Kompania suedeze për muzikë, Spotify që nga sot mund të përdoret edhe në Kosovë.
Kjo kompani ka shtuar edhe Kosovën mes vendeve, ku mund të përdoret aplikacioni i njohur për muzikë, Spotify, transmeton KultPlus.
Në fakt, Spotify nga sot është lansuar në të gjitha vendet ballkanike si Kosovë, Shqipëri, Kroaci, Slloveni, Bosnjë-Hercegovinë, Maqedoni e Veriut dhe Serbi.
Pos këtyre vendeve, Spotify është lansuar edhe në Rusi, Kazakistan e Ukrainë.
Tani, të gjithë të interesuarit mund të abonohen në këtë platformë për të pasur qasje të lehtë në muzikë dhe emisione të ndryshme, përmes telefonit, kompjuterit apo tabletit.
“Spotify” u ofron klientëve të tyre miliona këngë falas, të përshtatshme për çdo situatë, aktivitet apo moment të jetës së tyre. / KultPlus.com
Helmut Newton ka qenë fotografi i preferuar i yjeve të Hollywood-it, duke vazhduar të mbes edhe sot e kësaj dite një ikonë, shkruan KultPlus.
Pas fotografive të sukseshme, aq provokative sa ai u quajt “mbreti i kink-ut” jeta e Helmut ishte përplot me drama, që nga ikja e tij prej Gjermanisë Naziste deri te vdekja e tij në Sunset Boulevard, raporton I-D.
“Helmut Newton The Bad and the Beautiful” quhet dokumentari me narracion nga regjisori Gero von Boehm, një mik i afërt i Helmut dhe natyrisht me fjalime nga subjektet e tij të preferuar, Grace Jones, Claudia Schiffer e Isabella Rossellini. / KultPlus.com
Kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës, Myftiu Naim Tërnava, ka përcjellë për së afërmi fillimin e punëve për ndërtimin e Xhamisë Qendrore në Prishtinë, që gurthemeli iu vendos në vitin 2012.
Ai uroi të gjithë besimtarët për fillimin e ndërtimit të kësaj xhamie, që sipas tij, është më se e nevojshme dhe e shumëpritur për gjithë besimtarët, njofton Klan Kosova.
“Myftiu u shpreh tejet i lumtur që sot pa, për së afërmi fillimin e punëve tashmë në këtë vend të shenjtë, teksa falënderojë të gjitha atë kanë kontribuar në mundësimin e ndërtimit të kësaj xhamie, duke filluar nga besimtarët, Kryesinë e Bashkësisë Islame, Dijanetin e Turqisë dhe Komunën e Prishtinës”, thuhet në njoftimin e BIK-ut. / KultPlus.com
Ata ikën natën me trenin e fundit pastaj grishën kujtime plot dashuri trastat e zeza nuk ua zunë të gjitha ëndrrat e fëmijnisë groposën në gji.
Treni preftoi vonë kah shtëpia e saj dhembja notonte rëndë mbi binarë Dardan G. klithi pikëllueshëm si Orfeu as vdekja nga ty, nuk më ndanë kurrë.
Ishin shumë Zoti ynë, shumë ishin udhëtonin si gjyshërit Urës së Qabesë nuk ishin si ata me xhurdi krahprera xhaketa kishin veshur dhe Blue Jeans.
N’qepalla të bukura u flinte pikëllimi trishtimi i akullt kish zënë vend aty s’kishin faj që iknin buzëqeshjevrarë shefat e shtetit ishin zhytur në tirani.
N’dritare nxorën kryet e hoqën mall me atdheun e bukur mbuluar me vesë tulatur lanë lulëkuqet kur ikën natën krizantema të ftohta gjetën në mëngjes.
Kur nata ters shtriu mbretërinë e saj Dardan G. klithi si aedët në Babiloni shkërdhatë je atdhe, na vrave së gjalli treni çante terrin, gjëmonte për në veri. / KultPlus.com
“Albanian Pop Rock Love Songs” është koncerti që ka mbledhur bashkë artistët e të gjitha moshave, në një ndërthurje brezash përmes asaj muzike që vazhdon të mbetet hit e t’i rezistojë cdo kohe, transmeton KultPlus.
Koncert në kohë korone, me një publik të limituar për të ruajtur distancimin social, por me dëshirën e madhe për të mbërritur në zemrat e çdokujt.
Sot në orën 20:00 “Albanian Pop Rock Love Songs” në Amfiteatrin e Tiranës ngjiten në skenë emrat më të mëdhenj të muzikës shqiptare e krah tyre artistet e rinj. / KultPlus.com
Prishtina është qyteti me më së shumti raste aktive me koronavirus në Kosovë. 1 mijë e 192 persona në kryeqytet po përballen me COVID-19. Që nga fillimi i pandemisë, në Prishtinë janë shënuar 1 mijë e 629 raste.
Drejtori i Shëndetësisë në Prishtinë, Bujar Gashi, ka shkruar në Facebook se përhapja e shpejtë e virusit dhe numri i rasteve të reja me koronavirus, është shqetësuese.
Gashi ka bërë të ditur se nga 20 marsi, në Prishtinë janë shënuar gjithsej 1629 raste pozitive me koronavirus, nga të cilat 1192 janë ende aktive, 416 persona janë shëruar, ndërkaq 21 kanë vdekur.
“Bazuar në të dhënat e marra nga IKShP dhe raportin e konsoliduar nga Shtabi Emergjent në Prishtinë del se momentalisht, që nga data 20 Mars deri sot kemi 1629 raste me #covid19 prej të cilave 1192 raste janë ende aktive. Kemi 416 raste të shëruara dhe zyrtarisht të konfirmuara 21 raste që kanë përfunduar me fatalitet”, ka shkruar Gashi.
Gashi ka apeluar te qytetarët që t’’i përfillin masat për mbrojtje nga koronavirusi.
“Mbajtja e maskës është një prej tri rregullave kryesore dhe masave mbrojëse për parandalimin e përhapjes së virusit dhe rëndimin e situatës edhe më shumë. Të gjithë e kemi obligim që të ruajmë veten dhe të tjerët rreth nesh e të jemi të ndërgjegjshëm. Vazhdoni t’i mbani maskat, dezinfektoni duart dhe mbani distancë”, ka shkruar Gashi. / KultPlus.com
Sipas biografëve të Mufit Libohovës, ka qenë pikërisht ai që ka propozuar emrin Lek gjatë kohës që ushtronte detyrën e ministrit të Financave.
Mufit Libohova ose Mufit Bej Libohova, lindi në vitin 1876 dhe vdiq në vitin 1927. Rrjedh nga oxhaku i vjetër i familjes Libohova që për shumë kohë gjatë Perandorisë Otomane kanë sunduar Janinën.
Ka qenë kryeministër i Shqipërisë në një periudhe të shkurtër gjatë viteve 1913 – 1914.
Ishte pjesë e shtetit shqiptar nga 1912 e gjer në vdekje, si ministër i Drejtësisë, ministër i Punëve të Brendëshme, ministër i Financave dhe ministër i Punëve të Jashme. Gjithashtu ishte themelues i Bankës së Shqipërisë.
Ka lënë një numër veprash me përmbajtje historike e juridike. /dita/ KultPlus.com
EBC Cosmetics është kompani lidere në industrinë e kozmetikës në vend, e njohur për origjinalitet dhe e vetmja kompani në Kosovë e autorizuar për shitjen në 8 pika dhe online të brendeve më të njohura ndërkombëtare.
Në Gusht të këtij viti, EBC hap dyqanin më të madh në rajon me lokacion në qendrën tregtare Albi Mall, Veterrnik.
Risi përveq brendeve të njohura si Dior,Tom Ford,Yves Saint Laurent,Giorgio Armani,Lancome,Shiseido … do të jenë për herë të parë brendet si La Mer dhe Valentino.
Njëkohësisht, EBC Cosmetics ka ndërmarrë të gjitha masat e nevojshme për të dezinfektuar objektet e pikave si dhe ka pajisur stafin me mjetet e nevojshme për mbrojtje të shëndetit sipas standardeve dhe udhëzimeve higjienike dhe të sanitarisë.
Ambasada amerikane ka dalë me një porosi për të rinjtë kosovarë gjatë kësaj kohës kur është rritur përhapja e virusit Covid 19.
Ambasada amerikane, iu ka drejtuar të rinjve me fjalët se e kupton rëndësinë që ka shoqëria për ta, por se takimet me ta t’i bëjnë në mënyrë të mençur, duke vendosur maskat, ruajtur distancën sociale dhe të kujtojnë se kjo bëhet për të mbrojtur të tjerët aq sa edhe veten.
“Covidi-19 është i vërtetë: Rini, ne e dimë se është e rëndësishme të kaloni kohë me shoqërinë tuaj. Por, bëjeni këtë në mënyrrë të mençur! Mbajini maskat, ruajeni distancën sociale dhe kujtojeni se këtë po e bëni për të mbrojtur shoqërinë tuaj aq sa edhe veten. Dhe mos harroni, i pastroni telefonat tuaj mobilë aq shpesh sa edhe i pastroni duart. Ndalonjeni shpërndarjen”, shkruan ambasada amerikane. / KultPlus.com
Të gjithë e dijmë për miqësinë e fort në mes të dy presidentëve, atij të Shteteve të Bashkuara dhe Presidentit Historik të Kosovës.
Kur Rugova ka qenë i shtrirë në spital, ishte Clinton ndër figurat e shquara që e vizitoi atë, ku më pas doli me një deklaratë përmes së cilës shprehi fjalët më të mira për Rugovën.
“Presidentin Rugova e kam konsideruar mik shumë të afërt. Ai ka qenë njeri shumë i madh. E kam pasur për zemër dhe e kam vizituar edhe kur ishte i shtrirë në spital. Ai ishte njeri shumë i mirë dhe patriot i madh. Jam i lumtur dhe krenar që e kam pasur mik”, ishin fjalët e Clinton-it. / KultPlus.com
Pasi i mbijetoi një përpjekje për vrasje në periudhën naziste, një rrëzimi të aeroplanit dhe kancerit të gjirit, një grua plot 99 vjeçe ka arritur të mposhtë edhe koronavirusin.
E sëmura nga Britania e Madhe, Joy Andrew, u “përqafua” me virusin në shtëpinë e të moshuarve dhe më pas u vendos në njësinë e kujdesit intensiv. Një ditë, mjekët njoftuan vajzën e Joy, Michele Andrew, 57-vjeçe, t’i jepte lamtumirën e fundit të ëmës.
Por krejt papritur shëndeti i të moshuarës, filloi të përmirësohet dhe shumë shpejt arriti që të mposhtë betejën me virusin. Joy, lindi në një lagje të varfër në veri të Londrës, në vitin 1920.
Ndërsa gjatë luftërave botërore shërbeu si ndihmuese në Forcën Ajrore Ndihmuese të Grave me gradën rreshtere, shkruan Daily Mail. / KultPlus.com
Më 15 korrik 1996, u nda nga jeta mjeshtri i koreografisë, baletmaestri i parë shqiptar, Panajot Kanaçi.
Në vitin 1945 ishte ndër të parët që krijoi grupet e valleve, duke realizuar miniatura baleti dhe valle popullore të krahinave të ndryshme të Shqipërisë. Ai realizoi baletin e parë kombëtar “Halili dhe Hajria”, me muzikë të Tish Daisë. Më pas realizoi baletin “Delina”, “Bijtë e Peshkatarit”, etj. Ai ishte lëvrues i palodhur i valles popullore, duke arritur nivele të larta përpunimi si “Vallëzimi i shqipeve”, “Valle labe”, “Valle myzeqare”…/ KultPlus.com
Nesër duke filluar nga ora 11:00, në zyret e ADMOVERE-s, do të mbahet promovimi i raportit ‘Sfidat e Komunitetit Rom, Ashkali dhe Egjiptian në Kosovë gjatë pandemisë Covid19’, njofton KultPlus.
Raporti synon t’i identifikojë dhe analizojë masat e ndërmarra nga institucionet qendrore dhe lokale të Qeverisë së Kosovës, me theks te komuniteti rom, ashkali dhe egjiptian, për parandalimin dhe menaxhimin e pandemisë Covid-19. Po ashtu, raporti ka për qëllim të shqyrtojë zbatimin dhe ndikimin e këtyre masave te këto komunitete.
”Ndërkaq disa nga pyetjet të cilave jemi munduar t’u japim përgjigje në këtë raport janë:
-Sa është numri total i të testuarve, i të vdekurve, i të shëruarve dhe i rasteve aktive me Covid-19 në nivel vendi deri më 1 qershor 2020?
-Sa është numri i të testuarve, i të vdekurve, i të shëruarve dhe i rasteve aktive me Covid-19 nga komuniteti rom, ashkali dhe egjiptian në Kosovë?
-Sa prej vendimeve të Qeverisë së Kosovës për menxhimin e pandemisë Covid-19 lidhen me komunitetet romë, ashkalinj dhe egjiptianë?
-Sipas të dhënave të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike, sa është përhapja e pandemisë te komunitetet romë, ashkalinj dhe egjiptianë?
-Si ka shkuar mbarëvajtja e procesit mësimor në Komunën e Ferizajt, Lipjanit dhe Fushë Kosovës?
-Sa është përqindja e vijueshmërisë së nxënësve të komuniteteve romë, ashkalinj dhe egjiptianë në këto tri komuna?
-Sa është numri i të regjistruarve si të papunë gjatë muajit prill (pas fillimit të zbatimit të Pakos Emergjente Fiskale)? Sa prej tyre janë pjesëtarë të komunitetit rom, ashkali dhe egjiptian?
-Sa ëhtë numri i arrestimeve, shoqërimeve në polici dhe gjobave gjatë periudhës së pandemisë Covid19? Sa prej tyre janë pjesëtarë të komunitetit rom, ashkali dhe egjiptian?’, thuhet në njoftimin e ADMOVERE-S.
ADMOVERE, si organizatë joqeveritare angazhohet për ndërtimin e një shoqërie demokratike, promovimin e tolerancës e bashkëjetesës dhe luftimin e paragjykimeve; dialogun mes komuniteteve të ndara për t’i tejkaluar mosmarrëveshjet, si dhe promovimin e praktikave të mira për drejtësi dhe pajtim. Fushat kryesore të organizatës janë të drejtat e njeriut, me theks të veçantë te drejtësia transicionale, edukimi dhe ndërtimi i paqes. / KultPlus.com
Në provincën Badakhshan të Afganistanit, është rritur numri i fëmijëve që po punojnë në fushat e mbjellura me bimë nga të cilat prodhohet droga. Kjo dukuri ka ardhur si pasojë e mbylljes së shkollave për shkak të pandemisë.
Një fëmijë 10-vjeçar afgan shihet duke punuar në këto fusha me babanë e vet. I pyetur nga gazetari se çfarë bën aty, djaloshi përgjigjet: “Unë mbledh opium.” Më pas, ai pyetet se sa paguhet në ditë për këtë punë dhe përgjigjet: “50 afganë” (rreth 57 centë).
Si ai janë duke punuar edhe shumë fëmijë të tjerë afganë. Një djalosh tjetër tha: “Unë jam në klasën e gjashtë, por shkollat këto ditë janë mbyllur dhe unë nuk kisha punë. Për këtë arsye, erdha këtu për të mbledhur opium në fushat e fqinjëve. Unë vij nga një familje e varfër. Ne nuk kemi tokë tonën.”
I pyetur se sa fiton gjatë ditës, djaloshi i paidentifikuar tha: “Unë i mbledh 20 gramë opium dhe i shes për 100 afganë (1.13 dollarë) dhe i shpenzoj për nevojat e përditshme të familjes”, shtoi ai, shkruan “Free Europe”, transmeton KultPlus.
Në këto fusha u panë duke punuar edhe disa vajza. “Edhe unë jam në klasën e gjashtë, por për shkak se shkollat janë mbyllur, unë vij këtu me babanë për të mbledhur opium. Ai m’i jep 20 ose 30 gramë në ditë dhe unë e shes”, tha një vajzë.
Të rriturit thonë se i kultivojnë këto bimë, sepse bimët e tjera nuk sjellin fitim. “Unë jam një njeri i varfër. Nuk kam tjetër mundësi. I sjell këto gra dhe vajza për të më ndihmuar për të mbledhur opium”, tha Saleh Mohammad.
I pyetur se a frikësohet që fëmijët mund të bëhen të varur nga opiumi, ai tha: “Jo, ata nuk e përdorin atë, vetëm e shesin dhe i marrin të hollat.” / KultPlus.com
Përvoja e një grupi të vogël në emigracion, të cilët me forcat e tyre kanë arritur të hapin një Qendër të Artit e të Kulturës Kombëtare në Itali, transmeton KultPlus.
Një shkollë të gjuhës shqipe ku mësojnë më se 70 nxënës.
Ndërkohë edhe kurse të ndryshme si ai i aktrimit, violinës, valleve, instrumenteve popullore, vizatimit, gjuhës LIS, tashmë Italia është bërë edhe më e pasur me shqptarë dhe vlera kulturore shqiptare, një realitet i bukur shqiptar, në mes të Evropës. / KultPlus.com
Sot përkujtohet 105-vjetori i ndarjes nga jeta të atdhetarit e luftëtarit Çerçiz Topulli
Atdhetar e veprimtar i shquar i Rilindjes Kombëtare, udhëheqës i luftës së armatosur të çetave për çlirimin kombëtar të vendit, Hero i Popullit. Çerçiz Topulli lindi në Gjirokastër në vitin 1880, ku rol të madh në formimin e tij luajti vëllai i tij më i madh Bajo Topulli.
Mori pjesë në veprimtarinë e Komitetit “Për lirinë e Shqipërisë” në Gjirokastër.
Në thirrjen “Nga malet e Shqipërisë” drejtuar bashkatdhetarëve të tij, botuar në janar 1907 në gazetën “Shpresa e Shqipërisë”, Çerçiz Topulli kërkonte që Shqipëria të shkëputej nga Perandoria Osmane dhe të bëhej e pavarur.
Në prill 1907 komandoi çetën e armatosur që vepronte në Shqipërinë e jugut, e sidomos në krahinat e Gjirokastrës dhe të Korçës.
Me vendim të Komitetit të Gjirokastrës, anëtarë të çetës së tij vranë në fillim të marsit 1908 në Gjirokastër komandantin turk të xhandarmërisë.
Çerçiz Topulli drejtoi Luftën e Mashkullorës më 18 mars 1908, si dhe punoi për formimin e klubeve shqiptare dhe për çeljen e shkollave shqipe në viset e ndryshme të vendit.
Pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912 u vu në shërbim të qeverisë së Ismail Qemalit, si dhe luftoi për mbrojtjen e tërësisë territoriale të atdheut në disa kryengritje të armatosura.
U vra më 15 korrik 1915 në Fushën e Shtoit, në Shkodër, nga forcat e pushtuesve malazeze. / KultPlus.com
Një njoftim shabllon për vdekjen nënës, i vendosur diku në Prishtinë, po terrorizon qytetarët.
‘Njoftimi’ që në thelb ka për qëllim vetëdijësimin e qytetarëve për bartjen e maskës mbrojtëse, është pritur tejet keq nga qytetarët.
“Fotografia e tyre do të jetë këtu sepse nuk keni veshur maskën tuaj për të shpëtuar vetën dhe të tjerët”, shkruan në mbishkrimin e këtij njoftimi.
Nuk dihet se kush fshihet prapa vendosjes së këtyre njoftimeve, përmbajtja e të cilëve po kritikohet në masë të madhe nga qytetarët nëpër rrjetet sociale.
Madje shumë nga qytetarët kanë ftuar autoritet ta hetojnë këtë rast. / KultPlus.com
Instalacioni “Vakti” i artistit Vladimir Myrtezai u vlerësua dje me çmimin special “Onufri Remade” në Tiranë.
Ekspozita “Onufri Remade” u çel për vitin 2020 në Galerinë Kombëtare të Arteve në Kosovë nga kuratorët Ardian Isufi dhe Elton Koritari.
Mes 25 artistëve pjesëmarrës, veprat e të cilëve u ekspozuan në Kosovë edhe në Korçë, çmimin special të “Onufri remade” e dorëzuan për artistin Vladimir Myrtezai në Tiranë.
“Është një kënaqësi e veçantë, që së bashku me Elton Koritarin pas një kalvari të gjatë dhe bashkëpunimi me artistët ia dolëm që të realizojmë këtë aktivitet të rëndësishëm, një sfidë e vazhdimësisë së çmimit së artit bashkëkohor, që për ne ka edhe një mbiemër “Onufri remade”, për ta risjellë si aktivitet artistik dhe si një debat mbi artin bashkëkohor”, – theksoi kuratori Ardian Isufi.
Isufi tha se “menduam që ky çmim të ishte i veçantë për kontekstin shqiptar”.
“Ideja e një kokoreje saldatori ka një simbolik të veçantë, jo vetëm me atë çfarë po kalojmë për shkak të COVID 19. Por, kjo kokore saldatori të jep edhe idenë e një artisti industrial”, – tha Ardian Isufi.
Sipas tij, vakti është një darkë, ku artisti fton edhe publikun, ku në vend të supës i serviret një bimë me rrënjët e saj.
“Kjo është një metaforë shumë e bukur për marrëdhënien që ne duhet të kemi me habitatin u jetojmë”, – thotë Isufi.
Vladimir Myrtezai ka hapur shumë ekspozita personale dhe në grup në Galerinë Kombëtare të Arteve, në Galerinë FAB në Tiranë dhe në shumë qytete të botës si në Berlin, Këln, Athinë dhe në SHBA. Ai ka marrë pjesë në shumë edicione të Ekspozitës Ndërkombëtare të Arteve “Onufri”. /atsh/ KultPlus.com
Në pikë të zhegut,sekretari i krahinës ia behi në kale para kullës së Uc Lleshit e vikati prej së poshtmi:
-Zoti toger!O zoti toger!
Uc Lleshi doli në krye të shkallës tue përgjegjë:
-Ç‘asht zani?
Mandej,si njohu njeriun,mori me u ulë tue i bzajtë mikut:
-Hajde,byrum.
– Jo, jo, s’po rri-ia priti tjetri maje kalit — por kemi marrë një urdhën prej Shkodret e erdha me ta kallzue.Ka ike mbrâmë një gazetar prej andej, një asi shkollarësh që shkruejnë kundra qeverisë e duket se âsht nisë me kapërcye kufinin këndej kah ana jonë. Qeveria e kërkon këtë njeri. Duhet, pra, të vésh rojë gjithkah për mos me lânë me kalue kurrsesi. Uc Lleshi u mêndue pak, e mandej bâni:
– More, a e dini mirë që s’ka dalë përtej deri tash?
– E si ka pasë me e kapë kufinin në një natë? Ai mbrâmë, thashë, ka dalë prej Shkodret e ditën, pa e pasë kryet çelikut, s’ka guxue sak me udhëtue!
– Atëherë veç ne fluturoftë për hava se në ectë për tokë, i gjallë kufinin këtej pari ai s’po ta kapërcen. Po ti ndalu e pije një kafe
– S’mundem, zoti toger: me pret krahinani. Do të dalim edhe na me e ndjeke të ikunin. Lamtumirë.
– Udhambarë; e m’i thuej krahinarit që mos te bari hiç kasavet për sa i përket punës seme këtu. Dhe me dorë diftoi rrethin e kufinit te afërm.
***
Sa u nis sekretari i krahinarisë, Uci i tha Mirashit, të nipit:
– Shko shpejt e m’i mblidh gjendarmët e m’i ço këtu sa ma parë. Tue kalue kah prozhmi, lëshoi zâ Dodës edhe Nikollës e thueji të lanë punën e të ngasin të vetë. Hajt, shpejto. Djaloshi fluturoi e Uci i lypi së shoqes uniformën, që vishte vetëm kur u thirrte në ndonjë shërbim si ky; për ndryshe hante atë gjysmë rroge në shtëpi si oficer rezervë e kqyrte punët e veta. U vesh, mbathi opangat, ngjeshi armët, zdrypi poshtë në oborr me prite njerëzit. Burrë i shkurtë, me shpatulla të gjana e të fuqishme,kâmbët pak si të lakueme,Uc Lleshi, me gjithë që flokët s’i kishte fort të thinjun, diftonte së paku pesdhetë vjet të plotë. Por vizat energjike të fytyrës së djegun prej diellit e sytë si xhixha diftonin edhe se, për shpejti e guxim, nuk ia linte dalë një të riut. Njeri me influence në atë pjesë të Malësisë ku banonte, kishte pasë prej qeverise grada e shpërblime për me përfshi forcën e madhe të tij, që përndryshe mund të ishte e dâmshme, në makinën e Shtetit. E nuk kishte qênë masë administrative e gabueme, kjo, për atë kohë, pse qyshse Uci veshi uniformën, s’guxonte komitë ma me u endë në ato ana edhe urdhënat e qeverisë u zbatonin ma se miri. S’kish nën komandë gjendarme të rregullt, por njerëz besnike që mblidhte në rasë te nevojës. Këta ishin gjendarmët e tij. Gjind që shkonin e u vritnin mbas tij, pa kurrfarë shpërblimi, veç për hatër që i kishin e për nderna të vogla që atij i takonte me u bâmë në shehër e në mal. Edhe ate ditë, porsa u vojt lajmi, ia mbërrinë fluturim në oborr të kullës, të armatosun ma së forti. Uci u diftoi çashtjen gjithsesi e mbaroi tue thânë:
– E kemi do punë, burra. Ka me na takue ndoshta me ndejë dy-tri net pa fjetë. Duhet me hapë mirë sy e veshë e mos me lânë as mizën me fluturue.
Kurrkush ma mirë se ai nuk i njihte shtigjet e ndryshme që qesin në kufi, pse kishte pasë shpesh here nevojë për to në rasa të kritikshme të mâparshme. Nga dy e dy i drejtoi njerëzit ndër vende ku i lypte nevoja dhe, si u nisën të gjithë, u tha të bijve, Dodës e Nikollës:
– Ngjeshni armët dhe ejani me mue. Ti, Marash, ri në shtëpi.
Dhe u ul me dy djemt teposhtë. Ecën pa folë. Doda e Nikolla, i pari shkurtalak si i ati dhe i dyti me një trup vigâni, nuk guxonin me çelë gojë pa qênë të pyetun. Uci e kishte zakon, udhës, të mêndonte shumë e të fliste pak. Të bijtë e dinin që çdo méndim i tet ishte për nder e lumni të konakut.
“Feja kishte me qênë me e hetue e me e zânë këtë dreq shkollarit. Kishem me e sjellë unë vete në Shkodër, me e dorezue atje edhe me thânë açik në hyqymet që i ka ardhë koha me më bâ kapidan. Në më daltë me e krye këtë shërbim si duhet, kam të drejtë me e çelë gojën…”
Këto mêndime e bane Uc Lleshin në qef. Punët i shkonin gjithmonë mbarë, prandej kur i ngulej mêndja në nje send ishte gati i sigurtë se, me pak sabër e marifet, do t’i dilke në krye. Ishte njeri me orë. Vetëm një gjâ nuk i eci deri në ato ditë e kjo, për tê, ishte plagë e pambyllun që ia brênt zêmrën ditë e natë. Vjetin para, shtëpia e Gjokë Vatës kishte vra të vllanë, të anë e Mirashit, e me gjithë të orvatunit e të ,përpjekunit e tij e të mashkujve të shpisë ende s’kish qênë i zoti me ia marrë gjakun. Por s’ishte çuditë: shtëpia Gjoke Vatës, e rivalit të përhershëm të Ucit në atë krahinë,ishte e fortë, edhe ajo me rreth të madh, e gjint e saj nuk mund të vriteshin udobisht.
Kishin ecë ma se një orë nëpër teposhte të malit, kur Uc Lleshi u ndal dhe u tha të bijve:
– Ju të dyve po u ve rojë këtu, te Shtegu i Barijve. Jam i sigurtë se malësorët që e përciellin atë shkodranin, kanë me e keshillue me dalë nëpër këtë grykë. Asht si mënjane e mendojnë se e gjéjnë të lirshme. Ju, po patët se si, kapnie, në ardhtë ketu pari; përndryshej gjallë, mos e lêni me kalue…
E Uci u kthye, vetëm. lu ngjit prap malit, në një shej vêndi ndërroi rrugë e vojt me bâ kontroll një nga një rojet e vëmë nëpër shtigje, gjate kufinit.Kur mbërrini, lodhë e këputë, në oborr të kullës së vet, po errej.
*** Tue u ngjite nalt vêndoi me ngranë shpejt e shpejt, me pushue sa grima, me marrë Mirashin me vete e me dalë në roje gjithë natën. Mund e hetonin kund të arratisunin dhe, tue e ndjekë mjerisht, mund ta futnin si në kurthë në ndonjë shteg të zanun prej njerëzve të tij. E aty me e kape me dorë.
Në çardak, rrahi qerpikët, i çuditun. Kishte pa dritë në odën e miqve e dy pushkë varë në krraba. Në atë çast doli grueja prej odës së zjarrit e lajmueme nga zhurma e hapave për ardhje të tij.
– Kush âsht në odë te miqve? — e pyeti ai.
-Gjokë Vata…
– Kush? — përsëriti pyetjen me zâ të plasun.
– Gjokë Vata me një shkodran.
Uci u pré. Përqethje të ftofta ia mbuluen shtatin. Gjaksi i vllaut në shtëpi të tij? A ishte ândërr a zhgjândërr? Përmblodh krejt forcat e vullnetit dhe u shkund. Vari pushkën e vet bri tjerave dhe u mundue me u kthiellë në fytyrë. Hyni. Miqt po rrinin me Mirashin.
– Mbrâmja e mirë,burra, e mirë se u ka pru Zoti.
Ata u çuen ne kâmbë. Uci u mor grykë ma parë me Gjokë Vatën, që ish moshatar i tij, por ma i gjallë e me mustaqe që i shkonin dredha-dredha deri në veshë, e mandej me shkodranin. Ky dukej shumë i ri, ishte pak si i thinjun dhe i zbehtë në fytyrë, veshë allafranga. Ndêjen. Uci qiti kutinë e duhanit e u bâni cigare. Pyeti gjint e vet:
– A keni pru kafe?
– Kemi pi, kemi pi — tha Gjokë Vata.
– Bini edhe ka një tjetër — porositi Uci.
Për do kohë ngelën në heshtje. Ucit i pikonte gjak plaga që kish të pambyllme në zemër. Gjaksin, qe kërkoi kot një vjete rresht nëpër vetmitë e bjeshkëve për t’i ra pushkë lules së ballit, qe, e kishte përpara. E zakoni e detyronte me e prite e me bisedue me tê si me ma të shtrêjtin dashamirë, mbasi i kishte ra mik te shpia! Por idhnimin e përmbrendshëm mbas pak kohe e kapërceu kureshtja. Po pse, vallë, Gjoka bâni atë hap mjaft të vështirë edhe për të? Tue shikue shkodranin, Ucit diçka i shkoi nëpër mend si vetima, por s’desht me e përtypë gjatë atë mendim që e pezmatonte për së tepërmi. Ndau me iu shtrue se keqes që i kish takue, pa stërhollime të kota mêndjeje. Mbasi, qysh në te hyme, menjiherë kish vu re se miqt mbânin gjithnji të ngjeshun rrypat e fishekëve dhe armët e brezit, si u pi kafja e dytë, u soll prej tyne e tha:
– Lironiu, burra.
Gjokë Vata hoq alltinë me dorsë argjendi edhe rrypin ia dha Mirashit. Ashtu bâni edhe shkodrani.
– Mirash, bierna rakinë.
Në raki, të dy mallësoret rivala, biseduen mbi gjithfarë punësh tue u ndêjë larg, me hollesinë e zakonshme të tyne, çâshtjeve që mund ia prishnin qejfln, njânit ase tjetrit. Atij që i shifte të ndêjun kundroll shoiqishoqit, tue pi duhan e tue shpraze gota rakie, kurrë nuk mund t’ i shkonte mêndja që të nesërmen, me pasë për t’u ndeshe kund, ata dy burra do t’i mëshonin pushkë hekuri pa mëshirë njâni-tjetrit. Shkodrani dukej ne kasavet; s’çelte gojë veçse me iu përgjegje urimeve që i bânin në pije. Uci e Gjoka kuvênduen mjaft, pa u shikue gati kurrë ndëër sy. Kah e vona, mbasi kishin rrokullue një numër bukur të madh gotassh, Gjokë Vata çoi të veten dhe iu solll shkodranit:
– Për të mirë, zotni, po ta fali edhe unë një gotë. Hiç s’ke pse rri në méndim tash qe gjinde ndorë Uc Llleshit
– Priç të mirë, Gjokë Vata, – ia priti ai tue u zgjue prej gjumit.- Po më kânda me ndigjue kuvêndin tuej, se sa për méndime më kanë lodhë vetëm deri sa mujta me mbrri te dera jote e në këtë shtëpi.
Uc Lleshi kuptoi e uli kryet. S’kishte ma pikë dyshimi: shkodrani qe i kish pru Gjokë Vata në derë s’ishte tjetër veç vetë gazetari i arratisun, njeriu për të cilin ai kishte dyndë të tânë gjinden e vet e zânë ane e kând shtigjet e kufinit. Méndime gjithhfarësh ia dogjen trutë si flaka e rrufesë.“I mêndshëm ky Gjoka, he shitofta Zâna! Mirë mjaft ka mujtë me e gjete mënyrën si me e shpëtue mikun shkodran edhe ndryshe. Por âsht i hollë! e ka mêndue se vêhej në rrezik me e ndjekë unë, jo ma vetëm si gjakës që e kam, por edhe si fajtor përpara qeverisë. E kishëm fikë me gjâ e me shtëpi! Por i ka dalë punës para…”.
Shqipnia ka zakone te çuditshme. Shtëpia e Uc Lleshit s’kishte njoftë kurrë kori. Kushdo që e kish mësy, kish qenë i sigurtë se gëzon proje deri në fikjen e në rrënimin e plotëë të saj. Nderi i shtëpisë e zakonet e véndit rrinin për Ucin përmbi çdo interesë, përmbi çdo urdhën qeverie e përmbi çdo ndiesi e arsye tjetër. Prandaj fshâni e tha me vete:
“E pat, kjo!” edhe tue u sjellë prej Gjokë Vatës, përgjegji:
– Çka kjoftë, lum Gjoka, e hajrit kjoftë… për këtë mik që as emnin s’po ia dij…
– Shefqet Kadia, – Ia priti vetë shkodrani, tue iu këputë fjalën përgjysëm.
– Kjofsh shëndosh!… Ndij, si qeshe tue thânë, çka kjoftë e hajrit, kjoftë për këtë zotni. Sa për mue, nuk do të kursehem me ia la borxhin që na kanë lânë të pamrët për mikun. Mandej, fundi le të dale ku të dalë!
Mbas këtyne fjalëve u shtrue sofra. Para se me kapë bukën mnë dorë, Gjokë Vata, mbasi kishte mbërri me e pruu bisedën atje ku i duhej, tha:
– Zoti të rritët oxhakun, Uc Lleshi.
Dhe, tue e shikue për të parën herë drejt ndër sy, vijoi:
– Ky zotnia kurrë ma ngusht se sot nuk na âsht gjete në jete të vet. Qeveria e kërkon e me bâ me e zânë… vaj hallti i tij! Ma ka mësy shtëpine e me ka ra nënë besë. Unë ta kam pru me ma marrë me ndore e me ma qite shëndosh andej kufiinit, pse e di mirë që, pa ndihmën tânde, kufinin, në këtë anën tonë, s’ka burrë qe e kalon. Uci, me sa fliste Gjoka, e kish véndue punën e vet. Përgjegji, tue e përpjekë edhe ai shikimin me atë të rivalit:
– Unë, për këtë zotninë, do të bâj çka të më vijë për dore. Por një here po hamë e mandej do te méndojmë. Hangrën. Vonë e vonë mbas darke, i zoti i shtëpisë u ngrit tue thanë:
– Burra, erdh koha me e bâ një punë.
U çuen të gjithe, ngjeshën armët, u perfalën me gra e dolën. Gjoke Vata ia bâni te dera e oborrit:
– Të ardhëshim për të mirë, Uc Lleshi. Unë po çaj kah shtëpia. S’âsht nevoja të vij me juve. Zoti të rritë jetën për çka po i ban këtij zotnisë.
Uci ia ktheu:
– Kjosh me jetë dhe e mira të gjetet, por ti vetëm nuk po shkon. Mirash, përcille.
U përqafosen të gjithë. Gjokë Vata humbi në terr, i përciellun prej të birit të atij që kishte vra një vjet para.Nata ishte e freskët, plot me hyj e pa hânë. Agimi s’do te ishte larg. Shkodrani shkoi nëpër errësi, i udhëhequn prej Ucit që ndërronte hapat nëpër udhë tâne gurë me siguri të çuditëshme. Mbas një ore qe po i binin teposhtes sësë malit, u ndaluen ke një shteg i ngushtë. Hynë në një grykë prej kah shifej vetëm një rriske qiell e qëndisun me ar të hyjve. Diku, në një vend, Uci lëshoi një thirrje:
– Dodë! Nikolllë!
Prej territ, nga fundi i grykës, erdh përgjegja:
-Ç’asht zani?
– Unë jam: Uci; po ju, me kë jeni?
– Vetem jemi.
Dy djemt, si u afruen, hapën sytë tue pâ shkodranin, por nuk bânë zâ.Ulën kryet dhe u vunë mbas tet. Kur dolën nga gryka, që ishte mjaft e gjatë, qielli poo qartësohej prej lindjes .Përpara tyne rridhte nje prrue, me vargje te gjata shelqesh nëpër brigje. Ndriçimet e para të agimit nisën me u dridhë mbi ujë që gurgullonte. Uci tha:
– Tashti je i shpëtuem, lum zotnia. Përtej prronit âsht toka e huej. Kam mêndue se prej kësaj gryke do të dilnin kapidanë e shumë drue që këtu mbrêndë do të lâ ndoshta edhe togerllëkun. Por, ani, s’ka gajlle: pa besë e pa miq s’ka ç’ka na duhet as jeta në këto malet tona. Udhambarë!
– Paç të mbarë e Zoti të ruejte, Uc Lleshi, – bâni gazetari. – Këtë nder s’kam për ta harrue se t’ë jemë.
U përqafosen të gjithë, një nga një , me tê. Ai zdeshi këpucë e çorape e kapërceu prronin. /KultPlus.com
Nëse krahasojmë fëmijërinë e dikurshme me atë të ditëve të sotme, do të shohim se sa shumë gjëra kanë ndryshuar.
Nuk po i referohemi ndryshimit në pamje apo aspekteve specifike të jetës sonë, por kryesisht për mjedisin dhe botën ku jetojmë.
Nëse u hedhim një shikim vendeve ku kemi vizituar, do të shohim se kanë ndryshuar plotësisht që kur ne ishim fëmijë.
Dhe nëse në 10, 20, ose 30 vjet bota mund ta ndryshojë kaq shumë, thjesht imagjinoni se sa gjëra mund të ndryshojnë gjatë 100 viteve të tjera?
Kjo është arsyeja pse “Bright Side” ka mbledhur këto fotografi të qyteteve dhe vendndodhjeve ikonike për ju, për të parë se sa ato kanë ndryshuar. /KultPlus.com
Mahir Domi dijetar me mendje të kthjellët një nga shembujt tipikë të intelektualit shqiptar.
Prof. Mahir Domi gjithnjë do të kujtohet si dijetar me horizont të gjerë e njeri me zemër të pastër, me mendje të kthjellët e pa paragjykime, me fjalë të ngrohtë dashamire dhe me kurajë intelektuale dhe me integritet moral. Ky dijetar është një nga shembujt tipikë të intelektualit shqiptar që, edhe kur arrin t’i përkasë krejt kombit, e mban qendrën shpirtërore të rëndesës te mjedisi shoqëror e njerëzor i vendlindjes. Mahir Domi mbeti gjithë jetën një bir i Elbasanit, ashtu si edhe një varg intelektualësh të tjerë të mirënjohur që i ka dhënë kombit shqiptar ky qytet i përmendur për dije, arsim e atdhesi – për ta thënë me një fjalë të A. Xhuvanit. Në shoqëri me bashkëvendësit e brezit të vet sikur tjetërsohej, bëhej gazmor e i qeshur, sikur nuk ishte më ai profesori serioz që kurdo e kudo do të bluante në mendje ndonjë problem shkencor që e mundonte. M. Domi erdhi në jetë më 12 mars 1915, në prag të Ditës së Verës, si shtetas i shtetit të porsalindur shqiptar, por që nuk qe ngritur dot ende më këmbë. Në korrik të atij viti, po në Elbasan, do të vinte në jetë edhe Dhimitër Shuteriqi, shkrimtari dhe studiuesi i njohur i letërsisë, edhe ai anëtar themelues i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Jeta e brezit të tyre është e ndërthurur me ëndrrat, me shpresat entuziaste e me zhgënjimet e hidhura, që ndërkëmbeheshin sipas rrethanave të brendshme e të jashtme. Por ai brez e shtrëngoi fort flamurin e idealeve të Rilindjes Kombëtare dhe Shqipërisë së mitur i dha mendjen e kthjellët dhe energjitë rinore për të përballuar furtunat e kohës. M. Domi mori një formim të shëndoshë në Liceun Kombëtar Francez të Korçës dhe gjatë studimeve të larta në Grënoblë të Francës (1937-1941) për filologji klasike dhe franceze u bë pjesëmarrës aktiv i rretheve të studentëve me ideale demokratike, që kundërshtuan pushtimin italian dhe morën pjesë në demonstrime e veprimtari antifashiste si në Francë, ashtu dhe në Shqipëri. Për këto Mahir Domi dhe një varg intelektualësh të tjerë, provuan dhe internimin në kampin e përqendrimit të Porto Romanos (pranë Durrësit).
Në vitet e para pas luftës (1945-1947) M. Domi ishte drejtor i Normales së mirënjohur në Elbasan.
Më pas kaloi në Ministrinë e Arsimit, në drejtorinë e teksteve e të programeve mësimore (1947-1950). Atje kreu një punë cilësore dhe themelvënëse së bashku edhe me shkrimtarin Sterjo Spasse. Të dy ishin të lidhur me një miqësi kolegjiale të çiltër, të qëndrueshme e prekëse. Brezi im, që u ul në bankat e shkollës së mesme më 1951, dhe të tjerët më pas vijimisht, deri nga fundi i viteve ’60, morën njohuri të gjera për letërsinë europiane nga tekstet e përpiluara nga M. Domi e S. Spasse, duke nisur me letërsinë klasike greko-latine, e në vijim me Rilindjen, Klasicizmin, Iluminizmin, Romantizmin e Realizmin. Këto tekste të hartuara me qartësi e me metodikë të admirueshme jepnin një pamje mjaft të qartë të historisë së drejtimeve e rrymave letrare, të parimeve krijuese e të përfaqësuesve më të shquar të tyre. Ato kanë qenë njëkohësisht edhe antologji me pjesë të zgjedhura nga autorët përkatës. Nëpërmjet tyre disa breza nxënësish të shkollave tona të mesme në vitet ‘50-’60 dhe në Kosovë e Maqedoni në vitet ’70-’80, kur u ribotuan dhe u përdorën ato tekste atje, njohën dhe admiruan një letërsi të madhe, formuan kulturën e tyre të përgjithshme letrare. Për sa i takon letërsisë shqipe, mund të them se prof. M. Domi nuk kishte lënë autor pa lexuar dhe ishte në gjendje të gjykonte për karakteristikat kryesore të veprimtarisë letrare të tyre.Me këto cilësi ai u bë njëri ndër hartuesit dhe njëkohësisht redaktorët kryesorë të veprës “Historia e letërsisë shqipe” (vëll. I e II), që u botua nga Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë i Universitetit të Tiranës në vitet 1959-1960, si përpjekje e parë për të hartuar një histori të letërsisë e të mendimit letrar shqiptar. Në këtë vepër M. Domi shkroi pjesën e letërsisë së vjetër shqipe dhe redaktoi pjesën më të madhe të letërsisë së Rilindjes Kombëtare, autorët e së cilës i njihte me hollësi. Letërsinë M. Domi e vështronte si element të rëndësishëm të historisë së mendimit e të kulturës së një populli dhe në këtë drejtim ai ishte gjurmues i zellshëm. E përmenda që në fillim këtë anë të veprimtarisë së prof. M. Domit në fushën e letërsisë shqipe dhe në hartimin e teksteve shkollore të letërsisë së huaj, sepse ai tani njihet kryesisht si gjuhëtar dhe vlerat e punës së tij në fushën e letërsisë në vitet ’50-’60 mbeten pak si në hije ndaj vlerave të veprimtarisë së gjerë në fushën e gjuhësisë.Duhet theksuar ndërkaq se prirja e tij ndaj letërsisë ka lidhje të ngushtë edhe me dy drejtime të veprimtarisë në gjuhësi: së pari, me çështjet e normës letrare (veçanërisht në fushën e drejtshkrimit) dhe, së dyti, me sintaksën: në të dyja këto drejtime studimesh ai u mbështet shumë si në letërsinë e mëparshme, ashtu edhe në letërsisë e re të pasluftës. Ai e shihte letërsinë si farkën e përpunimit e të kristalizimit të normës letrare në tërësinë e saj. Si një nga lexuesit më të zellshëm e më të vëmendshëm të letërsisë shqipe, ai ishte njëkohësisht një nga vrojtuesit e mprehtë të risive, po edhe të mangësive gjuhësore të saj. Kur kaloi nga Ministria e Arsimit në Institutin e Shkencave më 1950, M. Domi pati dy detyra kryesore, të lidhura njëra me tjetrën: fjalorin e gjuhës shqipe dhe drejtshkrimin. Kur u nda nga jeta K. Cipoja (kryetar i komisionit hartues) në janar 1952, fjalori kishte përfunduar, por nuk kishte arritur njësinë dhe njëtrajtësinë e brendshme; veç kësaj ishte vërejtur se mungonin mjaft fjalë të nevojshme dhe, nga ana tjetër, ishin përfshirë jo pak fjalë, të cilat nga kuptimet e përhapja do t’i takonin një fjalori më të madh. M. Domit i ra barra kryesore për rishikimin dhe redaktimin tërësor të veprës.
Domi ka pasur një rol qendror në përpunimin dhe stabilizimin e rregullave të drejtshkrimit.
Atij i detyrohet hopi cilësor nga drejtshkrimi i vitit 1951 te drejtshkrimi i botuar më 1956, por i përpunuar prej tij më 1953 e 1954 dhe i zbatuar te “Fjalori i gjuhës shqipe” (1954), i cili shërbeu edhe si fjalor drejtshkrimor deri në daljen e fjalorit të parë drejtshkrimor të mirëfilltë (1976). Me këtë rast le të përmendim se dallimet e drejtshkrimit të sotshëm (d.m.th. të vitit 1973) nga drejtshkrimi i vitit 1956 nuk janë të shumta. Prandaj nuk është as e saktë e as e drejtë të flitet për drejtshkrimin e botuar pas Kongresit si për diçka krejt të re. Lidhja e M. Domit me shkollën ka qenë e vijueshme, e pashkëputur. Ajo u bë edhe më e fortë me themelimin e Universitetit të Tiranës më 1957, kur ai u ngarkua si përgjegjësi i parë i katedrës së gjuhës shqipe (1957-1962) dhe mori përsipër lëndën e rëndësishme të sintaksës, për të cilën kishte botuar edhe tekstin e shkollave të mesme. Sintaksa u bë fusha kryesore e punës së tij për shqipen e sotme, ku ai solli ide e vështrime të reja dhe material të pasur, sidomos nga letërsia. M. Domi ndiqte me vëmendje trajtesat sintaksore të gjuhëve të ndryshme, sidomos të rusishtes, të frëngjishtes, të rumanishtes, po edhe të gjuhëve të tjera, duke u përpjekur të sillte në gjuhësinë tonë risitë e kësaj disipline e duke nxitur përpunimin e një mendimi të ri në gjuhësinë tonë. Ai shtroi si detyrë të dorës së parë përshkrimin sa më të plotë të strukturës dhe të semantikës sintaksore të shqipes, prandaj, edhe kur nisej për të hartuar një kapitull teksti, përfundonte gati në një studim monografik.Me gjithë vështrimet e ndryshme për një varg çështjesh të sintaksës, ai ishte bashkëpunues shembullor me kolegët e fushës, si S. Floqi, S. Prifti etj. Te zhvillimi i sintaksës M. Domi shihte një anë thelbësore të zhvillimit të gjuhës në tërësi dhe njëkohësisht një pasqyrim të zhvillimit intelektual dhe të integrimit të shprehjes sonë gjuhësore në sisteme më të gjera e më të përpunuara. Në fushën e gramatikës ai e orientoi punën drejt trajtesave monografike, mbi të cilat do të mbështetej vepra përgjithësuese normative “Gramatikë e gjuhës shqipe” e tipit teorik e përshkrues, që do të paraqiste kategoritë dhe strukturën gramatikore kryesisht të shqipes së sotme letrare. Si kryeredaktor i kësaj vepre komplekse M. Domi diti të organizojë grupin hartues dhe të drejtojë diskutimin paraprak të një vargu çështjesh problemore. Kësaj vepre i priu ngritja e Kartotekës së gramatikës me disa qindra mijëra skeda, që dolën nga vjelja sistematike e qindra veprave letrare e të gjinive të tjera, përsëri nën drejtimin dhe me pjesëmarrjen e tij. M. Domi ka qenë i bindur për rëndësinë e shumanshme të njohjes së plotë e sa më të hollësishme të ligjërimeve dialektore të shqipes, qoftë për studimet diakronike, qoftë për studimet në fushën e gjuhës së sotme.Ai luftoi me këmbëngulje për të zgjeruar sektorin (asnjëherë kjo nuk ka qenë punë e lehtë) dhe ndërtoi një program shumëvjeçar për të mbuluar gjithë territorin e vendit me skica e monografi dialektore. Diskutimet e punimeve dialektologjike nën drejtimin e tij dhe përfundimet e relacionet vjetore që nxirrte ai, kanë qenë një shkollë kualifikimi jo vetëm për ne të brendshmit, por edhe për një varg bashkëpunëtorësh të jashtëm. Ai ideoi edhe serinë “Dialektologjia shqiptare”, që u botua në vitet 1971-2005 (7 vëllime me rreth 3300 faqe gjithsej) krahas dhjetëra punimeve dialektologjike të botuara në revistën shkencore të Institutit. Kjo veprimtari e ndikoi për zhvillimin e hulumtimeve dialektologjike edhe në Kosovë e në Maqedoni. Kështu, me kujdesin dhe nën drejtimin e tij, dialektologjia shqiptare pati një rritje jo vetëm sasiore (numri i punimeve dhe numri i hulumtuesve), por edhe cilësore, duke kaluar nga monografitë përshkruese në punime përgjithësuese ose për çështje problemore. Të gjitha këto hapën rrugën për të ndërmarrë një vepër përgjithësuese e cilësore si “Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe” në dy vëllime e me mbi 1000 faqe. Vepra u hartua në vitet ’80, por u botua më 2007-2008. M. Domi ka shkruar parathënien paraqitëse e arsyetuese; gjejmë këtu një dëshmi tjetër për lidhjen e tij të ngushtë me letërsinë, kur citon shkrimtarin e shek. XIX Charles Nodier, akademik i Francës, që ka shkruar: “Kushdo që nuk ka hulumtuar me kujdes të folmet e gjuhës së vet, nuk e di këtë veçse përgjysmë.” Me këtë bindje për vlerën e madhe të fjalës së popullit, ai bashkë me mikun e tij të rinisë e të zemrës, të paharruarin Qemal Haxhihasani, redaktuan me kujdes fjalorin e fjalëve e të shprehjeve popullore që kishte lënë Aleksandër Xhuvani në copa skedash dhe e botuan pjesë-pjesë në “Studime filologjike”, gjithsej rreth 600 faqe. M. Domi ka ndihmesa të rëndësishme edhe në fushën e historisë së gjuhës shqipe. Ai dha lëndën e morfologjisë historike në Universitet dhe hartoi tekstin e saj, shkroi artikuj kumtesa e referate për çështje të marrëdhënieve të shqipes me ilirishten, për formimin e gjuhës shqipe dhe prejardhjen e saj, për marrëdhëniet dhe ngjashmëritë e shqipes me rumanishten, për evolucionin historik të strukturës gramatikore, për çështje të toponimisë së lashtë etj
Domi ka qenë i mirëpritur në Prishtinë e në Shkup.
Vizitat dhe ligjëratat e tij atje përbënin ngjarje. Kolegët dhe studentët e rrethonin me një dashuri prekëse dhe përpiqeshin të përfitonin sa më shumë. Gjithmonë tregonte shumë dashamirësi ndaj tyre dhe kthehej përherë i ngazëllyer. M. Domi është edhe një nga gjuhëtarët shqiptarë më të njohur në botën e jashtme. Kishte marrëdhënie të drejtpërdrejta me mjaft kolegë në lindje e në perëndim dhe në botën arbëreshe. Ka botuar një varg artikujsh në revista e përmbledhje studimesh me njohje ndërkombëtare dhe ka përfaqësuar e nderuar albanologjinë tonë në disa kongrese e veprimtari shkencore ballkanike e europiane. Në çdo rast përpiqej të sillte sa më shumë informacion të dobishëm nga veprimtaritë ku merrte pjesë dhe diskutonte se çfarë mund të bënim edhe sipas përvojave që kishte njohur. Ndiqte me rregull të rejat në ballkanistikë e në gjuhësi përgjithësisht dhe mbante herë pas here informacione në institut, të cilat i botonte në shtypin shkencor. Njeri sistematik e i rregullt mbante gjithnjë një ditar pune, ku shënonte me shpjegime të shkurtra punët e tij të ditës. Ditarët e tij me të dhënat e pasura e të përpikta janë një kronikë e vyer për historinë e shkencave filologjike në Shqipëri.
Domi kishte një varg cilësish të admirueshme në personalitetin e në karakterin e tij.
Ishte kurdoherë i pakursyer për të dhënë ndihmesën e tij në punë nga më të ndryshmet. Ngarkohej me detyra në lloj-lloj komisionesh e forumesh dhe i kryente me përpikëri. Nuk dinte të thoshte jo, dhe kjo mirësi ndaj të tjerëve e shmangte nga punët që kishte në duar. Më 1965 në Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë u organizua një konferencë për të shënuar 50-vjetorin e tij. Mbaj mend se auditori i madh në katin e tretë të Fakultetit qe mbushur plot edhe me pedagogë e studentë.Fjalën e rastit e mbajti Eqrem Çabej. Duke folur për kolegun dhe mikun, të cilit i detyrohej shumë, ai vërejti (edhe me njëfarë qortimi për ta vënë pak në sedër) se “profesor Domit i mungon edhe doza më e vogël e egoizmit, ose e egotizmit, për ta thënë me një fjalë të Stendhalit.” Ndërkaq duhet njohur se autoriteti i tij i padiskutueshëm si përgjegjës i Sektorit të gramatikës e të dialektologjisë (që ishte atëherë sa gjithë Instituti i Gjuhësisë e i Letërsisë sot), por edhe në Institut, në Fakultet, në Universitet e në rrethe të tjera shoqërore e zyrtare, buron edhe nga ky tipar i karakterit të tij. M. Domi ka ditur të ruante, edhe në rrethana të vështira, frymën e kolegjialitetit e të bashkëpunimit dhe atmosferën pozitive të punës në sektorin që drejtonte.
Vepra shkencore e Mahir Domit është pasuri kombëtare. Ashtu si edhe vepra e themeluesve të tjerë të kësaj Akademie, ajo ka zbritur në fondin e artë të thesarit të shkencës e të kulturës sonë dhe shërben si një garanci për qëndrueshmërinë e vlerave shkencore të sotme. Por ndryshe nga ari i thesarit të shtetit që vetëm duhet të ruhet me kujdes, fondi i artë i shkencës duhet të bëhet sa më i njohur, në radhë të parë nëpërmjet botimeve të denja me kritere dhe me cilësi akademike. Lumturisht, në rastin e veprës shkencore të Mahir Domit këtë detyrë e ka marrë përsipër akademia e Shkencave dhe po e kryen me sukses një redaksi e përbërë nga nxënësit dhe kolegët e tij, prof. Enver Hysa, prof. Seit Mansaku e prof. Remzi Përnaska. Vëllimet I (2013) e II (2016) të “Veprës” përmbajnë studimet sintaksore të M. Domit, vëllimi III (2018) përmban tekstin e sintaksës për shkollat e mesme (sipas botimit të vitit 1957). Teksti është një shembull i përkryer për parashtrimin e qartë e metodik të strukturës sintaksore të gjuhës shqipe, me ilustrime nga pjesët më të bukura e më edukative të shkrimtarëve shqiptarë. Breza të tërë nxënësish kanë fituar njohuri të plota e të sakta për ndërtimin e fjalisë e të periudhës, për të parashtruar qartë, rrjedhshëm e bukur mendimet, çka është edhe detyra kryesore praktike e mësimit të sintaksës në shkollë. Ndërkaq redaksia e lartpërmendur vijon punën për vëllimet e tjera të trashëgimisë shkencore të prof. Mahir Domit. /KultPlus.com
