë pyetjet serioze morale me anekdotat rastësore, ishte një vepër “vetëtoleruese”, por në ditët e sotme konsiderohet si një pjesë e literaturës më të rëndësishme që vjen nga Rilindja Franceze.
“Folio i parë” nga William Shakespeare Botuar në 1623
Në 1623, një koleksion i dramave të Shekspirit është botuar nga miqtë e tij John Heminges dhe Henry Condell, i njohur si “Dorëshkrimi i Parë”. Këtu përfshihen “Romeo dhe Xhuljeta”, “Mbreti Lear”, “Hamleti”, etj. Kontributi i Shekspirit mbi letërsinë dhe teatrin ka mbetur i pashembullt, dhe ndikimi i tij në zhanër, komplot dhe gjuhë, vazhdon të ndihet nga gjeneratat e ardhshme të artistëve.
“Si jeton gjysma tjetër” nga Jacob Riis Botuar në 1890
Në fund të shekullit 19, Nju Jorku nuk ishte një vend i mirë për punëtorët industrialë. Ata jetonin në ndërtesa shumëkatëshe të rrënuara, dhe Riis, një gazetar, e nisi misionin e tij, duke treguar çdo ditë, me përshkrime grafike, skica, statistika, dhe fotografi, klasat e sipërme dhe të mesme. Duke vënë në dukje kushtet e rrezikshme me të cilat përballen të varfrit. “Si jeton gjysma tjetër”, jo vetëm që frymëzoi ndryshim të ndjeshëm nëpër shkolla, dyqane ëmbëlsirash dhe ndërtesa, por ishte edhe bazë për të ardhmen e gazetarisë.
“Për lirinë”, nga John Stuart Mill Botuar në 1859
Ese-ja e shkurtër nga filozofi britanik Mill u bë një nga librat më të famshëm mbi utilitarizmin e shoqërisë dhe shtetit. Mill theksoi rëndësinë e individualitetit si dhe pavarësinë nga qeveria. “Për Lirinë”, vazhdon të ketë një ndikim të madh në shkencat politike dhe filozofi, dhe pyetjet e saj në lidhje me natyrën e lirisë individuale në një shoqëri demokratike, mbeten po aq të ngutshme dhe të rëndësishme.
“Mbi origjinën e specieve” nga Charles Darwin Botuar në 1859
Darwini udhëtoi për në ishujt Galapagos, ku ai identifikoi një nga zbulimet më të rëndësishme shkencore të shekullit të 19, evolucionin. Sot, pothuajse të gjithë e dinë emrin e tij, çfarë bëri, dhe pse vlerësohet kaq shumë. Duke respektuar natyrën në të gjitha format e saj – Darwin pa se të gjitha qeniet janë të lidhura. Çdo gjë e gjallë ndan një prejardhje, dhe arriti në përfundimin se, shumëllojshmëria e jetës në Tokë rezulton nga proceset në punë gjatë miliona vjetëve, dhe ende në punë sot. Shpjegimi i Darvinit për këtë shpalosje kaq të gjerë të jetës në kohë – teoria e evolucionit nëpërmjet seleksionimit natyror – transformoi të kuptuarit e botës së gjallë – ashtu si idetë e shkencëtarëve Galileo, Newton, dhe Ajnshtajn ndryshuan të kuptuarit e universit fizik. E thjeshtë por njëkohësisht e diskutueshme, keqkuptuar, keqpërdorur për qëllime sociale, thonë studiuesit, teoria e Darwinit mbetet e pakundërshtueshme si koncepti qendror i biologjisë, duke ndihmuar mikrobiologë e gjenetistë të panumërt.
“Seksi i dytë”, nga Simone De Beauvoir Botuar në 1949
“Seksi i Dytë” është cilësuar nga shumë kritikë si libri që inauguroi lëvizjen feministe të kohës moderne. “Seksi i Dytë” është puna e një mendje brilante që shquhet për mprehtësi në disiplina të tilla si filozofia, psikologjia, ekonomia dhe historia. Simone De Beauvoir shkruan se “nuk lindim gra; po bëhemi të tilla”. Libri vazhdon të ketë një ndikim të madh në lëvizjet e grave në mbarë botën.
“Libri i rrugës drejt fuqisë” Lao Tzu Shkruar midis 600 dhe 400 para erës sonë
Taoizmi është një fe kombëtare kineze që daton në shekullin e dytë para erës sonë. Lao-Tzu, themeluesi i shkollës taoiste në dinastinë e hershme Qin, nderohet si babai i taoizmit dhe vepra e tij kryesore “Libri i rrugës drejt fuqisë” përbën bazën e kësaj feje. Për taoizmin ka, gjithashtu, edhe shume vepra letrare si dhe një seri doktrinash të plota dhe të thella.
“Varrose zemrën time në gjurin e plagosur” nga Dee Alexander Brown “Varrose zemrën time në gjurin e plagosur” zbulon historinë e amerikanëve vendas në fund të shekullit 19, sidomos padrejtësitë dhe tradhtitë e kryera nga qeveria e SHBA dhe zhvendosja e tyre e detyruar. Është ndër librat më të shitur dhe i përkthyer në 17 gjuhë. Nëpërmjet të dhënave të qeverisë, Brown zbuloi masakrën e një populli të tërë në përpjekje për të “fituar” Perëndimi amerikan. / KultPlus.com
Kjo është një histori në lidhje me një bibliotekë , e gjetur në Ankara, kryeqyteti i Turqisë.
Ajo që e bën atë të veçantë, është se nuk është një bibliotekë e zakonshme. Mbledhësit turq të plehrave marrin meritë për këtë ngjarje.
Ata kishin idenë për të mbledhur të gjithë librat që gjetën në rrugë. Kjo ndodhi sepse besojnë se librat nuk kanë datë skadence, kështu që ata filluan veprimin. Ata e çmuan vlerën e këtyre librave, kështu që në vend që t’i hiqnin qafe, vendosën t’i mbanin në bibliotekën e tyre, për të cilën nuk kishin ide se shumë shpejt do të bëhen kaq të popullarizuara.
Si filloi gjithçka?
Ata kanë mbledhur libra për muaj të tërë, por hap pas hapi numri i librave që zotëronte biblioteka u bë gjithnjë e më e madh. Ndërsa njerëzit dëgjuan për idenë, banorët filluan të dhurojnë libra direkt, në vend që t’i hidhnin tutje.
Ideja fillestare ishte të mirëmbahej biblioteka vetëm për nevojat e punonjësve dhe familjeve të tyre. Por ndërsa popullariteti po rritej gradualisht, ajo u hap për publikun në shtator të vitit të kaluar. Tani, biblioteka ka 6000 libra në zotërim.
Ndryshe, ekziston një seksion për fëmijë, i mbushur me libra komik dhe një seksion tjetër për kërkimin shkencor. Për më tepër, vizitorët dygjuhësh mund të gjejnë libra në anglisht dhe frëngjisht gjithashtu. / KultPlus.com
Projekti më i ri inovativ i Bashkisë së Tiranës dhe i UNICEF-it po transformon bibliotekat e Tiranës nga mjedise të thjeshta leximi, në inkubatorë të teknologjisë për fëmijët dhe të rinjtë. Kreu i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj dhe përfaqësuesi i UNICEF-it në Tiranë, Roberto de Bernardi, përuruan laboratorin më të ri inovativ, BiblioTech “Misto Treska”, e katërta në kryeqytet.
Kryebashkiaku shprehu besimin se edhe kjo nismë do të jetë një histori suksesi. “Ajo që na bashkon me UNICEF-in është investimi për dijen. Sot jam shumë krenar për këto katër pika të reja që hapim, janë vetëm 4 fara të para që mbjellim në Tiranë. Prirem të jem gjithnjë ai optimisti kronik dhe të shoh më të mirën, ndaj realisht ju uroj sukses të katër bibliotekave”, tha ai.
Veliaj u shpreh se ambicia e Bashkisë së Tiranës është t’u mësojë të rinjve profesionet e së ardhmes, dhe prova më e mirë për këtë janë hapja brenda një jave e disa akademive digjitale. “Ka gjithmonë një pyetje: Çfarë bën ti për rininë? ‘Jep peshk’ apo mëson si peshkohet? Ka plot që ‘japin peshk’. Kur bën një kamp veror, do pimë të gjithë birra apo kafe me filan politikan? Ok, gjë e mirë është, një birrë, një kafe. Por, është thjesht një ambicie shumë e vogël. Ambicja jonë është ‘të mësojmë si peshkohet’. Brenda 7 ditëve kemi hapur qendrën Tumo, u hap Softëare Development Academy, (Akademia e Zhvillimit të Softëare-ve), që në fakt është për një moshë më të madhe. Kurse me UNICEF-in bëmë këtë projekt, që vjen për të gjitha moshat”, theksoi ai.
Veliaj shtoi se Tirana dhe Shqipëria janë gati që të kapin revolucionin e katërt, që është ai digjital. Veliaj nënvizoi se përmirësimi i infrastrukturës dhe investime të tilla në çdo lagje sikurse bibliotekat, kanë rritur edhe vlerën e pronës së qytetarëve. “Unë e marr si kompliment kur njerëzit më thonë janë rritur shumë çmimet e pronës në Tiranë. A nuk do të ishte mëkat në fakt, të degjeneronte çmimi i pronës dhe mos të kishte asnjë vlerë? Pra, për një kryetar bashkie është lajm i mirë që është rritur vlera e pronës, që do të thotë infrastruktura, lehtësirat, investimet kanë bërë që prona të vlejë më shumë. Nuk besoj se ka një mënyrë më të mirë për të mbushur këto hapësira sesa me atë që është sot strategjia më e mirë për një komb, të ngarkojë të rinjtë e saj me aftësi digjitale, që munden të përkthehen në vende pune, në start-up apo në industri të reja”, theksoi ai.
Përfaqësuesi i UNICEF-it në Tiranë, Roberto de Bernardi u shpreh se këto biblioteka të reja ofrojnë një mundësi për të gjithë. “Si në këtë bibliotekë, pra “Misto Treska”, por edhe në biblioteka të tjera publike, ku po zhvillohet i njëjti projekt, duhet të mbajmë parasysh se askush nuk duhet të mbetet pas. Si UNICEF, ndihemi shumë krenarë të shohim kontributin që kemi dhënë, në mënyrë që këto ide të materializohen. Edhe njëherë do të doja të falenderoja kryetarin e Bashkisë dhe ekipin e tij për zhvillimin e këtij projekti”, u shpreh De Bernardi.
BiblioTech “Misto Treska”, e vendosur në Njësinë 10 në Tiranë, “Musine Kokalari”, në Njësinë 7, “Hamit Beqja” tek Njësia 8 dhe “Aleksandër Moisiu” në Njësinë 4, ofrojnë jo vetëm kënde leximi, por edhe logjistikë të përshtatshme për edukim digjital, kodim, mjedise inovatore për startups, si dhe hapësira miqësore për fëmijët falë friendly WiFi. Filtrimi i internetit e bën përdorimin e tij nga fëmijët dhe të rinjtë më pak të rrezikshëm nga tentativat keqadashëse për të abuzuar, apo shfaqur imazhe të papërshtatshme online për minorenët. BiblioTech ofron edhe mjaft trajnime dhe aktivitete informuese./ atsh/ KultPlus.com
Biblioteka “Hivzi Sulejmani” do t’i hap sallat e leximit nga data 9 tetor pjesërisht për lexuesit, duke respektuar masat anti-covid, shkruan KultPlus.
Pas dy muaj duke ofruar vetëm huazimin e librave për lexuesit e saj, biblioteka “Hivzi Sulejmani” po rifillon punën me 40% të kapaciteteve të saj.
Nën respektimin e masave kundër përhapjes së virusit, biblioteka në dy javët e para do të punoj pesë ditë të javës, nga ora 8:15-16:00.
Ndërkaq, nëse gjithçka shkon mirë, ky orar do të zgjatet, duke punuar si më parë me orar të plotë 8:00-19:00 dhe të shtunave në intervalin kohor 8:00-13:00.
Në anën tjetër bartja e maskës, respektimi i distancës 1.5m, dezinfektimi i duarve, matja e temperaturës para hyrjes në objekt, ndalimi i mbledhjes në grupe (2 persona e më shumë), ndalimi i shëtitjeve të panevojshme, marrja e numrit të tavolinës, rikthimi i saj dhe kryerja e shërbimeve vetëm nga librari janë obligative./KultPlus.com
Një nga veprat më të mira Heminguejit, “Për kë bien këmbanat” është një roman i botuar në vitin 1940. Libri tregon historinë e Robert Jordan, një specialist shpërthimesh amerikan në Brigadat Ndërkombëtare, i vendosur në një njësi guerilasish republikanë gjatë Luftës Civile në Spanjë (1939 – 1939 ). Ai eksploron një numër temash të tilla si vdekja, dashuria, dhe fanatizmi.
2. “Zoti i mizave” – Uilliam Golding
Kryevepra e Golding, Zoti i mizave flet për një grup djemsh të mirë britanikë, që kanë ngecur në një ishull të pabanuar, të cilët përpiqen të vetëqeverisen, por me rezultate shkatërrimtare. Në libër, Golding trajton temat shumë të debatueshme të natyrës njerëzore dhe mirëqenies individuale, përkundrejt të mirës së përbashkët.
3. “Ana Karenina” – Leon Tolstoi
Ana Karenina është një roman i botuar në seri nga viti 1875 deri në 1877. Duke rrëfyer historinë e aristokrates nga Shën Petërsburgu, Ana Karenina, libri eksploron në mënyrë mjeshtërore një sërë temash, nëpër pothuaj një mijë faqet e tij. Një sondazh i vitit 2007 me 125 shkrimtarë bashkëkohorë, e shpalli Ana Kareninën “librin më të bukur që është shkruajtur ndonjëherë”.
4. “Princi i vogël” – Antoine de Saint-Exupery
I shkruajtur nga aristokrati, shkrimtari, poeti dhe aviatori francez Antoine de Saint-Exupery, Princi i vogël është një novelë shumë popullore e vitit 1943 dhe libri i katërt më i përkthyer në botë. Libri përshkruan me shumë dhembshuri vetminë, miqësinë, dashurinë, dhe humbjen, të përjetuara nga naj princ i vogël që ka rënë në Tokë.
5. “Manifesti komunist” – Karl Marks dhe Frederik Engels
Një pamflet politik i vitit 1848 nga filozofët gjermanë Marks dhe Engels, Manifesti Komunist pranohet sot si një prej dorëshkrimeve politikë më me ndikim. Ai paraqet një qasje analitike unike ndaj luftës së klasave, problemeve të kapitalizmit, dhe natyrës së shoqërisë e politikës.
6. “Mbi origjinën e specieve” – Çarls Darvin
I shkruajtur nga shkencëtari anglez Çarls Darvin dhe i botuar në 1859, “Mbi origjinën e specieve” është një vepër letërsie shkencore që konsiderohet edhe themeli i biologjisë evolucionare. I shkruajtur për lexues jo specialistë, ai paraqet një trupë provash se diversiteti i jetës ka ardhur nga linja e zakonshme e trashëgimisë përmes një modeli të degëzuar të evolucionit.
7. “Zgjedhja e Sofisë” – Uilliam Stajron
“Zgjedhja e Sofisë” është një roman i vitit 1979 nga shkrimtari amerikan Uilliam Stajron. Ai përqëndrohet në vendimin tragjik që Sofia, një katolike polake e mbijetuar e kampeve të përqëndrimit në Gjermani, u detyrua të bëjë pas futjes bashkë me dy fëmijët në kamp. Sofisë iu desh të zgjedhë se cili prej fëmijëve do të jetonte dhe cili do të vdiste.
8. “Në rrugë” – Nga Xhek Keruak
Libri përcaktuas i brezave të kundërkulturës, së pasluftës. “Në rrugë” është një roman i vitit 1957 nga shkrimtari amerikan Xhek Keruak. Bazuar në udhëtimet e Keruak dhe miqve të tij nëpër Amerikë, libri flet për jetën e lirë, xhazin, poezinë dhe drogat. Ai është zgjedhur nga revista TIME si një prej 100 romaneve më të mirë në gjuhën angleze, nga viti 1923 deri në 2005.
9. “Të vrasësh zogun përqeshës” – Harpër Li
Romani fitues i Cmimit Pulitzer me autore Harper Li është shndërruar në një klasik të letërsisë moderne amerikane. Me linjën e tregimit dhe personazhet që janë bazuar kryesisht në vëzhgimet që vetë autorja i ka bërë familjes së saj dhe fqinjëve, romani është i njohur për ngrohtësinë dhe humorin, pavarësisht se trajton problemet serioze të përdhunimit dhe pabarazisë racore.
10. “1984” – Xhorxh Oruell
“1984” është një roman distopik i shkruajtur nga shkrimtari anglez Xhorxh Oruell. Romani i ka të vendosura ngjarjet në një botë të zymtë me luftë të përjetshme, me mbikëqyrje të kudondodhur nga ana e qeverisë dhe manipulim publik, ku individualizmi dhe mendimi i pavarur persekutohen dhe mendohen si “krime”.
11. “Konti i Monte Kristos” – Aleksandër Dyma
I përfunduar në vitin 1844, Konti i Monte Kristos është një roman aventurë që merret me tema të shpresës, drejtësisë, hakmarrjes, mëshirës dhe faljes. Ai përqëndrohet tek një burrë i cili burgoset pa të drejtë, arratiset nga burgu, fiton një pasuri dhe më pas i hyn rrugës së hakmarrjes për ata që ishin përgjegjës për burgosjen e tij.
12. “Getsbi i madh” – Skot Fitzxherald
I konsideruar vepra më e madhe e Fitzxheraldit, Getsbi i Madh eksploron temën e dekadencës, idealizmit, rezistencës ndaj ndryshimit, rebelimit social, dhe teprimeve, duke krijuar një portret të Epoës së Xhazit apo viteve Njëzetë, që është përshkruar si një rrëfim paralajmërues për Endrrën Amerikane.
13. “Alkimisti” – Paolo Koelho
Alkimisti është një roman i autorit brazilian Paolo KOelho, i botuar fillimisht në vitin 1988. Një roman alegorik, ai ndjek një bari andaluzian në udhëtimin e tij në Egjipt, pasi ka parë një ëndërr sikur ka gjetur një thesar atje. Një bestseller ndërkombëtar, Alkimisti është një prej librave më popullorë në histori.
13. “Të drejtat e njeriut” – Tomas Pein
Botuar në dy pjesë në mars 1791 dhe shkurt 1792, Të drejtat e Njeriut është një prej librave më të rëndësishëm të shkruajtur nga Tomas Pein, një aktivist politik anglo amerikan, filozof, teoricien i politikës dhe revolucionar. Libri merret me Revolucionin Francez dhe të drejtat që i duhen dhënë të gjithë qenieve nejrëzore.
14. “Një histori e shkurtër e kohës” – Stiven Hoking
Një histori e shkurtër e kohës është një libër i shkencës popullore i vitit 1988 nga fizikani britanik Stiven Hoking. Në libër, Hoking përpiqet të shpjegojë një sërë temash si kozmologjia, duke përfshirë Big Bangun, vrimat e zeza, si dhe konet e dritës për lexuesit jo specialistë. Libri u bë menjëherë shumë i shitur dhe u përkthye në 35 gjuhë, deri në vitin 2001.
15. “Në egërsinë e natyrës” – Xhon Krakauer
I shkruajtur nga XHon Krakauer në vitin 1996, ky libër është një bestseller ndërkombëtar dhe është botuar në 14 gjuhë. I përdorur gjerësisht në kurikulën e shkollave dhe kolegjeve, libri merret me temat se si të pranohesh në shoqëri dhe se si, ndonjëherë, të gjesh vetveten bie ndesh me të qënit një pjesëtar aktiv i shoqërisë.
16. “Thertorja Pesë” – Kërt Vonegat
Thertorja-Pesë është një roman satirik nga Kërt Vonegat për Luftën e DYtë Botërore. I konsideruar gjysmë autobiografik, romani bazohet pjesërisht në përvojën e vetë autorit në luftë. Përgjithësisht i pranuar si libri më me ndikim i Vonegat, libri përqëndrohet tek ushtari amerikan Billi Pilgrim.
17. “Liza në botën e vudirave”
Eshtë një roman aventurash i shkruajtur nga matematicieni anglez Charles Dodgson nën pseudonimin Luiz Karol. Libri luan mjeshtërisht me logjikën, duke i dhënë një popullaritet të madh si tek të rriturit, edhe tek fëmijët.
18. “Portreti i Dorian Greit” – Oskar Uajlld
I vetmi roman i Oskar Uajlld, Portreti i Dorian Greit është një roman gotik që merret me temat e esteticizmit, dyfishtësisë morale, dhe vetëllastimit. Në vitin 1890 kur u botua fillimisht, ai fyeu ndjeshmëritë morale të lexuesve dhe kritikëve, por sot konsiderohet një prej veprave më të spikatura të shekullit 19.
19. “Kumbari” – Mario Puco
Kumbari është një roman i famshëm krimi, i shkruajtur nga shkrimtari italo-amerikan Mario Puco. Trajton historinë e një familje mafioze në Nju JOrk, e udhëhequr nga Don Vito Korleone, që u bë sinonim me mafian italiane. Romani mbulon vitet 1945-1955 dhe ofron gjithashtu historinë e të kaluarës së Korleones.
20. “Ferma e Kafshëve” – Xhorxh Oruell
Një tjetër vepër e madhe e Xhorxh Oruellit. Një roman alegorik dhe distopik i botuar fillimisht në Angli në vitin 1945. Duke kritikuar në mënyrë alegorike komunizmin, libri u refuzua fillimisht nga një numër botuesish amerikanë, por sot konsiderohet një prej librave më me ndikim që është shkruajtur ndonjëherë.
21. “Asgjë e re nga fronti i perëndimit” – Ernest Hemingueji
I shkruajtur nga Erih Maria Remark, një veteran gjerman i Liftës së Parë, “Asgjë e re nga fronti i perëndimit” është një roman lufte i botuar në vitin 1928. Libri përshkruan stresin ekstrem fizik dhe mendor të ushtarëve gjermanë gjatë luftës, si dhe shkëputjen nga lufta civile e shumë prej këtyre ushtarëve, pas kthimit në shtëpi.
22. “Njëqind vjet vetmi” – Gabriel Garsia Markez
E konsideruar vepra më e madhe e Markezit, Njëqind vjet vetmi është një roman i realizmit magjik botuar në vitin 1967, që rrëfen historinë e familjes Buendia. I përkthyer në 37 gjuhë dhe me më shumë se 30 milionë kopje, romani njihet si një prej veprave më të rëndësishme në letërsinë e gjuhës spanjolle. /Bota.al /KultPlus.com
Çdo mur apo gardh mund të shndërrohet në një vepër arti, duke sjellë kështu gjallëri e në të njëjtën kohë të jetë më afër njerëzve se çdo pikturë tjetër e vendosur në galeritë e arteve, shkruan KultPlus.
Arti në rrugë është një formë e veprave të artit që shfaqet në ndërtesat përreth një komuniteti, rrugëve apo trenave. Në të shumtën e rasteve arti i rrugës përdoret si formë e të bërit deklaratë publike nga artisti, për shoqërinë në të cilën jeton, e cila shpesh vie edhe në formë revolte.
Artistët Holandezë Jan Is De Man dhe Deef Feed, vitin e kaluar, në një ndërtesë në Utrecht të Holandës pikturuan një mural letrash 3D trompe l’oeil.
Dyshja e kthyen anën e ndërtesës trekatëshe në një raft libra me shumë nivele të mbushur me librat dhe koleksionet e tyre të preferuara si dhe disa tituj fiksional të librave që kanë autorësinë e tyre.
Artistët u kërkuan edhe banorëve të ndërtesës që t’u jepnin titullin librit të tyre të preferuar, në mënyrë që ta përfshinin atë në murale. Ata gjithashtu përfshinë në murale një libër të vogël të zi në anën e majtë të raftit të poshtëm i cili përmban një logo të vogël, por të veçantë të lepurushit Playboy në shpinë.
Që nga koha kur ky mural është bërë pjesë e kësaj ndërtese është bërë një burim artistik për të bashkuar fqinjët, si dhe për njerëzit që vijnë ta vizitojnë dhe t’i shohin muralet. / KultPlus.com
Biblioteka Kombëtare Austriake do të fusë në karantinë librat për të mbrojtur lexuesit nga infeksionet e koronavirusit, nëse kemi parasysh që ajo zotëron koleksionin më të madh të librave në vend.
Pasi institucioni të rihapet të hënën, në ish-pallatin perandorak në Vjenë, të gjithë librat e kthyer nga lexuesit do të mbahen në një dhomë të veçantë për të paktën 24 orë.
“Koha është një dezinfektues i shkëlqyeshëm për librat dhe kimikatet i ruajnë më së miri ata”, theksoi biblioteka në një shënim.
Të dhënat në internet të bibliotekës do të përditësohen në mënyrë që përdoruesit të shohin nëse librat e tyre të dëshiruar janë në raftet e tyre apo në karantinë/ANSA / KultPlus.com
Bill Gates sapo ka publikuar listën e tij vjetore të pesë librave për të lexuar këtë verë, duke shpresuar se disa nga të preferuarat e tij mund t’i ndihmojnë lexuesit të përballen me pandeminë.
“Shumica e bisedave dhe takimeve të mia këto ditë kanë të bëjnë me Covid-19 dhe se si ne mund ta frenojmë baticën,” shkruan Gates në uebfaqen e tij, Gates Notes. Ai dhe gruaja e tij, Melinda, kanë drejtuar fondacionin e tyre për të angazhuar rreth 300 milion dollarë për të luftuar koronavirusin. “Por shpesh jam pyetur për ato që lexoj dhe shikoj.”
Këtu janë pesë rekomandimet e Bill Gates për leximin e veror:
Zgjedhja, nga Dr Edith Eva Eger: Në libër, personazhi kryesor përshkruhet në përpjekjen e saj për t’u shëruar pas traumës së saj të papërshkrueshme dhe kërkimin e mënyrave për të menaxhuar vuajtjet e të gjitha llojeve.
Cloud Atlas, nga David Mitchell: Romani i Mitchell, i cili pason gjashtë personazhe të ndryshëm, duke përfshirë një redaktues në Londër në vitet 2000 dhe një muzikant të ri në Belgjikë të viteve 1930, kërkon të gjejë të përbashkëta midis njerëzve përgjatë kohës dhe hapësirës.
Ride of a Lifetime, by Bob Iger: Iger merr lexuesit përmes udhëtimit të tij si drejtuesi i Disney nga 2006 deri në fillim të vitit 2020, gjatë viteve më transformuese të Disney.
Gripi i Madh, nga John M. Barry: Ky bestseller i New York Times është rekomandimi i Gates për ata që duan të kuptojnë Covid-19 përmes lentës së pandemisë së gripit të 1918 dhe të mësojnë disa mësime për udhëheqjen.
Good Economy for Hard Times, nga Abhijit V. Banerjee dhe Esther Duflo: Në librin e tyre për vitin 2019, ekonomistët fitues të Çmimit Nobel trajtojnë debate politike mbi vendet e pasura, përfshirë Shtetet e Bashkuara. / Forbes/ KultPlus.com
Shkrimtari dhe studiuesi i njohur Agim Vinca, propozon dhjetë libra shqiptar që duhen lexuar. Ai përmend autorë si Migjeni, Fishta, e Poradeci, shkruan KultPlus.
“E ndiej se u kam bërë padrejtësi De Radës, Serembes, Naimit, Nolit, Mjedës, Konicës, Koliqit dhe mjeshtërve të tjerë të fjalës shqipe të së kaluarës, që edhe sot lexohen me ëndje, por edhe shumë kolegëve të mi poetë, prozatorë, dramaturgë, eseistë e të tjerë, që krijojnë në mbarë hapësirën shqiptare dhe që kanë botuar vepra që vlen të lexohen e rilexohen”, thotë ai.
Vargjet e lira, Migjeni
(1936).- Vepra më avangarde e poezisë shqipe deri në atë kohë. E re në çdo pikëpamje: ideore, tematike, ritmike, figurative. Një vepër që e çliroi poezinë shqipe nga manierat klasiciste, kurse vargun shqip nga tirania e rimës dhe e metrit. Poezi e dhembjes, e vuajtjes, e mjerimit, e ankthit, e shpresës. Sinteza më e fuqishme poetike e kohës. “Kangë a vaj? Ç’je? Thuejma, zemër kombi!”.
Ylli i zemrës, Lasgush Poradeci
(1937). Libri ndoshta më komplet i poezisë shqipe, i ndërtuar sipas një koncepti që e hasim te poetë si Petrarka, Gileni, Bodleri etj. Libër-himn i bukurisë, i dashurisë, i përjetësisë; festë e fjalës së kulluar shqipe. “Tungjatjeta! tungjatjeta/ Vend o Vend ku çel junapi”.
Lahuta e Malsis, Gjergj Fishta
(1937).- Ep nacional. Enciklopedi e jetës shqiptare. Glorifikon luftën për liri kombëtare dhe virtytet tradicionale. Si fenomen letrar e vonuar e anakronike, por me ndikim të madh në jetën shpirtërore dhe në ndërgjegjen kombëtare të shqiptarëve, veçanërisht jashtë kufijve të Shqipërisë shtetërore.
Psallme Murgu, Asdreni
(1937).- Vepër që e zgjeron regjistrin tematik e stilistik të poezisë shqipe të mbështetur kryesisht në modelet e poezisë popullore. Sjell përvojën e poezisë moderne evropiane. Për herë të parë në letërsinë shqipe trajtohet gjerësisht bota shpirtërore e njeriut të gjendur në vorbullën e paradokseve. Vepër me rimarium të pasur. Një kohë të gjatë e lënë në harresë nga kritika e ideologjizuar.
Net shqiptare, Mitrush Kuteli
(1938).- Ndër veprat e para të prozës moderne shqipe. Shfrytëzon në mënyrë kreative përrallën popullore shqiptare, duke i rivitalizuar strukturat e saj narrative. Vizaton figura e karaktere të gjalla njerëzish, sidomos fshatarësh. Shquhet për bukurinë e rrëfimit, të gjuhës dhe të stilit. Mostër për shumë prozatorë të mëvonshëm.
Lumi i vdekur, Jokov Xoxa
(1965).- Tablo e gjerë e jetës shqiptare. Vepër e shkruar nga një njohës i rrallë i jetës, por edhe i mjeshtërisë krijuese. Sagë e fshatarësisë shqiptare, ku jeta transponohet në totalitetin e saj, pra në mënyrë integrale. Roman që krijon disa nga personazhet më të spikatura të letërsisë shqipe, çfarë janë Vita dhe Adili, që duken si të shkëputur nga realiteti i gjallë jetësor e jo të krijuar në letër. Vepër që sjell në prozën shqipe përvojën e romanit ciklik me prosede tradicional e gjuhë jashtëzakonisht të pasur. Autori i tij është stilist i përkryer.
Kronikë në gur, Ismail Kadare
(1971). Vepra mbase më e mirë e Kadaresë dhe një nga romanet më të mira të letërsisë shqipe. Një sintezësui generis e poezisë, fiksionit dhe mitologjisë. Vepër me strukturë komplekse narrative, atipike si prosede. Një trajtim shumë origjinal i luftës dhe i psikozës kolektive në situata të skajshme ekzistenciale. Perceptimi i botës nga perspektiva e fëmijës zhduk kufijtë mes ëndrrës e realitetit. Roman që sjell një frymë të re në prozën shqipe dhe mjete e teknika të reja shprehëse.
Vdekja më vjen prej syve të tillë, Rexhep Qosja
(1974). Ndonëse autori i kësaj vepre është në radhë të parë historian i letërsisë, fushë në të cilën ka botuar një varg veprash të rëndësishme, megjithatë kjo mbetet vepra e tij me receptim më të gjerë, që i ka kaluar kufijtë gjuhësorë të shqipes. Prozë e tipit kritik, intelektual, pak e kultivuar në letërsinë shqipe, që trajton temën e dhunës së pushtetit mbi individin dhe popullin të cilit i takon ai. Duke vënë në epiqendër një personazh krijues, siç është Xhezairi i Gjikës, autori funksionalizon gjuhën kritike, erudicionin intelektual, parabolat historike etj.
Nga Bibla e heshtjes, Azem Shkreli
1975) – Poezi me një sistem të veçantë mjetesh shprehëse dhe me një filozofi të veçantë krijuese e jetësore. Libër i meditimit poetik mbi raportin e njeriut me historinë, por edhe me veten dhe fjalën e tij. Psalm mbi fatin e fjalëve. Bashkë me Din Mehmetin, Rrahman Dedajn, Ali Podrimjen e të tjerë, autori i kësaj vepre, Azem Shkreli, krijon modernitetin e poezisë shqipe në Kosovë dhe më gjerë.
Pelegrini i vonuar, Dritëro Agolli
(1993). Libri i parë postsocrealist i poetit Dritëro Agolli dhe njëri nga librat më të mirë të tij e të poezisë shqipe në përgjithësi. Libër mbi thyerjet shpirtërore të një brezi, i cili besoi në një utopi dhe pas përmbysjes e ndien veten si pelegrin i humbur në shkretëtirën e iluzioneve të veta. Dhembja dhe trishtimi e ngjyrosin emocionalisht vargun e poetit. Ky libër e rikonfirmon faktin se autori i tij është mjeshtër i rimës dhe aliteracionit; krijues që e zotëron artin e vështirë të të bërit vargje të lehta. /KultPlus.com
Përse qindra turistë vizitojnë çdo ditë ujëvarën Reichenbach në Zvicër? Sepse Sherlock Holmes ka vdekur aty. Pse shumë të tjerë vizitojnë rrugën “Cappello” në Verona të Italisë dhe bëjnë foto pafund? Sepse aty ndodhet ballkoni i Romeo dhe Xhulietës. Vetëm legjendë? Nuk ka rëndësi. Ja disa vende në botë, ku ndërthuren realiteti, historia, legjenda dhe kinematografia.
Verona, Itali – ballkoni i Xhulietës
Të dashuruarit më të famshëm të letërsisë? Pa dyshim që janë Romeo e Xhulieta. Kur vizitohet Verona, një ndër etapat e detyruara është shtëpia e Xhulietës, personazhi (i krijuar) i bërë i njohur në tragjedinë e William Shakespeare. Sot, në rrugën “Cappello 23”, muret e ndërtesës janë të veshura me letra dashurie dhe qindra turistë ndalojnë poshtë ballkonit të famshëm për të bërë foto. Dikur, shtëpia s’ishte fare e njohur, deri kur në vitin 1935, drejtori i një muzeu deklaroi se ajo ishte shtëpia e Xhulietës. Madje dhe ballkoni është shtuar më vonë. Në fakt, shtëpia e Kapuletëve nuk ndodhet në këtë zonë, por pranë lumit Adige.
Kronborg, Danimarkë – kështjella e Hamletit
“Të rrosh apo mos të rrosh” është një ndër frazat e njohura në të gjithë botën, që ka hyrë dhe në gjuhën e përditshme, e shkëputur nga “Hamleti”, e shkruar në fillim të viteve ‘600 nga William Shakespeare dhe e ambientuar në kështjellën Kronborg, në qytetin danez Helsingør. Ishte mbreti Frederik II që e ndërtoi kështjellën në vitet 1574-1585, në zonën ku Danimarka është më pranë Suedisë. Prej vitit 2000, fortesa është pjesë e Pasurisë së Unesco-s dhe vizitohet nga mijëra turistë, edhe pse nuk është shtëpia e princit danez, i biri i mbretit Hamlet. Gjithsesi, çdo verë, në oborrin e kështjellës zhvillohet një festival shekspirian.
Transilvani, Rumani – kështjella e Drakulës
Transilvania është sinonim i vampirëve dhe mistereve. Dhe një ndër zonat më të vizituara në Rumani është kështjella e Bran, njohur edhe si kështjella e Drakulës. Por, kështjella e vërtetë e Vlad III të Valakisë, i përshkruar në romanin e Bram Stoker si Konti, ndodhet në Poienari (në Valaki), ku sot janë vetëm rrënojat. Vlad ishte një personazh i dhunshëm, por edhe vampir, ose jo i vdekshëm, që kishte nevojë të ushqehej me gjak, falë dhëmbëve të mprehtë të qenit.
Londër, Britani – stacioni “King’s Cross”
Në librat dhe filmat “Harry Potter”, magjistarët e vegjël duhet të kalonin përmes murit te binari 9¾, në stacionin “King’s Cross” në Londër, për të shkuar në shkollën e magjisë “Hogwarts”. Në të vërtetë, nuk është kështu. Aty gjendet vetëm një tabelë dhe një karrocë për valixhe që është duke u zhdukur brenda murit. Dhe pas gjendet një dyqan që shet suvenire të magjistarëve.
Meiringen, Zvicër – ujëvara Reichenbach
I kishte ardhur në majë të hundës, nuk donte të shkruante më asnjë rresht për Sherlock Holmes dhe kështu shkrimtari Arthur Conan Doyle vendosi ta vdiste detektivin e famshëm, duke zgjedhur kantonin e Bernës si vend për aktin final. Në “The Final Problem”, Sherlock Holmes lufton me armikun e tij, profesor Moriarty, dhe të dy bien nga ujëvara Reichenbach, e lartë 120 metra dhe trupat nuk u gjetën më. Edhe sot e kësaj dite, fansat e detektivit vizitojnë vendin për “ta gjetur”.
Winchester, Britani – tavolina e rrumbullakët e mbretit Artur
Winchester ka qenë gjithnjë e lidhur me mitin e mbretit Artur. Sipas disa legjendave, ky qytet ishte në të vërtetë Camelot. Në Great Hall, salla e madhe e shekullit XIII, që dikur i përkiste kështjellës së Winchester, gjendet një riprodhim antik i tavolinës së rrumbullakët. Por, në fakt është thjesht legjendë. / KultPlus.com
Një fëmijë që rritet në një shtëpi me të pakten 80 libra do të jetë më i mirë me shkronja e numra kur të rritet. Një bibliotekë në shtëpi rrit shkathtësitë e fëmijës në lexim e matematikë më shumë se një bibliotekë shkolle. Të rritesh në një shtëpi ku çmohet dituria, çon në kërkim të diturisë gjatë gjithë jetës.
Mesatarja e numrit të librave në një shtëpi në SHBA është 114, sipas një studimi të quajtur “Kultura e dijes: si librat në fëmijëri i rrisin shkathtësitë për shkronja e numra dhe teknologji.” 114 është numër i mirë. Autorët e studimit kanë studiuar 160.000 të rritur mes viteve 2011-2015 dhe kanë gjetur se të pasurit 80 ose më shumë libra në shtëpi rezulton me nivele dukshëm më të larta të dijes në gjuhë, matematikë dhe teknologji. Studimi ka gjetur se “të rritesh në një shtëpi me bibliotekë t’i rritë shkathtësitë në këto fusha përtej përfitimeve nga edukimi prindëror ose shkollimi.”
Fëmijët e rritur në shtëpi të këtilla e që kanë kryer veç shkollë të mesme, kanë rezultuar po aq të aftë në këto fusha sa ata që kanë kryer fakultet e që janë rritur në shtëpi me shumë pak libra.
Pse të jetosh në një shtëpi me bibliotekë të ndihmon?
Studimi sugjeron se këtu ka dy faktorë. Së pari është ndikimi i rritjes në një mjedis shoqëror të dijes dhe të mësuarit, pasi “ekspozimi i adoleshentëve ndaj librave është një pjesë integrale e praktikave shoqërore që nxisin kompetencat afatgjata njohëse”. Së dyti, leximi shpesh ndihmon individët të zhvillojnë aftësitë e lidhura me të, dhe, siç thotë studimi, “Ekspozimi i hershëm ndaj librave në shtëpitë e prindërve është i rëndësishëm sepse librat janë pjesë integrale e rutinave dhe praktikave që rrisin kompetencat njohëse gjatë gjithë jetës”. Për më tepër, “Këto kompetenca lehtësojnë arritjen arsimore dhe profesionale, por ato gjithashtu hedhin themelet për aktivitete rutinë gjatë gjithë jetës që rrisin aftësitë për shkrim-leximin dhe matematikë”.
Konkluzionet e studimit duhet të jenë inkurajuese për familjet në mbarë botën që nuk janë në gjendje të ofrojnë arsim të lartë për fëmijët e tyre. Duke pasur libra në shtëpi mund t’u ndihmojë fëmijëve në aftësitë e leximit dhe të matematikës edhe pa shpenzimet për kohën në klasë.
Për ata që mund të dërgojnë fëmijët e tyre në universitet, studimi sugjeron që rritja e një fëmije në një atmosferë librash mund të jetë një parakusht për të përfituar më shumë nga arsimi i lartë dhe, sigurisht, i siguron fëmijës një shans edhe më të madh suksesi në jetë.
Diversiteti i interesimeve të lexuesve në Kosovë ende nuk është bërë pjesë e ndonjë shqyrtimi. Por të dhënat e përafërta flasin se lexuesit kosovarë gjithnjë e më tepër po priren drejt librave joletrarë.
Të parapëlqyer mbesin librat psikologjikë dhe recetat e suksesit në jetë. Librashitësit në Prishtinë vërejnë se kërkesa për librin vazhdon të mbetet konstante, pavarësisht të dhënave shqetësuese të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, ku gjatë dhjetë vjetëve të fundit janë mbyllur 53 biblioteka, shkruan sot Koha Ditore. Megjithëse zyrtarisht thuhet se ka 120 mijë lexues më pak nga viti në vit, lexuesit që iu drejtohen librarive kanë kërkesa specifike për librin.
Leximi si argëtim
Edon Zeneli, drejtues i shtëpisë botuese “Pema”, ka thënë se lexuesi në Kosovë, për dallim nga ai në Shqipëri, pëlqen edhe librat jashtë letërsisë.
“Viteve të fundit vërehet një trend në rritje i interesimit dhe shitjes së librave joletrarë. Psikologjia, ekonomia, filozofia janë shpesh fusha që shiten më shumë se letërsia”, ka thënë ai. Kështu, në librarinë “Buzuku”, top-pesëshja e librave më të lexuar gjatë këtij viti ka qenë: “Ikigai” nga Francesc Miralles dhe Hector Garcia; “Inteligjenca emocionale” nga Daniel Goleman; “Fshehtësia e zbulimit të Hanës” nga Veton Surroi; “Becoming” nga Michelle Obama dhe “Forca e faktit” nga Hans Rosling.
Sipas Zenelit, prirja për libra joletrarë ka të bëjë me faktin se lexuesi “kërkon të mësojë më shumë sesa të lexojë si proces argëtues”.
“Me gjasë toplistat s’mund të na e japin pasqyrën reale të fushave që lexohen më shumë, meqë numri i titujve nga letërsia është shumëfish më i madh se nga fushat e tjera, dhe rrjedhimisht edhe shitja shpërndahet në gjithë ata tituj, por megjithatë jep një tregues”, ka thënë ai.
Edhe në librarinë tjetër të kryeqytetit “Artini” kërkesat e lexuesve kanë qenë të njëjta me këtë trend. Në top-listën e librave më të shitur gjatë këtij viti në këtë librari kanë qenë titujt: “Të bëhesh” nga Michelle Obama; “Gënjeshtarë të vegjël” nga Fatos Kongoli; “Muhaxhirët” nga Bejtullah Destani; “Mesjeta ime” nga Ag Apolloni dhe “Hipi” nga Paulo Coelho./Koha.net
Me shfaqjen e trendeve të rinj, sidomos të atyre që vijnë nga mania e rrjete sociale, librave ju ngelet gjithnjë e më pak vend.
Dikur i cilësuar si rruga e garantuar drejt suksesit, sot
librat e rinj tërheqin më pak lexues. Librat më të shitur dikur quheshin
“bestseller”, një term ky gjithnjë e më pak i dëgjuar, dhe me gjasë i
zëvendësuar me shprehjen “influencer”, duke aluduar në personalitetet që
guxojnë të paraqesin veten si “role model”.
Kur njëherë e kishin pyetur sipërmarrësin e njohur amerikan
Warren Buffett-in për sekretin e tij drejt suksesit, ai e kishte drejtuar
gishtin kah një grumbull librash dhe kishte thënë: “Lexoni 500 faqe çdo ditë …”
Ndoshta ju nuk mund arrini 500 faqe në ditë, por, sipas
ekspertëve, duke u përkushtuar ju mund të arrini t’i lexoni deri në 200 libra
brenda një viti.
Vendimi për të filluar të lexoni mund të jetë një nga
vendimet më të rëndësishme në jetën tuaj.
Librat jua japin guximin për të udhëtuar, guximin për ta
lënë punën nëse nuk jeni të kënaqur.
Sidoqoftë, çfarë nevojitet për t’i lexuar 200 libra në vit?
Epo, gjithçka është matematikë e thjeshtë dhe leximi i 200 librave në vit nuk
është aspak gjë e vështirë.
Një matematikë e kapshme…
Fillimisht, le t’i shikojmë dy statistika të shpejta:
– Mesatarisht një amerikan i lexon 200-400 fjalë për minutë
(nëse jeni lexues i rregullt, ju mund t’i lexoni 400 fjalë për minutë)
– Librat jo-triller i kanë mesatarisht 50,00 fjalë
Tani, le t’i bëjmë disa kalkulime të shpejta:
– 200 libra + 50,000 fjalë/libër = 10 milionë fjalë
– 10 milionë fjalë/400 fjalë për minutë – 25,000 minuta
– 25,000 minuta/60 = 417 orë
Pra, kjo është logjika – për t’i lexuar 200 libra, ndani 417
orë në vit për të lexuar. E para se të ankoheni se nuk keni kohë, ne do t’ju
tregojmë se faktikisht keni mjaft kohë. Tani prapë duhet t’i shikojmë dy
statistika të thjeshta.
Ja sa shumë kohë shpenzon një amerikan në rrjete sociale dhe
pranë televizorit në vit:
– 608 orë në rrjete sociale
– 1642 orë pranë televizorit
Pra, nëse keni veç pak shprehi të ngjashme me ato të një
amerikani mesatar, ju i hidhni 2250 orë në vit në kosh mbeturinash. Nëse atë
kohë do ta shpenzonit duke lexuar, ju do të mund t’i lexonit mbi 1,000 libra në
vit. /tesheshi/
“Kjo vërtet është paraja e dhënë për këtë hotel”, thotë Philip Blackwell, teksa bën me gjeste drejt një vatre të mermertë, llambave të ndezura me hije të shtypura, dhe librave, librave e librave.
Ai po tregonte bibliotekën në “Ham Yard Hotel” në Soho, për të cilën ndërmarrja e zotit Blackwell “Ultimate Library” përzgjodhi pesë mijë libra për raftet, një akt i kurimit vizual.
“Ultimtate Library” shet libra për hotelet luksoze si “Ham Yard”. E themeluar më 2011, ajo ka kapitalizuar një shpërthim të interesit për librat si sende zbukurimi, që shfaqen thjesht në imazhet me rafte librash në Instagram dhe Pinterest, me hashtaget #shelfie apo #bookstagram.
Librat mund të jenë shënjues estetikë, një set shumëngjyrësh gjërash, ku kopertina e tyre shëmbëllen një shije të caktuar – apo diçka lozonjare që varet nga mënyra sesi aranzhohet.
“Më pëlqen t’i krahasoj librat fizikë me qirinjtë”, thotë zoti Blackwell. “Llambat e ndezura kryejnë punë, por ka një lloj qiriu të fortë estetik që i jep shpirt dhomës. Edhe librat e bëjnë këtë. Ata krijojnë teatër dhe dramë”.
Zoti Blackwell, 60 vjeç, është një erudit, i dashur dhe i lexuar. Thotë se bëhet “nevrik” kur nuk i ndodhet ndonjë libër. Ai vjen nga një familje që ka qenë në biznesin e shitjes së librave që nga viti 1879, kur një prej të parëve të tij themeloi “Blackwell’s Bookshop” në Oksford. Ai ishte i përfshirë në ndërmarrje deri në vitin 2006, kur hoqi dorë nga të qenit shef ekzekutiv i shitjes së librave dhe filloi udhëtimet përderisa ishte ende në punë.
M’u atëherë nisi diçka ta brengoste: në hotelet ku ai qëndronte, libraritë ishin të mirëmbajtura si mos më keq, plot me aso që ai i quante “libra jetimë”. Ato ishin edhe të shëmtuara.
“Hotelet bënin çmos për çdo aspekt tjetër të dizajnit të brendshëm, por jo edhe për librat”, thotë ai. Kjo solli “Ultimtate Library”, të cilën z. Blackwell e quan “projektin e tij të shkuar gabim”.
Ndërmarrja ka përzgjedhur libra për klientë nga më shumë se 40 vende, përfshirë Filipinet, Greqinë, Maldivet dhe Tanzaninë. Krahas hoteleve, ata përfshijnë restorante, banesa private, dyqane dhe anije (në rast se, fjala vjen, jahtit tënd i mungon një bibliotekë e përshtatshme).
“Ultimate Library” u përgjigjet kërkesave goxha të veçanta: një restorant në Paris dëshironte vetëm libra me kopertina të kuqe, apo një tjetër klient dëshironte një bibliotekë me tituj për Kinën dhe garat me kuaj.
Librat si sende zbukurimi nuk janë asgjë e re. Në vitet 1820 në Britani, librat zakonorë filluan të bëheshin të pëlqyer për elitat, me koleksione që duhej të ishin uniforme për një familje të vetme, ndonjëherë duke bartur xhufkën e tyre apo ndonjë shenjë tjetër.
MST: “Luksi inteligjent”
Koncepti i koleksioneve nisi të shpërndahej në tregun e gjerë. Në vitet ’20, botuesit amerikanë si “Modern Library” vunë një set të ripërdorur të klasikëve me kopertina të bukura që mund t’i blije si set.
Lindja e fotografive me rafte ka krijuar një ekonomi të tërë të re të librave si sfonde. Në fund të tregut është “Ultimate Library”, e cila shet atë që z.Blackwell e quan “luksi inteligjent”, libra të zgjedhur një nga një e që japin një ndjenjë të veçantë brenda një hapësire. Z. Blackwell thotë se çmimet sillen nga përafërsisht 2 mijë dollarë për koleksione të vogla deri në 150 mijë dollarë për biblioteka të tëra në shkallë të madhe.
Por ka edhe opsione si “Do it Yourself” për këdo që është i interesuar në krijimin e një biblioteke të bukur. Nancy Martin, pronar i “Decades of Vintage”, shet libra të cilësisë në sete me ngjyra apo stile. Një krah me libra të kaltër apo të kuq kushton 68 dollarë; por mund të marrësh abazhurë të ylbertë për 80 dollarë.
“Teoria ime është që para medias sociale, ju e zbukuronit hapësirën tuaj të jetesës dhe pastaj shkonit të jetonit në të”, thotë z. Martin. “Tani, me fillimin e angazhimit piktorial, ka njerëz që duan të jenë ndikues apo të jenë popullorë, dhe mënyra për ta bërë këtë është përmbajtja e re. Kështu njerëzit kanë filluar të kenë stilin e tyre për pushime. Librat janë vërtet një mënyrë e lirë për zbukurim”.
Ngjyrat e tyre shiten vetëm gjatë sezoneve.
“Në këtë kohë të vitit njerëzit fillojnë të blejnë të gjelbrën, kurse në verë blejnë të verdhën dhe bruzin”, thotë zonja Martin. “Çfarë dukurie. Njerëzit blejnë të kafenjtën, tullën, terrakotën dhe të portokalltën”. Nga koha e pushimeve, njerëzit do të blejnë diçka të artë apo të bardhë, ose ndonjëherë koleksione të veçanta nga e kuqja dhe e gjelbra. E kaltra është gjithnjë e gjelbër.
Lexuesit në pikëpyetje
Lehtë mund të ndihesh disi në siklet kur bëhet fjalë për idenë e librave që janë vënë me qëllim të bërjes së fotografive (rrengu i vjetër i aranzhimit të tyre me ylber është goxha acarues; Kinsey Marable, një kurator bibliotekash private me klientë si Oprah Winfrey, thotë: “Unë vërtet e përbuz këtë. Mendoj se është qesharake. Është absurde”). Pastaj pyetja e qartë: vërtet njerëzit lexojnë ndonjë prej këtyre librave?
Zoti Blackwell mendon se ata e bëjnë këtë, por edhe nëse jo, ata prapë kanë vlerë. “Dikush mund ta shohë një libër që ka dashur gjithmonë ta lexojë në një raft hoteli, dhe pastaj është në kokën e tyre, ai titull, dhe më vonë do ta marrin”, thotë ai. E madje edhe nëse askush nuk e bën, klientët të paktën blejnë libra, disa prej të cilëve askush nuk ka dashur t’i lexojë.
Chuck Roberts, një shitës librash të përdorur, e quan këtë “shpëtim librash”. Ai gjithmonë ka shitur libra zbukurues në dyqanet e tij dhe madje filloi edhe një biznes “Books by the Foot”, si një mënyrë për ripërdorimin e librave që nuk do të shiteshin në dyqanet e tij: një libër mbi shëndetin apo dietën që ka dalë prej kohësh nga moda, apo një bestseller i Stephen Kingut, që ka qindra kopje në dyqan. Thuajse të gjithë këta libra do të merren nga tregtarë të tjerë librash, thotë zoti Roberts.
“Books by the Foot” shet libra sipas ngjyrës (një bestseller si “Rainbow Ombre” shkon për 69 dollarë) apo nga tema, përfshirë “Arkitekturën” dhe “Biblat e mirëlexuara”. Ndërmarrja bën edhe koleksione të stilizuara sipas temave me emra remnishientë të freskuesve të ajrit. “Cape Cod” është një bestseller, por të tillë janë edhe “Irish Stout”, “Whispering Willows” dhe “Modern Enchanted Forest”.
“Kohë më parë shkova në Ishujt Aran, dhe ata kishin gjithë ato veshje, dhe ndieja sikur mund ta dyfishonim këtë ndjenjë me libra”, thotë z.Roberts. “Pra, kjo është përzierja jonë në Ishujt Aran, që shitet mjaft mirë”.
Në “Vintry & Mercer”, një butik i ri në Londër, atmosfera librare e krijuar nga “Ultimate Library” mund të përshkruhet më së miri si “Funny Money”. “Ne vërtet ishim të fokusuar në vendin këtu, që është qyteti me historinë e vet financiare, por edhe me Londrën lindore, që ka njëfarë rrokopuje”, thotë z. Blackwell.
Në një sënduk përgjatë perimetrit të lartë të bibliotekës së hotelit janë libra si “Kudos” i Rachel Cusk, “The Last London” nga Iain Sinclair, “Empire of Secret” nga Calder Walton, si dhe një koleksion i Virginia Woolf. Kopertinat janë kryesisht hije mes të bardhës, të hirtës, të zezës dhe asaj kafe, ashtu që të përshtaten me tavanin e veshur me një hartë cilësore. Por aty shfaqen edhe disa kopertina të kaltra që i përshtaten të kaltrës së mureve/ Sophie Haigney, “The New York Times”.
Librat na bëjnë të ëndërrojmë, na ndihmojnë të zhvillojmë imagjinatën. Në fakt, kjo është shumë romantike, por të lexuarit ka dhe efekte reale për mendjen. Një libër bën të ndodhin gjëra në trurin tonë.
Na ndihmon të bëhemi më emotivë, por mund të ndodhë dhe që të mendojmë se kemi përjetuar ndjenja dhe eksperienca që në fakt vetëm i kemi lexuar. E besoni? Ky është një studim i “Open Education Database”, që ka hartuar dhe një klasifikim të gjërave që ndodhin në mendjen tonë kur lexojmë një libër.
Automatikisht ndezim vizualizime të momentit: Kur lexojmë një libër, edhe pse nuk e duam, truri ynë fotografon objektet dhe vendet e përshkruara. Kjo ndihmon për të krijuar një botë ekskluzivisht të realizuar në mendjen tonë. Sipas disa studimeve shkencore, është zbuluar se disa persona e njohim më shpejt një objekt nëse sapo kanë lexuar diku një përshkrim të tij.
Të dëgjosh fjalët vë në punë trurin: Shpesh është thënë, sidomos për të vegjlit, që leximi me zë të lartë ka një rëndësi të madhe. Jemi mësuar të dëgjojmë narracione të llojeve të ndryshme dhe truri ynë është mësuar t’i imagjinojë informacionet.Pra, mendoni se sa funksionale mund të jetë ta dëgjosh një libër, në versionin audio, ose ta dëgjosh nga dikush që e lexon. Provojeni me fëmijët, do të dalloni menjëherë suksesin.
T’i lexosh eksperiencat është ekuivalente me përjetimin: Keni provuar ndonjëherë që të jeni tërhequr nga historia e një libri, të jeni përfshirë tërësisht në eksperiencat e personazheve? Kjo ndodh në radhë të parë sepse libri ju pëlqen, por dhe se truri nuk e kupton se thjesht po lexoni një libër dhe kështu mendja juaj është njësoj sikur po i përjetoni realisht ato eksperienca. Mes jush dhe librit krijohet një sintoni e këndshme.
Disa lloje leximesh e simulojnë më mirë trurin: Zakonisht lexoni për kënaqësi, apo për punë? Sipas studiuesve të “Stanford University”, lloje të ndryshme leximi e simulojnë më mirë trurin. Leximi letrar simulon më shumë funksionet konjiktive, ndërsa ai për kënaqësi shpërndan më mirë gjakun në disa zona të trurit.
Të lexosh në gjuhë të huaj ndihmon trurin të rritet: Nuk keni njohuritë e duhura të anglishtes apo frëngjishtes? Mos u shqetësoni. Sforcohuni të lexoni librat në gjuhën origjinale. Kjo do ta ndihmojë trurin të rritet. Sipas studimeve të kryera mbi një grup studentësh, u zbulua se pas një leximi intensiv tremujor u dallua një përmirësim në hipokamp dhe në zonën cerebrale.
Po me e-book çfarë ndodh? Nëse jeni mësuar të shfletoni libra kalimi te e-book mund të duket një hap epik. Në fillim nuk do të ndiheni rehat, por ekspertët sigurojnë se trurit do t’i duhen vetëm shtatë ditë për t’u përshtatur me metodën e re.
Struktura e historisë na ndihmon të mendojmë më mirë: Çdo libër përbëhet nga tre pjesë, fillimi, zhvillimi dhe fundi. Kjo e ndihmon trurin të mendojë me sekuenca dhe të zhvillojë aftësinë e përqendrimit. Pikërisht për këtë, studiuesit sugjerojnë që fëmijët të futen sa më shpejt në botën e librave.
Leximi ndryshon strukturën e trurit: Lexues lind apo bëhesh? Kjo është një pyetje të cilës ende nuk i është dhënë një përgjigje. Disa studiues kanë bërë një test për të kuptuar se çfarë efekti ka leximi në trurin tonë dhe dalluan se në 6 muaj program leximi materia e bardhë e trurit, në zonën e leximit, ishte rritur në mënyrë të dukshme.
Të lexuarit na bën më emotivë: Të zhytesh në një histori, të shijosh aventurat e personazheve faqe pas faqeje na bën më emotivë edhe në jetën reale. Leximi me shumë endje na bën të provojmë emocione më të thella, si kur lexojmë një libër po ashtu dhe në jetë./botimeshqip /KultPlus.com
Muajin e kaluar, Therese mori përsipër të lexonte 100 tituj joletrarë me programin “Blinkist”. Ja se si ia doli
Theresa është menaxhere biznesi dhe jeton në Berlin, Gjermani. Muajin e kaluar ajo arriti të lexojë më shumë se 100 libra psikologjik e politik.E gjitha filloi me një bast kur një koleg i saj e sfidoi atë të lexonte “Historia e Suksesit” të Malcolm Gladëell për dy orë.
Pavarësisht vendosmërisë së saj, ajo nuk arriti ta përfundonte brenda afatit të caktuar.
Edhe pse e humbi bastin, ajo nuk hoqi dorë dhe u rikthye me një ide të re dhe origjinale.
“Unë dua të lexoj më shumë libra joletrarë. Më duket e dobishme kur lexoj përmbajtjet e tyre, më ndihmojnë të krijoj një ide se cilët janë librat që më duhet të lexoj patjetër!”
Ajo kerkoi disa website dhe programe të cilat të prezantojnë me copëza kapitujsh. Leximi dhe degjimi I tyre në audio, bëri të mundur që ajo të thyente këtë rekord personal.
“Unë kaloja shumë kohë në rrjete sociale dhe Netflix. Profesioni im është rraskapitës, dhe kur mbaroj punë truri im është pothuajse i paaftë për të bërë asgjë. Leximi i librave është si ushqim për trurin tim. Kam mundësi të mësoj gjëra të reja dhe jam e lumtur që bëj diçka produktive me kohën time. Çdo mëngjes zgjohem më e mençur se një ditë më parë”. /bota.al/ KultPlus.com
Shkrimtarja e ftuar në “Letërsia dhe qyteti”, përballë dy gazetareve Beti Njuma e Alda Bardhyli, Flutura Açka, ka thënë se është shumë e vështirë ta shënjosh atë si shkrimtare feministe, por njëkohësisht librat e sajë janë një tribut për femrën si qenie e barabartë, për gruan shqiptare si partnere.
“Unë e urrej slloganin “barazi gjinore”, me nuk jemi të barabartë në gjini, as kemi pse të jemi të barabartë. Një grua e kupton që është grua vetëm pranë një burri, kështu besoj duhet ta ndiejë edhe gjinia tjetër, madje në kohët e reja gruaja mund t’ia dalë të kryejë funksionin e saj të riprodhimit si qenie, edhe pa praninë e burrit. Ndaj mendoj se mbi këtë botë, zotërimi femëror është i pashmangshëm, ndoshta kjo është edhe arsyeja pse gjinia tjetër ka luftuar për ta bindë përjetë për të kundërtën”, kështu u shpreh shkrimtarja Flutura Açka e ftuar në “Letërsia dhe qyteti” përballë dy gazetareve Alda Bardhyli dhe Beti Njuma.
Duke folur mbi mënyrën sesi ka ndryshuar feminizmi, ajo tha se “Pak kam parë në letërsinë shqipe që burrat të merren me personazhin “Grua”, me brendësinë e saj”.
“Gruaja është shtjelluar shumë cekët nga shkrimtarët shqiptarë, dhe mendoj se kjo u vjen sepse ose nuk e njohin, ose nuk kanë respekt për të si partnere e barabartë. Mund të përmend vetëm dy vepra të shkruar nga burra që i kanë dhënë përmasën e duhur asaj, “Djella” e Martin Camajt dhe “E rëndë gjëma e mëkatit” e Mitrush Kutelit. Sigurisht kjo nuk e mohon kontributin e tjetërkujt, por unë përmenda ata që mua më kanë lënë shenjë”, tha Açka. Në letërsinë e saj Açka ka shumë personazhe burra, aq sa sipas saj, është akuzuar nga feministet jam akuzuar se u jap shumë kredite. “Mendoj se shkrimtaret femra e kanë për detyrë ta eksplorojnë botën gjinore së cilës i përkasin, gjithnjë kam menduar se kush më mirë se unë (si shkrimtare) mund ta bëjë? Gratë e mia janë të emancipuara, sepse janë të pakohshme dhe kam nevojë t’i kem të pranueshme edhe për gjeneratat që vijnë. Unë kështu e njoh gruan shqiptare, unë kështu sillem si grua shqiptare”, tha ajo.
E pyetur mbi debatin që “Letërsia dhe Qyteti” hapi një vit më parë mbi letërsinë e së shkuarës, ajo u përgjigj se : “Në fillim të viteve 90-të u shfaq një trend për ta quajtur të shkretëtirë letërsinë shqipe deri në atë kohë. Unë nuk i jam bashkuar kurrë atij kori dhe as nuk mendoj se letërsia nis prej nesh. Ne vitet qe jemi rritur, ka pasur edhe shkrimtarë të talentuar, sigurisht pjesa më e madhe e tyre nuk u shkëputën dot nga skema dhe mbetën shkrimtarë të realizmit socialist, të heroit dhe përkushtimit ndaj kauzës proletare. Por pas vitit 1990-të vështirë ndonjëri prej tyre kërkoi ndjesë, ose të bënte një hap prapa dhe të pranonte se në mënyrë të pavullnetshme (ose të vullnetshme, në shumë raste) i kanë shërbyer diktaturës. Ky lloj pastrimi nuk ndodhi, sepse nuk ndodhi asfare edhe në shoqërinë shqiptare, ne kemi një demokraci shumë të helmuar, pinjollët e diktaturës që vranë dhe prenë, janë në pushtet dhe qeverisin politikisht dhe ekonomikisht, dhe ky mendoj se është terreni më i mirë për t’u fshehur shkrimtarët dorëzanë të diktaturës, për të mos thënë që vetë shteti po i pastron. Tek ne askush nuk është dënuar për gjenocidin komunist, dhe letërsia e ka për detyrë ta shënjojë këtë akt antihistorik. Këto ditë këtu në Holandë u zbulua se një shkrimtar i madh, deri tani i nderuar me gjithçka këtu, kishte bashkëpunuar në rininë e tij të parë disa muaj me nazistët. Kreditet e tij, edhe pse i vdekur, ranë brenda ditës. Askund, në një vend të civilizuar, nuk mund të bësh kompromis me dhunën, diktaturën dhe fashizmin. Por disa prej shkrimtarëve të asaj kohe mundën të orientoheshin në kushtet e lirisë dhe mundën të përshtateshin në deltën e madhe letrare që solli tranzicioni dhe e kapën lexuesin e ri”.
Por si ishte hyrja e Açkës në letërsi?
“Hyrja ime ne letërsinë shqipe ka qenë në një kurbë dhe jo aq normale, shënimet e mia të para janë të një moshe shumë të re, më është dashur të jem qysh fëmijë njëfarë korrespondenteje me qëllimin e vetëm të mund të studioja dhe ta kisha më te lehtë të hyja nga dera në letërsi. Por nuk ndodhi, përfundova duke studiuar ekonomi, që ishte privimi i pare. Diku nga vera e vitit 1988 mu botua për here të parë një cikël i plotë poetik që u shoqërua me një prezantim timin, por tri ditë më pas e gjeta veten në një shkrim shkërrmoqës, ku isha cilësuar si një zë me “figuracion të tepruar”, “fluturake”, “me gjuhë larg të thjeshtës” dhe pa asnjë varg për partinë. A guxonte pas kësaj të më botonte mua më poezi? Kështu që edhe përpjekja për të hyrë nga dritarja në letërsi, dështoi. Por ishin grahmat e fundit të diktaturës dhe autoritetit. Liria dhe kapërcyelli politik i 1990-tës, ishte dorëzania ime në letërsi, ndryshe ose do të heshtja, ose do të përfundoja në burg. Unë jam ekskluzivisht shkrimtare e Lirisë, arsye pse në letërsinë time fryn shumë erë e tillë. Pas botimit të “Kukullat nuk kanë Atdhe”, një moderator shqiptar, me të cilin pata një intervistë të gjatë televizive, më pyeti: “Nuk mendoni se duke përshkruar një femër të tillë (të lirë) në romanet e tu, edhe gratë shqiptare do të duan t’i ngjajnë, pra të kërkojnë të njëjtën liri, që mund të mos jetë përherë e këshillueshme”. Kështu mendonte ai, se ka liri të këshillueshme dhe jo të këshillueshme. “Unë këtë qëllim kam”, i thashë. Por këto nuk kanë qenë privimet e vetme, edhe brenda piramidës letrare kam patur një lloj “persekutimi” nga të racës sonë letrare, mbase me vite të tëra, por kjo është pjesë e historisë së letërsisë shqipe, mbase e kujtimeve të mia. Liria është rrjedhë, dhe mund ta kapësh rrymën e saj, jo piramidë që të shtyp, thjesht i jam shmangur kësaj të dytës, që të mund të mbijetoja. Aleatët e mi të vetëm në këtë, janë vetëm talenti (nëse është), lexuesi dhe media. Vetëm atyre u falem”, shkruan Gazeta Shqip.
Prej kohësh Açka jeton mes dy kulturave asaj etnike dhe holandeze. Jetës mes dy kulturave ajo e ka quajtur një pasuri.
“Nuk do ta kisha shkruar “Kryqin e harresës” dhe as “Të ftuar në Rrethin e Dhjetë” pa këtë hapësirë në jetën time. Kjo hapësirë, rrugëtimet e shpeshta, e ka furnizuar punën time me portrete të rinj, me personazhe që në kushte të tjera nuk i takon dot, me kulturën e një vendi tjetër të domosdoshme për të gjykuar identitetin tënd etnik, me një aparat krahasues dhe me çelësin e një porte për gjykimin ndryshe të Lirisë. Personazhet e mi janë qytetarë evropianë që e kanë integruar atdheun e tyre shumë përpara se politika, shumë më përpara se ligjet dhe koha”, është shprehur Açka./ KultPlus.com
Ciceroni, Mark Tul Ciceron, ishte historian dhe filozof i Romës antike i lindur pranë Aripinit. Studioi në Romë për drejtësinë dhe retorikën, ndërsa shquhet si një nga oratorët më të shquar, shkruan KultPlus.
Njohuritë e tija në artin e oratorisë (gojëtarisë) dhe të filozofisë ai i plotësoi veçanërisht pas një udhëtimi që kishte bërë në Greqi. Fjalimet e tija janë çmuar si fjalë bindëse, si të forcës tërheqëse të fjalës. Nga këto fjalime të Ciceronit mund të kuptohen dhe të njihen më mirë rrethanat dhe jeta e tij. Ciceroni shkroi disa vepra si: “De oratore” (Mbi oratorinë), “De republika” (Mbi shtetin), “De amicitia” (Mbi miqësinë), “De setnecutute” (Mbi pleqërinë).
Gjuha që përdor Ciceroni në veprat e tija është e zgjedhur dhe e përpunuar me stilin e tij të qartë dhe të bukur, ai mendimet i ilustron me figura tërheqëse gjuhësore. KultPlus sot ju sjellë një thënie të zgjedhur lidhur me rëndësinë e madhe të leximit dhe praninë e librave në jetën e njeriut.
“Një dhomë pa libra është si një trup pa shpirt”, kishte thënë historiani dhe filozofi i njohur Ciceroni./ KultPlus.com
Librashitësit ambulantë të librit në dy sheshet e kryeqytetit, të mërkurën, janë siguruar që nuk do ta kalojnë dimrin në kushtet e rënda me të cilat janë përballur në 17 vjetët e pasluftës.
Ata i kanë marrë çelësat e kioskave të vendosura në sheshin “Zahir Pajaziti” e atë “Nënë Tereza”, me shpalljen e rezultateve të thirrjes për aplikim për marrjen e tyre në shfrytëzim, që ishte bërë publike në korrik të këtij viti.
Tetë kioskat prej tri metrash katrorë – të vendosura qysh në prill të këtij viti – me vendim të komisionit të Komunës së Prishtinës u janë ndarë librashitësve ambulantë. Në përgjithësi, thirrjes publike i ishin përgjigjur 18 aplikues, prej të cilëve 11 individualë dhe 7 shtëpi botuese. Sipas thirrjes publike, ata që synonin të zinin vend në “Këndet e librave” ishte dashur të dërgonin dëshmi se kanë shitur libra në sheshet e kryeqytetit së paku në tre vjetët e fundit. Ndërsa shtëpitë botuese kishin kritere të tjera, në mesin e të cilave edhe atë për kryerjen e obligimeve tatimore, arka fiskale dhe numri i titujve të botuar në tre vjetët e fundit.
Komisioni pesë anëtarësh, i udhëhequr nga Genc Bashota, drejtor i Drejtorisë për planifikim strategjik dhe zhvillim të qëndrueshëm në Komunën e Prishtinës, ka bërë vlerësimin dhe ua ka dhënë në shfrytëzim kioskat e librit nëntë librashitësve ambulantë. Dy prej tyre janë pajtuar ta ndajnë të njëjtën kioskë.
Çmimi i kioskave aktuale të “Këndit të librave” ishte përllogaritur të jetë 5 mijë e 700 euro./ KultPlus.com
