Autor: KultPlus

Ethet e Oscar po afrohen, është publikuar lista e ngushtë e filmave të huaj

Posted on by KultPlus

Tashmë është bërë publike lista e ngushtë e filmave që garojnë për kategorinë e filmit në gjuhë të huaj për cmimin Oscar, shkruan KultPlus.

Në këtyë listë shihen të jenë nëntë filma. Filmat që janë në këtë listë janë: A Fantastic Ëoman, Sebastián Lelio, nga Kili, “In the Fade”, Fatih Akin nga Gjermania, “On Body and Soul” Ildikó Enyedi nga Hungaria, Foxtrot, Samuel Maoz, nga Izraeli, The Insult, Ziad Doueiri nga Libani, Loveless, Andrey Zvyagintsev nga Rusia, Félicité, Alain Gomis nga Senegal, The Ëound, John Trengove nga Afrika dhe The Square, Ruben Östlund nga Suedia.

Në këtë kategori kanë qenë të propozuar filmat shqip: “Dita zë fill”, me regji të Gentian Kocit dhe “T’padashtun” me regji të Edon Rizvanollit./KultPlus.com

Arilena Ara e ftuar në natën finale të The Voice… (VIDEO)

Posted on by KultPlus

Këngëtarja e njohur shqiptare Arilena Ara po vazhdon të shijojë suksesin e këngës “Nëntori”, shkruan KultPlus.

Ajo është ftuar të jetë pjesë e mbrëmjes finale të “The Voice Romania”, që do të mbahet sonte dhe pikërisht në këtë skenë do të performojë Arilena Ara.

Për këtë paraqitje ka njoftuar vet këngëtarja shqiptare, e cila nëpërmjet instagram ka njoftuar që do të jetë pjesë e kësaj mbrëmje kaq të veçantë. Poashtu ajo ka postuar edhe një video nga parapërgatitjet për këtë mbrëmje. /KultPlus.com

Fshati i Festave në mes të Tiranës, Erion Veliaj i lumtur për këtë energji pozitive (VIDEO)

Posted on by KultPlus

Sheshi i Tiranës duket mrekulluesheshëm për atmosferën e krijuar në prag të festave të fundvitit, shkruan KultPlus.

Në një video të postuar nga kryebashkiaku i Tiranës, përcillet atmosfera e ngrohtë që po ofron ky shesh, duke spikatë edhe fytyrat e qeshura të familjeve.

“Shumë i lumtur që këto ditë festash në çdo cep të qytetit ka energji pozitive, hare e bujari! Merr familjen e vizito Fshatin e Festave te Sheshi Skënderbej 👍 🍫 🍻 🧤Le ta kthejmë Dhjetorin në muajin më të madh të solidaritetit në Tiranë!”, ka shkruar Veliaj./KultPlus.com

Shqiptarët pushtojnë Dolce&Gabbana, kampanja e re me modelë e fotograf shqiptarë (FOTO)

Posted on by KultPlus

Sapo është realizuar kampanja e fundit e brendit të njohur Dolce&Gabbana, për koleksionin pranverë-verë 2018, shkruan KultPlus.


Dhe pikërisht kjo kampanjë i është besuar shqiptarëve, pasi që për realizimin e këtyre fotografive, përpos fotografit shqiptar Endrit Mërtiri që i është besuar realizimi i fotografive, pjesë e kampanjës kanë qenë modelët shqiptarë.

Vetë Endrit Mërtiri ka njoftuar për këtë fotosesion. “Ia dola! Jam pjesë e reklamës së koleksionit pranverë-verë 2018 të Dolce&Gabbana! Shumë i lumtur të fotografoj fushatën e radhës, si gjithmonë me superstafin tim! Ju dua të gjithëve! Më të mirët!”, ka shkruar ai. Kurse pjesë e kampanjës së këtij brendi kanë qenë modelët: Alesia Noka, Meg Luka dhe këngëtari Alban Ramosaj. /KultPlus.com

Këngëtarët e famshëm shqiptarë, publikohen fotografitë kur ishin të vegjël (FOTO)

Posted on by KultPlus

Ardit Gjebrea, Inva Mula, Irma Libohova, David Tukiçi , Zana Çela e shumë artistë të tjerë të cilët tashmë janë shumë të famshëm, talentin e tyre e kishin nisë qysh të vegjël, shkruan KultPlus.




Qendra Kulturore e Fëmijëve ka publikuar fotografitë e këtyre artistëve, të cilët qysh të vegjël ishin prezantuar para audiencës.


Kjo qendër tashmë feston 70-të vjetorin dhe këtë përvjetor po e shënon me këta artistë, të cilët kanë qenë pjesë e këtij institucioni qysh në fëmijëri. Për të parë se si kanë qenë atëherë, mund ti shikoni nëpërmjet fotografive/KultPlus.com



Ruaje Zot Shqipërinë nga shqiptarët, disa nga thëniet më brilante të Faik Konicës

Posted on by KultPlus

Faik Konica është një prej figurave më interesante të letërsisë shqiptare. Ky njeri me kulturë të lartë, eseist i shkëlqyer, stilist i përkryer, themelues teorik dhe praktik i kritikës letrare shqiptare, veprimtar politik me orientim perëndimor, siç ishte kultura e popullit që i takonte, solli një model të ri në mendësinë shqiptare.

Më poshtë po ju sjellim disa nga thëniet më briliante të tij:
1. E ashpër, e vrazhdë, si populli i fuqishëm që e flet, por edhe plot shije e hijeshi, si frutat dhe lulet e malit ku flitet, gjuha shqipe – ndonëse e varfëruar nga një palëvrim shumë herë shekullor – është e aftë të shprehë, me një ndjenjë të mrekullueshme, nuancat, konceptimet më të holla e të mprehta të mendimit njerëzor. (Albania 1, 1897).
2. Shqiptarët duan para së gjithash dritën e mendjes dhe diellin. (Albania 8, 1897).
3. Vetëm shqiptarët e kanë ndjenjën e së bukurës aq të fuqishme sa e paguajnë me jetën e tyre kënaqësinë për të qenë vetë rrufeja mes atyre furtunave njerëzore të luftës. (Albania 3, 1897).
4. Rilindja e gjuhës sonë është rilindje e jetës sonë kombëtare. (Albania 8, 1897).
5. Gjuha shqipe është sa muskuloze aq edhe të brishtë. (Albania 12, 1898).
6. Shumë duhet të punojmë ne shqiptarët, sot dhe për së shpejti; po më parë nga të gjitha, të shëndoshim dashurinë dhe vëllazërinë në mes tonë. (Albania 2, 1897).
7. Përmirësimi ekonomik është nevoja më e shpejtë dhe më e ngutshme për vendin tonë. Është pra një detyrë urgjente që interesat ekonomike të Shqipërisë t’i paraprijnë çdo vlerësimi të karakterit politik. (Albania 16, 15-30 korrik 1898).
8. Ndjenja kombëtare ka rrënjë të forta në zemrat shqiptare; dhe ndonëse më ndonjë rast, moskokëçarja dhe moskuptimi i shqiptarëve gati na shkurajojnë dhe shkurajojnë gjithë miqtë e tyre të vërtetë, duhet pranuar se ndjenja kombëtare atyre nuk u mungon, por u mungon ajo vetëdije e qëruar, aq e domosdoshme për përparimin. (Albania B, nr 2, 14, 15-30 qershor 1898).
9. Ata që do donin t’i ngopnin shqiptarët me retorikë, në vend të urojnë zhvillimin intelektual të tyre, japin provën më të qartë të armiqësisë së tyre ndaj shqiptarëve. (Albania 16, 15-30 korrik 1898).
10. Mjerimi i shqiptarëve ka qenë në tërë kohërat të kapej pas individëve dhe jo pas ideve… Historia e Shqipërisë është e mbushur fund e krye me prova të tilla të përngjashme. Të përpiqemi me të gjitha forcat tona të shërojmë shqiptarët nga dashuria për individët. Ata duhet të mësojnë të duan Shqipërinë – jo t’i bëjnë qejfin këtij apo atij shqiptari. (Albania 16, 15-30 korrik 1898).
11. Shqiptarët honxhobonxho janë të tmerrshëm për mizori e kapadaillëk. (Albania10, 28 shkurt 1898).
12. Shqiptari duket si i bërë për të qenë lodër e një mashtrimi të përjetshëm; një fatalitet i dhimbshëm rri pezull mbi këtë popull të mjerë. (Albania 15-30 janar 1899 C).
13. Përgjegjësia jonë ndaj vendit është e pamohueshme: do vuajmë me vuajtjet e Shqipërisë, do gëzojmë me gëzimet e saj. (Albania 15-30 janar 1899 C).
14. Zgjidhja ideale do të ishte për shqiptarët të zhduknin njëherë e mirë ndikimet orientale, duke shkëputur çdo lidhje, fetare, morale apo letrare, qoftë me bizantinët, qoftë me turqit. Mirëpo, gjë e bukur të ndodhte kjo në çast. Zgjidhja do ishte e realizueshme po qe se stërgjyshërit tanë do ta kishin përgatitur me kohë për ne; atëherë neve do të na duhet ta përgatisim këtë zgjidhje për nipat tanë të ardhshëm. (Albania 2, 1907).
15. Duke u ngritur përmbi egoizmat e pafuqishëm dhe mëritë e pafrytshme vetjake, le të ulim kokat e të punojmë për formimin e një Shqipërie ku poshtërsia keqbërëse e armiqve tanë trashëgimtarë t’i lërë vendin drejtësisë dhe ndershmërisë së mëkëmbur të stërgjyshërve tanë. Boll duke krasitur degë kuturu, dhe me një vendosmëri të ftohtë por të pamëshirshme, le të japim goditjen përfundimtare në rrënjët e së keqes. (Albania 12, 1909).
16. Sa e sa marrëzi, sa e sa poshtërsi e krime janë bërë në emër të së gjorës Shqipëri! (Albania 4, 1907).
17. Dëshira për hakmarrje është susta më e fuqishme e shpirtit shqiptar. (Albania 4, 1907).
18. Një e thënë latine e Kohës së Mesme, e ndryshuar pak: Homo homini lupus – Njeriu për njeriun është ujk. Femina feminae lupior – Gruaja për gruan është më ujke. Albanus Albano lupissimus – Shqiptari për shqiptarin është fare ujk [ujk e shkuar ujkut]. (Albania, qershor 1902, nr.5).
19. Letërsia jonë popullore është ruajtur dhe përcjellë vetëm nga gratë e fëmijët dhe nuk mund të mos merrte veçse formën naive të gjuhës së tyre. (Albania 1, 1905).
20. Të mbetur pa unitet fetar, e vetmja lidhje që ka mbajtur shqiptarët të bashkuar ka qenë gjuha. (Albania 4, 1906).
21. Turqit turq mbeten; të rinj a të vjetër, ata janë, siç thotë shprehja latine popullore eiusdem farinœ [të të njëjtit brum]. Në tërë perandoritë që kanë ekzistuar a ekzistojnë, janë gjendur në kombin sundues mendje bujare për të marrë në mbrojtje kombet e nënshtruara. Po a mund të përmendet që prej katër shekujsh qoftë edhe një fjalë e vetme e një turku të vetëm në favor të Shqipërisë? Kjo fjalë vërtet do të meritonte në këtë rast të shkruhej e gdhendur mbi një pllakë bronzi dhe të varej në muret e klubeve tona popullore si një relikte kurioziteti. Turqit na mohojnë edhe ato cilësi që vëzhguesit e huaj i pranojnë njëzëri… Turqit na mundën, por pa arritur të na mposhtin, edhe pasi na imponuan Muhametin e tyre. (Albania 121 , nr 12, 1909).
22. Shqiptarët janë populli më mosbesues në botë. (Kujtesë për lëvizjen kombëtare shqiptare).
23. Asgjë nuk i ftoh më shumë shqiptarët se t’u thuash që kanë të bëjnë me një copë injoranti që i drejton. (Kujtesë për lëvizjen kombëtare shqiptare).
24. Populli shqiptar është mjaft i mprehtë në të kuptuar. (Kujtesë për lëvizjen kombëtare shqiptare).
25. Grekët e shpërdorojnë si shumë heshtjen përçmuese të shqiptarëve që nuk i hanë dokrrat e tyre bajate e boshe. (artikulli “Mbi Shqipërinë”, Libre Parole).
26. Njeriu është më i lig se egërsirat, po kur vështronj shqiptarët e Stambollit, më vjen të thom që është më i lig se gjarpri dhe miu. (Letër N. Nacos, 20 mars 1896).
27. Palla ime është penda; atë pallë të dobët kam, me atë përpiqem t’i shërbej atdheut. Fiunt scriptores nascuntur heroes [shkrimtarët bëhen, heronjtë lindin]. Ti që leve trim, bëje fora një herë jataganin për nder të Shqipërisë (F. Konica, Vepra 1, f. 155).
28. Shqiptari e ka zakon që kundërshton para se të marrë vesh. (Vepra 1, f. 187).
29. Kush nuk kupton përparimin, e merr kufirin e mendjes së tij për kufirin e botës. (Vepra 1, f.198).
30. Shqiptarët janë një komb të cilit i pëlqen të lëvdojë veten. Si thonë gojë-rrumbullët tanë, kombi shqiptar është i pari nga mendja, nga sjellja e nga trimëria. Sikur shqiptarët të qenë jo kombi më i mendshmi, por thjesht një komb i mendshëm, ata do të kishin dalë me kohë nga dita e zezë ku ndodhen. (Vepra 1, f. 271).
31. Trimëria e shqiptarit nuk është e artë, është e teneqejtë… sado e madhe në vetvete, është e vogël në shkaqet që e ndezin. Për një kec të grabitur, për një fjalë të shtrembër, dhe shumë herë pa e ditur as vetë përse, shqiptarët marrin armët, hidhen, vriten. Por, ata njerëz që vriten për interes e për përralla [dokrra], ftohen dhe frikësohen në u dashtë trimëri për ndonjë mendim të bukur, për ndonjë dobi të vërtetë e të përgjithshme… Nuk kanë frikë nga plumbi, po dridhen nga Valiu! trimëria e vërtetë është ajo që vihet në shërbim të së Drejtës dhe Atdheut, në shërbim të dobisë së përgjithshme. Të tjerat punë janë punë egërsie e kafshërie, jo trimërie. (Vepra 1, f. 271-272).
32. Shqipëria është një vend i bekuar me njëmijë bukurira, shkelur nga turmë e cila ushqen njëfarë urrejtje ndaj bukurisë. (Vepra 2, 34).
33. Shkodra është pothuaj vendi më interesant i Shqipërisë së sotme, argjendarët dhe punëtorët e tjerë të saj janë të famshëm në gjithë Europën e Jugës dhe të Lindjes… Shqiptarët janë të njohur për individualitet dhe në kostumin e tyre kombëtar ka varietete dhe ngjyra. Pothuaj çdo krahinë ka kostumet e saj të veçanta. (Shqipëria, 1930).
34. Ta dini se ne në sy të Evropës së qytetëruar, jemi të prapambetur, dhe asgjë më shumë; ca na shajnë, ca na përqeshin, ca të pakëve u vjen keq. Hiqni dorë ju them, se u bëmë palaçot e dheut. Heshtni, shtrohuni, bashkohuni. Udha që shpie në nder, në liri e në shpëtim, nuk është e shtruar me lule, po me ferra; kush arrin në kulm, arrin i grisur, i djersitur, i përgjakur; dhe kur arrin në kulm, bie i vdekur nga të lodhurit, por me vetëdijen që i hapi një udhë të re popullit. (Vepra, SH.B. N. Frashëri, f. 213).
35. Bëhuni burra! Rrëmbeni kazmat! Puna është më e lartë se trimëria, kazma më fisnike se palla. E mbi të gjitha heshtni! Jo fjalë, por kazmën. Jo mbledhje, por kazmën. Jo misione, por kazmën! Dhe parmendën, dhe draprin, dhe shoshën, dhe furrën. Mjaft lëvdime. E kam zemrën aq të mbushur me lot sa s’qaj dot. (F. Konica, Vepra, SH.B. N. Frashëri, f. 214).
36. Gratë e Tiranës janë shakaxhesha të mëdha. (F. Konica, Vepra, SH.B. N. Frashëri, f. 317).
37. Ka shqiptarë që sillen si këndesa të vërtetë e zemërohen posa zë të këndojë kokorikooo ndonjë tjetër si ata. Mjerisht në Shqipëri ka pak pula. Shqiptarët me mendje të nderuar s’duan e as kanë dashur njeri që del e thërret: “Unë jam!” Historia e Shqipërisë s’është përveçse vërtetimi i kësaj që themi. (F. Konica, Vepra, 3, f. 63).
38. Është një vend në faqe të dheut ku katilin e kanë për njeri të nderuar; hapen që t’i bëjnë udhë kur kalon; e fshehin nga i vetë-thëni gjyq, në iu tektë së vetë-thënës polici të bëjë sikur e kërkon; edhe në daltë ndonjë i çmendur për të marrë anën e kanunit [ligjit], e shajnë edhe e fëlliqin me një zell të çuditshëm. Dhe prandaj ai vend ka fituar një famë shumë të shëmtuar në botë… Për cilin vend po flas, do ta kuptoni menjëherë kur t’ju them që nuk ndodhet në mes të Afrikës, po në Europë. (Vepra 3, f. 169).
39. Armiqtë e Shqipërisë janë shqiptarët, jo të tjerë. Shqiptarët kanë shkruar me gjakun e tyre më tepër se një faqe në histori të Evropës. Nga më të voglat trazira gjer në luftërat më të gjakta, shqiptari ka hequr hark, vërvitur kordhë a zbrazur pushkë. A ka gjë më të turpshme, më të ulët se historia e këtij kombi që, për pak të qelbur ergjent [të holla], shet mish njeriu në çdo luftë, edhe kujt s’i erdhi dëshirim nga aq qindra vjet që e shkelin dhe e kurvërojnë të huajt, s’i erdhi dëshirim të japë dy pika gjak për lirinë e vetvetes? Të donin shqiptarët lirinë e Shqipërisë lehtazi e bëjnë; por rrinë të patundur dhe kështu dëftojnë që s’e duan Shqipërinë, dëftojnë që janë armiqtë e saj. (Albania 1, vëllim A, 1897).
40. Dua të marr shpatën e t’u çajë kokën gomarëve, edhe në vend të trurit të kllasë këtë: ç’është liria?… Më mirë të shesë pleh njeriu, se të shkruaj për shqiptarët… ç’është liria: Liria është të mundet njeriu: 1. të besojë ç’i do zemra; 2. të thotë ç’i do zemra; 3. të shkruaj ç’i do zemra; 4. të bëjë ç’i do zemra, veç jo ato që janë kundër lirisë së tjetrit njeri. Por shqiptarët, më të shumtë janë shpirtrobër… sundon në shpirtrat e tyre feja… Vëllezër shqiptarë: Mjaft rrojti e mjera Shqipëri jetën e Kurmit. Duhet edhe ajo të nisë tani të rrojë jetën e mendjes. Jeta e mendjes është të hapim tërë zemrat tona, të flasim vëllazërisht njëri kundër fjalës së tjetrit, të kuvendojmë si njerëz të qytetëruar, që mblidhen e luftojnë me fjalë [shoqërisht] për idetë e tyre… kështu do njihemi më mirë, s’do kemi mendime të fshehura, dhe do të KUPTOJMË që të tërë jemi të lidhur me dy lidhje të arta: dëshirimi i së Vërtetës dhe dëshirimi i Shqipërisë. (Albania 2, 25 prill 1897).
41. Ç’ka të bëjë myslimanëria apo krishterëria me shqiptarësinë? Myslimani të jetë mysliman, i krishteri i krishterë; po Shqipëria është e ne të gjithëve dhe e të gjithëve është detyra të mendohemi e të bëjmë si është më mirë për të. (Albania 2, 25 prill 1897).
42. Shqiptarët nuk ndahen në të krishterë e në muhamedanë, po ndahen në dy anë: ana e kombëtarëve, në të cilën ka shqiptarë nga të gjitha besimet, dhe ana e zuzarëve. (Vepra 3, f. 75).
43. Duhet të mësohen shqiptarët të mos shohin prapa atdhetarit fenë e njeriut. (Vepra 3, f. 127).
44. Ne duam të bëjmë një komb shqiptar, dhe për këtë punë kemi nevojë për bashkim të të gjitha pakicave të Shqipërisë me shumicën shqiptare. As që mund, një shqiptar që duket sot për sot i kulluar, të lëvdohet se 1000 a 2000 vjet më parë, fëmijëria e tij ish shqiptare. Ndofta po, ndofta jo. S’mund të hipim gjer te Adami a gjer te protistet e profesorit Haeckel. Si ka mijëra e mijëra shqiptarë të sllavizuar, ashtu ka pasur prej racash të tjera të tretur në racën shqipe. (Vepra 3, f. 136).
45. Duke parë dhe duke dëgjuar, bota mësojnë mend dhe ndërtohen. Ne shqiptarët, s’marrim dot mësime; malet të tunden dhe të rrëkëllehen, ne nuk këmbejmë mënyrën tonë. Mbani mirë këtë që po ju them: në njëqind vjet, në vafshim si po vemi, do të jemi aq poshtë sa edhe sot. (Vepra 3, f. 15).
46. Shqiptarët e mjerë presin që Evropa të vijë sot a nesër t’i shpëtojë. Është nevojë të themi, të bërtasim të vërtetën: Evropa shqiptarët i ka për të egër e për të humbur… Le të themi pra të vërtetën, gjithnjë të vërtetën,… të përpiqemi t’i fryjmë popullit tonë pak jetë e pak guxim. (Vepra 3, f. 81).
47. Të mos humbasim kohë të kërkojmë bashkim me anën e atyre që përpiqen të mbushin taskën, që tallen me mjerësinë e popullit shqiptar dhe që kanë vetëm një vesë: fitimin, dhe një dashuri: argjendin [paranë]. Me këta, jo vetëm bashkimi nuk bëhet, por është edhe i rrezikshëm. … Këta duhet t’i godasim pa pushim e pa mëshirë. Një miqësi me të poshtrit, nuk duam. (Vepra 3, 83).
48. Ne jemi një komb i ftohtë, ku secilido mendon për veten e tij… Ata shqiptarë për të cilët bota thonë se janë “të egër”, shqiptarët e maleve e të pyjeve, ata s’janë të ftohtë, por përkundrazi, janë shqiptarë të mirë e do të ishin atdhetarë sikur të kish njerëz t’u jepnin të kuptonin [t’i ndërgjegjësonin]. (Vepra 3, f. 100).
49. Dëshiri i nxehtë i grave është një sëmundje fort e rrallë në Shqipëri: e kanë vënë re të gjithë se kombi shqiptar mund të quhet i ftohtë në këtë punë. (Vepra 3, f. 143).
50. Frika, kur është e madhe, në vend që ta mposhtë njeriun, ia forcon, ia galvanizon nervat dhe frikaçi sillet (jashtërisht) posi trim i vërtetë…. Edhe trimëria, s’është trimëri e vërtetë pa frikë: se trimi pa frikë, s’bën ndonjë punë të rëndë, të çuditshme, me vlerë a me meritim… Le t’u japim bashkatdhetarëve tanë të kuptojnë shumësinë e formave të trimërisë. Trimëria me pallë, trimëria e luftëtarit nuk është e vetmja trimëri… Është trim çdo njeri që ka zemrën të sillet sipas mendimeve të tija, të bashkojë punët me fjalët… Një formë trimërie që e kemi përditë në sy është trimëria e grave. Numri i nënave trimëresha është i habitshëm – dhe ndofta pak vende mund të lëvdohen të kenë nga ajo farë trimërie aq sa ka Shqipëria. (Vepra 3, 149-151). / KultPlus.com

Dwayne Johnson nderohet me yll në Hollywood (FOTO)

Posted on by KultPlus

Emri i Dwayne Johnson apo i njohur si “The Rock” zuri vend në një yll në “Hollywood Walk of Fame” këtë të mërkurën, përcjellë KultPlus.

Aktori gjatë ceremonisë së zbulimit theksoi rëndësinë e të punuarit me përkushtim dhe për mirënjohjen që duhet pasur për atë që keni. Ai falënderoi miqtë, familjen dhe fansat, për të cilët ai tha se ishte “mirënjohës për thelbin e kockave të mia”.

“Në fund të ditës, e gjithë kjo nuk do të eksitonte, nëse nuk do të ishte për ju,” tha ai, duke iu drejtuar fansave të tij derisa ata ulërinin në entuziazëm.Ai gjithashtu pasqyroi në kohë të vështira që përjetoi në të kaluarën e tij, duke thënë se kur ishte 15 vjeç, ai dhe anëtarët e familjes së tij u dëbuan nga banorët e tyre në Honolulu dhe u detyruan të largoheshin nga ishulli.

Johnson tha që gjatë gjithë kohës, ai ka mbajtur vetëm një thënie në zemrën e tij: “Është mirë të jesh i rëndësishëm, por është më e rëndësishme të jesh i mirë”. Ai në këtë ceremoni u paraqit me gruan dhe vajzën e tij./KultPlus.com

Faik Konica: Shqiptarët janë një komb që i pëlqen të lëvdojë veten

Posted on by KultPlus

Sot shënohet 75 vjetori i vdekjes së Faik Konicës, kurse thëniet e tij vlerësohen të jenë një pasuri kombëtare, shkruan KultPlus.

Shumica e vështrimeve të tij, akoma vazhdojnë të jenë të qëndrueshme, dhe vlerësohet të jetë një ndër figurat që ka njohur më së miri kombin e tij.

Një ndër vështrimet e tij mbi shqiptarët është edhe kjo:

“Shqiptarët janë një komb që i pëlqen të lëvdojë veten. Si thonë gojë-rrumbullët tanë, kombi shqiptar është i pari nga mendja, nga të sjellurit e nga trimëria. Mua më duket se një njeri që i ka trutë në vend nuk duhet të flasë në atë mënyrë. Po të ishte ashtu…shqiptarët do të kishin dalë me kohë nga dita e zezë ku ndodhen”, ka shkruar Konica në vitin 1935. /KultPlus.com

Adrian Morina e Ylber Bardhi sollën rreth dhjetë personazhe në “Hollyshit”, Bokshi i quan si dy aktorët më të mirë në shqiptari

Posted on by KultPlus

“Vetëm me këta dy aktorë mund të bëhet një tekst i tillë për shkak të eksperiencës dhe talentit që e kanë. Unë mendoj që janë aktorët më të mirët në shqiptari”, ka thënë regjisori Ilir Bokshi për KultPlus.

Gili Hoxhaj

Mbrëmë erdhi premiera e tragjikomedisë “Hollyshit” me regji të regjisorit Ilir Bokshi e producente Albulena Kryeziu Bokshi, shkruan KultPlus. Kjo shfaqje e bazuar në “Gurë në xhepat e tij” nga autorja Marie Jones, mbrëmë u jetësua përmes lojës së aktorëve tashmë të dëshmuar në fushën e aktrimit: Adrian Morina dhe Ylber Bardhi. Shfaqja përmbante edhe një ekip prapa skenës i cili përbehej nga dramaturgu- Shkëlzen Berisha, asistent regjie-Butrint Pasha, muzika-Art Lokaj dhe kostumografe-Albulena Borovci.

“Hollyshit” përmes personazheve të ndryshme në mënyrë shumë të saktë ironizon dhe nxjerrë në pah një situatë e cila në realitetin e përditshëm kalon pa u theksuar. Shfaqja është e zhvendosur në një pjesë të Irlandës, ndërsa flet për një qytezë-provincë e cila “pushtohet” nga një produksion hollivudian të cilët vijnë për të xhiruar një film. Statistët hollivudian duke qenë shfrytëzues, në anën tjetër dalin edhe si përçmues të statistëve irlandez.

Në qendër të storjes janë Çarlli Konllon dhe Xhejk Kuin, të cilët, sikurse shumica e banorëve të qytezës, janë punësuar si statistë filmi. Komedia rrjedhë nga përpjekjet e produksionit që të krijojnë një “ndjesi provinciale” -një nocion romantik, i cili shpesh bie ndesh me realitetin jetësor. Kur flitet për bashkëpunimin në aktrim, këtu regjisori me mjeshtëri ka futur edhe një element mjaft të rëndësishëm me përdorimin e theksit, që shpesh kalon në imitim të dobët. Po ashtu, regjisori brenda shfaqjes godet me mesazhe të fuqishme që nga mospërfillja,përçmimi duke prekur në përdorimin e substancave narkotike, e që përfundon me një vetëvrasje, që i nxjerrë në pah nuancat e tragjedisë së kësaj shfaqje.

Regjisori Ilir Bokshi tha për KultPlus se ndryshe nga që jemi mësuar të shohim shfaqje komike të cilat të dërgojnë shumë lehtë te estrada, në këtë shfaqje ai qëllimisht ka përzgjedhur një përzierje zhanresh.

“Kjo shfaqje e cila ka nuance komike, ka edhe pjesë të tragjedisë edhe dramës, qëllimisht e kemi përzgjedhur këtë tekst që në pjesën e dytë kalon në dramë, për shkak se prej estradës kthehet në një dramë të mirëfilltë dhe gati te tragjedia”, tha regjisori Bokshi. Përmes kësaj shfaqje mesazhi i një regjisori si Ilir Bokshi, nuk kishte si të mos depërtonte pa u bazuar në realitetin e vendit ku ai jeton.

“Po ndihem pak provincional në këtë vend ku jetoj në krahasim me mungesën e vizave dhe me tendencën e të tjerëve që të na quajnë provincial. Titulli kryesor është provinca, krahasuar me yjet e tjerë që po na vijnë dhe mënyrën se si po na cilësojnë”, pohoi Bokshi për KultPlus. Dy aktorë të vetëm arrijnë që skenës së Teatrit Dodona t’i sjellin një mori personazhesh, ata pa u larguar asnjë moment në prapaskenë arrijnë që në mënyrë shumë të natyrshme të shfaqen në role të ndryshme, duke sjellë situata sa komike, aq edhe ironizuese.

Regjisori Bokshi tha për KultPlus se ky kalim zhanresh, nuk mund të jetësohej më mirë nga dikush tjetër pos këtyre dy aktorëve, të cilët ai i quan si aktorët më të mirë në shqiptari.“Vetëm me këta dy aktorë mund të bëhet një tekst i tillë për shkak të eksperiencës dhe talentit që e kanë. Unë mendoj që janë aktorët më të mirët në shqiptari”, tha regjisori Bokshi. Vet aktori Ylber Bardhi tha për KultPlus se kanë hasur në shumë vështirësi në realizimin e kësaj shfaqje dinamike, megjithatë ky rezultat i suksesshëm ai e quan edhe meritë të bashkëpunimit me ekipin të kësaj shfaqje.

“Ne gjatë shfaqjes kalojmë në rreth dhjetë, dymbëdhjetë personazhe. Ka qenë pak e vështirë që nga fillimi i provave dhe nuk e dinim nëse do të mund t’ia arrinim për shkak se është një shfaqje e komplikuar sa i përket personazheve dhe skenave. Megjithatë me prova të vazhdueshme dhe me ndihmën e gjithë ekipit e veçmas regjisorit dhe mikut tim, kemi ardhur te kjo që e kemi sjellë sonte, duke bartur mesazhe të ndryshme”, tha aktori Bardhi. Kjo shfaqje është mbështetur nga Ministria e Kulturës së Kosovës, Drejtoria për Kulturë e K.K. Prishtinës dhe Teatri AAB “Faruk Begolli”/KultPlus.com

“Perfect Symphony” nga Ed Sheeran ka tashmë edhe një zë magjik, atë të Andrea Bocelli (VIDEO)

Posted on by KultPlus

Të realizosh bashkëpunim me Andrea Bocelli do të thotë të arrish kulmin në fushën e muzikës, shkruan KultPlus.

E një bashkëpunim të tillë e ka pasë Ed Sheeran, ku këngën “Perfect Symphony” e ka realizuar me Andrea Bocelli.

Realizimi i kësaj kënge është bërë në shtëpinë e Bocellit, dhe në videon më poshtë mund të shihen edhe emocionet e realizimit të kësaj kënge./KultPlus.com

75 vjet më parë, dita kur u shua Faik Konica

Posted on by KultPlus

Meqenëse 15 dhjetori shënon 75-vjetorin e vdekjes së Faik Konicës, po ju paraqes disa foto që i bëra apartamentit në Uashington DC ku ai ndërroi jetë në vitin 1942 si dhe certifikatën e vdekjes të nënshkruar nga mjeku i tij Robert Oden, shkruan sot Iliri Ikonomi.

Në vitin 1942 Shqipëria ishte e pushtuar nga Italia dhe Departamenti i Shtetit nuk e njihte më Konicën si përfaqësues diplomatik të vendit të tij.

Jeta e Faik Konicës në Uashington ishte modeste. Paguante qiranë e apartamentit, rreth 80 dollarë në muaj, pastaj stenografen dhe sekretaren Charlotte Graham, e cila punonte për të prej 12 vitesh, si dhe shërbyesit, Hattie Williams me burrin e saj. Kohët e fundit kishte marrë para borxh nga disa miq, diçka më pak se njëmijë dollarë. Jetonte si një aristokrat i rënë nga vakti, sepse, ndërsa merrte hua për të shtyrë pagesën e qirasë, në garderobën e tij kishte ndonja dhjetë kostume shik, një numër palltosh, plot kapele e këpucë si dhe një koleksion të bukur veshjesh zyrtare.

Ishte e hënë, ora 5 pasdite e datës 14 dhjetor, kur Faiku pësoi hemoragji cerebrale. Hattie, që i kishte shërbyer prej vitesh, e gjeti të rrëzuar në banjë dhe e ndihmoi të shkonte në shtrat. Faiku kërkoi të telefonohej sekretarja dhe ajo arriti pas 30 minutash. Charlotte ishte një grua e përpiktë dhe e sjellshme dhe Faiku i besonte ashtu si vetes së tij. I tha se kishte një dhimbje të fortë në sy dhe Charlotte propozoi të thërrisnin mjekun, Robert Oden. Megjithë kundërshtimet e Faikut, mjeku u thirr. Dr. Oden, ndër më të njohurit e Uashingtonit dhe mik i vjetër i Faikut, e kuronte nga hipertensioni kronik prej 14 vjetësh. Dr. Oden i mati tensionin. Aparati tregonte 250/140 dhe mjeku tha se Faiku ishte në rrezik prandaj duhet të merrej një infermiere ose të dërgohej në spital.

Charlotte vendosi ta kalonte natën në apartament. Vonë në mbrëmje Faiku e thirri nja dy herë, pastaj kërkoi ujë.

Para mesnate, kur Charlotte kishte filluar t’i shkruante një letër të shoqit, i cili shërbente në Forcën Ajrore, vuri re se Faiku kishte vështirësi në frymëmarrje por nuk dukej dhe aq keq. Fliste përçart, “there is no answer”, thoshte në anglisht, “përgjigja nuk po vjen”. Sekretarja shkoi të marrë një sy gjumë në divanin e dhomës së ndënjes dhe u zgjua në 5 të mëngjesit. Ai dukej se flinte i pabezdisur, i shtrirë në kurriz me krahun e majtë nën kokë. Nga ora 8, Charlotte shkoi ta shohë përsëri. Ai nuk kishte lëvizur fare dhe sytë i kishte paksa të hapur dhe të përhumbur. I telefonoi Dr. Odenit, i cili e udhëzoi t’i prekte dorën. Ajo ishte e ftohtë dhe e sertë. E kuptoi se Faiku ishte shuar. Ishte data 15 dhjetor 1942. Dr. Oden i tha se do të vinte sapo të mbaronte një operacion.

U vendos që trupi të dërgohej në shtëpinë e funeraleve Hysong aty pranë. Gjërat kishin ndodhur shpejt dhe Charlotte ishte e hutuar. Dr. Oden pyeti për familjen e të ndjerit, nëse sekretarja e dinte se ku ndodheshin njerëzit e tij. Pyeti për gjendjen financiare të Faikut, pasi duhej një garanci për shërbimin funeral. Charlotte i tha se Faiku kishte 15 dollarë e 54 cent në apartament, por priste një pagesë prej 2,100 dollarësh, që ministri i Oborrit, Martini, kishte nisur me kabllogram nga Londra. Oden tha se do të bëhej vetë garant.

Sekretarja i telefonoi Departamentit të Shtetit dhe kërkoi të fliste me dikë që merrej me punët e Shqipërisë. Zëri i dridhej. I thanë se dikush do ta merrte pak më vonë. Pasdite, në telefon u paraqit Wesley Jones, zyrtar i sektorit të çështjeve evropiane, të cilit Charlotte i tregoi me hollësi se ç’kishte ndodhur. Folën për arkivat e legatës shqiptare dhe ajo i tregoi se ato, bashkë me vulat, i ishin dorëzuar me kohë ambasadës italiane. Në apartament, i tha, nuk ka asnjë objekt zyrtar të qeverisë shqiptare dhe të gjitha dokumentet e sendet e tjera janë pronë e tij personale.

Çertifikatën e vdekjes së Faikut me logon District of Columbia e firmosi Dr. Oden. Pasi shënoi vendlindjen e të ndjerit, Konitza, Albania, shkroi datën e lindjes, 15 prill 1876 dhe të vdekjes, 15 dhjetor 1942.

Disa nga gazetat e mëdha të Amerikës i kushtuan vdekjes së Faik Konicës nga një kolonë modeste. Meqenëse ai kishte tre vjet e ca që ishte shkëputur nga qarqet diplomatike, harresa kishte bërë punën e saj prandaj një pjesë e mirë e fakteve rreth të ndjerit ishin të pasakta. Një gazetë lokale e ngatërronte me të vëllanë, Mehmetin. Në New York Times ai përmendej më tepër si dramaturg dhe pastaj flitej për atë historinë e tij të çuditëshme me Ann Corion. Megjithatë, disa nga të vërtetat e njohura thuheshin. Washington Post-i përmendte, për shembull, “aftësinë e tij të shkëlqyer të të shprehurit” dhe “sensin e mrekullueshëm të humorit”.

Askush në shtypin amerikan nuk e kujtoi Faikun më bukur se sa kritiku i Sekretarit Hull, Drew Pearson në rubrikën The Washington Merry-go-Round:

“Një diplomat i vjetër dhe i vetmuar vdiq thuajse pa u vënë re në Uashington. Ai ishte përfaqësuesi i njërit prej vendeve më të vegjël të Evropës, ndër të parët që u gllabëruan nga Boshti. Për 20 vjet, Faik Bej Konica bëri miq për vendin e tij të panjohur. Por papritur, në prill 1939, bota e tij diplomatike pushoi së ekzistuari kur Musolini, i cili po e ndiqte me lakmi pushtimin e Austrisë nga Hitleri, mendoi se tani ishte radha e Italisë dhe futi trupat në Shqipërinë e pambrojtur. Por ai qe i vetmi në Uashingtonin zyrtar që dukej i shqetësuar. Departamenti i Shtetit i zotit Cordell Hull nuk bëri asnjë lëvizje apo protestë. Konicës madje nuk iu dha as kortezia që të mbahej në listën diplomatike zyrtare, gjest që iu akordua vendeve të tjera të pushtuara. Në atë kohë, Departamenti i Shtetit ishte duke e përkëdhelur Musolinin dhe Shqipëria nuk kishte rëndësi. Ministri Konica e la hotelin Mayflower dhe u vendos në një apartament të vogël ku mbajti zi për shuarjen e vendit të tij. Atje, ai vdiq fare qetësisht” (nga libri: “Faik Konica, jeta në Uashington”, botim i dytë, UET Press 2017).

Zërat e mrekullueshëm të Marie Kraja e Ibrahim Tukiqi në këngën “Kush më rri karshi karshi” (VIDEO)

Posted on by KultPlus

Është një ndër perlat e muzikës shqiptare, por kur vjen me zërin e të madhes Marie Kraja e Ibrahim Tukiqit, kënga “Kush më rri karshi karshi” vjen edhe më i vecantë deri të veshi i adhuruesve të kësaj muzike, shkruan KultPlus.

Për ta shijuar këtë këngë mund ta dëgjoni në videon më poshtë./KultPlus.com

O, kur më rri karshi m’karshi – e
Unë me ty kam ra n’dashni – e
Bardh’ e bukur je
Nuk kam qarje pa t’marr – e

O, fustanet zoti m’ka dhan – e
Si nji peshk moj du me u ba – e
Edhe n’det moj du me gdhi – e
Tana peshqit me i përzi – e

Hajde, e bukur je
Nuk kam qarje mos pa t’marr – e

“Kujtesa në lëvizje”, ekspozita që eksploron trashëgiminë kulturore të komuniteteve rom, ashkali e egjiptian

Posted on by KultPlus

“Kujtesa në lëvizje” e cila eksploron trashëgiminë kulturore të komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian përmes kujtesës kolektive do të hapet më 20 dhjetor, në ora 20:00 te Klubi i Boksit, shkruan KultPlus.

Lëvizjet e popujve gjithmonë kanë pasqyruar një lloj largimi apo shkëputje nga një entitet identitar në të cilin bënin pjesë fillimisht. Shpesh është konsideruar si kërcënim për kulturën e individit apo grupit, sepse herët a vonë lëvizja do të nënkuptonte harresë, shkrirje apo asimilim dhe tjetërsim, thuhet në përshkrimin e kësaj ekspozite, ku vlerësohet se rëndom identiteti është i lidhur me një hapësirë të caktuar gjeografike dhe në mënyrë që të ekzistojë, konsiderohet se duhet patjetër të qëndrojë me rrënjë në një tokë. Por në botë historikisht ekzistojnë grupe të cilat kanë dëshmuar se identiteti dhe ndjenja e përkatësisë mund t’i tejkalojnë kufijtë gjeografik nëse në vetëdijen e tyre është rrënjosur thellë një trashëgimi shpirtërore dhe kulturore e përcjellë më këmbëngulësi ndër gjenerata.

“Të eksplorosh trashëgiminë kulturore dhe kujtesën kolektive të komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian në Kosovë do të thotë të eksplorosh një botë shumë të pasur kulturore e shpirtërore pavarësisht kushteve materiale në të cilën është zhvilluar. Përtej jetesës së tyre të vështirë në margjinat e shoqërisë, përtej diskriminimit dhe stereotipave, komunitetet Rom, Ashkali dhe Egjiptian ngërthejnë në vetë një botë të larmishme kulturore, gjurmët e të cilës vërehen edhe në kulturën shqiptare e sidomos ballkanike”, thuhet më tutje në lidhje me këtë ekspozitë.

Ekspozita Kujtesa në lëvizje është epilog i një pune një vjeçare në mes CHwB Kosova dhe Balkan Sunflowers Kosova, në promovimin e trashëgimisë kulturore me fokus në kujtesën e përbashkët kolektive të komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian. Kujtesa e përbashkët e këtyre komuniteteve do të paraqitet përmes artefakteve, fotografive personale, pikturave, poezisë, historive gojore dhe muzikës (performancë live ngaGipsy Groove), eksplorimi i së cilave është një ftesë për të kuptuar ruajtjen e identiteteve që arritën të mbijetojnë përtej kufijve gjeografik, përjashtimit dhe stigmatizimit./KultPlus.com

“Museum Shop” për festat e fundvitit

Posted on by KultPlus

Muzeu i Kosovës për festat e fundvitit organizon market me produkte nga artistë bashkëpuntorë të Muzeut, si dhe produkte nga programi edukativ “Muzeu Kreativ”, shkruan KultPlus.

Në këtë market, punimet që do të ofrohen për të interesuarit janë nga artistet: Saba Ismajli, Vlora Hajrullahu, Ilire Lepaja, Mire Canolli e Ardita Begu.
Ky market do të hapet më 19 dhjetor dhe do të rri deri më 21 dhjetor./KultPlus.com

Çmendia letrare e Stefan Çapalikut

Posted on by KultPlus

Ndue Ukaj

Sa herë më kërkohet të flas diçka për një vepër letrare, sidomos në raste të veçante përurimi, siç është ky i sotmi, ndihem në sëkëlldi, dhe më tundon një mendim i Oscar Wilde-it, i cili shkruante: “Për ne që merremi me art, nuk mund të pranohet asnjë teori për të bukurën, në këmbim me vetë të bukurën.” Me fjalë tjera, asnjë vlerësim a interpretim, sa do valid që të jetë, nuk mund të zëvendësojë librin. Prandaj, që në fillim të këtij teksti, dua të them: romani i Stefan Çapalikut, “Secili çmendet simbas mënyrës së vet” (Botimet Fishta), duhet të lexohet, sepse është një vepër e bukur arti, kundër çmendisë komuniste dhe kundër amnezisë historike. Duke e lexuar këtë roman, lexuesit i hapën horizonte të reja, për të kuptuar periudhën e komunizmit- për të cilën kohë është shkruar- me një gjuhë artistike të pasur dhe mbresëlënëse.

Çapaliku, është autor i shumë librave, dhe është sprovuar me sukses në shumë gjini letrare. Ai është i njohur si dramaturg, në të cilën fushë ka shënuar suksese të dallueshme, dhe ka marrë vlerësime ndërkombëtare, por njihet edhe si studiues e estet, sidomos me një studim tejet serioz për satirën e poetit tonë kombëtar, Gjergj Fishtës.

Romani “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”, është një libër prekës, që flet për kujtesën komuniste, një roman autobiografik, i shkruar me shkathtësi dhe stil rrëmbyes, që lexuesit të kultivuar i jep kënaqësi të dyfishtë: estetike dhe intelektuale. Zgjedhja estetike që bën shkrimtari për të rrëfyer, është origjinare dhe individuale. Ai e vendos rrëfimin në Shkodër, në shtëpinë e vet, dhe lexuesit ia ravijëzon një galeri personazhesh të njohur të kulturës shqiptare: rrugët, peizazhet, traditën dhe kulturën specifike që e karakterizon këtë qytet. Kjo për faktin se, mund të jenë paktë ata lexues shqiptarë, që nuk ndiejnë dashuni të veçantë për Shkodrën, qytet ky, i cili, antropologjikisht përfaqëson pjesën më fisnike të kombit shqiptar,- thënë ndryshe, është qenia ku banon kultura shqiptare, prandaj edhe dashunia për të është pakrahasueshme dhe e pazëvendësueshme.

Në roman, Shkodra paraqitet me një kolorit ngjyrash: e trishtë, e bukur, e venitur, e dremitur, e degdisur, krenare, plot mite e legjenda, ku, më mirë se në secilin vend tjetër, është skalitë fytyra e vërtetë historisë dhe identitetit kulturor shqiptar: Lavdia dhe tragjedia që rëndon mbi të. Pra, Shkodra është tema dhe lajtmotiv i romanit, mirëpo, teksti letrar, nuk e shtjellon sfondin historik të miteve dhe legjendave, krenarinë dhe faktin se ajo vlerësohet si djepi i kulturës, por Shkodrën e fëmijërisë dhe rinisë së autorit; Shkodra nën thundrën e egër të diktaturës, ku organizoheshin gjyqe të shpifura për njerëz të ndershëm, ku artistët qëndisnin; ku rrëzohej Kampanjeli i Kishës Françeskane, që ishte institucion i emancipimit kulturor të shqiptarëve; ku njerëzit bënin jetë sa për të thënë- për t’mos u vërejtur; ku njerëzit burgoseshin dhe vriteshin pa asnjë faj, ndërsa ata më fatlumët, mund të çmendeshin smbas mënyrës së vet.

Lexuesi ka përpara një roman fantastik për çmendinën, ku ngjarjet zhvillohen në një vend konkret, që është Shqipëria, në një periudhë të njohur historike, që është diktatura komuniste, nga viti 1967, kur Shqipëria qe shpallë shtet ateist, deri më 1985, kur vdiq diktatori, në një qytet specifik e shumëdimensional, që është Shkodra, në disa rrugë të njohura, që janë lagjja Gjuhadol, Kafja e Madhe, Kisha e Madhe, Kompanjeli i Kishës Françeskane, dhe ku bëjnë jetë shumë figura të njohura, që janë: Zef Mark Harapi, Frederik Rreshpja, Zef Zobra, Kolë Ashta, At Pjetër Meshkalla, Gjon Shllaku, Pjetër Gjini, familja Çapaliku, etj. Pra, si rrjedhojë e kësaj logjike, autori ka zgjedhë që, për heronj të romanit të tij të mos ketë personazhë imagjinare, por realë, shumica prej të cilëve, emra me nam të kulturës shqiptare. Karakteret e tij, në roman, nuk janë heronj dhe nuk përfaqësojnë tipare të tilla, por figura të degdisura në mjerim. Ky përcaktim autorial, si stratagjemë shkrimore, është shtrirë me mjeshtëri artistike, pa kurrfarë teprie, për të përshkruar kujtesën dhe makthin e diktaturës. Nga kjo perspektivë, për mua, ky roman, hap një shteg të ri për prozën bashkëkohore shqiptare, sidomos për atë që evokon temat dhe kujtimet e makthshme të komunizmit. Peizazhet e Shkodrës, rrugët, njerëzit e saj, tradita dhe e kaluara, heronjtë e kulturës dhe artit, humori, përplasja ndërmjet lavdisë dhe marrëzisë, ndërmjet bukurive natyrore dhe shëmtisë arkitektonike, e influencojnë romanin, dhe janë tharmi kulturor i tekstit letrar. Romani ka tension të vazhdueshëm, rrëfim dinamik, dhe kjo e mban lexuesin kureshtar përgjatë gjithë shtjellimit të ngjarjes. Autori, realizon përshkrime mjeshtërore për ambientin shkodran, shtëpitë, dhe veçmas shtëpinë qendrore që shndërrohet në oazë- min kinema – ku zhvillohet drama e narratorit, një dramë psikologjike, që të kujton letërsinë e përroit të ndërgjegjes, veçmas romanin “Portreti i artistit në rini”, të James Joyce.

Protagonisti i romanit, jeton në një qytet ku askush nuk guxonte të ishte vetvetja. Ky makth është kategori sociale e psikologjike, që formëson botën e tij, në labirintet e errëta, në shtëpi, në shkollë, në rrugë, në ankthin e qyteti ku mbizotëron frika, absurdi, vdekja dhe çmendia.
Çapaliku rrëfen për Shkodrën, ku “qytetasit e tij kishin humbur në terr”, por shtrirja kohore dhe kapërcimet që bënë, janë universale. Sepse, aty flitet për komunizmin si dergj ideologjike dhe pleksjen ne jetën e njerëzve, duke i deformuar dhe duke i degdisë të gjithë në dramën e çmendisë. Në sfondin e kësaj marrëzie ideologjike, ku njeriu tkurrej, zvetënohej dhe zvogëlohej përditë, autori tregon edhe kujtesën, qytetarinë e dvarun, njerëzit që dinin anglisht, ku jetuan mjeshtër të fjalësi si Fishta, arkitekt si Kolë Idromena, – por ku, komunizmi kishte lëshuar rrënjët e një bime helmuese që e deformonte qytetarinë. Këtij qyteti i kishte ra hija e zezë, tisi i diktaturës dhe e mbante me lak në fyt. Protagonisti, alteregoja e autorit, formohet përbrenda një realiteti të trishtë, ku lavdia i përkiste së shkuarës. I gjendur në këtë rrëmujë psikologjike e etike, zventimi dhe çmendia, përhapeshin rrufeshëm, siç përhapet një epidemi. Kjo i shëmtonte njerëzit dhe i fuste në një hon të llahtarshëm: pa dinjitet, pa personalitet, dhe ku depersonalizimi ishte pashmangshmëri. Në këtë qytet, secili bënte një biçimë jetë, thënë më gjuhën e autorit, secili çmendej simbas mënyrës së vet.

“Vështirë të gjesh një qytet më të shëmtuar, të ndërtuar në vendin më të bukur të botës, se sa Shkodra”- thotë protagonisti. Klithma e tij është një heshtë për qytetin “që po e birrte shpirtin e rezistencës”, në kohën kur shumica, si robotë, duhej të bëheshin njësh me kolektivin, duke humbë identitetin e dinjitetin personal.

Kujtesa e narrative e romanit, “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”, përshkon harkun kohor të afro dy dekadave, kur Shqipëria jetoi pa Zot, dhe me Zot partinë dhe diktatorin. Kujtesa e narratorit, fillon me një burg dhe përfundon me një epilog të çuditshëm, ku narratori pohon:


-Secili çmendet simbas mënyrës së vet…

Në fakt, epilogu i romanit është vdekja e diktatorit, dhe momenti kur dajës Gjon i kthehet shikimi, dhe ai e sheh vetën të Kisha e Madhe, mrekulli kjo e përmasave biblike. Në këtë episod letrare, mund të gjenden analogji filozofike me Kushtimin e Krishtit në Tempull, dhe personazhin biblik, Simonin, i cili, pasi sheh Mesien, çlirohet nga angështia.

Tema e këtij romani është e ndërtuar nëpërmjet një zinxhir episodesh letrare, ku flitet për fatin e njerëzve të degdisur në qytet, siç janë: Niko dhe lidhja e tij tragjike me Marildën, vrasja e Mark Mizanveshit, vrasja e Fred Lezhës dhe Seit Hilit, të arratisur me not nëpërmjet liqenit dhe fati i heronjve të kulturës. Po ashtu, është shumë prekës episodi, kur mësuesja i kërkon protagonistit dhe nxënësve të klasës, të grisnin faqen e 55 të librit, ku ishte poezia “Rapsodi Shqiptare”, sepse autori i saj, pra Frederik Rreshpja, qe shpallur armik i Partisë dhe i Popullit.

Televizioni si lajtmotiv

Ajo që e mban të lidhur zinxhirin e rrëfimeve, është televizioni. Pikërisht në kohën kur ndalohet religjioni, gjykohen klerikët, shkatërrohen tempujt fetare, në qytet hyn televizioni, ky religjion i ri. Ndryshe, ai qe një ishullth disident, që ishte bërthama e fortë kundër hegjemonisë komuniste. Në këtë roman, televizioni bëhet strumbullar i një vistër ngjarjesh që përshkruhen me ton humori, ku shpaloset naiviteti i njerëzve dhe diferencat kulturore të qytetit, të cilat, autori nuk heziton t’i përmend. Kështu, televizioni ka një funksion narrativ specifik: e lidh kohën dhe idealitetin letrar. Autori, duke rrëfyer për televizionin në një shtëpi shkodrane- të vetë autorit- tregon si ai arriti të ndryshonte gjithçka në jetën e tyre. Gjithashtu, nëpërmjet këtij elementi narrativ, romani pasurohet me informacione kulturore të përbotshme, siç janë faktet historike: ndeshja e futbollit ndërmjet Italisë e Brazilit, e vitit 1970; ballafaqimi i shekullit ndërmjet Muhamed Alisë dhe Joe Frazierit; ndalimi e boksit, të cilin regjimi e quante sport borgjez. Autori, në këso episode, flet edhe për diferencat religjioze të qytetit, ato ndërmjet katolikëve dhe myslimanëve: katolikët shikonin televizionin italian, ndërsa myslimanet, malazez. Po ashtu, televizioni u tregon se, një anije kozmike shkoi në hënë dhe se amerikanët ngulën flamurin atje. Televizioni u tregon për trendët kinematografike, derisa shtëpia e protagonistit- pra e Çapalikëve- bëhet një mini kinema e mini teatër, ku vërtiten një mori njerëzish. Është mjaft mbresëlënës episodi për shfaqjen e filmit të parë erotik “Tangoja e fundit në Paris.” Mirëpo, kjo jetë idilike me televizion, përfundon shpejt, dhe dy kanalet, ai italian dhe malazez, nuk mund të shihen, meqë pengohen nga regjimi.

Përbrenda këtij harku kohor, janë një zinxhir i tërë ngjarjesh që zhvillohen me një hov dramatik, dhe lanë vragë të thella shpirtërore në jetën e një djali të ri. Protagonisti është faktori kryesor që i përcakton lëvizjet në roman, raportet ndërmjet njerëzve, ndodhitë prioritare dhe sekondare, të cilat, skaliten me mjeshtri artistike.

Shkrimtari Stefan Çapalikut në këtë roman rrëfen për kohën kur dogma e “realizmit socialist,” synonte të nënshtronte letërsinë nën urdhrat e një shteti dhe një partie, që në emër të çlirimit të llojit njerëzor, ngrinin përmendore për lavdinë e kërbaçit dhe çizmes”(Octavio Paz). Por, Çapaliku në këtë tekst letrar nuk rrëfen për lavdinë e kërbaçit dhe çizmes, por rrëfen për jetën e njeriut të tkurrur shpirtërisht dhe të topitur intelektualisht, nga ata që i bënin lavdi kërbaçit dhe çizmes, rrëfen për çmendinën, si abstraksion psikologjik, ku vërtiteshin fatet e njeriut, në një betejë absurde me jetën; në Shkodrën e kulturës, ku jetuan e krijuan heronjtë e vërtetë të kulturës, një galeri e tërë personazhesh mbresëlënës, që janë substrati kulturo i romanit. Karakteret e romanit, janë heronj realë dhe jo të konstruktuar e imagjinar; nuk janë heronj të lavdisë së rreme.

Romani e përshkruan ferrin në Shkodër, konkretisht në Gjuhadol, në këtë hapësirë të vogël, por të rëndësishme kulturore, ku vërtiteshin fatet e njerëzve pa shtegdalje, të cilët dukeshin sikur në një pyll të errët, aty ku e vetmja dalje mund të ishte çmendia, ose bashkëjetesa me atë çka përfaqësonin krijesat njerëzore që kishin humbë çdo ndjenjë njerëzore. Në zinxhirin narrativ të këtij romani, nuk ka kryehero, as heronj e antagonistë që përplasën në dramën e jetës, por ka episode dramatike, dhe përplot njerëz të shtypur, që i lidh mjeshtërisht narratori i gjithëdijshëm, aletergoja e autorit, drama psikologjike e të cilit, është drama e mijëra njerëzve të Shqipërisë, viktima të terrorit psikologjik, të vrasjeve dhe shtypjes barbare.

Shkrimtari Çapaliku, me këtë roman, tregon edhe njëherë atë që Italo Calvini e quan besimin te letërsia, te e ardhmja e saj, e cila qëndron në faktin se ka gjëra, të cilat vetëm ajo mundet të na i japë, me mjetet e saj të veçanta. Romani i Çapalikut tregon se letërsia ka çka të tregojë për komunizmin.

Letërsia shqipe, ka një mori rrëfimesh dridhmuese për komunizmin, për kohën kur partia kujdesej për lumturinë njerëzore, dhe kur ngarendja pas ideologjisë ishte absurde, sa tejkalonte edhe raportet familjare, sepse, partia ishte mbi familjen. Skena të tilla morbide, kanë dhënë autorë të shumtë shqiptarë, në letërsi dhe libra memoaristikë. Në radhën e shkrimtarëve që shkruajnë për këtë kujtesë, si domosdoshmëri kundër harresës, hyn edhe Çapaliku, me romanin “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”, që për mua, është roman i kujtesës, në të cilën, imagjinata dhe faktet reale përpjekën, dhe ku realiteti letrar dhe historik ndërlidhen përbrenda një simbiozë të realizuar mjeshtërisht.
Autori, kohën e mynxyrave e ravijëzon nëpërmjet një trajektore kohore të shtrirë nga koha kur religjioni që ndaluar, dhe në vend të tij u bë Zot partia, “njeriu i Ri, vepra më e shquar e Partisë” vepër kjo që “ishte një përbindësh që hante dhe bluante çdo ditë personazhet dhe karakteret unikalë të këtij qyteti…”

Romani është rrëfim kundër hegjemonisë së komunizmit, një kujtim për humbëtirën dhe kohën kur njerëzit bënë jetë kolektive, ku universaliteti teorik i ideologjisë, zbehte çdo gjë që lidhej me qenien njerëzore, ku njerëzve u rrënoheshin tempujt e besimit dhe u ofroheshin doktrinat e librave që mbyllnin urrejtje e terror. Në anën tjetër, teksti letrar, derisa shtjellon anët mizore të regjimit, ai njëkohësisht mund të konsiderohet një homazh për kulturën, një kundërpeshë ndaj çmendisë, një rrëfim nga Gjuhadoli, ku humbëtira komuniste, ndonëse tkurrte njerëzit shpirtërisht e moralisht, nuk kishte sesi të hiqte me rrënjë besimin te Zoti dhe të e nesërmja.

Prozës shqipe i është shtuar një roman i shkëlqyeshëm, i shkruar me shije e kulturë. Për mua, romani “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”, është një prurje në letërsinë shqipe, një roman i shkruar me virtuozitet e kulturë letrare. E kam lexuar me një frymë dhe e vlerësoj si një gosti për gjitha ata që e duan letërsinë, artin e fjalës së bukur. Dhe, një dëshmi e fortë, se, letërsia, me mjetet e saj, ka gjithmonë gjëra të reja për të thënë.

Vlera e këtij romani qëndron në faktin se, siç ka thënë Josif Brodski, “nëse arti diç na mëson (artisti, në radhë të parë), atëherë kjo ka të bëjë pikërisht me privatësinë e ekzistencës njerëzore.” Romani i Çapalikut këtë aspekt e realizon mjeshtërisht. Dua ta përfundoj këtë tekst, me një mendim të shkrimtarit të madh italian, Italo Calvinio, i cili shkruan: “Letërsia (dhe ndoshta vetëm ajo) mund të krijojë antitrupa, që luftojnë përhapjen e murtajës së gjuhës.” Ky roman, është një thirrje për katharsisë e etikë, një roman që e ndihmon ndërgjegjen shqiptare, të pastrohet nga njollat e krimeve komuniste; një roman që krijon antitrupa kundër mortajës së gjuhës./KultPlus.com

Arbëreshët po fascinojnë me ruajtjen e kulturës shqiptare (FOTO)

Posted on by KultPlus

Është një ndër komunitetet që po fascinon botën me paraqitjen e tyre nëpër rrugët dhe sheshet e Italisë, të cilët, me rastin e festave të ndryshme ata prezantojnë edhe kostumet e tyre, shkruan KultPlus.

Duke përfshirë: gra, burra e fëmijë, arbëreshët me paraqitjen e tyre vazhdojnë të tregojnë një kulturë të ruajtur 500 vjeçare, të trashëguar brez pas brezi.

Të njëjtit kanë iniciuar edhe mbrojtjen nga UNESCO, gjithnjë duke potencuar këto elemente, bartja e kulturës nëpër shekuj dhe ruajtja e vlerave të këtij komuniteti që është i shtrirë në vende të ndryshme të Italisë./KultPlus.com

Petrit Çeku me koncert në Kroaci, e vlerësojnë si kitaristin më të kërkuar në botë nga brezi i ri

Posted on by KultPlus

Kitaristi shqiptar Petrit Çeku, i cili njihet tashmë për madhështinë skenike përgjatë performancave të tij, sonte do të prezantohet me koncert në Zagreb të Kroacisë, shkruan KultPlus.

Organizatorët e kanë përshkruar Petrit Çekun si një kitarist karizmatik, i cili me interpretimin e tij të ndalon frymën. Sikurse që e kanë vlerësuar si kitaristin më të kërkuar në botë nga brezi i ri.
Petrit Çeku, në këtë koncert do të prezantohet me veprat e Franz Schubert, Dionisio Aguado, Stjepan Šulek e Mario Castelnuovo-Tedesco./KultPlus.com

Ishte viti 1845, kur Shkodra blinte 28 piano e 30 violina

Posted on by KultPlus

Vasil Tole

Për Sazet (si një nga formacionet muzikore popullore më të spikatura të fundshekullit XIX dhe shek. XX), për sazexhinjtë, shairët, takëmet është folur shumë dhe është shkruar pak, gjë që megjithëse e çuditshme në dukje, është më se e vërtetë. Tek Sazet, mund të mendohet fare lehtë se përmasa artistike që ato projektojnë mund të jetë e ngjashme me një hapësirë që mund të vrojtohet shpejt e shpejt, e që për më tepër, mund të zhbirohet deri në fund. Mendoj se nuk është kaq e lehtë.

Sazet lindën për të mbajtur dhe për të trashëguar më tej një formulë unikale qindravjeçare të etnogjenezës sonë muzikore: polifoninë popullore “a capella” me iso, me në qendër korin.
Polifonia me iso ose Iso-polifonia, shfaqet si marrëdhënie e mirëstrukturuar mes zërave individualë polifonikë me zërin kolektiv-koral të ISO-s.

Zërat e përveçëm të iso-polifonisë: marrësi-zëri i parë, kthyesi-zëri i dytë dhe isoja si një sinonim i së tërës, i së përgjithshmes, ekzistojnë vetëm si një unitet të kundërtash, të cilat mbivendosen mbi një shtrat pranimi të shumicës, që është isoja anonime. Për këtë natyrë marrëdhëniesh, Ismail Kadare shkruan se:….në këngën polifonike popullore shkrirja, komunikimi, derdhja e individit në kolektive dhe anasjelltas, vërshimi i kolektivit tek individi, arrijnë pikën më të lartë.

Këndimi iso-polifonik është pasqyrim i organizimit shoqëror të jetës njerëzore dhe sigurisht i pluralizmit të të menduarit në të. Në këtë model demokratik të sjelljes, askush nuk duhet të pretendojë hierarki të njërit funksion ndaj tjetrit, ose të pretendojë se mund të ketë një realitet tjetër pa unitetin e të gjithë faktorëve.

Sazet si një fenomen urban i lidhur me gjuhën muzikore të qyteteve, erdhën natyrshëm në zhvillimet e folklorit muzikor isopolifonik për të luajtur një nga rolet më të rëndësishme në ruajtjen, propagandimin dhe zhvillimin e traditës muzikore popullore nga fundi i shek. XIX e deri në ditët tona.
Muzika popullore me saze e Shqipërisë së Jugut, vërehet në rrafshin gjeografik ku përfshihet pothuajse e gjithë pjesa jugore e vendit. Në pikëpamje etnokulturore në këtë rrafsh gjeografik dallohen dy zona të mëdha etnografike: Toskëria dhe Labëria. Gjysma jugore e këtij vendi në lashtësi quhej Epir, kurse veriorja quhej Iliri dhe se kufiri i toskërisë me gegërinë kalon nëpër lumin Shkumbin. Në këndvështrimin e sotëm të ndarjes së mirëfilltë administrative, në to bëjnë pjesë rrethet e Sarandës, Delvinës, Gjirokastrës, Përmetit, Tepelenës, Mallakastrës, Fierit, Skraparit, Beratit, Kuçovës, Lushnjës, Vlorës, Kolonjës, Korçës, Devollit, Pogradecit, Gramshit dhe Librazhdit.

Formimi i Sazeve në tërësinë gjeo-etnomuzikore jugore u bë në kohë dhe në vende të ndryshme, megjithatë jeta publike e sazeve dhe përhapja e tyre nisi aty nga fundi i shek. XIX dhe fillimi i shek. XX. Ajo çka evidentohet nga thelbi i Sazeve (në pjesën më të madhe të tyre), është se ato lindën dhe u formuan brenda së njëjtës njësi: familjes.

Si bija besnike të një organizmi të vetëm, ato përsëritën traditën e shkuar të formacioneve tradicionale, të cilat organizoheshin së bashku në bazë farefisnie e më tej. Brenda një kohe relativisht të shkurtër u gjet mënyra, e cila përcaktoi strukturën e Sazeve në të ardhmen.
E perceptuar jo vetëm si zgjidhje teknike, ajo konsistoi në zëvendësimin e veglave tradicionale me ato të temperuara dhe në implementimin e strukturës së këndimit iso-polifonik vokal “a capella”, tash e prapa përmes veglave të temperuara, proces i cili përfundoi me krijimin e formacionit të Sazeve, formacioni bazë i muzikës popullore të qyteteve tona jugore. Përpara se vendet të “ndërroheshin” (kavalli-fyelli me klarinetën, lodërtia me dajren, e veçanërisht koncepti i lojës së tyre), gjatë periudhës së bashkekzistencës, si fazë e parë e ndërrimit të roleve u bë huazimi i repertorit tradicional, ku doli në pah prirja për huazim të repertorit të mirëfilltë muzikor me vegla të fshatit.

Vetëkuptohet që kjo vinte edhe si një nevojë normale e banuesit të qytetit shqiptar të Rilindjes e këtej, i cili, kryesisht, ishte i lidhur pazgjidhshmërisht me fshatin e origjinës së tij dhe me traditat e zonës përreth. Në kushtet kur qyteti “i ri” shqiptar po ecte përkrah jetës moderne, ende nuk ishte formuar një kulturë tjetër, si të thuash, bashkëkohore, e cila të kënaqte shijet e tij, por dhe t’i bënte ballë traditës qindravjeçare të kulturës muzikore-folklorike të fshatit. Kështu që ky reaksion zinxhir, nga tradita e fshatit deri tek Sazet, provoi në një aspekt njësinë e traditës së kulturës muzikore popullore jugore.

Muzika e qyteteve që shtrihen brenda zonave etnomuzikore të Toskërisë dhe Labërisë, ruan lidhje të ndjeshme me muzikën fshatare. Këtu përfshihen pothuajse të gjitha qytetet më kryesore të muzikës me Saze si Korça, Përmeti, Leskoviku, Fieri në Toskëri, si dhe Vlora, Saranda, Tepelena, Gjirokastra e Delvina në Labëri. Zona fshatare si p.sh., ajo e Shqerisë, që shtrihet në mes të Përmetit dhe Leskovikut, apo fshatrat përreth Vlorës e Delvinës etj., kanë shërbyer si burim bazë jo vetëm për repertorin e drejtpërdrejtë muzikor të melodisë me saze, por edhe si i vetmi shtrat muzikor njësor për repertorin e tyre muzikor.

Arsyet e përzgjedhjes së zonave të veçanta si burim bazë për repertorin e Sazeve janë disa. E para lidhet me një aprovim kolektiv që me kalimin e viteve, kishte marrë ajo pjesë e folklorit muzikor me burim nga këto zona; e dyta, lidhet me faktin se, nga pikëpamja teknike, në materialin muzikor të tyre ishte përqendruar si masa universale e shprehjes së gjuhës muzikore popullore, ashtu dhe prirja e saj për evolucion. Që nga kjo pikë, çdo përpjekje e sazeve dhe çdo rezultat i punës së tyre do të lidhet përfundimisht me formimin e kulturës së muzikës popullore qytetare.

Klasifikimi i marrëdhënieve tregtare të Shqipërisë së Jugut (nga skelat e Shqipërisë së poshtme si Prevezë, Vlorë, Sarandë, Butrint, etj.), vetëm për vitin 1877, e tregon këtë. Edhe qyteti i Korçës për shumë vjet nën Perandorinë Osmane, ka qenë një qendër tregtare për një pjesë të madhe të Shqipërisë Jugore, sepse kishte lidhje me portin e Selanikut, ku merreshin mallrat industrialë nga Europa Perëndimore. Gjithashtu Korça shihej si pika nga ku përhapeshin pas kësaj prodhimet industrialë të Europës në tërë periferinë e Shqipërisë Juglindore etj.

Instrumentet e temperuara, shumë shpejt u bënë pjesë e jetës muzikore të qyteteve të atëhershme shqiptare. Dimë se në formacionet e kultivuara të muzikës qytetare të shek. XIX, si në bandën e parë shqiptare të formuar në Shkodër-1878, në atë të Frano Ndojës, themeluar më 1898 (e mbiquajtur “Daulla”), në formacionet instrumentale të tyre, krahas veglave të tjera, bënin pjesë edhe klarinetat. Komisioni i Kishës katedrale, me ndërmjetësinë e Tom Markocit, kishte sjellë veglat nga Italia, së bashku me dirigjentin Giovanni Canale.

Po në Shkodër, në vitin 1835, kemi dokumente që provojnë blerjen e 28 pianove, ashtu siç kemi informacion se në fshatin Bërdicë-Shkodër në vitin 1842 kishte rreth 30 violina që përdoreshin në muzikën popullore. Rregullorja e Shoqërisë së Muzikës “Band e Lirisë”-Korçë, Nyj i 30 përcaktonte se: “Ç’do shok që do të hyjë në muzikë të shoqërisë lypset të ketë instrumentnë të tij, si pas dëshirësë tij dhe pas nevojës që do të rëfenjë mësonjësi”; ndërsa në “Kanunin…” e shoqnies muzikore “ROZAFAT”: “…Shokë Muzikant, qi janë ata të cillt epen për vegla muzikore e qi perbajnë Orkestrën”.
Hyrja e instrumenteve të temperuara klarinetë, fisarmonikë, violinë, (instrumentet kryesore përbërëse të Sazeve dhe të çfarëdo formacioni tjetër popullor në muzikën shqiptare jugore), u bë pikërisht në momentin kur kjo muzikë kërkonte krijimin e një përmase të re të pasqyrimit të saj.

Duke qenë se Sazet e para ishin të pakta në numër, në këtë kohë (fundi i shek. XIX – rreth 1910), ato ishin të detyruara të funksiononin si saze shëtitëse, e kështu detyrimisht do t’u duhej që të shkelnin me këmbë e të preknin pothuajse gjithë territorin rreth qendrës së tyre të palëvizshme të banimit.
Sazet e Leskovikut shkonin të bënin muzikë deri në Konicë, Kostur, Janinë, Mallakastër e Tepelenë, Korçë e Përmet, në Vlorë e Sarandë, ndërkohë që Sazet e Beratit mund ta tejkalonin njësinë etno-kulturore duke shkuar deri në qytetet e Elbasanit, Fierit, Tiranës dhe Durrësit. Njihen raste kur sazexhinj nga Përmeti, Leskoviku apo Berati shpërnguleshin dhe formonin saze në qytetet e tjera të Jugut, të cilët deri më atëherë nuk kishin mundur t’i formonin ato.

Një pjesë e Sazeve u instaluan edhe pranë familjeve aristrokratike të zonave të ndryshme, gjë që ishte një ripërsëritje e traditës së Pashallëqeve, ku përmendim titullarët e tyre si bejlerët e Këlcyrës apo Ibrahim Pashë Vlora, sanxhakbeu i Beratit, i cili mbante pranë vetes formacione popullore me vegla tradicionale të përbëra nga muziktarë virtuozë.

Në fund të viteve 1920, Sazet jo vetëm që kishin mundur të përfundonin procesin e “themelimit” dhe të konsolidimit, por ndërkohë kishin arritur edhe një lloj klasifikimi. Ky klasifikim lidhet me faktin se nga tërësia konvencionale e konceptit “Saze” në popull, për shkak të veçorive të lojës dhe të repertorit përkatës, ishin përcaktuar edhe formacionet më të qarta të tyre, tregues që muzika e sazeve ishte bërë më e njohur në mjediset e gjera popullore e më tej.

Kështu që në dhjetëvjeçarët e parë të viteve 1900, ishin formuar tiparet më të përgjithshme të lojës së Sazeve të Toskërisë me emra të tillë si: Sazet e Selim dhe Hafize Leskovikut, Sazet e Demkë Hajros në Korçë, Medi Përmetit në Përmet, Cilo Qorrit në Korçë, Riza Nebatit dhe Shyqyri Fugës në Berat; të Labërisë me emra si Bilbil Vlora në Vlorë, ato të Myzeqesë megjithëse “kufijtë” ndarës mes tyre gradualisht treten njëri me tjetrin. Ndër to p.sh., gërneta e Përmetit konsiderohej “e ëmbël”, dajreja e Sazeve të Myzeqesë “e fortë” dhe Sazet e Labërisë “i bien me të qarë” etj.
Sipas të dhënave që kemi nga sazexhinjtë e vjetër të trevave të Jugut, ku u përdorën fillimisht instrumentet e temperuara në sazet e para, pati menjëherë një pëlqim masiv të tyre nga masa e popullit, gjë që mund të lidhet edhe me natyrën e afërt të këtyre instrumenteve me zërin njerëzor. Sazet ftoheshin që të merrnin pjesë në dasmat, festat e panairet fetare e tregtare ku mblidheshin qindra vetë, si dhe në hanet.

Përmendim këtu panairet fetare të Shën-Naumit në Pogradec që hapej më 23 dhjetor me rastin e festës ortodokse të Krishtlindjeve; ai i Voskopojës që hapej më 24 qershor pranë manastirit të Shën Prodhromit, i Janinës që hapej më 8 tetor, i Pogonit më 15 gusht, i Kosinës në Përmet më 14-15 gusht, i Zerecit në Përmet po në gusht etj. Nga panairet tregtare përmenden ato të Boboshticës, Frashërit dhe Këlcyrës, Voskopojës etj. Theksojmë se me saze kanë qenë festuar edhe Pashkët ortodokse në qytete si Përmeti dhe Leskoviku. Ky aprovim kolektiv tregonte se sazet e kishin kaluar provën e fillimit.
Mënyrat e veçanta të organizimit, si dhe drejtimi e jetës së tyre muzikore, bëri që veç repertorit të gjerë me vegla, Sazet të zotëronin edhe një masë të konsiderueshme të repertorit muzikor vokal e koreografik të secilës zonë etnomuzikore, të vjelur kryesisht nga dasmat dhe gëzimet e tjera që festoheshin nëpër odat e miqve. Kjo gjë qe tepër e nevojshme, si për popullaritetin që do të fitonin, po aq dhe për fitimin material që ata do të nxirrnin.

Dalja nga mjediset e mbyllura solli premisat, që edhe muzika popullore të konsiderohej një lloj “malli” me vlerë me të cilin përveçse mund të jetohej, kishte mundësi edhe të fitohej.
Zëvendësimi i veglave popullore me instrumentet e temperuara, ky moment që i dha fizionominë formacionit të Sazeve, u bë gradualisht dhe me komoditet. Këtu duhet pasur përsëri parasysh veçoria shqiptare e këtij “ndërrimi vendesh”, pasi është fjala vetëm për një ndërrim formal të instrumenteve, ndërkohë që “ndërrimi” nuk ndodhte me muziktarin, i cili në më të shumtën e rasteve ishte i njëjti njeri që luante si në fyell, kavall, bilbil por dhe në gërnetë. Kjo veçori, solli për pasojë edhe riformimin e konceptit mbi identitetin e tyre, duke i bërë sazet mekanizmin kryesor gjenerues të folklorit tradicional, por tanimë me mjetet e reja. Ky ndërrim nuk ndodhi as me veshjen popullore të muziktarëve, duke ruajtur kështu po të njëjtën veshje të dikurshme.

Vendi ku Sazet gjalluan dhe i dhanë funksionalitet formacionit të tyre ishin dasmat, dhe kjo e ka një shpjegim. Në Jug thuhet se “dasma hap këngët”, kurse “vdekja hap plagët”. Siç shprehen edhe vetë sazexhinjtë “në dasëm bëhej muhabet dhe derdhej paraja”, pasi nga viti në vit “…shpenzimet që bëheshin në këto raste jo vetëm nuk u kufizuan, por u shtuan edhe më shumë, veçanërisht në shtresat e pasura të qytetit”.

Megjithëse dasma ka qenë dhe është një produkt i shumë shekujve dhe brezave, në këtë kohë, vetë populli në folklorin gojor e ka të përcaktuar në një ekuacion të vetëm simbiozën saze-dasëm, sikur të dojë të thotë se pa njërën palë, nuk vlen as pala tjetër: Se dinja se vija në dasëm/ të sillja një palë Saze, sepse që pas formimit të Sazeve “s’bëhej më dasma me një fyell”.
Më tej, ishin Sazet që nga këngët polifonike labe më të njohura realizuan tipat homologë të muzikës me saze, tashmë të titulluara “labiko” ose “labikoçe”, që nënkupton një këngë labe “të zbutur”, ndërkohë që këngët popullore të qyteteve toske ishin krijuar më herët si rezultat i zhvillimeve të përshpejtuara urbane të tyre.

Kur Sazet përgjithësisht huazuan repertorin muzikor tradicional me vegla, ai në vetvete përfaqësonte një grumbullim shumë më të gjerë të lëndës muzikore popullore. Nga kjo masë ata patën parapëlqimet e tyre, si në rastin e llojeve të mirëfillta instrumentale të dikurshme (si “avaz”, “e qarë”, “melodi”, “valle”, “vajtim”, “logatje”, “borohite”, “ligjërim”), parapëlqim për repertorin vokal popullor dhe tipologjitë kryesore të tij, si dhe pjesë të caktuara të folklorit muziko-koreografik. Nga këto gjini tradicionale u huazuan tiparet e përgjithshme strukturore të tyre dhe u synua për një dinamizëm të ri të të gjithë parametrave. Me mundësitë e reja teknike që ofronin veglat e temperuara, realisht Sazet i dhanë një pamje e frymëmarrje tjetër repertorit tradicional, duke e përmasuar atë.

Është një fakt i pamohueshëm se Sazet kanë interpretuar edhe një pjesë të trashëgimisë popullore instrumentale të popullit grek dhe atij vllah, dhe kjo është më se e kuptueshme. Fqinjësia historikisht e detyruar, ka bërë që pjesë të caktuara të repertorit muzikor popullor të të dyja vendeve tona të qarkullonin dhe gjithashtu të njiheshin me përparësi veçanërisht në zonat e ndërmjetme, dhe jo vetëm muzika. Kështu Sazet tona kanë regjistruar në disqe edhe disa nga vallet më të njohura popullore greke, të cilat në repertorin e përgjithshëm të regjistruar, zënë një vend të caktuar.

Muzika popullore me vegla dhe sazet si pjesë e saj, janë sot simbol njësie dhe identiteti. Aktualisht kjo muzikë paraqitet si një element thelbësor i krijimtarisë, një nga rrugët e komunikimit artistik ndërshqiptar dhe faktori mbartës i traditës, si kusht për ruajtjen e karakterit kombëtar. Në këtë kuptim muzika popullore me vegla është një drejtim zhvillimi specifik, një formë ekzistence dhe vazhdimësie e folklorit muzikor shqiptar. Sazet janë sot gjuha muzikore e qyteteve, vendi ku përqafohet Perëndimi me Lindjen, instrumentet muzikore europiane me magjinë e isopolifonisë, aty ku jeta dhe vdekja bashkëjetojnë në tinguj të papërsëritshëm dhe në arkitektura formash unikale./KultPlus.com

Shkrimtari Ismail Kadare vjen edhe me një libër (FOTO)

Posted on by KultPlus

Shkrimtari i madh shqiptar sjellë librin e ri “Proza e shkurtër, në një vëllim”, është libri i ri i shkrimtarit të madh shqiptar Ismail Kadare, shkruan KultPlus.

Dje shkrimtari Ismail Kadare, është takuar me drejtoreshën e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë Persida Asllani, me ç’rast kanë biseduar për këtë botim të ri të Kadaresë, i cili do të vijë nga Shtëpia Botuese Onufri.

Lajmi është bërë i ditur nga Onufri, të cilët përmes një publikimi në rrjetin social Facebook, kanë publikuar një fotografi të Kadaresë, dhe një mbishkrim duke dhënë detaje për librin e ri. Në këtë libër voluminoz do të përmblidhen tregime dhe novela të shkruara që nga viti 1953 deri më 2008. Ndërsa tregimet dhe novelat në një vëllim janë zgjedhje e autorit./ KultPlus.com

‘Feminizmi’ është fjala e vitit në fjalorin Merriam-Webster

Posted on by KultPlus

Fjalori Merriam-Webster ka shpallur fjalën “feminizmin” si fjalën e tij të vitit. Në vitin 2017, kërkimet për feminizmin në fjalorin online Merriam-Webster.com janë rritur për 70 për qind që nga viti 2016, përcjellë KultPlus.

Duke qenë se në rreth një viti është mbajtur edhe fushata presidenciale e demokratëve të Hillary Clinton që lidhet edhe me mbrojtjen e vazhdueshëm te të drejtave të grave. Po ashtu pasi që po këtë vit, Clinton u përball dhe humbjen e kundër presidentit Donald Trump, i cili dikur mburrej për grabitje të grave.

Ngjarje të tjera që tërhoqën interesin për feminizmin si fjalw ishin seritë e njohura televizive si “The Handmaid’s Tale” dhe filmi “Wonder Woman”, i drejtuar nga një grua Patty Jenkins”, ka thënë leksikografi Peter Sokolowski.

Po ashtu edhe fushata #MeToo bëri një jehonë pas akuzave për manjatin e filmit, Harvey Weinstein, dhe vendosja e një grupi të grave “The silence breakers” në ballinën e revistës Time si personat e vitit 2017. Ishte pikërisht kjo fushatë që largoi nga postet e tyre shumë personalitet të famshme të mediave, politikës dhe botës se artit.

Feminizmi ka qenë në top 10-en e fjalëve më të kërkuara në fjalor gjatë viteve të fundit ndërsa fjala “Surreal” ishte fjala e vitit të kaluar./ KultPlus.com

Minatorët e grevës së vitit 1989 do të sjellin rrëfimet e tyre

Posted on by KultPlus

Në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, më 18 dhjetor do të prezantohet një rrëfim më i vecantë se sa ato të zakonshmet, pasi që, para audiencës do të prezantohen rrëfimet e minatorëve, të cilët më vitin 1989 u patën ngujuar në Trepcë, shkruan KultPlus.

Puna, Kujtesa dhe Reprezentimi: Greva e Urisë së Minatorëve të Trepçës në vitin 1989
Masterklasë nga Dr. Vjollca Krasniqi, është pjesë e një serie aktivitetesh, dhe e katërta me radhë, që organizohet në kornizën e “Shikimi nga brenda dhe shikimi nga jashtë”, projekt ky që fokusohet në shqyrtimin e kujtesës kolektive dhe historike të viteve të 1990 në Kosovë, me theks në lëvizjet shoqërore, rezistencën civile, politikën, kulturën, aktivizmin etj.

Masterklasa do të shoqërohet me rrëfime nga minatorët pjesëmarrës në grevë të eksperiencave të jetuara gjatë grevës së vitin 1989, dhe prezantime të gjetjeve nga arkivat e gjurmuara dhe raportimet që janë bërë asokohe për grevën.

Kujtesa kolektive në Kosovë përbëhet nga mungesa e vëmendjes së marrëdhënieve klasore. Modelet ekzistuese të kujtesës institucionale në masë të madhe kanë shpërfillë bazat materiale të punës dhe marrëdhëniet e punës. Si një qasje kritike ndaj kujtesës kolektive, kjo masterklasë përqendrohet në Grevën e Urisë së Minatorëve të Trepçës që filloi me 20 shkurt 1989 dhe vazhdoi për tetë ditë me radhë. Dhjetë kërkesat e minatorëve ishin kryesisht për të drejtat kushtetuese. Minatorët protestuan kundër heqjes së autonomisë së Kosovës si pjesë e Kushtetutës së vitit 1974 të Jugosllavisë Socialiste. Prandaj, lidhja e identitetit të minatorëve dhe vendit me momentin në kohë – Greva e Minatorëve të vitit 1989 – është e rëndësishme për të nxjerrë një kuptim më të mirë të kujtesës kolektive dhe memorializimit. Minatorët ishin figurë qendrore në ideologjinë e socializmit Jugosllav. Megjithatë, minatorët ishin subjekt i margjinalizuar shoqëror e politik. Çfarë e bën grevën të rëndësishme është konteksti i shpërbërjes së Jugosllavisë socialiste dhe ngritja e nacionalizmit në Serbi. Masterklasa shqyrton mënyrën se si greva është reprezentuar, interpretuar dhe kujtuar. Leximi bazohet në të dhënat e shkruara dhe kujtimet personale që rrjedhin nga arkiva, raportimet në media dhe dëshmitë e pjesëmarrësve. Ndërtekstualiteti i vendosur këtu si strategji për ndërtim-kuptim, do të gjurmojë jo vetëm atë që ka mbetur më pak e njohur dhe e pa treguar, por edhe ambiguitetin e vetë grevës. Për më tepër, leximi i Grevës së Urisë së Minatorëve të Trepçës në vitin 1989 do të zbulojë gjithashtu kufizimet e së kaluarës historike dhe historinë e punëtorëve.

Kjo ngjarje dhe ky projekt organizohet nga forumZFD – programi në Kosovë dhe Programi për Studime dhe Hulumtime Gjinore në Universitetin e Prishtinës, dhe mbështet nga Ministria Federale për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik e qeverisë Gjermane (BMZ)./KultPlus.com

Ëndrra e Agim Sulaj: ‘Valixhen e refugjatëve’ ta derdh në bronz te Porti i Vlorës! (FOTO)

Posted on by KultPlus

Artisti i njohur ekspozon “Rrënjët 2” në Tiranë. Në 27 tablo trajton një mozaik tematikash, që në thelb janë sa shqiptare, aq dhe globale. Dëshira e tij është që njërën nga tablotë, “Artisti me valixhe” ose “Valixhja e refugjatëve” të derdhet në bronz te moli i Portit të Vlorës, në vendin ku ka ndodhur hemorragjia më e madhe drejt ikjes për shqiptarët!

Piktori dhe karikaturisti i njohur Agim Sulaj çel në Tiranë ekspozitën personale “Rrënjët 2”. “Ëndërrimtari”, “Luftëtari”, “Emigrantë”, “Plaku”, “Labi”, “Malësori”, “Fëmija” etj., janë vetëm disa nga 27 tablotë, që artisti i njohur prezanton në këtë ekspozitë të çelur në Tiranë. Në një intervistë për gazetën “Shekulli”, Agim Sulaj rrëfen arsyen se përse ka vendosur që çdo vit të ekspozojë krijimtarinë e tij artistike në Shqipëri, duke ndalur edhe te problematikat aktuale me të cilat është njohur gjatë qëndrimit të tij gjatë këtyre ditëve në Tiranë, jo vetëm në art. Vizatimi origjinal i “Valixhja e refugjatëve” organizuar nga “The Derwent Art Prize” dhe vlerësuar me çmim të parë në Londër prezantohet për herë të parë në Shqipëri. Ëndrra e Sulajt është që këtë tablo, ose tablonë “Artisti me valixhe” ta derdhë në bronz për ta ekspozuar në vendlindjen e tij, në shëtitoren e Vlorës, në “Lungomare”.

Zoti Sulaj, riktheheni pas një viti me ekspozitën personale “Rrënjët 2” në Tiranë. Kësaj here ekspozoni 27 tablo, në të cilat trajtoni tema të ndryshme?

Ekspozita “Rrënjët 2” është tentativa ime për të prezantuar sërish në vendin tim tek dashamirësit e artit zhvillimet e mia artistike gjatë këtij viti. Besoj se do të jetë një praktikë, të cilën unë e ndiej të nevojshme ta bëj çdo vit. Në këtë ekspozitë sjell një mozaik temash; kam ndalur te portreti i shqiptarit, që ndoshta nuk e shikojmë më në ditët tona, një malësor dhe një jugor; kam ndalur te fustanellat dhe te xhamadanët e kohës, duke kërkuar portrete pa makijazhe, por që janë ekspresivë. Sa herë që kam shfletuar fotografi, kam vënë re se si kemi qenë dhe se si kemi ndryshuar në ditët tona për shkak të pudrosjes moderne, aq sa kemi filluar që t’i humbim këto tipare. Janë tablotë “Ëndërrimtari”, “Malet”, “Portreti i Skënderbeut”, “Emigrantë”, “Refugjatë” etj.

Nga tematika e fëmijërisë dhe valixhes nuk hiqni dorë asnjëherë…

Tematika e fëmijërisë vjen përherë në ekspozitat e mia, sepse kërkoj t’u rikthehem kujtimeve të brishta, ashtu siç i kam lënë në qytetin tim. Ndërsa, valixhja ka të bëjë gjithmonë me emigrimin. E brenda asaj valixheje është dhe fëmijëria ime, që në këtë ekspozitë e sjell të konkretizuar në gurë, në trung peme, por dhe në detaje të tjera.

Si ndryshon nga viti në vit koncepti i kësaj valixheje tek ju si individ?

Valixhja tek unë nga viti në vit? Unë kam blerë shtëpi në Itali këtë vit (qesh). Madje një ditë pyeta veten: “A do të vazhdoj të merrem më me valixhen tani, që kam shtëpinë time? Derisa isha me qira, deri diku isha gjithmonë në ecje. Po tani që bleva shtëpinë time ç’do të ndodh?” Por, mendoj se kjo nuk ka të bëjë fare me blerjen e shtëpisë apo me stabilizimin në vendim ku jetoj, por ka të bëjë me krijimtarinë e Agimit artist. Prandaj kësaj teme i rikthehem gjithmonë.

Një vëmendje të veçantë përpos portreteve të malësorit dhe labit i keni kushtuar dhe veshjeve folklorike shqiptare. A ndodh kjo për shkak të nostalgjisë që keni për vendlindjen?

Natyrisht pasuria koloristike në folklorin shqiptar është e madhe; pantallonat me riga të zeza dhe fustanellat të ngacmojnë që t’i nxjerrësh nga pluhurat, duke krijuar fizionomi të qartë për këta personazhe. Kur vjen në vendin tënd dhe prezanton këto personazhe sheh se publiku bashkërisht me ty mëson për këto vlera që ne kemi. Por edhe unë mendoj se kjo ndodh, sepse duke qenë jashtë nostalgjia për atdheun edhe vendin tënd rritet nga viti në vit. Italia mbahet një nga vendet më të bukura për dritë-hijet që ka, por unë i rikthehem vendit tim. Nëse do të jetoja këtu mund të ndodhte e kundërta. Largësia më bën t’u rikthehem këtyre temave.

Për çfarë keni më tepër mall?

Një ditë përtej godinave arrita të shikoj Dajtin. Pas kësaj thashë: Kam ardhur në vendin tim, sepse kështu e ndjeva. Çdo shqiptar që jeton jashtë ka nevojë të ndiejë këtë lidhje me vendin, po ashtu dhe fëmijët e mi kërkojnë të rikthehen këtu, sepse ndihen mirë. Djali im i madh ka dëshirë t’i referohet Shqipërisë, sepse do të kthehet dhe të ndërtojë diçka në vendin e tij. Është arkitekt dhe bëri diçka edhe për në Bienalen e Venecias, për mënyrën se si e sheh Shqipërinë, se si betoni këtu po prish bukuritë natyrore./Shekulli

Maradona, ylli i futbollit botëror pranë bustit të Nënës Terezë (FOTO)

Posted on by KultPlus

Ylli i futbollit botëror Maradona së fundi është fotografuar pranë bustit të Nënës Terezë, shkruan KultPlus.

Shihet të jetë një hapësirë e mbyllur ku është fotografuar ylli i futbollit Maradona, i cili ka shkruar “Përgjithmonë me Nënën Terezë”.
Kjo fotografi është bërë në Hotelin Novotel, në Kalkuta të Indisë./KultPlus.com

Alketa Xhafa me instalacion të ri, grumbullon fustane për të mbijetuarat e dhunës seksuale në Britani të Madhe

Posted on by KultPlus

Në mars të vitit 2018, artistja Alketa Xhafa Mripa do të jetë sërish në vëmendjen e medieve, për instalacionin e famshëm “Thinking Of You”, por tash me dedikim tjetër dhe në një vend tjetër, shkruan KultPlus.

Duke marë si referencë instalacionin e famshëm të realizuar në Kosovë “Thinking Of You”, ku Alketa Xhafa Mripa pat grumbulluar fustane të shumtë nga vajza dhe gra, duke përfshirë edhe fustane nga të famshmet, ajo pat inkurajuar gratë e Kosovës, të cilat mbi supet e tyre bartin tmerrin e dhunimit përgjatë luftës së fundit në Kosovë.

Kjo artiste shqiptare nëpërmjet një instalacioni të ngjashëm, do të grumbullojë fustane në Britani të Madhe për të mbijetuarat e dhunës seksuale.

“Jam duke realizuar veprën “Thinking Of You”, në Londër, në bashkëpunim me UN Women UK “For he For she”, që do të mbahet në muajin mars në “Arts Week London””, ka thënë Alketa Xhafa Mripa për KultPlus.
Ajo ka thënë se fustanet do të mblidhen me të njëjtën procedurë, sikurse në Kosovë, kurse kampanja e mbledhjes së fustaneve do të nisë në muajin janar të vitit 2018./KultPlus.com