Një akrobat 27-vjeçar dhuroi një shfaqje spektakolare për qytetarët e Parisit, pasi eci përgjatë një litari të lidhur në Kullën e Eifelit, në një lartësi prej 70 metrash.
Akrobati, i cili ishte i lidhur me një litar sigurie, eci zbathur rreth 30 minuta mbi litar, si pjesë e një shfaqjeje akrobatike për të nisur Olimpiadën Kulturore në Paris, sipas Agence France-Presse.
Madje akrobatit 27-vjeçar u shtri në litar për të shijuar pamjen panoramike.
Ai tha se i duhej të ushtronte për katër vjet për të arritur suksesin mbresëlënës./KultPlus.com
Kur lexoi për një ‘studio rrobaqepësie’ në Aushvic, historianja Lucy Adlington u përpoq të zbulonte më shumë rreth të burgosurve të kampit të shfarrosjes të punësuar si rrobaqepëse.
Duke folur nga Londra, Lucy Adlington përshkruan se si ajo po shfletonte dokumentet arkivore të viteve 1930 dhe 1940 për të mësuar se si ishte për gratë gjatë luftës. “Kam hasur në një referencë për një sallon mode nëAushvic, por kishte shumë pak informacion,” thotë ajo.
Adlington u nis për të kërkuar të dhëna për të mësuar më shumë rreth ish-rrobaqepësve. Në këtë proces, ajo zbuloi histori frymëzuese të rezistencës dhe mbijetesës. Gjetjet e autores dhe historianes tani janë duke u botuar në një libër të ri të titulluar “Rrobaqepëset e Aushvicit”, publikuar më 28 shtator.
‘Studio e nivelit të lartë të Rrobaqepësisë’
Në fund të viteve 1930 dhe në fillim të viteve 1940, Hedwig Höss, gruaja e komandantit nazist të kampit të vdekjes Aushvic, drejtoi një sallon mode në Aushvic që punësonte gra të burgosura. I njohur si “Obere Nähstube”, ose “studio e nivelit të lartë të rrobaqepësisë”, salloni krijoi dhe përshtati veshje të nivelit të lartë për elitën naziste.
Historiani Lucy Adlington e quan atë një “anomali të tmerrshme”, që qëndronte në kundërshtim të ashpër me mizoritë e kryera nga nazistët kundër 1.3 milion të burgosurve në kampin e vdekjes.
Nazistët e kishin kuptuar gjithmonë fuqinë e veshjeve, nga uniformat në modën e lartë, vëren Adlington. Magda Goebbels, gruaja e ministrit të propagandës së Hitlerit, Joseph Goebbels, nuk iu shmang veshjes së krijimeve hebreje.
“Çfarë diferencimi: Ju jeni veshur me lecka të ndyra dhe këto gra po vijnë duke thënë E dashur, më bëj një fustan të ri “,” thotë Adlington për DW.
Gjetja e rrobaqepëseve
Fillimisht, historiania kishte vetëm një listë me emrat e parë të rrobaqepëseve: Irene, Renee, Bracha, Hunya, Mimi, e kështu me radhë. Përpjekja për të gjetur emrat dhe mbiemrat e grave në regjistrime është e ndërlikuar, shpjegon ajo.
Shumë gra u bënë me pseudonime ose ndryshuan emrat kur u martuan më vonë. Disa gra hebreje gjithashtu morën emra hebraikë pas luftës.
Në 2017, Adlington i përfytyroi këto gra në një roman të titulluar “Shiriti i Kuq” (botuar në gjermanisht në korrik 2021 si “Das Rote Band der Hoffnung”).
Rrëfimi i saj trillues për rrobaqepësit tregon historinë e katër grave të reja, Rose, Ella, Marta dhe Carla, të cilat qepin rroba në dyqanin e veshjeve në kampin e përqendrimit Aushvic-Birkenau si një mjet mbijetese në një mjedis armiqësor.
“Unë nuk kisha informacion të mjaftueshëm, kështu që imagjinova se si do të ishte një grua e re që qepte në Aushvic për gruan e komandantit,” tregoi autorja. “Dhe kur doli ky roman, njerëzit filluan të kontaktojnë me mua për të më thënë: “Në fakt, ajo ishte tezja ime, ajo ishte nëna ime, ajo ishte gjyshja ime”.
Adlington së shpejti pati një “ndjenjë të fortë se historia nuk është varrosur; është jeta e njerëzve”, tha ajo.
Studiuesja filloi të kontaktonte me familjet e rrobaqepëseve të Aushvicit dhe në vitin 2019 ajo takoi në San Francisko një rrobaqepëse të mbijetuar, Bracha Kohut, e cila ishte 98 vjeç.
“Kjo ishte një lidhje e mahnitshme,” tha ajo. “Dhe unë po e shikoj duke menduar, kjo është e njëjta grua përvojat e së cilës kam lexuar. Unë jam duke u përpjekur të kuptoj se si ajo, në një moshë kaq të re, mundi ta durojë atë traumë.”
Rezistenca e fshehur e rrobaqepëseve
Për shumë të burgosur, puna në studion e rrobaqepësisë ishte një mënyrë për të mbijetuar. Rrobaqepësja drejtuese ishte një grua e quajtur Marta, e cila me qëllim krijoi sallonin e modës si një parajsë.
“Ajo donte të shpëtonte sa më shumë gra që të mundte. Pra, po, ata kishin rroba të pastra. Ata kishin mundësinë për të larë. Dhe siç tha një grua, ata kishin punë domethënëse,” thotë Adlington.
Libri “„The Dressmakers of Auschwitz“ nga Lucy Adlington. Hunya Volkmann, rrobaqepëse në Aushvic.
“Pra, në vend që të trajtoheshin më keq se kafshët…si skllevër që u traumatizuan duke ndërtuar dhomat e gazit që do t’i vrisnin ata dhe familjet e tyre, ata në fakt kishin diçka të bukur për të bërë. Unë mendoj se kjo duhet të ketë qenë e jashtëzakonshme për vetëvlerësimin e tyre.”
Por gratë në studion e rrobaqepësisë nuk bënin vetëm veshje të bukura dhe nuk ofronin kohën e tyre. Shumë ndihmuan fshehurazi lëvizjet e rezistencës duke përdorur pozicionet e tyre relativisht të privilegjuara për të komunikuar me njerëzit jashtë kampit.
“Ato mblodhën ilaçe dhe i shpërndanë ato. Ato vodhën gjithçka që mundën…dhe unë mendoj se më e rëndësishmja është se ato e mbajtën lart moralin,” thotë autorja.
“Ato ishin në gjendje të hynin në gazeta dhe të dëgjonin fshehurazi radiot në mënyrë që të mund të thoshin,” shikoni, aleatët kanë pushtuar Francën. Fitorja po vjen, qëndro aty “.
Shefja e rrobaqepësisë Marta gjithashtu po përgatitej të ikte nga Aushvici për t’i treguar botës së jashtme për mizoritë e nazistëve, shton Adlington.
Një punë dashurie
Ndërsa Adlington ishte në gjendje të fliste me Bracha Kuhot dhe familjet e rrobaqepësve të tjerë për librin e saj, ajo nuk ka qenë në gjendje të gjejë gjurmë të veshjeve që ishin përshtatur nga këto gra.
“Mbesa e saj më dërgoi kostumin. Kështu që unë kam një kostum të bërë nga një prej rrobaqepëseve dhe më bën të qaj sa herë që e shoh. Është kaq e bukur të mendosh se çfarë duhej të bëje në kampe për të mbijetuar kjo grua e quajtur Hunya,” tha Adlington, e cila përsëriste se puna e tyre ishte në thelb punë skllevërish.
“Në dijeninë time, asnjë veshje nuk dihet nëse ka mbijetuar nga ky sallon mode. Kishte një libër porosish në sallon që një dëshmitar thotë se kishte emrat e nazistëve të nivelit më të lartë në Berlin në të, kështu që klientët nga Berlini porositnin rrobat e tyre nga Aushvic. Por urdhrat nuk kishin mbijetuar,” tha autorja për DW.
Sidoqoftë, Adlington, një koleksioniste e rrobave të cilësisë së lartë, tha se njëra prej rrobaqepëseve që i mbijetuan Aushvicit më vonë i qepi një kostum mëndafshi mbesës së saj.
“Por kjo veshje që ajo bëri për mbesën e saj ishte e qepur me dashuri.”/DW/KultPlus.com
Detaje nga veshja prej mëndafshi e qepur prej Hunya Volkmann
Është trendi më i ri. Disa miliarderë si Jeff Bezos apo Elon Musk kanë luksin për të udhëtuar në hapësirë, ndërsa për shumë qytetarë të apasionuar thjesht mund të ulen dhe të shohin përmes ekraneve të televizorit apo smartfonëve.
Por edhe për këta ka një zgjidhje alternative, jo një udhëtim në hapësirë por një stimulim i eksperiencës hapësinore.
Për shumë persona, është një shumë marramendëse, por me 7500 dollarë mund të shijosh atë çfarë do të thotë të notosh në hapësirë.
Njerëzit mund të përjetojnë ndjenjën e një astronauti brenda një ambienti me zero gravitet. Përvoja e Zero Gravitetit lejon që aventurierët të rrokullisen, të notojnë dhe të varen me kokë poshtë në kabinën e zbrazët të një Boeing 727, sipas shefit ekzekutiv të Korporatës Zero G, në SHBA, Matt Gohd.
Kur aeroplani me emrin “G-Force One” arrin një lartësi mbidetare prej 7,300 metra, pilotët fillojnë të ngjiten, dhe më pas e shtyjnë aeroplanin në maj të një harku parabolik.
Në atë moment, udhëtarët mbesin në rënie të lirë – dhe ndihen pa peshë për 20 deri 30 sekonda derisa aeroplani të zbresë përsëri në rreth 7,000 metra. Pilotët e përsërisin manovrën rreth 15 herë gjatë fluturimit./KulPlus.com
Seriali “TheCrown” është vlerësuar si shumë e favorizuar për çmime në “Emmy Primetime”.
Nata më e madhe në televizionin amerikan po rikthehet në qendër të Los Angeles, për një ngjarje të mbushur me yje të pranishëm fizikisht, pas një edicioni pa pjesëmarrje për shkak të pandemisë.
“The Crown”, seriali mbretëror i prodhuar në mënyrë luksoze i Netflix, është i preferuari për të fituar çmimin e jashtëzakonshëm të dramës, për herë të parë pasi mori vlerësimin kritik për sezonin e tij të katërt.
Ai do të jetë përballë një tjetër shfaqje jashtëzakonisht popullore në Netflix, “Bridgerton”, ndërsa kandidatët e tjerë përfshijnë serinë anti-superhero të Amazon, “The Boys, dramën horror të HBO-së, “Lovecraft Country” dhe “Star Wars: The Mandalorian” të Disney-t.
Ekziston gjithashtu një preferuar i qartë në kategoritë e komedisë: “Ted Lasso”, që tregon historinë e Jason Sudeikis, një trajner popullor i futbollit amerikan, i vënë për të drejtuar një skuadër në vështirësi në Premier League.
Rivalët e tij për titullin përfshijnë “The Flight Attendant” të Kaley Cuoco dhe “Cobra Kai” të Netflix.
Kategoria e serive të kufizuara shumë konkurruese përfshin “Mare of Easttown”, “I May Destroy You”, “The Queen’s Gambit” dhe “WandaVision”./ /ervo/KultPlus.com
Katër astronautët amatorë të cilët udhëtuan në hapësirë kanë zbritur me sukses në Oqeanin Atlantik pas tre ditësh udhëtim në hapësirë.
Ky ishte fluturimi i parë me qira i pasagjerëve për SpaceX e Elon Musk, dhe një hap i madh në turizmin hapësinor nga një kompani private.
Ekuipazhi i turistëve u nis të mërkurën dhe preku Tokën mbëmjen e djeshme rreth orës 23:00. Ekipi i “Inspiration4” u drejtua nga miliarderi Jared Isaacman, shef ekzekutiv i firmës “e-commerce Shift4 Payments Inc”, i cili veproi si “komandant” i misionit.
“Ishte një udhëtim i mirë për ne,” tha Isaacman me radio menjëherë pas uljes. “Ne sapo kemi filluar në këtë provojë” tha ndër të tjera.
Turistët që udhëtuan në hapsirë ishin: Jared Isaacman 38 vjeç, Hayley Arceeaux 29 vjeç, Chris Sembroski 42 vjeç dhe Sian Proctor 51 vjeç.
Turistët udhëtuan në mungesë të peshës, deri në lartësinë 575 km. Gjatë tre ditëve të udhëtimit kapsula u rrotullua rreth globit 15 herë në ditë. Kapsula në formë kubeje u krijon turistëve mundësinë të vëzhgojnë pamje spektakulare të tokës./KultPlus.com
“Pa vend” me regji të Samir Karahodëska arritur të marrë çmimin kryesor IMDB Pro Short Cuts në njërin ndër festivalet më të rëndësishëm në botë, TIFF Toronto Film Festival/TIFF.
Me këtë çmim “Pa vend” zyrtarisht kualifikohet për kategorinë e filmit të shkurtër Oscars 2022.
Sipas jurisë së Festivalit gara u dallua nga një përzgjedhje e fortë e filmave.
Filmi “Pa vend” i zhanrit docu-fiction përcjellë përpjekjet e vazhdueshme të Jetonit dhe Ermeganit të udhëhequr nga trajneri i tyre Rifati që të mbajnë sportin e ping pongut gjallë duke zhvilluar gjenerata të reja të ping pongistëve./KultPlus.com
Studenti nga Kosova, Besfort Shala, ka mbërritur në Angli ku do të vijojë studimet master në Universitetin e Oksfordit.
Pak muaj më parë, ai së bashku me familjen e tij pati kërkuar mbështetje për mbledhje fondesh përmes ‘Go Fund Me’, për shkak të kostos së lartë të studimeve, kurse së fundmi kompania EXFIS e ka mbështetur atë financiarisht, shkruan KultPlus.
E pas mbërritjes në Angli, Besfort Shala ka falënderuar të gjithë ata që e mbështetën për t’i vazhduar këto studime.
KultPlus ua sjell njoftimin e tij të plotë:
Falenderim
Dje, më 17.09.2021, kam udhëtuar në Angli dhe në fillim të muajit tetor, do t’i filloj studimet e magjistraturës për matematikë në University of Oxford. Shfrytëzoj rastin që t’i falenderohem të gjithë atyre që më kanë ndihmuar shumë për ta arritur këtë synim, i cili ka qenë jo lehtë i realizueshëm.
Kështu, falenderoj në radhë të parë familjen dhe shoqërinë për inkurajimin dhe përkrahjen e pakursyer të të gjitha formave, që nga procesi i aplikimit në tetorin e vitit të kaluar e deri në momentet para nisjes;
Falenderoj të gjithë stafin administrativ dhe akademik në UP Famnit, për kontributin e tyre të pazëvendësueshëm në formimin tim akademik gjatë studimeve Bachelor atje;
Falenderoj të gjithë donatorët në iniciativën GoFundMe si dhe donatorët anonimë brenda e jashtë iniciativës të cilët kanë kontribuar financiarisht në masë të jashtëzakonshme e përtej pritjeve të mia;
Falenderoj Ministrinë e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit për mbështetjen financiare të ofruar përmes një thirrje publike, e para ndonjëherë e llojit të vet, e cila shpresoj se do të vazhdojë të organizohet edhe në të ardhmen;
Falenderoj kompaninë EXFIS dhe Shoqatën e Matematikanëve të Kosovës për gatishmërinë dhe përkrahjen e tyre të madhe e të sinqertë, me synimin e krijimit, përkatësisht vazhdimit të një bashkëpunimi si dhe të një standardi të ri për mbështetjen e të rinjëve;
Falenderoj të gjithë gazetarët e mediave të ndryshme në Kosovë e Shqipëri të cilët kanë shprehur interesimin e tyre për iniciativën e mbledhjes së fondeve dhe kështu më kanë ndihmuar tej mase në shpërndarjen e lajmit.
Pa cilindo nga ju, ky synim do të ishte i parealizueshëm. Prandaj, edhe një herë, ju falenderoj secilin dhe të gjithë!./KultPlus.com
Gjergj Fishta është politika e poemës në gjuhë. Historia jonë nuk do të mund të bënte pa këtë konfigurim krijimtar, tha Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, në fjalën përshëndetëse në hapje të manifestimit tradicional “Takimet e Dom Mikelit”, që u mbajt në fshatin Stubëll e Epërme, të Komunës së Vitisë.
Manifestimi letrar, kulturor e shkencor “Takimet e Dom Mikelit” organizohet për 32 vjet me radhë, si aktivitet përkujtimor për Mikel Tarabulluzin, klerikun dhe mësuesin, i cili në vitin 1905 e hapi shkollën shqipe në Stubëll.
Sivjet, këtu te Dom Mikeli, kujtojmë e mendojmë për At’ Gjergj Fishtën, tha kryeministri Kurti në fillim të fjalës së tij.
“Politikë, poemë dhe gjuhë. Kjo trini duhet parë si dimensionet e kohës së jetuar: politika si e tashmja, poema si e shkuara, gjuha si e ardhmja. Por natyrisht që koha nuk është lineare. Koha nuk është e thjeshtë. Koha është prodhimi i përmasave të saj. Te Fishta këto tri përmasa janë operatorët punëtorë të kuptimit. Dhe ç’është më e rëndësishmja për ne, si përmasa të kohës ato ngërthehen mes veti në çdo çast”, tha ai.
Duke e rikujtuar Fishtën si politikan, si anëtar i përfaqësisë në Versajë, apo edhe në kongresin e Manastirit, i cili i ftonte shqiptarët në një projekt të përbashkët, përtej fesë, kryeministri Kurti theksoi se Fishta nuk shpreh më pak se kategorinë themelore të publicitetit, pra të shprehjes më të madhe në një gjuhë.
“Nuk ka politikë pa gjuhë, nuk ka kolektiv jashtë gjuhës, dhe nuk ka gjuhë që nuk mund të mos shprehë politicitetin e njerëzve”, tha ai.
Fjala e plotē e Kryeministrit Kurti:
I nderuar shkëlqesia juaj, ipeshkv i Kishës Katolike Dodë Gjergji,
I nderuari Dom Jeton Thaçi, Kryetar i Shoqatës Kulturore Shkencore “Dom Mikel Tarabulluzi”,
E nderuara ministre e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, zonja Rozeta Hajdari,
I nderuari deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës, zoti Gani Krasniqi,
I nderuari rektor i Universitetit Publik të Gjilanit, zoti Bajram Kosumi
I nderuari kreu i Bashkësisë Islame në Viti, Husamedin Hoxha,
I nderuari drejtor i Kulturës, në Komunën e Vitisë, zoti Milot Lala,
Zonja e zotërinj, motra e vëllezër,
Tash e 32 vite, në Stubëll të Epërme, organizohet ky aktivitet, takimet e Dom Mikelit. Shkas i organizimit është përkujtimi i Mikel Tarabulluzit, klerikut dhe mësuesit të respektuar nga gjithë shqiptarët, pa dallim besimi, i cili në vitin 1905 e hapi shkollën shqipe në Stubëll.
Njashtu siç respekti për Dom Mikelin dhe figurën e veprën e tij, është i madh dhe i gjithmbarshëm, edhe respekti për këtë aktivitet të përvitshëm është i fortë.
Takimet e Dom Mikelit, që mbahen pranë kishës së Stubllës, çdo vit çelin tema diskutimesh të prizmit shkencor, historik, kulturor e letrar, duke u bërë një pikëtakim i rëndësishëm intelektual dhe një kontribut, sërish jo vetëm i komunitetit katolik shqiptar, por i bashkësisë sonë të gjerë kombëtare. Figura të shquara çdo vit ligjërojnë në këto takime.
Është interesante se si një aktivitet i tillë tregon për praninë e fortë dhe gjallërinë intelektuale të kahmotshme, në këtë fshat në juglindje të Kosovës. Sot mund të duket sikur këtu jemi pranë periferive të shqiptarësisë, mirëpo jo shumë kohë më parë kjo zonë ka qenë zemër e një rajoni të gjerë populluar me shqiptarë.
Patriotët dhe figurat historike që kanë vepruar në këtë pjesë të atdheut tonë, tregojnë se Stublla e përgjithësisht Karadaku, apo Mali i Zi i Shkupit, përherë ka qenë një nga vatrat e veprimtarisë kombëtare, politike, intelektuale, e hera herës edhe luftarake, kur e ka kërkuar rasti.
Sivjet, këtu te Dom Mikeli, kujtojmë e mendojmë për At’ Gjergj Fishtën. Politikë, poemë dhe gjuhë. Kjo trini duhet parë si dimensionet e kohës së jetuar: politika si e tashmja, poema si e shkuara, gjuha si e ardhmja. Por natyrisht që koha nuk është lineare.
Koha nuk është e thjeshtë. Koha është prodhimi i përmasave të saj. Te Fishta këto tri përmasa janë operatorët punëtorë të kuptimit. Dhe ç’është më e rëndësishmja për ne, si përmasa të kohës ato ngërthehen mes vete në çdo çast.
Gjuha është fushë e punës, nuk është fonema e vdekur. Le ta kujtojmë Fishtën si një prej kryesorëve të Kongresit themeltar të Manastirit. Por le ta kujtojmë edhe për ndërtimin poetik të gjuhës. Sepse në lëminë e poemës punon gjuha.
Në këtë kuptim gjuha është puna e së ardhmes, e poema kontabiliteti i saj në arkivimin e së shkuarës. Puna është gjithnjë në të ardhmen, ashtu sikurse dhe kuptimi. Numri i rrokjeve të vargut është i vogël, por programi është i madh, po citoj “npër gjuhë shqype bota mbarë ka me ju njoftë se ç’fis ju kini”. Gjuha është diferenca nëpër botë, por ajo është dhe karakteristika universale e botës – Leibniz.
Politikan, si anëtar i përfaqësisë në Versajë, apo edhe në kongresin e Manastirit, me thirrjen e shpeshtë ku fton shqiptarët përtej fesë në një projekt të përbashkët, Fishta nuk shpreh më pak se kategorinë themelore të publicitetit, pra të shprehjes më të madhe në një gjuhë.
Nuk ka politikë pa gjuhë, nuk ka kolektiv jashtë gjuhës, dhe nuk ka gjuhë që nuk mund të mos shprehë politicitetin e njerëzve.
Gjuha është poema politike në numrin e fjalëve që shpall, në emrat gjeografikë dhe ata historik që liston. Nga një tjetër filozof gjerman, mbase më i madhi prej tyre “Gjuha është publicitet i qenies historike, dhe si e tillë është politike” – Kant.
Vetë poema, në mpiksjen e traditës e vendos Fishtën në një vend të veçantë. Natyrisht që mund ta lidhim me diçka mes lirikes dhe epikes. Për Fishtën duket se në një akt themelimi duhet të gjendet gjeografia në të cilën shtjellen breza të shqipes dhe në të cilën lartohen emra të flijimit.
Kuptohet që andej se Fishta mëton më shumë se kushdo tjetër të arkivojë në lëminë e poemës, në epikën e saj, energjinë e nevojshme të sipërores që mund të bashkojë. Si dhe ne, si dhe në çdo kohë, ai e ndjen se hallka e dobët është kompleksi i inferioritetit. Poema është gjuha politike e synimeve të epërme, e qëllimeve të mbramë – pra, Romantizmi.
Fishta është politika e poemës në gjuhë. Historia jonë nuk do të mund të bënte pa këtë konfigurim krijimtar.
Me respekt i përshëndes punimet e sesionit të sivjetshëm të takimeve të Dom Mikelit, qofshin të mbara për pjesëmarrësit dhe të gjithë ne.
Kanë mbetur pothuajse edhe 10 ditë deri ne fillimin e vitit të ri shkollor, e për këtë gjë Kryetari i Sindikatës së Bashkuar të Arsimit, Rrahman Jasharaj në një prononcim ka thënë se janë të gatshëm për fillimin e vitit të ri shkollor, dhe se së bashku me Ministrinë e Arsimit kanë bërë përgatitjet e duhura.
“MASHTI bashkë me Drejtoritë Arsimore kanë deklaruar vazhdimisht edhe në takimet e përbashkëta se kanë bërë gjithë përgatitjet për fillimin e vitit të ri shkollor dhe urojmë të jetë ashtu” deklaroi Jasharaj.
Sipas Jasharajt mësimdhënësit dhe stafi teknik i shkollave janë vaksinuar dhe janë të kënaqur për faktin që të gjithë punëtorët e arsimit i janë përgjigjur kërkesës së tyre për vaksinim.
“Nga deklarimet e kryetarëve të nivelit komunal sindikal shihet se janë vaksinuar më shumë se 90% e mësimdhënëseve dhe punëtorëve tekniko-ndihmës e administrativ. Besojmë se MASHTI merr informacione ditore e javore lidhur me vaksinimin. Ata para dy jave në takim me mediat kishin përmendur shifrën prej 77 % shifër kjo që ka shënuar rritje të vazhdueshme dhe jemi të sigurt se deri më 27 shtator do t’i afrohemi shifrës prej gati 100%”, tha Jasharaj për Telegrafin.
E në kuadër të kësaj i pari i SBASHK-ut thotë se nuk duhet të ketë shtyrje të tjera të mësimit për shkak të problemeve qe mund të paraqiten me zëvendësimin e orëve mësimore.
“SBASHK mendon se shtyrje të tjera të vitit të ri shkollor , pavarësisht situatës me Covid, nuk duhet të ketë sepse do të krijohen probleme shtesë dhe do të ketë problem edhe lidhur me zëvendësimin e ditëve të humbura për arsye të dy shtyrjeve të vitit të ri shkollor” tha ai.
Mirëpo edhe nëse institucionet gjegjëse vendosin që të ketë sërish shtyrje për fillimin e vitit të ri shkollor, Jasharaj tregoi se kanë sugjeruar që mësimdhënësit të shkojnë në shkolla dhe të kyçen në platformat përkatëse për shkak të korrektësisë.
“Ne kemi kërkuara nga MASHTI që të krijohen kushtet që nëse duhet të nisim me mësimin nga larg, mësimdhënësit të shkojnë në shkollë dhe nga atje të kyçën përmes platformës gjegjëse sepse kështu drejtori i shkollës dhe përgjegjësit tjerë do ta kenë shumë më lehtë për të përcjellë rrjedhën e mësimit dhe për t’u bindur se gjithë mësimdhënësit janë të kyçur në procesin mësimor nga larg”, u shpreh Jasharaj.
Fillimin e i vitit të ri shkollor Ministria e Arsimit ka vendosur ta shtyjë, dy herë që nga 1 shtatori kur edhe është dashur të fillonte pas konsultimit me Institutin Kombëtarë të Shëndetësisë Publike e kjo për arsye të situatës së rënduar në vend me Covid-19 në fillim të këtij muaji./KultPlus.com
Dëshirat e fundit të Princit Philip, bashkëshortit të Mbretëreshës Elizabeth II, i cili vdiq në prill, do të mbeten të vulosura edhe për 90 vjet, për të mbrojtur “dinjitetin” e mbretëreshës.
Duka i Edinburgh vdiq më 9 prill në moshën 99 vjeç.
Për më shumë se një shekull, konventa ka kërkuar që, pas vdekjes së një anëtari të shquar të familjes mbretërore britanike, t’i bëhet një kërkesë Kryetarit të Divizionit të Gjykatës së Lartë të saj, në Londër, që dëshirat e fundit të të ndjerit të vulosen…
Në një vendim të lëshuar dje, magjistrati Andrew Mc Farlane urdhëroi që testamenti i Princit Philip të vuloset për 90 vjet.
Edhe pas këtij afati, testamenti do të hapet vetëm në privatësinë e familjes.
“E ndjeva të nevojshme se, për shkak të pozicionit kushtetues të Sovranes, është e përshtatshme që të ketë një praktikë të veçantë në lidhje me vullnetet mbretërore (…) për të ruajtur dinjitetin e Sovranes dhe të anëtarëve të ngushtë të familjes së saj”, shkroi Mc Farlane.
“Ndërsa mund të ketë kuriozitet publik për atë se çfarë rregullimi privat një anëtar i Familjes Mbretërore mund të zgjedhë të bëjë në vullnetin e tij, nuk ka asnjë interes publik të vërtetë që publiku të jetë në dijeni të këtij informacioni krejtësisht privat”, shtoi ai.
Mc Farlane theksoi, gjithashtu, se “interesi i medieve në këtë drejtim është komercial” dhe se “shkalla e publicitetit që ky publikim ka të ngjarë të tërheqë do të ishte shumë e gjerë dhe plotësisht në kundërshtim me objektivin e ruajtjes së dinjitetit të sovranit”./ /ervo/KultPlus.com
Muzikanti Nick Cave ka njoftuar se do ta publikojë një libër kujtim për periudhën pas vdekjes tragjike të birit të tij.
Djali i Cave-it, Arturi, e kishte humbur jetën në moshën 15 vjeçare pesë vjet më parë, pasi kishte rënë nga një shkëmb.
Libri i titulluar “Besim, shpresë dhe masakër” është krijuar nga intervistat dhënë mikut të tij, gazetarit Sean O’Hagan.
“Kjo është intervista e parë që e kam dhënë pas sa vjetësh. Është mbi 40 orë e gjatë”, ka njoftuar Cave.
O’Hagan thotë që libri përshkon “biseda intime e shpesh befasuese në të cilat Cave flet me sinqeritet për jetën dhe muzikën e tij, për transformimet dramatike të të dyjave të prekura nga tragjedia personale”./KultPlus.com
“The Daily Telegraph” ka botuar, me 12 prill 1985, në faqen n°20, një shkrim në lidhje me mundësinë e rikthimit të monarkisë në Shqipëri pas vdekjes së Enver Hoxhës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
“Vdekja e diktatorit komunist shqiptar Enver Hoxha mund t’u japë shpresë mbretërorve të dëbuar nga vendi për një rikthim në pushtet.
Vetëm dy vjet më parë, refugjatët mbretërorë u përpoqën pa sukses të zbarkonin në vend në emër të “Mbretit” Leka I, djalit të monarkut të parë dhe të fundit të Shqipërisë, Mbretit Zog, i cili ishte trajnuar në Sandhurst…
Një nga lidhjet e fundit të Shqipërisë me këtë vend janët shufrat e arit me vlerë 20 milionë paund, të mbyllura në arkat e Bankës së Anglisë si kompensim për fundosjen e dy shkatërruesve (anijeve) në 1946. Grindja është akoma aq e ashpër saqë Banka nuk pranoi dje të komentonte zyrtarisht mbi vlerën ose vendndodhjen e tyre.”
Oktoberfest, ndër festivalet më të njohura të birrës në botë, i cili organizohet në Mynih, është anuluar për të dytin vit me radhë për shkak të pandemisë së koronavirusit, mirëpo kjo gjë nuk ka penguar gjermanët që të organizojnë një ngjarje alternative.
Më 18 shtator, njerëzit kanë nisur të mblidhen në Terisienvise, ku zakonisht nisin festimet, duke u veshur me kostume tradicionale dhe duke marrë me vete birra.
Qyteti është duke shënuar festën e birrës në mënyra të ndryshme, ndonëse ato nuk duket se kanë mundësi që të mbledhin miliona njerëz, sikurse Oktoberfest.
Rreth 50 restorante dhe bare tjera planifikojnë të dekorohen në stilin e tendave, që janë vendosur më parë në Oktoberfest, në organizimet që pritet të vazhdojnë deri më 3 tetor.
Në bare do të ketë muzikë, festë dhe birra sikurse në Oktoberfest.
Për ata që nuk mund të marrin pjesë, ekziston mundësia e kyçjes online në ngjarje.
Zyrtarët kanë thënë se shpresojnë që Oktoberfest të organizohen si zakonisht më 2022./KultPlus.com
Kanë kaluar 15-të vite që nga lansimi i videoklipit “Pa Lidhje” nga Grupi Gre3n.
Kënga pati ardhur asokohe si përpunim i këngës së njohur nga Dardan Shkreli, realizuar në vitin 1989.
Kushtrim Hoxha, vokalist në këtë këngë, e ka rikujtuar kësisoj në rrjetin social periudhën prej lansimit. Hoxha më vonë u angazhua në aktrim ndërsa për disa kohë realizoi edhe këngë, përfshirë këtu edhe hitin “Pa Lidhje”.
Këngën e ka shkruar dhe e ka kompozuar, në origjinal, vetë artisti Dardan Shkreli, shkruan KultPlus.
Dardani ka lindur në Kosovë por jeton jashtë, dhe është djali i Ymer Shkreli.
Këngët tjera prej tij janë “Nuk jetoj pa ty”, “Mbylli sytë”, “I vetmuar”, “Pa brenga”, “Plaç sonte” dhe këngë tjera. / KultPlus.com
Gjithsej katër foto të shkrepura nën manovrimin e duarve të fotografit Artan Korenica së fundmi kanë gjetur protagonisten e tyre. Modelja shqiptare, Emina Çunmulaj është shndërruar në muzën e momenteve të veçanta që vetëm një nënë mund ti përjetojë e që kësaj radhe këto momente janë shpalosur në një fotosesion të realizuar nga kjo dyshe, shkruan KultPlus.
Ndonëse këto foto vijnë në versionin bardh e zi, është ngjyra e bardhë ajo që kap vëmendjen e shikuesve duke lënë përshtypjen se ndjenjat të cilat përçohen përmes këtyre fotografive janë pikërisht ato të mirësisë, paqes e elegancës.
Modelja Emina Çunmulaj kësaj radhe erdhi në një frymë krejtësisht spontane, nëpërmjet së cilës dallohet dëshira që këto foto të duken sikur janë shkrepur në një kohë relativisht të shkurtër e që në realitet ashtu edhe janë realizuar.
Andaj, për të treguar më shumë rreth realizimit të këtij fotosesioni, për KultPlus foli fotografi Artan Korenica.
“Ideja e këtij fotosesioni ka ardhur gjatë verës ku kemi dashur të realizojmë këtë sesion pikërisht në vendlindjen e Emines por kjo gjë nuk ndodhi për disa arsye. Pastaj, Emina më ftoj në Los Angelos ku edhe e realizuam më në fund’, tregon Korenica.
Sipas tij, e veçanta e këtij sesioni është realizimi i të gjitha fotove për gjithsej 30 minuta në kuadër të një udhëtimi tre ditor.
Ky bashkëpunim i cili nuk vjen për herë të parë duket se ka marrë kaq pak kohë jo vetëm për arsye se dyshja kanë një miqësi të vërtetë por edhe se puna e tyre e veçantë dhe fakti se ata janë në kontakt vazhdimisht, gjithmonë përfundon në një rezultat të tillë të cilën edhe publiku ka mundësi ta shoh e ta admiroj.
Në anën tjetër, Korenica për KultPlus bëri të ditur se ai po planifikon disa projekte në të ardhmen por për momentin ai është fokusuar tek filmi i shkurtër artistik së bashku me ekspozitën, i titulluar ‘Pritja’ e që në fokus ka të pagjeturit e Kosovës.
Ndërkohë, më poshtë gjeni fotografitë në të cilat modelja duket se na dërgon drejt një rrugëtimi të panjohur përmes këtyre fotove të cilat dhurojnë iluzionin se janë porsi një film në lëvizje të vazhdueshme. / KultPlus.com
Muzika shqiptare, gjegjësisht zhanri rok dhe funky nuk ka sesi të kishte shkëlqimin e saj sikur mos të ishte grupi “Telex”, shkruan KultPlus.
“Telex” u formuan në Shkup në vitin 1983, me anëtarët e formacionit të parë: Shpend Ahmeti, Sejat Jakupi, Enver Bunjaku, dhe Ismet Shaini.
Prirjet e tyre shkonin më shumë kah ritmet funky, duke pasur si parabazë këngëtarin e famshëm Stevie Wonder, zëri i të cili ngjason me atë të Sejat Jakupit.
Ata përmes teksteve të bukura dhe unike, të gërshetuara me ritmet moderne evropiane arritën të futen dhe të mbesin me vite të dëgjuar dhe të kërkuar nga të gjitha gjeneratat.
Janë shumë gjenerata që u rritën me këngët e tyre, e sot nuk ka kujt që s’i kujtohen këngët legjendare si “Ta gjen mami një sheik”, “Vetëm për ty”, “Vetëm ti e din”, “Qeshu”, e shumë të tjera…
“Qeshu” merret si kënga e tyre më e famshme, me një tekst të bukur dhe melodi që të mbetet në mendje. Këtë këngë e kënduan dhe rikënduan edhe shumë artistë tjerë të rinj.
Sonte po e rikujtojmë këtë këngë duke ia bashkangjitur edhe tekstin më poshtë:
Qeshu të lutem, mos pyet përse, e nesërmja, shpejt do t’vjen.
Qeshu të lutem, mos kërko kuptim, se çka mendoj, ti e din.
Ato dit’, që ne, i kalojmë’ së bashku, shumë’ shpejt’, harrohen, shumë’ shpejt’, harrohen, kur në buzët e tua, nuk ka qeshje.
Qeshu, qeshu, qeshu se do t’jetë vonë’, qeshu, qeshu, qeshu se do t’jetë vonë’ / KultPlus.com
Jeto dhe jetën time po e deshe, Eja dhe merre, veç jeto.
Ata që s’duan dashurinë, Nuk dinë seç është mirësia. Folenë e ngrenë në errësirë, Edhe mbi ty lëshojnë stuhira. Se jane mësuar të zvarriten, Të të helmojnë, pastaj të vdesin. Pa prekur trupin tënd të ngrohur, Nga afshi i puthjesh, ledhatimit. Dhe pena ime nis e shkruan, Kaq e lodhur nga mundimi. Kërkon nga ty dhe merr dy fjalë, Dhe ndalet lumi i zemërimit.
Të dua, të dua, të dua, Oh, këngë hyjnore e kësaj bote. Që pëshpëritet nga buzët e dashuruara, Që frymë ty të dhanë.
Shumë të kërkova gjersa të gjeta. Dhe nëse vdes mos u trishto, Por, ti jeto!
Nëpër rrugët e dashurisë, Enden këngët dhe legjendat. Nëpër vargjet e poetit, Zemrën ta njoh. Dhe në vija pentagramesh, Derdhet shpirti i një artisti. Por diçka pa thënë ka mbetur, Le të tjeret ta tregojnë.
Dhe jetën time po e deshe, Eja dhe merre, Por, ti jeto… / KultPlus.com
Nona Gaprindashvili, një kampione sovjetike e shahut, po padit Netflixin për 5 milionë dollarë për një fjali të përdorur në “The Queen’s Gambit”.
Në finalen e shfaqjes, një fjali krahason arritjet e shahistes imagjinare Beth Harmon (Anya Taylor-Joy) me Gaprindashvilin – duke deklaruar se ajo kurrë nuk ka luajtur shah kundër burrave.
Një personazh thotë: “Elizabeth Harmon nuk është aspak një lojtare e rëndësishme sipas standardeve të tyre. E vetmja gjë e pazakontë për të, me të vërtetë, është seksi i saj. Dhe madje kjo nuk është unike në Rusi. Ja ku është Nona Gaprindashvili, por ajo është femra kampione botërore dhe nuk është përballur kurrë me meshkuj”.
Gaprindashvili ka ngritur një padi për shpifje duke deklaruar se kjo është krejtësisht e rreme, dhe se ajo kishte konkurruar kundër 59 shahistëve meshkuj, 28 prej tyre njëkohësisht në një lojë, së bashku me dhjetë mjeshtër të mëdhenj, raportoi Deadline.
“Pretendimi se Gaprindashvili” nuk është përballur kurrë me burra “është haptazi i rremë, si dhe është tepër seksist dhe nënçmues”, thuhet në padinë me 25 faqe.
Duke folur për padinë në një intervistë me The New York Times, Gaprindashvili, tani 80 vjeç, tha: “Ata po përpiqeshin të bënin këtë personazh imagjinar që po ndizte gjurmët për gratë e tjera, kur në realitet unë tashmë kisha ndezur shtegun dhe isha frymëzuar brezat. Kjo është ironia. ”
Padia kërkon dëmshpërblim për atë që padia pretendon se është një “gënjeshtër shkatërruese, duke minuar dhe degraduar arritjet e saj para një auditori shumë milionësh”.
Në përgjigje të padisë, një zëdhënës i Netflix tha: “Netflix ka vetëm respektin maksimal për Znj. Gaprindashvili dhe karrierën e saj të shquar, por ne besojmë se ky pretendim nuk ka meritë dhe do të mbrojë me forcë çështjen.” / KultPlus.com
Qeveria meksikane hodhi në lotarinë kombëtare shtëpinë e përdorur nga ish-mbreti i drogës Joaquin “El Chapo” Guzman.
Në hedhjen e lotarisë të mbajtur në Mexico City, u shitën gjithsej 22 prona, shumë prej të cilave i përkisnin krimit të organizuar.
Numri i biletës 1 438 619 fitoi shtëpinë e sigurt të Guzman në Culiacan, rreth 1 200 kilometra në verilindje të Mexico City.
Shtëpia, e cila kishte një tunel shpëtimi të fshehur nën një vaskë, luajti një rol kyç në një operacion të dështuar për të arrestuar udhëheqësin e kartelit ”Sinaloa” më 17 shkurt 2014.
Guzman përfundimisht u kap pesë ditë më vonë.
Lotaria u organizua nga qeveria e presidentit Andres Manuel Lopez Obrador, i cili ishte përpjekur disa herë të nxirrte në ankand pronën prej 261 metra katrore.
El Chapo, i cili aktualisht është 64 vjeç dhe po vuan një dënim të përjetshëm në SHBA ishte i famshëm për arratisjet e tij. Ai u arratis nga burgjet e sigurisë së lartë dy herë. / KultPlus.com
Tirana është e bekuar me bukuritë natyrore që gjenden ne rrethinat e saj, me pamje fantastike. Në rrethinat e Tiranës gjenden të fshehura disa ujëvara mahnitëse, ku vite më parë shumë pak i dinin se ekzistonin. Më e njohura prej tyre është Ujëvara e Shëngjergji. Në ju njohim më poshtë me ujëvarat që duhet t’i vizitoni.
Ujëvara e Shengjergjit
Ujëvara ndodhet pranë fshatit Shëgjin, të komunës Shëngjergj. Deri pranë saj, mund të shkohet me makinë dhe rruga është shumë e mirë. Kjo ujëvarë deri para gjashtë vitesh, rrinte “e fshehur” mes maleve dhe përveç banorëve të zonës, askush nuk e dinte ekzistencen e saj. Ndërsa vitet e fundit është kthyer në destinacionin më të kërkuar të pranverë-verës nga adhuresit e natyrws. Ujëvara furnizohet me ujë nga Mali me Gropa dhe formon një nga degët e krijimit të Lumit Erzen. Ajo ka një lartësi rreth 30 metra të dukshme dhe gjarpëron përmes hinkave në formë spirale në lartësi më të madhe dhe më pak të dukshme për syrin e vizitorit. Formacioni shkëmbor rreth saj është me shkëmbinj shtresëzorë dhe me ngjyra, ku e kuqja është mbizotëruese. Ne pranverë dhe në vjeshtë ajo ka një bukuri mahnitëse, nga llojshmëria e ngjyrave.
Ujëvara e fshehtë e Përroit të Murdharit
Kjo është një nga ujëvarat më të veçanta të këtij përroi, por dhe më e veçanta në llojet e ujëvarave. Kjo për faktin se ajo rrjedh në brendësi të malit. Uji i përroit kalon me shtratin e tij brenda në thellësi të malit dhe krijon atje një ujëvarë me lartësi rreth 7-8 metra. Vendi ku bie është pothuaj në erresirë përveç pjesës nga futet lumi që lejon dritën të hyjë. Banorët e zonës e quajnë “Hurdha e Zezë” (Pellgu i Zi). Për të arritur deri atje shtegu është pak i vështirë dhe i rrëshqitshëm. Pamja e saj është mbresëlënëse dhe mistike. Nuk mungojnë edhe legjendat lokale për këtë vend.
Ujëvara e Kakunjës
Kjo ujëvarë ndodhet pranë fshatit Kakunjë. Ndryshe ajo njihet edhe si ujëvara e Shkëmbit të Askolajt. Ajo ka një lartësi rreth 8-9m dhe përroi ku ndodhet është pjesë e degëve që furnizojnë lumin e Zhullimës. Ujëvara është përherë me ujë por në momente të pranverës dhe vjeshtës pas shirave ka me shumë prurje. Për të shkuar deri atje ndiqet rruga nga Tirana në Baldushk deri në fshatin Kakunjë. Nga atje më pas procedohet në këmbë deri tek ujëvara.
Ujëvara e Besh-Livadhit
Kjo ujëvarë ndodhet në përroin që kalon pranë fshatit Besh-Livadh. Ajo ka një lartësi mbi 10 metra dhe në stinën e pranverës ka prurje të mëdha uji. Shkëmbinjtë ku kalon janë shtresëzore dhe duken si pllaka të vendosura me dorë njëra mbi tjetrën. Ujëvara është e fshehur në një oaz të gjelbër bimësie dhe nuk është e thjeshtë për t’u gjetur. Për të shkuar deri atje ndiqet rruga nga Tirana deri në fshatin Besh pranë Shkallës së Tujanit. / KultPlus.com
Vogëlushja shqiptare me emrin Nina ishte protagonistja e radhës për ditën e sotme ku fotografia e saj zuri vend në njërin ndër ekranet më të famshme në botë, atë të Times Square-t që gjendet në New York, shkruan KultPlus.
Në fotografi, Nina shihet e veshur me një fustan të lezetshëm teksa ajo shikon veten në pasqyrën e rregulluar me lule. E këto lule duket se po portretizonin hijeshinë e Ninës duke bërë që fotografia e saj të kap vëmendjen e çdo kujt që kalon afër ekranit më të famshëm në botë.
Ndërkaq, lajmin e bëri të ditur sociologu Roland Peraj:
Nina, superloçka prej Kosove n’ekranin e Time Squere në New Yourk.
Çfarë krenarie.
Në zemër të New York-ut, në njërin prej ekraneve të Time Square-it, si pjesë e video prezantimit të “National Down Syndrome Society” shfaqen shumë foto të personave me sindromën Down duke punuar, luajtur, mësuar apo pranë më të dashurve të tyre.
Çdo vit ‘National Down Syndrome Society’ ia kujton botës në mënyrën më madhore të mundshme se personat me sindromën Down janë pjesë e rëndësishme e shoqërisë, duke shfaqur imazhet e tyre në Time Square. / KultPlus.com
Leon Arifi ishte ndër protagonistët e ditës së sotme që zuri vend në njërin ndër ekranet më të famshme në botë, atë të Times Square-t që gjendet në New York, shkruan KultPlus.
Në fotografi, Leoni i buzëqeshur shihet me Fjolla Rracin e cila në mënyrë vullnetare ndihmon fëmijët e të rriturit me sindromin Down dhe ata me autizëm.
Buzëqeshja e Leonit padyshim që sot ka pushtuar pikërisht zemrën e New York-ut.
Ndërkaq, lajmin e bëri të ditur vetë Fjolla përmes një postimi në rrjetin social Faceook:
‘Leon, kjo foto osht ba n’shkolle, aty ku çdo dite t’lume tu t’msu ty une kam msu prej teje! Sot e ke hijeshu New York-un e mu ma ki hijeshu jeten vite ma pare!!
Shtese: Sahere flasim n’telefon t’lutna mos me m’harru, sot po t’lutna prap!’ / KultPlus.com
Arberëshët e Kroacisë janë pak të njohur, po ata ruajnë në Zarë një thesar muzikor, që e zbuluan studiueset Dina Bušić e Melita Ivković. Këngët e vjetra arbëreshe janë ura lidhëse brenda trashëgimisë kulturore europiane.
Këngëtarja e studiuesja, Dina Bušić bashkë me kitaristen, Melita Ivković
Një muzikologe e re nis një hulumtim në kuadër të studimeve në Akademinë e Muzikës në Zagreb në vitin 1999 dhe zbulon papritur një botë të panjohur më parë për të. Dina Bušić, vetë nga ana e nënës me rrënjë nga Arbëreshët e Zarës nuk e dinte fillimisht kur regjistroi këngë e fragmente këngësh me gjyshen apo këngëtarë të moshuar, se ato ishin sjellë 300 vjet më parë nga arbëreshët e shpërngulur nga zonat e Liqenit të Shkodrës drejt Kroacisë.
Shpëtimi i një thesari të harruar
Ky zbulim e nxiti Dina Bušić t’i kushtohej jo vetëm mbledhjes, por edhe përpunimit të tyre derisa një ditë ato ishin të gatshme për t’u regjistruar në albumin “Berbili” në Kishën Marijana të ishullit Zlarina që njihet për akustikën e mrekullueshme. “Në një farë mënyre është trashëgimia ime familjare, por në anën tjetër është puna ime shkencore, sepse derisa pyeta, nuk e dija që ato ishin këngë ‘arbnesh’. Kjo traditë seriozisht kishte filluar të zbehej shumë. Për fat të keq sot nuk ka asnjë mënyrë për të mësuar mbi këtë repertor tradicional, kështu në një lloj mënyre, ne e shpëtuam atë nga harresa e plotë”, rrefen studiuesja. Ishte muzikologja e kitaristja, Melita Ivković që e nxiti Dinën të mos e humbisnin këtë thesar. “Ne na u bë e qartë, se nëse nuk do të ndërmerrnim diçka, ky thesar do të humbiste njëherë e përgjithmonë”, thotë Ivković.
Prof. Dr. Eckehard Pistrick
Tradita e arbërëshevë të Kroacisë është “në hije” krahasuar me tradita të tjera të diasporës, thekson Prof. Eckehard Pistrick, etnomuzikolog në Institutin për Etnomuzikologjinë Europiane në Universitetin e Kölnit dhe drejtues i degës së Shoqatës së Europës Juglindore për Kölnin, prandaj ai e kishte për zemër organizimin e një mbrëmjeje të tillë. Bashkë me rrjetin UraCult që angazhohet prej disa vitesh në prezantimin e ndërlidhjen e kulturës shqiptare në Gjermani e Europë ata sollën në Köln studiueset e muzikantet, Dina Bušić dhe Melita Ivković të prezantojnë këngët arbëreshe. Ali Salihu, nga kryesia e UraCult, që gjithmonë e ka tërhequr historia arbëreshe rrëfen, se bashkëpunimi kishte një parahistori.
“Vetë kam qenë disa herë në Zarë dhe kam vizituar Arbanasin, kam kuptuar se kjo pakicë ka kontribuar në Kroaci me disa personalitete të ndryshme.[..] Kur lexova për këtë album, e kontaktova menjëherë zonjën Bušić dhe doja që një ditë ta prezantojmë këtë projekt shumë të mirë, në Köln. Ne si Uracult nuk e shohim veten vetëm si shoqatë shqiptare, por si urë lidhëse mes të gjitha vendeve të Evropës Juglindore e Gjermanisë, prandaj jemi të lumtur që të prezantojmë për herë të parë edhe artistë nga Kroacia.”
Ali Salihu nga kryesia e UraCult
“Dina e Mel”, siç paraqitet dueti në koncerte, u desh të punonin gjatë për këtë album bashkë me artistë të tjerë të njohur. Sepse nuk mjaftoi vetëm mbledhja e fragmenteve muzikore e këngëve, atyre u desh të konsultonin shumë burime për t’i rikonstruktuar këto këngë herë melankolike, herë humoritiske që i kushtohen dashurisë, natyrës, nënës, familjes e nostalgjisë për vendlindjen.
“Janë këngë shumë emocionuese, del në pah se janë këngë të vjetra, këngë që nënat i kanë kënduar me fëmijët e tyre prej shumë e shumë kohësh, një gjuhë e thjeshtë, gjuhë e shtëpisë, që automatikisht tek dëgjuesi sjell emocione familjare. Por me këtë koncert këngëtarja dhe kitaristja na treguan, se si mund të transfomohet muzika që është trashëguar në familjet në një ambient të ngushtë, në një muzikë që transporton dhe kthehet në një urë mes kulturave, sepse ajo ka treguar që e njëjta këngë ekziston në disa gjuhë dhe ka përdorur elementë nga gjuhë të ndryshme për të kombinuar këtë”, thotë Dr. Adelheid Feilcke, drejtuese e Programeve të Europës e Ballkanit Perëndimor në Deutsche Welle, eksperte prej vitesh jo vetëm e politikës së Ballkanit.
Ajo vetë ka hulumtuar dikur në Shqipëri mbi etnologjinë e muzikës.
Dr. Adelheid Feilcke, drejtuese e Programeve të Europës e Ballkanit Perëndimor në Deutsche Welle
Muzika si element lidhës i popujve të Ballkanit jo ndarës
Disa prej këtyre këngëve, “Dina e Mel” ia prezantuan publikut entuziast në Köln të enjten (16.09.) pas një tryeze diskutimi mbi strategjitë e ruajtjes, rinkonstruktimit dhe përçuarjes së trashëgimisë kulturore të pakicave në Europën Juglindore. Muzika zë një vend të veçantë në ruajtjen e identitetit të një pakice, thotë Prof. Pistrick.
Këto këngë “rrëfejnë për transformimin kulturor, përmes mobilitetit njerëzor, historinë e rezistencës kulturore dhe përshtatjes. Rëndësi ka një qasje “muziko-arkeologjike”, që do të thotë që tradita të tilla të dokumentohen në studime etnomuzikologjike, por edhe të shihen burime të arkivave fonikë dhe të shkruara. Kjo është një punë gati kriminologjike, por ajo na mundëson të rikonstruktojmë një larmi të gjithë, nga e cila sot në botën ekzistojnë vetëm fragmente.
Podium diskutimi në Köln, 16.09.2021
Në kulturën e pakicave nuk bëhet fjalë vetëm për identitetin e ruajtjen e tij. Aty reflektohen edhe konfliktet e përplasja me shoqërinë e shumicës, ngjizet historia kombëtare e lokale. Por e kanë fuqinë të luajnë një rol pajtues thesarë të tillë që nxirren nga historia? Adelheid Feilcke është e bindur se këtë rol bashkues nuk e luan vetëm muzika, por edhe elementë të tjerë të trashëgimisë kulturore imateriale.
“Për mua kjo muzikë është një shembull i mirë, si mund të krijohet një urë kulturore përmes muzikës. Doja të shtoja, se shpesh muzika në Ballkan, Europën Juglindore merret më shumë me frymën e ndarjes, kjo është e jona, kjo është e jotja, por në qoftë se ti analizon, del që muzika është shumë e ngjashme tek njëri e tjetri. Ndoshta ata këndojnë në gjuhë të ndryshme, por baza muzikore është e njëjtë. Duke marrë këtë si shembull do thoja se mund të gjejmë shumë elementë të përbashkët të muzikës për t’i ndërlidhur më shumë popujt e Ballkanit. Përmes muzikës, si element emocionues i kulturës, ne mund të kapërcejmë kufijtë.”
“Kthyem pjesë të thesarit muzikor në Shqipëri”
Arbëreshët në Kroaci janë pjesë e larmisë së pakicave kulturore në Europën Juglindore, si ajo e romëve, vllehëve, pomakëve, larmi që po zbulohet gjithnjë e më shumë nga studiuesit këto kohë. “Kultura e pakicave ka rëndësi të madhe, sepse ajo krijon ura mes shoqërisë së shumicës dhe pakicës”, thotë Prof. Pistrick prandaj ka shumë rëndësi një politikë kulturore që ruan dhe rivitalizon kulturën e pakicave.
“Mbetet problematike, që për shkak të një politike të UNESCO-s të orientuar nga trashëgimia kulturore e shteteve kombëtare, ajo merr më pak vëmendje, pasi kjo kulturë nuk kategorizohet vetëm tek një shtet kombëtar”, thekson ai.
Dina Busic që është edhe drejtuese e zyrës së Kulturës në Zarë është krenare që risjellja për publikun e këngëve të tilla të vjetra dhe albumi “Bërbili” rizgjuan edhe më shumë interesin tek arbanasit për traditën e tyre dhe përçimin e saj tek brezat. e rinj. Në Arbanasi ka edhe një shkollë të vogël shqipe, dhe organizata që i kushtohen ruajtjes së kulturës arbëreshe. Pavarësisht, se në jetën e përditshme, vetëdija si arbëresh nuk luan donjë rol, thotë Bušić.
“Bërbili” nuk këndoi vetëm në Köln. Ai ishte në korrik edhe në Festivalin në Kalanë e Rozafës, një moment emocional për Dina Bušić. “Kur patëm një koncert para 2000 vetëve në Rozafa, dhe biseduam pas koncertit me njerëzit, organizatorët, e muzikantët kuptuam, se nuk bëmë vetëm diçka që ndihmoi Arbëreshët e Zarës, për të ruajtur kulturën e tyre, por e kthyem edhe pjesë të thesarit muzikor në Shqipëri. Ishte emocionuese se si ata dalluan fjalë të vjetra gegërisht, fjalë arkaike sic thanë ata, që i dinin nga stërgjyshërit e tyre.
Rrugëtimi i Bërbilit vazhdon në Köln me prezantimin e Festivalin “Migrant Music Manifesto” dhe më pas synon të shkojë edhe në Tiranë e Prishtinë. / KultPlus.com
