Profesori i gazetarisë, Milazim Krasniqi ka reaguar pas lajmit se gastronomia ka paralajmëruar kalimin në sistem të vetë-shërbimit, pasi s’ka punëtorë.
Por sipas Krasniqit punëtorë ka, mirëpo “nuk ka skllevër më”.
“Punëtorë edhe ka, ama ata duhet të paguhen e të trajtohen si punëtorë. Sa për vetë-shërbim, më mirë shërbejmë në shtëpitë tona, se sa në kafenetë tuaja. Nera ju rrittë!”, ka thënë Krasniqi. / KultPlus.com
Shkruan: Milazim Krasniqi
ARRATISJA E SABRI POPAJT*
(Adoptuar për monodramë)
(Në ekranin e madh, të instaluar në pjesën fundore të skenës, transmetohen pamje nga malet e Sharrit, të xhiruara nga lartësia dhe që zhvillohen ashtu që të sajojnë idenë e rënies dhe rrjedhimisht edhe të marramendjes. Pastaj këto pamje kombinohen me pamjen e qiellit mbi malet e Sharrit, të xhiruara nga poshtë-lart, thikëpërpjetë, që poashtu mund ta sajojnë idenë e marramendjes nga lartësia. Pastaj fiksohet fluturimi i një shqiponje të vetme, duke ndjekur fluturimin e saj deri sa pothuajse zhduket e mandej rishfaqet dhe afrohet në ekran me idenë që janë drejtuar të dalë “këndej” ekranit, në publik. Pikërisht në këtë çast, kur “pritet” shpërthimi i skenës prej saj, në ekran shfaqet figura e Sabri Popajt, një fotografi e bërë nga hetuesit e Tribunalit të Hagës në qershor 1999. Pas errësimit total të skenës për dy-tre sekonda, shfaqet në mes të skenës aktori që luan rolin e Sabri Popajt, i veshur me rrobe sa më të ngjashme me ato të fotografisë, ku është fiksuar Sabri Popaj nga fotografi i Tribunalit të Hagës. Fillon qetë, si bashkëbisedim, gati monoton. Por, ironik.)
Në mal kam dalë fillikat, me dhen,
I shoh si kullosin në hesap të vet,
Me mirë kuvendoj këtu me një qen
Se sa me njerëz të tromaksur në fshat e qytet.
(Shikon qiellin. Vë dorën mbi ballë si kasketë.)
Me orë të tëra vëzhgoj shqiponjat
Që fluturojnë si të bënin një lojë.
Harkimet e tyre më duken si shkronjat
Që të zbulojnë një sekret e të lënë pa gojë.
(Heq dorën nga balli. Qëllon ballin, si i shastisur. Ngritje toni, shprishje emocionale.)
Ne themi që jemi bij shqipesh antike
Të stuhioreve** që ngrihen me vërtik,
Por ngaherë nuk jemi specie heroike
Përngjasojmë më shumë me zvarranikë.
(Bën me gishtin tregues të dorës së djathtë drejt lartësive.)
Shqiponjat kanë shikim të mprehtë
Dhe flatra të forta si gur mulliri.
Ndërsa lëvizja jonë është e mefshtë
E dymendur, si një lutje monotone fakiri.
(Dorën e djathtë e bën grusht. Me ton edhe më të lartë, më luftarak)
Shqiponjat guxojnë edhe të arratisen
E kthehen prapë, aty ku e kanë folenë.
Ndërsa ne kur ta bëjmë njëherë braktisjen
Fillojmë ta urrejmë me shpirt atdhenë.
(Pauzë. Fërkon ballin. Pështyen duart, si njeriu që i përvishet një pune. Me ton më qortues. Lëvizë nëpër skenë i shqetësuar.)
Nuk e di ç’do të bëja pa fluturimin e tyre
Dhe pa arratisjen time këtu.
Do të bëhesha si zhguall prej mynxyre
Dhe me mua do të talleshit edhe më shumë ju.
(Errësim skene. Në ekran fillon e shfaqet pamje e dy djemve duke luajtur, më së miri është nëse mirret nga spoti i këngës “Përjetësisht” të grupit “Ritmi i Rrugës”. Ndriçohet skena. Aktori që është gërmuqur, me kokë mes duarsh, ngrihet ngadalë. Me ton më meditativ, gati vajtues.Duke mbajtur sërish kokën me të dyja duart. Me shikim përdhe. )
Kur shoh këtu shqiponjat duke u ngritur
Më duket se shoh bijtë e mi duke më ardhur,
Të rilindur dhe tejkohe të përtëritur,
Nga udhëtimi i gjatë nëpër qiej të zbardhur.
Më duket se më afrohen e më thonë:
Baba, ne erdhëm të të shohim dhe një herë,
Pasi atë ditë të lamë në komë,
Të rënë përmbys mbi atë përrua të mjerë.
Nuk arritëm të ta jepnim lamtumirën, baba,
Se plumbat na goditën si një vetëtimë.
Dita u ngrys e shpejt ra nata hata,
Një natë që bebëzat na i mbushi harrim.
Nuk po vdisnim ne, por ty po të linim
Të rënë përmbys në atë shkurre të tharë,
Që do të vinte liria tashmë ne e dinim
Por, pa ne do të ishte si një shqiponjë e vrarë.
(Ekrani fiket. Nxin. Aktori shqetësohet, ngrihet e lëvizë nëpër skenë, si njeriu që kërkon diçka që ka humbur. I drejtohet ekranit dhe e qëllon me grushte. Shqelmon dyshemenë. Vrapon nëpër skenë. Pas disa çastesh, skena ndriçohet. Edhe në ekran shfaqen shqipona në fluturim. Aktori ka veshur një gunë barinjsh dhe ka në dorë në shkop të gjatë.)
Në një këso çasti bijtë e mi më humbasin
Në varganin e reve të bardha si borë,
Megjithëse më duket vazhdojnë të më thërrasin
Mua që ngrij me këtë shkop në dorë.
(Ndalet dhe shikon përpjetë, me duart lart.)
Ata kthehen sërish sipër reve, në qiej,
Atje ku nuk arrin shikimi e as mendja ime,
Por, nuk e di si ua ndjek fluturimin, si i ndjej
Pranë, si të ishin të futur në gunën time.
(Hap gunën, si për të futur në të ndokend. Vrapon nëpër skenë me atë gunë të hapur, ssi duke ndjekur dikend që përpiqet ta fus nën atë gunë. Pastaj i zemëruar, e heq gunën, e vrpjon me dyshim, pas pak e hedh disa hapa larg. Por, afrohet me nxitim, e merr dhe e vesh me ngut e si me frike, se ia merr ndokush gunen. E përthekon dhe e mban me duar.)
Prandaj ma do shpirti në këtë bjeshkë të rri
Në furtunë, në cikmë, në shi e në dëborë,
Të pres djemtë që vijnë e kthehen përsëri
Duke ma mbushur zbrazëtirën në kraharor.
(Ndalet, rri si i gurëzar. Në ekran jipen për disa çaste pamje nga Malet e Sharrit në dimër. Pasatj ndodhe një ndryshim emocional, me disponim gati fëmijëror.Hidhërueshëm, gati kërcëneshëm)
Nuk kam pse kthehem në rrafsh e në qytet
Atje ku po e shkrryeni mizorisht lirinë.
Po e pres shpëtimin këtu krejt i qetë,
Ta zdesh si një gunë të ndotur tejmërzinë.
(E zdesh gunën dhe e hedh serish disa hapa larg vetes. Ia kthen shpinën. Kthehet dhe kapërcen me hop mbi gunën, del ën anë tjeëtr të skenës, sikur kërkon dikend të clit drejtohet. Merr pamje si të personit që mban një fjalim. Qortues e paska duke u krekosur.)
Ju të çliruarit atje poshtë, vazhdoni
Gjaknxehtë t’ia nxirrni sytë njëri-tjetrit,
Por, lirinë që e shkërryeni a e meritoni
Ajo u erdhi nga gjaku i Agonit dhe Shëndetit***
Liria që fitohet nga gjaku i djemve rioshë
Dhe nga vuajtjet e grave fatmjera,
Liri nuk është, o burra sarhoshë,
Ajo është një sprovë për kohët e tjera.
(Bën me gisht në drejtim të publikut. Afrohet në cepin e përparmë të skenës, afër publikut.Gërmuqet.)
Ju vazhdojeni luftën që nuk e bëtë,
Unë po u shikoj me neveri nga kjo majë.
Lirinë e gjakut të djemve të mi, si e zhbëtë,
Po ku do ta fshihni kokën pas zhbërjes së saj?.
( Drejtohet. Me ton me meditativ.)
Pa atdhe e pa liri ne e kemi provuar jetën,
Që nuk na vlente as sa një samar gomari,
Por, ne mësuam që moti ta fshehim të vërteten
E të gënjenim se ka trimëri shqiptari.
E provuam edhe kësaj here veten
Dhe ramë përposh, ramë në humnerë.
Guximi e burrëria si kripa në ujë na u tretën
Dhe e pamë veten të mjerë e të stërmjerë.
(Errësohet skena. Në ekran pas dy-tre sekondash transmetohen pamje arkivore nga gjenocidi serb: djegie shtëpish, kolona refugjatësh, varreza masive. Transmetohen materiale televizive të medieve botërore që kanë mbuluar ato ngjarje. Pastaj skena ndriçohet. Ekrani nxin.)
I pamë si na i vranë para syve fëmijët tanë
I pamë dhe si na i dhunuan gratë e motrat.
I pamë si na grinë e si na vranë,
Si na i dogjën edhe varret edhe votrat.
I patë të gjithë ju, siç i pashë edhe unë
Me zemër të ngrirë, me sy të errësuar.
As unë nuk bëra ndonjë trimëri, ndonjë punë
Megjithëse bëra një varrim të padëgjuar.
(Skena errësohet. Ekrani aktivizohet. Pas disa çastesh, fillon transmetimi i pamjeve nga qytetet antike, më së miri është të mirren pamje nga amfiteatri i Butrinti dhe nga ai i Durrësit. Pastaj jipet një sekuencë teatrore, ose filmike qe ka të bëjë me tragjedinë antike, “Antigonën” e Sofokliut, ose ndonjët ragjedi tjetër. Ndriçohet skena. )
Ato ditë/ net që më ngërdhesheshin si shtriga
E zbraznin tërbimin e huaj mbi jetët tona,
Unë nuk dija gjë për Sofokliun nga antika,
Nuk e kisha idenë kush kishte qenë Antigona.
Atij lloj varrimi nga e para duhej t’ia filloja
Pasi që kujtesën na e kishte fshirë barbaria,
Nga e para do të duhej vetë ta përjetoja
Atë gjëmë që e kishte provuar veç njëherë historia.
Më vonë, shumë më vonë, e mora vesh
Që Antigona e theu një dekret,
Ajo kishte varrosur veç një vëlla të lënë në shesh
E jo si unë, që varrosa gjashtëdhjetë.
(Në ekran jipen pamje nga varreza në Fortesë, ku në gurvarre janë të shënuar emrat e personave që përmenden, Nazmiut, Agonit, Shëndetit dhe të tjerëve të vrarë në masakrën e Bellacërkës (Fortesës.)
Ajo e kishte një kufomë, vëllanë, e kishte lehtë,
Ndërsa unë nga t’ia filloja më parë,
Nga im vëlla Nazmiu a nga bijtë e mi të shtrenjtë,
A nga kufoma fëmijësh të tjerë, që dergjeshin në bar.
( Dridhet, lebetitet. Bie në gjunj. Godet kokën lehtë me grusht, si për ta yshtur kthimin e kujtesës. Në ekran fiksohet fotografia e Sabri Popajt, por mbahet dridhshëm, si kur ka pengesa në transmetim.)
Ishte e zorshme të krijoja një radhë me mend
Sepse kisha harruar edhe të numëroja.
Prekja gishtërinjtë, po nuk i ndieja në vend,
Fërkoja sytë me thonj, por asgjë nuk shikoja.
Nuk e dija as kush isha dhe pse isha aty kot
Sabri Popaj po thua, nuk e di a jam, a je i sigurt?
More, mos jam ëndërr unë e nuk po zgjohem dot?!
E po si mund të zgjohet një njeri i gurtë?
Po pastaj e rrokja qartë me mend
Se isha unë, Sabri Popaj, dhe se isha i zgjuar,
Dhe se duhej të formoja patjetër një rend
Nga kufoma e djalit të vogël, që e mbaja në duar.
(Ngrihet, vrapon nëpër skenë i tmerruar. Kërkon dikend, kërkon diçka. Skena errësohet pjesërisht. Aktori fokusohet me nje dritë të zbehtë, tek ka në dorë një lopatë dhe duket sikur rërmih dheun, hap varre. Pas disa çastesh, ndalon dhe flet, në atë gjysmerrësirë.)
Kush po më ndihte ta dija se kush isha tevona
Dhe se çfarë duhej të bëja vërtet?
Nuk e besoj se ishte ajo motra fatzezë, Antigona,
E dalë nga miti dhe e rikthyer në jetë.
Nuk ishte ajo dhe nuk kishte si të ishte
Sepse atë e paskëshin pasur vrarë sipas ligjit.
Zëri që më fliste, në të vërtetë, zëri im ishte,
I dalë nga thellësia e panjohur e shpirtit.
(Aktori ndalon. Mbahet për lopate. Ndizet ekrani. Transmetohen pamje të qiellit. Aktori lëvizë drejt mesit të skenës, përballë publikut. I fokusuar veëtm me atë dritë ët zbehtë. Më meditativ.)
Duke ndjekur atë zë që më dilte i mnerët
E nisa varrimin prej Shëndetit e Agonit,
Pastaj vëllain e nipat dhe me radhë të tjerët
Secilin me një lutje sipas zakonit.
(Aktori ndalon. Errësim i plotë i skenës. Në ekran paraqiten shtëpi të djegura në luftën e fundit në Kosovë. Pastaj Aktori fokusohet me një dritë të zbehtë.)
Ditën strukesha nëpër shtëpitë-rrënoja,
Mblidhja batanije për t’i përdorë si qefin,
Emrat e të vdekurve nëpër shishe i shënoja
E nën krahë secilit të varrosur ia lija si një kujtim.
Ta dinte toka e zezë cili ishte banori i saj i ri
Dhe ne ta dinim kush kishte qenë ai për të gjallë,
Me shpresën e mjegullt që kur të vinte e shtrenjta liri,
T’i rivarrosnim me nderim e t’i ritakonim me mall.
Natë pas nate e varr pas varri, të gjithë i varrosa
Të gjithë, në atë varrezë pa asnjë epitaf.
Krejt në fund edhe pallton time e groposa,
Të kishte edhe shpirti im një kenotaf.****
(Heq pallton, bën sikur po e varros edhe atë në skenë. Bën një lutje me duart e ngritura lart. )
Sepse aty e kam varrosur edhe veten për së gjalli
Dhe, jam arratisur e nuk kthehem më.
Edhe në më pjektë mërzia, edhe në më djegtë malli
As kthehem prapa, as lëshoj një zë.
(Ngrihet. Qëndron triumfues. Në ekran rishfaqen pamjet e shqiponjës së vetmuar, Malet e Sharrit dhe qielli, ato që janë transmetuar në fillim të shfaqjes. Dhe fiksohet fotografia e Sabri Popajt, ajo fotografia e bërë nga fotografi i Tribunalit të Hagës, në qershor 1999. Pastaj lëvizë nëpër skenë. I afrohet cepet të skenës përballë publikut.)
Jam bërë gur nga dhembja dhe jam shkrumbuar
Nga dhembja që nuk e përshkroi as Sofokliu,
Jam blegtor me gunë, me shkop në duar
I rilindur, i përtëritur, unë jam vetë Sabriu.
Dhembjen dhe frikën unë i mposhta vetë
Me durimin që se nga vinte e më bënte trim.
Ndërsa lirinë time tashmë e ruaj përjetë
I arratisur nga liria juaj, të cilën e ndotët me krim.
(Errësim i plotë i skenës. Ekrani i ndezur, por vetëm bardh. Dëgjohet kënga “Përjetësisht” e grupit ‘Ritmi i Rrugës”. )
FUND
29 nëntor 2015
*Sabri Popajt nga fshati Bellacërkë (Fortesë) e Rahovecit, më 25 mars 1999, forcat serbe ia kanë ekzekutuar para syve të tij të dy djemtë, që kanë qenë të moshës së mitur. Në atë masakër atij ia kanë vrarë edhe vëllain, Nazmiun, dy djemtë e vëllait dhe shumë kushërinj e fqinj, burra, pleq, gra e fëmijë. Ai tregon se tërë atë tragjedi e ka vrojtuar nga një kanal, diku dyqind metra larg, ku ishte fshehur, që të mos e pësonte edhe vetë. Ai tregon se si në netët në vijim, fillimisht krejtësisht i vetmuar, më vonë i ndihmuar nga dy bashkëfshatarë, i ka varrosur natën djemtë e vet, të vëllain dhe nipat e tij, si edhe të gjitha kufomat e tjera të asaj masakre. Ai tregon se si tërë natën hapte varre e i varroste kufomat, duke hyrë nëpër shtëpitë e mbetura pa banorë e duke marrë atje batanije, që t’i mbështillte të vdekurit me to, meqë nuk kishte qefin. Po ashtu mblidhte shishe dhe në to fuste emrat e të varrosurve, që të ruhej identiteti i tyre. Sabri Popaj ka dëshmuar për këtë masakër në Tribunalin e Hagës, kundër Sllobodan Millosheviqit. Sabri Popaj ka një kope dhensh, me të cilat e kalon një kohë si blegtor në malet e Sharrit.
**Fjalë e re, me këtë kuptim figurativ: shqiponjat janë stuhia vetë.
***Emrat e dy djemve të Sabri Popjat, të cilët ia vranë forcat serbe.
**** Varr i zbrazët, në të cilin futej një rrobë e një personi të vdekur, të cilit nuk i ishte gjendur trupi. Në Greqinë antike besohej se edhe shpirtit të të vdekurit të pavarrosur i duhej një varr, ku do të kthehej të gjente prehje. / KultPlus.com
Milazim Krasniqi njihet për kontributin e tij si profesor, ligjërues gazetarie e letërsie, si kolumnist, poet, romansier, dramaturg, publicist e komentues politik. Krasniqi, autor i shumë librave, së fundmi ka botuar vëllimin poetik Kujtimet luajnë me mua, që përbëhet nga katër cikle: “Bari i gjallë mbi varre”, “Njerëz, aktorë, maskarenj”, “Fëmijët e revolucionit” dhe “Peizazhet e barbarisë”. Poezi këto, ku dominante janë shpirtërorja, vetmia, koha, vdekja, bota e amshueshme e përjetësia si besim e ideal ekskluziv i poetit. Poezitë e Milazim Krasniqit janë derivuese të një shumësie përsiatjesh mbi lindjen, jetën e vdekjen, kujtimet e së kaluarës e botës së re që vjen.
Katër ciklet poetike të veprës
Autori poezitë e tij i ndanë në katër cikle, pra kemi numrin katër si simbolikë e katër stinëve, ndërsa katër stinët si metaforë e fazave jetësore: fëmijërisë, rinisë, pjekurisë dhe pleqërisë. Kur lexojmë poezitë e këtyre katër cikleve duhet pasur parasysh kontekstin kohor kur janë shkruar. Është koha e pandemisë dhe e karantinimit, kur autori largohet nga qyteti e kthehet në vendlindje, ku kthimi në vendlindje përveç ndërrim hapësinor konkretisht për poetin, është edhe ndërrim kohor imagjinativ pasi autori përmes kujtimeve kthehet në kohë, kujton lojërat e fëmijërisë dhe njerëzit e tij të dashur që s’janë më. Pra, lexuesi përballet me një tranzicon shpirtëror të poetit dhe përpjekjes së tij për ta evokuar tashmë inekzistenten/ të kaluarën si parcialitet të periudhës së lumtur të jetës përmes reminishencave, sugjeruar qysh në titull.
Cikli i parë
Në ciklin e parë poetik të titulluar “Bari i gjallë mbi varre”, menjëherë goditës është vetë emërtimi i cili qëndron si oksimoron e paradoks në vetvete, pasi e kemi ballafaqimin e dy të kundërtave. Është e gjalla dhe e vdekura, e gjalla mbi të vdekurën, ku e para është jashtë, kurse e dyta brenda. Aq sa titulli, goditëse janë edhe poezitë e këtij cikli, ku përcjellëse është fryma se gjithçka në këtë botë i nënshtrohet një procesi evolutiv që lind, rritet e vdes. Poezitë janë të ndryshme, janë mahnitje të poetit me mrekullitë e krijimtarisë së Zotit, janë poezi atdhetare, janë poezi-kujtim siç janë dy poezitë e para kushtuar profesorit Basri Çapriqi. Poezitë e Milazim Krasniqit janë testament poetik siç pohon edhe ai vetë në vargun e tij Jeta e ka kuptue që në këtë botë mbetet vetëm rrëfimi. Në poezinë “Bari i gjallë mbi varre” jepet eksluzivisht kuptimi i qëllimit të jetës si zbulim i misterit, ku zbuluesit e këtij misteri dëshirë të vetme e kanë të kthehen edhe njëherë në këtë botë tashmë duke e ditur se çdo gjë është krijim i Zotit. Në poezinë tjetër “Përse poetët vuajnë” kemi tipare të theksuara atdhetare, ku poeti fatin e tij e ka të lidhur ngushtë me atdheun, ku e merr shembull Boris Pasternakun, i cili e fitoi Çmimin Nobel për Letërsi në vitin 1958, por sipas Krasniqit poetëve Kush s’u ka faj që bëhen kumbonë , këtu kumbona del si metaforë e prijësit, prijatarit, udhëheqësit të tufës, i cili përveçse prijatar është edhe më i zëshmi. Pra, ky është poeti.
Poezitë e këtij cikli janë edhe poezi aktuale që ndërlidhen me konkreten siç është poezia “Kur i mbështetemi perëndisë”, ku autori e shpërfaq veten si ikanak nga pandemia Covid-19 që kishte kapluar botën. Këtu autori përmes ikjes së vet e shenjon të përgjithshmen, pra nëpërmjet metonimisë ku pjesa tregon tërësinë, se e gjithë bota ishin në ikje nga virusi Covid-19. Gjithashtu edhe tema është ambige, në sensin se sado që është konkrete në rastin tonë, përsëri universalizohet pasi bota ka pasur gjithnjë pandemi. Autori këtu megjithëse e quan veten ikanak, ai nuk i frikësohet pandemisë pasi është besimtar dhe beson se sëmundja dhe vdekja janë predestinim nga Zoti.
Autori në këto poezi i thur vargje fshatit dhe bukurive të tij (poezia: Këtu në botën e gjelbër), i thur vargje njeriut dhe jetës së tij si proces siç është rasti tek poezia “Vetmi e mirë”, ku ipet divergjimi i njeriut karshi botës që s’divergjon edhe aq, gjersa njeriu rritet e evoluon në pikëpamje. Është ky transformim i tij shkak i konceptimit të botës ndryshe, jo që divergjon kjo e dyta në vetvete, por divergjon në sytë e njeriut që ndërron pikëpamje për shkak të moshës e pjekurisë ndër vite.
Një poezi tjetër e cila është sa therëse, po aq kritike për të kaluarën, është poezia “Gardhi”. Kjo poezi godet një rast që ishte shndërruar thuajse në fenomen famëkeq me përhapje të madhe tek shqiptarët e që tregonte prapambeturi. Nisur prej titullit Gardhi, vërejmë një figurë e cila është shndërruar thuajse në figurë të patriarkatit, ku tregohet izolimi e fshehja që burrat donin t’ua bënin grave. Në këtë poezi janë dy antipode që sjellin konflikt.
Ajo ishte një luftë e gjatë
në të cilën gardhi e sytë e udhës
bënin fli shqiptarët.
Pra, është gardhi dhe sytë e udhës. Gardhi si konotacion i një kodi zakonor të prapambetur patriarkal, kurse sytë e udhës që nënkupton njerëzit që shikojnë matanë gardhit nga rruga.
Një poezi tjetër e cila është e pasur me biografema, si shumë të tjera të Krasniqit në këtë vepër, është poezia Kujtimet luajnë me mua. Tek kjo poezi autori shfaqet i mallëngjyer kur kujton shokët e fëmijërisë që dikur luanin me të, ndërsa sot kur të gjithë kanë ikur në amshim janë kujtimet të cilat i kanë zëvendësuar shokët dhe në vend të tyre luajnë me autorin. Në këto poezi rol kyç luan konteksti kur janë shkruar, rrethanat e karantinës, mosha e autorit ku kthehet e i shikon gjërat në retrospektivë, gjendja emocionale e tij, ku në bazë të këtyre elementeve e kemi edhe poezinë si reagim të tij.
Cikli i dytë
Në ciklin e dytë të veprës poetike “Kujtimet luajnë me mua” autori trajton figura të ndryshme e të shumta në poezi, duke i dhënë asaj natyrë përkushtuese si: Xhingis Kani, Abdurrahman Abdi Arnaut Pasha, Leka Zogu, Njutoni, Homeri, Paridi, Priami, Hektori, Akili, Odiseu, Neroni, Agripia, Oktavia, Ismail Qemal Vlora, Esat Pasha, Branko Merxhani, Skënderbeu, Viktor Emanueli, etj. Pjesë e këtyre poezive janë myslimanët e katolikët, janë enveristët, zogistët, ballistët, socialdemokratët, liberalët, madje edhe të parët tanë shqiptarë, ilirët. Pra, kryesisht këtu autori trajton njerëz e grupe njerëzish, vlerëson përmes poezisë e kritikon nëpërmjet saj.
Një poezi krejt e veçantë dhe unike është poezia “Hakmarrja në sytë e Homerit”, ku autori përmes poezisë e shpërfaq veten si lexues model dhe pikërisht nëpërmjet poezisë i bën analizë karaktereve të epit homerik: Paridi ishte i vërbuar nga pasioni/Priami nga patriarfilia/Hektori nga egoizmi/Agamemnoni nga ambicia e sëmurë/Akili nga urrejtja/Odiseu nga ligësia. Po kaq unike e interesante janë edhe poezitë e tjera, p.sh tek poezia “Epitaf për Esat Pashën” autori e shfaq fatin e tradhtarit përmes figurës së Esatit, ose tek poezia “Taksisti japonez” autori jep mesazhin se njerëzit pavarësisht racës janë të njëjtë, bëjnë gjërat e njëjta, priren për të fituar pavarësisht mjeteve që përdorin pasi mbizotëruese tek kjo racë është egoja.
Poezi tjetër interesante e këtij cikli është edhe “Intervista e pabotuar me Leka Zogun”, ku autori e kishte intervistuar Leka Zogun për mundësinë që ai të kthehej në fron, kurse përgjigjia e tij është epike pasi ai nuk donte të vinte në fron sepse do të shkaktonte gjakderdhje dhe i tillë froni do shndërrohej në ferr. Është kjo përgjigje madhështore e cila e shtyen autorin të shkruaj poezi për të dhe ta vlerësojë atë si mbret pa pushtet, por me dinjitet.
Cikli i tretë
Në ciklin e tretë të veprës që emërtohet “Fëmijët e revolucionit” autori shpërfaq sistemin komunist, sidomos atë titist, të cilin për një kohë të gjatë e kishte jetuar edhe vetë Krasniqi. Aty në pah del fytyra represive e sistemit duke piketuar situata: siç është burgosja e autorëve nga sistemi përmes redaktorëve të revolucionit e mësuesit e këtij sistemi që punësoheshin me dekret të partisë si mësimdhënës. Autori në këtë pjesë luan edhe me maksimen e famshme se revolucioni i ha bijtë e vet, duke thënë se nëse revolucioni nuk mund t’i hajë gjithë fëmijët e tij, janë ata që ia hajnë kokën revolucionit. Një poezi mjaft interesante në këtë cikël është edhe poezia “Publiku ishte aktor në teatrin popullor”, ku bëhet edhe shpërfaqja tipike e modelit inverz që prodhonte totalitarizmi titist, pasi në teatrin popullor nuk ishin aktorë ata që jepnin shfaqjen, por aktorët e vërtetë ishin publiku në sallë, ata aktronin me buzëqeshje, duartrokitje, shtirje të pafundme siç ndodh rëndom në sisteme të tilla autoritare. Publiku ishte aktor në teatrin popullor , janë vargjet në të cilat shpërfaqet lakuriq nënshtrimi i popullit, frika e tij, gjendja kulturore në sisteme të tilla e formalitetet mbytëse. Për Krasniqin aktrimi i popullit ishte arti i vërtetë që kishte prodhuar revolucioni komunist, ku poezia shumë lehtë mund të universalizohet dhe të shihet në kuptimin global se si populli shtiret se i do diktatorët e pushtetet e tyre me hierarki diktatoriale.
Cikli i katërt
Edhe në këtë cikël kemi poezi autobiografike siç është udhëtimi i autorit me tren nëpër Serbi, ose tek poezia “Çika Gjolle”, ku shqiptarët s’mund të hynin nga sigurimi serb në hotel Bozhur, por shoku i Krasniqit, Faruku, e gjen formulën duke i thënë Zdravo, Çika Gjolle, ku ai krenar që po e dëgjon emrin e tij i lejon të hyjë. Pra, kemi edhe poezi të tilla ku autori ironizon e parodizon me këtë sistem dhe me njerëzit e këtij sistemi. Në këtë cikël kemi edhe poezi nga lufta e fundit në Kosovë, ku paraqiten vuajtjet e autorit e të popullit, ikjet për në Bllacë e tmerrin që e pësuan nga agresori serb. Kurse, poezia e fundit është për shpërdoruesit e lirisë, ku trajton gjendjen e pasluftës, sistemin politik e shoqëror që ishte formuar, punët e këqija që bëheshin e korrupsionin e madh që ishte shndërruar në fenomen.
Filozofia religjioze: impakti i saj në përfytyrimet poetike universale
Në poezinë e Milazim Krasniqit zë vend të veçantë edhe religjioni, kultura e trashëgimia islame, ku pjesë të poetikës së tij bëhen Krijuesi i gjithësisë (Allahu Mëshirëplotë), qyteti i shenjtë islam Meka, Dita e Kiametit, thirrja e ezanit e xhamia. Poezitë e tilla si: “Mizoria”, “Prashitësit e lumtur”, “Je humbës, kur nuk fiton aq sa mundesh” janë tipike meditative, ku poeti përsiat mbi ajetet kuranore dhe relevancën e tyre në arritjen e kënaqësisë shpirtërore. Në to autori nxjerr në sfond kalueshmërinë e kohës dhe përkohshmërinë e njeriut si qenie inferiore karshi predestinimeve hyjnore. Besimi në hyjnoren del si sinjifikim për besimin në diçka që ndodhet përtej njeriut, pra besim në një fuqi imanente që paraekziston e që në parabola letrare del edhe si vetë shpresë për gjetjen e paqes shpirtërore të qenies.
Në këto poezi autori kthehet në një kohë të largët për të na dhënë tabllonë e dashurisë së portretizur si diçka sublime, që motivon e madhështon të brendshmen në njeriun dhe për konsekuencë derivon edhe modelin e njeriut fisnik që çmon pasuritë e jetës në instancë. Në poezitë e këtij tipi filozofia religjioze merr përmasa të moralitetit universal sipas së cilit duhet të funksionojë njeriu, apo humanja si kategori që ndërvepron në ruajtjen e harmonisë midis njerëzve dhe botës rrjedhimisht.
Stili në veprën poetike “Kujtimet luajnë me mua”
Autori Milazim Krasniqi shumë nga këto poezi i shkruan në katrenë, duke i rimuar me vargje të puthura, por gjithashtu kemi edhe sonete e forma të tjera të lira. Poezitë e tij janë plot figurë, ku mbizotëruese është figura e metaforës dhe metonimisë. Tek metafora kemi shembuj të shumtë: psh Poetët bëhen kumbonë , ku kumbona është metaforë e prijësit, udhëheqësit, e atij që ngre zërin i pari për probleme e çështje të caktuara. Metaforë tipike kemi edhe tek poezia “Ata ishin bandë barbarësh”, ku Krasniqi flet për shkrimtarët serbë që shtireshin si shkrimtarë, por në të vërtetë ishin paramilitarë: romanet t’i kthente në thika e shpata/mikrofonin ta kthente në snajper , këtu shprehjet thika, shpata e snajper janë vetëm metaforë që nënkuptojnë dhunën që e përmbajnë dhe e përçojnë romanet e tyre. Ndërsa, figurën e metonimisë e hasim për shembull në poezinë “Gardhi”, tek vargu Sytë e udhës ishin tinëzarë , ku sytë e udhës dalin si metonimi pasi janë vetëm pjesa që nënkupton tërësinë, pjesa që nënkupton njeriun dhe njerëzit matanë udhës. Në këto poezi e kemi edhe figurën e përsëritjes, ku përsëritja ka rol përforcues në vargje:
Plepa, plepa, plepa.
Shi, shi, shi.
Baltë, baltë, baltë.
Lotë, lotë, lotë.
Pra, autori përmes përsëritjes e thekson idenë e vargut, në rastin kur thotë lotë, lotë, lotë, aty nënkuptojmë dendurinë e madhe të lotëve, vuajtjen e madhe të popullit që e kishte gjatë luftës. Dmth, përsëritja në këto vargje e masivizon tejmase gjendjen e keqe.
Autori në poezitë e tij krijon edhe fjalë të reja të cilat nuk i hasim në fjalorin shqip siç është fjala kotësipunë , që nënkupton punën e kotë dhe të pa vlerë që bëhet, ose fjalën tjetër plastmasë.
Pra, vepra “Kujtimet luajnë me mua” përbëhet nga një larushi e shumësi temash e motivesh, gjë që e pasurojnë edhe më shumë veprën. Në të kemi motivin e vdekjes, të vetmisë, motivin religjioz e të tjera. Kemi tema të shumta si tema e luftës, e vdekjes, revolucionit, sistemit, etj. Në të hasim figura të shumta publike e private (private në sensin se nuk janë njerëz të njohur për masën), kemi stil të rrjedhshëm e me figura të shumta stilistike. Vepra në këtë sens është unike dhe sjell risi në letërsinë tonë shqipe të pasluftës.
Shënim: Punimi është paraqitur në lëndën “Letërsi aktuale”, tek Prof. Dr. Sali Bashota, në studimet e nivelit master, dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë.
Ardit Mehmetaj / KultPlus.com
Era Berisha
PEN Qendra e Kosovës po vazhdon aktivitetet e veta kulturore e letrare paraparë me projektin më të ri me titull “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, për të shënuar kështu mbrëmjen e nëntë me radhë në kuadër të këtyre mbrëmjeve që shtëpinë po e gjejnë në hapësirën e KultPlus Caffe Gallery, ku edhe u mbajt një tjetër diskutim i radhës që kësaj here çoi diskutimin mes panelistëve dhe të pranishmëve në një nivel tjetër, shkruan KultPlus.
Siç jemi mësuar tashmë të presim orën 17:00, edhe sonte erdhi në pah rëndësia e veçantë e mjaft aktuale e temës të titulluar “Letërsia në kohë krizash”, temë kjo që tash e sa kohë po konsiderohet se është duke ndodhur në shoqërinë tonë e që në fakt është kthyer në një normalitet. Shkrimtarë, artdashës e letrarë të rinj, patën rastin të dëgjojnë nga afër dy perspektiva mjaft të ndryshme por që në thelb trajtonin aspekte kyçe të temës së paraparë.
Ishin shkrimtari Milazim Krasniqi dhe shkrimtari Gëzim Aliu, të cilët ishin të ftuar për të hyrë në thellësitë e temës e për të folur nga ana e tyre gjerë e gjatë. Nën moderimin e Ibrahim Berishës, bisedimet paraprake mes tyre veçse kishin filluar, për të vazhduar kështu deri në një prezantim ku të dy nga ta parashtruan arsyet e ndryshme prej të cilave letërsia gjendet në këtë krizë nga e cila është kapluar.
“Letërsia në kohë krizash”, temë kjo që kësaj here arriti që të krijojë një debat më të gjallë, është një temë që prek një aktualitet që ka tash e sa kohë që po qëndron në neutralitet për arsye se është normalizuar. Është konsideruar se letërsia e mirëfilltë artistike shqipe fillon diku në vitet njëzet të shekullit të kaluar, pra, pak a shumë, është një letërsi artistike njëshekullore. Pra, nga ky shekull, 45 vjet janë kultivim i një letërsie përgjithësisht në shërbim të një regjimi diktatorial ku kjo periudhë konsiderohet se nuk duhet të shmanget, të mohohet, të demonizohet, por të studiohet në mënyrë shkencore, sepse nuk është vetëm periudhë letrare, por edhe periudhë historike e kulturore, ekonomike, politike e sociale e popullit shqiptar.
Ndërkaq, kujtojmë se të gjitha punimet e pjesëmarrësve në panel do të botohen në një libër kur të përfundojë i gjithë projekti. Në këtë projekt të përfshirë janë gjithsej 22 intelektualë që do të flasin nga kontekste të ndryshme për tema të caktuara përgjatë muajit janar dhe shkurt.
Mbrëmjen e hapi moderatori Ibrahim Berisha, i cili fillimisht nisi këtë mbrëmje duke folur pak për temën e duke theksuar se kriza gjithmonë do të jetë e pranishme në shoqërinë tonë.
“Kjo është tema e parafundit që kemi paraparë për këtë projekt. Vetë nocionet janë shumë të gjera por trajtohet konteksti estetik dhe social. Përgjigjet qe do të vinë nga diskutimet besoj se do të na sqarojnë më shumë se çfarë shkaktojnë këto kriza në letërsi. Shoqëria jonë jemi gjithmonë shoqëri e luftës dhe gati çdo herë jemi në njëfarë lloj të krizës. Prandaj, kriza është gjithmonë e pranishme”, thotë Berisha.
Në këtë ngjarje për të diskutuar më gjerë rreth krizave të vazhdueshme që po shkaktojnë deformime të rënda në zhvillimet sociale, ekonomike, politike si dhe kulturore, foli shkrimtari Gëzim Aliu.
“Krizat janë normalitet në hapësirat tona. Stabilitetet, në të gjitha fushat e jetës, kanë qenë të rralla, jetëshkurtra, lehtësisht të thyeshme. Krizat e vazhdueshme shkaktojnë deformime të rënda në zhvillimet sociale, ekonomike, politike, sigurisht edhe kulturore. Gërshetimi i robërive dhe fukarallëkut, ka prodhuar shumë maskarallëk dhe maskarada. Meqë krizat fatkeqësisht janë bërë normalitet, nuk është aq e lehtë të vërehen keqzhvillimet në shoqërinë tonë, sado që kujtojmë se është e lehtë. Po, sepse ende jemi në një krizë, por sigurisht shumë më pak të rëndë se të mëhershmet. Është kriza e tranzicionit, e shndërruar në rrethrrotullim me përparim të ngadalshëm drejt daljes”, thotë Aliu.
Sipas tij, letërsia e mirëfilltë artistike shqipe fillon diku në vitet njëzet të shekullit të kaluar, pra, pak a shumë, është një letërsi artistike njëshekullore. Nga ky shekull, 45 vjet janë kultivim i një letërsie përgjithësisht në shërbim të një regjimi diktatorial ku kjo periudhë konsiderohet se nuk duhet të shmanget, të mohohet, të demonizohet, por të studiohet në mënyrë shkencore, sepse nuk është vetëm periudhë letrare, por edhe periudhë historike e kulturore, ekonomike, politike e sociale e popullit shqiptar.
“Mirëpo, puna krijuese letrare e shkrimtarëve shqiptarë, kështu pra edhe arritja e plotë, e dëshiruar, e baraspeshës së sipërpërmendur, ndërpritet dhunshëm nga Lufta e Dytë Botërore e pastaj nga imponimi i doktrinës së realizmit socialist. Zhvillimi i mëtutjeshëm i letërsisë shqipe duhej t’u nënshtrohej qëllimeve të propagandës komuniste. Letërsia pra thjesht bëhet mjet i propagandës së regjimit diktatorial. Pasojë e kësaj politike: pak libra të shkruar e të botuar në atë periudhë, kanë tipare tejkohore artistike, pra edhe vlerë estetike, por mund të jenë lëndë interesante për studime të ndryshme, jo vetëm letrare. Në Kosovën nën Titon, ndonëse nuk ishte imponuar metoda e realizmit socialist, pra shkrimtarët mund të mos e zbatonin, presioni i regjimit komunist jugosllav kishte ndikuar në brendësinë e letërsisë, që përgjithësisht del politike e ideologjike. Pra, është letërsi me funksion. Derisa në Shqipëri kishte funksion (rol) nacional-komunist të shpërndarjes të së “vërtetës historike” të komunizmit dhe krijimin e “njeriut të ri”, në Kosovë, letërsia e kishte funksion (rol) ruajtjen e esencës kombëtare shqiptare dhe çlirimin nga sundimi sllav”, thotë ai.
Për Aliun, deri në rënien e komunizmit në Shqipëri dhe në Kosovë, letërsia shqipe nuk arrin ta krijojë, e aq më pak ta anojë, baraspeshën mes ideologjisë, angazhimeve e detyrave kontekstuale dhe ligjësive të veta estetike, artistike.
“Populli shqiptar është futur në shekullin e njëzetë pa qenë në gjendje të shkruajë e të lexojë. Mbi nëntëdhjetë për qind e njerëzve nuk kanë ditur shkrim e lexim. Kjo mjeshtëri e panjohur zotërohej në nivel të lartë vetëm nga pak njerëz. Gjyshërit e stërgjyshërit tanë, me ndonjë përjashtim të rrallë, kanë qenë analfabetë. Shumica nga ne i mbajmë mend gjyshërit tanë, edhe nga ana e babës, edhe nga ana e nënës. Besa, nderi, mikpritja etj., kanë qenë virtytet e gjyshërve tanë. Po ashtu, edhe gjakmarrja, “virtyt” kanunor edhe ky. Dhe, deri diku, këto virtyte na shquajnë edhe sot e kësaj dite”, thotë Aliu.
Krejt në fund ai theksoi se këtu te ne ndodh që shumë nxënës të papërgatitur për shkollim superior, shpesh gjysmanalfabetë e analfabetë funksionalë, duke mos gjetur punë dhe mundësi për ta realizuar veten, në mënyrë që t’i shtyjnë edhe nja tri apo katër vjet të jetës së tyre rinore, regjistrohen fare lehtë nëpër universitetet e shumta dhe madje nganjëherë edhe arrijnë të doktorojnë.
Ndërsa, shkrimtari Milazim Krasniqi foli rreth gjendjes së rënduar që krijohet nga interneti e që ndikon në statusin e krizës së letërsisë.
“Kriza e statusit të letërsisë ka të bëjë me mënyrën se si ajo mësohet në shkolla, për ç’gjë trajtimin më esencial deri sot e ka bërë Cvetan Todorovi, në trajtesën e tij me titull, “Letërsia në rrezik.” Todorovi konstaton se: “në shkollë nuk mësohet se për çfarë flasin veprat, po për çfarë flasin kritikët.” Pra, në shkolla vëmendja e nxënësve përqendrohet te shkenca për letërsinë e jo te letërsia, përqendrohet te kritika e jo te vetë vepra letrare. Si pasojë e kësaj, brezat e ri nuk marrin edukim estetik fisnikërues nga veprat letrare, po marrin disa koncepte e skema artibrare të vlerësimit të letërsisë”, thotë Krasniqi.
Sipas tij, këtë gjendje tashmë e ka bërë edhe më të rënduar, mbase edhe të pashpresë, përhapja e internetit, oferta e madhe e rrjeteve sociale dhe e medieve të reja. Pra, konsiderohet se jo vetëm brezat e rinj, po edhe të vjetrit tashmë janë të obsesionuar me komunikimin në rrjete sociale e në mediet e reja, i cili ofron mundësi të komunimimit të shpejtë, të thjeshtë, të shkujdesur, moskokëçarës për aspektet estetike të përjetimit e të komunikimit.
“Shkrimtari shqiptar në Kosovë, të vetmen shpresë mund ta ketë që vepra e tij ta presë një kohë kur mund të vlerësohet, ndërsa vetë shkrimtari shqiptar i këtij vendi, në shtetin e vet që në të njëjtën kohë është i mbikëqyrur dhe i pavarur, nuk e ka asnjë shans ta presë një kohë të atillë. Ne, shkrimtarët shqiptarë të Kosovës nga mosha pesëdhejtë vjeç e lart, nuk jemi brez i humbur. Ne jemi brez i izoluar nga prezenca ndërkombëtare, së cilës i ka interesuar dhe I intereson deshqiptarizimi kulturor i Kosovës, në favor të multietnicitetit, multikulturalizmit, neokolonializmit. Dhe ajo që dhemb edhe më shumë, ne jemi brez i injoruar nga institucionet tona, të cilat sikur e kanë një paison hakmarrës ndaj shkrimtarëve, për rolin esencial që kanë pasur në formulimin e projektit të pavarësisë së Kosovës. U është dukur se mënyra më e mirë e fshehjes së atyre meritave të shkrimtarëve, ka qenë injorimi i shkrimtarëve dhe i letërsisë. Deri sot, kanë pasur sukses”, përfundon Krasniqi.
Pas përfundimit të fjalimeve nga të dyja palët, bisedua u zgjerua edhe më shumë atëherë kur publiku u ftua për t’iu bashkangjitur diskutimit tutje me mendime e pyetje që u shqyrtuan e u diskutuan nën atmosferën plotësisht të qetë e të ngrohtë që u krijua mes tyre.
Projekti “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” është duke u mbajtur deri në fund të muajit shkurt, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery, duke filluar nga ora 17:00, janë trajtuar temat si: “Liria dhe e drejta e autorit dhe Botimi”, “Vlerësimi i letërsisë sot dhe Libri”, “Leximi dhe Biblioteka”, “Krijimtaria letrare në periudhën e pandemisë”, “Komunikimi ndërkulturor”, “Gjuha e shkrimit letrar sot”, “Letërsia dhe teknologjia”, “Letërsia e gruas” dhe “Letërsia në kohë krizash”.
Ndërkaq, këtë të enjte do të mbahet mbrëmja e fundit letrare dhe kulturore e paraparë në kuadër të projektit “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, me ç’rast do të diskutohet për temën me titull “Letërsia e përkthyer”.
Projektin “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” e ka përkrahur Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit së Republikës së Kosovës. / KultPlus.com
Era Berisha
Sot në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, për herë të parë nisi projekti i ri i titulluar “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, projekt ky i organizuar nga PEN Qendra e Kosovës i cili synon të krijojë aktivitete të veçanta kulturore e letrare, me ç’rast sot për të shënuar fillimin e rrugëtimit të këtij projekti origjinal, u shqyrtua tema “Liria dhe e drejta e autorit”, shkruan KultPlus.
Për të biseduar e diskutuar rreth kësaj teme, në panel të ftuar ishin: shkrimtari Milazim Krasniqi, shkrimtari dhe publicisti, Ibrahim Berisha si dhe moderatori Avni Spahiu.
Ora shënoi 17:00 kur të pranishmit zunë vendin e tyre për të dëgjuar nga afër temën “Liria dhe e drejta e autorit”, temë kjo që shpeshherë zgjon kureshtjen tek jo vetëm të rinjtë e pasionuar pas letërsisë, por edhe tek ata të cilët në bagazhin e tyre tashmë kanë një numër të madh veprash por të cilët çdo herë vazhdojnë të dëgjojnë e të jenë pjesë e këtyre temave që e preokupojnë letërsinë shqiptare në përgjithësi, por sidomos atë në Kosovë.
Po ashtu, u bë e ditur se të gjitha punimet e pjesëmarrësve në panel do të botohen në një libër kur të përfundojë i gjithë projekti. Në këtë projekt të përfshirë janë gjithsej 22 intelektualë që do të flasin nga kontekste të ndryshme për tema të caktuara përgjatë muajit janar dhe shkurt.
Mbrëmjen e hapi moderatori Avni Spahiu, i cili fillimisht nisi këtë mbrëmje duke folur për dy temat të cilat do të shtjelloheshin pas pak momentesh.
“Janë disa tema që do të diskutohen gjatë periudhës në vijim dhe në fakt janë shumë me interes. Liria e autorit dhe të drejtat e autorit, janë këto dy tema që do të shtjellohen sot. ‘A duhet të ruhet pasuria intelektuale’, ‘A ka të drejta autori’, ‘Cilat janë të drejtat e autorit’, janë vetëm disa nga pyetjet që bëhen vazhdimisht. Ne shkrimtarët e kemi pasur një përvojë jo të mirë në këtë aspekt por tani është koha që të filloj një debat që të shihet qëndrimi i autorit nga dy pikëpamje të ndryshme”, thotë Spahiu.
Fillimisht në këtë ngjarje për të diskutuar më gjerë rreth këtyre temave që trajtojnë disa aspekte të shkrimtarit, intelektualit dhe kulturës në tërësi por edhe në kontekstin e pandemisë, shkrimtari dhe publicisti Ibrahim Berisha ka paraqitur disa vrojtime në lidhje me lirinë e shprehjes dhe të drejtat e autorit.
“Në Pandemi 2020, njerëzit u hutuan duke e kujtuar lirinë që e kishin dhe nuk e panë më herët as nuk e ndjenë në përmasën e duhur. Kishte dhe ka gjithë keqkuptime për të kuptuar lirinë, edhe lirinë e shprehjes. Kjo ndodhte edhe kur gjithçka ecte në ritmin normal, e lërë më në një gjendje pandemie, kufizimesh e mbylljesh drastike. A e ndryshoi mendimin për lirinë, Pandemia? Mendimin e botën e shkrimtarëve, krijuesve? Vështirë, për të thënë po, por kaq edhe për të thënë jo. Liria është me e thellë dhe më e largët se Pandemia. Por, do pranuar, se edhe Pandemia nisë pikërisht nga një cep i lirisë së virusit Kovid 19”, thotë Berisha.
Sipas tij, virusi sprovoi mendimin e Erih Fromit, psikologut social, i cili shkruan se njerëzit nuk janë të dhënë mbas lirisë, së paku jo aq sa thonë. Fromi nuk kishte pasur parasysh gjithaq lirinë fizike, të cilën Shopenhaueri e përcakton si liri të nivelit më të ulët.
“Thënë thjeshtë, liria e fjalës dhe e mendimit, bënë pjesë në fushën e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe ajo barazohet me detyrimet dhe përgjegjësitë. Nuk ishte edhe pamundur që të shkruhej e mendohej edhe në Pandemi. Edhe në kontekstin tonë, të Kosovës, pra, liria është e padefinueshme, sepse koha dhe rrethanat janë të pazakonshme. Kujtoj, të drejtat janë të përfshira në nenin 10 (1) te Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, ku thuhet: Secili ka të drejtën e shprehjes së lirë. Kjo e drejtë do të përfshijë lirinë për mbajtjen e mendimeve dhe pranimin dhe dhënien e informacioneve dhe ideve pa ndërhyrjen e autoriteteve publike, pavarësisht nga kufijtë. Megjithatë, neni 10 (2) përcakton që: “Ushtrimi i lirive, mbasi përmban me vete detyrë dhe përgjegjësi, mund të jetë subjekt i formaliteteve, kushteve, kufizimeve dhe sanksioneve të parashikuara nga ligji dhe në një shoqëri demokratike, është në interes të sigurisë kombëtare, integritetit territorial”, shpalos Berisha.
Për të, pandemia ka treguar saktë atë që thotë Russo: Lira ka të bëj më atë që nuk do. Pra duhet bërë e padëshirueshmja. Ndodhi dhe vazhdon konflikti edhe ndër intelektual për detyrimin e vaksinimit. Natyrisht, dilema është e pazgjidhshme. Kushtetuta e Republikës, Kosovën e përkufizon shoqëri demokratike. Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të garantuara. Në Kushtetutë klasifikohen një varg të drejtash dhe lirisë, po për temën për të cilën flasim, theksohen veçantë tri: Të drejtat dhe liritë personale; Të drejtat dhe liritë civile dhe politike; Të drejtat dhe liritë sociale, ekonomike dhe kulturore. Tek liritë civile dhe politike është e garantuar liria e shprehjes, liria e medieve, e tubimit, asoocimit, e drejta e zgjedhjes dhe e pjesëmarrjes etj.
“E vërteta, Zyra për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Përafërta në Ministrinë e Kulturës Rinisë dhe Sporteve, organ administrativ, nuk duket e gjallë, po aq sa edhe të tjerë organizma që marrin frymë publike duke pasur fokus programor këtë mbrojtje. Ngado sillesh, janë të dukshme fotokopjet, cenimi i autorësisë, publikimet pa autorizim. Pandemia nuk ka ndryshuar këtë praktikë, madje veç e ka konservuar. Në Kosovë, është e përhapur plagjiatura apo shfrytëzimi i vlerave intelektuale pa u shënuar burimi apo edhe pa u marrë pëlqimi i autorit apo trashëgimtarëve të të drejtës autoriale. Fotokopjet, lokale fizike këto, përreth fakulteteve të Universitetit të Prishtinës janë dëshmi e paprekshmërisë së shkelësve të të drejtës së autorin në sy dhe prani të të gjitha institucioneve që duhej të merreshin me ndëshkimin si; parashihet me ligj”, thotë ai.
Tutje, ai si plagjiaturë specifike të kohëve të reja, veçmas në vitet i 2000, e konsideron edhe paraqitjen e veprës si e tij, të cilën “ia ka punuar tjetërkush (autori i vërtetë nuk dihet). Kur dikush e paraqet një vepër të huaj me emrin e tij (plagjiaturë e plotë). Edhe huazimet pa theksimin e burimit, po kështu janë konsideruar nga ana e tij, si dukuri publike në Kosovë. Pra, ai beson se nuk ka ndonjë rast të jetë ndëshkuar dikush për plagjiaturë të tillë, sado që janë dëshmuar e vërtetuar ato.
“Rast drastik i shkeljes së të drejtës së autorit është RTK. Ajo shfrytëzon arkivin e një institucioni tjetër, RTP, madje duke mos treguar në asnjë formë kur shfrytëzon ato se nuk kanë të bënë me prodhim origjinal të RTK, madje në ekran del logoja gjithnjë RTK. Për dukurinë e vetëplagjiaturës në Kosovë ende nuk flitet. Shembull i shkeljes së të drejtës autoriale, vetëautoriale, për përfitime materiale, është Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës. Ribotime dhe modifikime librash pa rezultate origjinale që proklamohen dhe prodhojnë privilegje karriere dhe financiare. Formë e përhapur e shkeljes së të drejtës së autorit, kjo edhe një praktikë globale, po e pranishme gjerësisht edhe në Kosovë, është edhe plagjiatura në internet, plagjiaturë kjo e një vepre të plotë, të pjesshme, huazim teksti të huaja, pa theksuar në asnjë rast burimi. Kjo dukuri është e njohur si copy & paste. Pikërisht në këtë kontekst, gjykoj, se ka ende zbrazëti në normën aktuale pozitive po edhe në kodet etike në Kosovë, për të rregulluar, nëse jo plotësisht së paku, në një përmasë më reale”, përfundon Berisha.
Krejt në fund ai citoi edhe shkrimtarin nobelist Mario Vargas Llosa, i cili në një intervistë duke bërë fjalë për Pandeminë dhe shkrimtarin, ka dhënë një përgjigje universale që do të mund t’i përgjigjej edhe natyrës së këtyre temave: “Jam mirë, falë Zotit! Gjatë disa muajve të izolimit, praktikisht u burgosa këtu, në shtëpinë time në Madrid, i përkushtuar ekskluzivisht leximit të librave dhe shkrimit, që është një kurë për çdo shkrimtar. Shpresoj që nga kjo përvojë të dalim më të zgjuar dhe më të përgjegjshëm ndaj mjedisit, si dhe të ndajmë shumë më tepër fonde për sistemin shëndetësor në të ardhmen. Sepse, ishte e qartë se asnjë vend nuk ishte gati të përballej me një sfidë kaq të madhe sa kjo Pandemi.”
Ndërsa, shkrimtari Milazim Krasniqi foli rreth dy pikave kryesore në analizën e tij: liria e shkrimtarit si ‘Albatrosi’ i Bodlerit dhe të drejtat e autorit si fshatrat e Potemkinit.
“Liria e shkrimtarit është në përmasat e fantazisë së tij, aty ku ai e imagjinon botën sipas mënyrës së vet, pa pasur ndërhyrje nga oponentët, ose nga institucionet e specializuara për censurë, kontroll, mbikëqyrje kafkiane e orveliane. Liria e shkrimtarit në fantazinë e tij, është tharmi i krijimtarisë artistike, sepse pa atë liri, krijimtaria do të mbetej si rrëfim kuazihistoriogafik, pseudoreligjioz, ose pseudofilozofik. Kjo liri i thyen konvencat e të menduarit konceptual, linear, duke e bërë si kalë beteje të menduarit asociativ, abstrakt dhe spekulativ. Për këtë shkak, Platoni ishte i zemëruar në poetët dhe thoshte se ata nuk mund ta realizojnë njohjen. Duke e matur me kutin e filozofit dhe ideologut të shtetit ideal, ai thoshte se poeti nuk e kupton as vetë atë që shkruan. I tmerruar nga liria e fantazisë së tyre, ai propozonte që ata të përjashtoheshin nga shteti ideal, përveç atyre që do të konvertoheshin në shkrimtarë të kontrollueshëm, realisht në poetë pa liri”, thotë Krasniqi.
Sipas tij, Platoni kërkonte që poezia t’i subordinohej shtetit dhe etikës: “Në shtetin tonë mund t’i pranojmë vetëm ato këngë që janë himne perëndive dhe fjalime lavdëruese të dedikuara të mirave.” Është konsideruar se që nga ajo kohë e deri në ditët tona, ajo liri e shkrimtarit, që banon në fantazinë e tij, është denoncuar e luftuar në forma të ndryshme, që nga futja me dhunë e shkrimtarëve në spitalet psikiatrike, siç bëhej në regjimin e Stalinit, ose dënimet e tyre me pushkatime siç ka pasur raste në regjimin tij, po edhe të Enver Hoxhës.
“Lufta me lirinë e fantazisë së shkrimtarit nuk ka mundur e as nuk mund të fitohet. Ai aty mbetet i lirë dhe sovran. Natyrisht në jetën reale shoqërore nuk është ashtu. Në jetën reale shoqërore liria e shkrimtarit është e dozuar nga natyra e regjimit, nga vlerësimi për rrezikshmërinë që paraqesin idetë e tij dhe angazhimi i tij, nga ndikimi që ka vepra e tij mbi publikun. Në disa shtete si në Çekosllovaki, në Poloni dhe në ish Jugosllavi, shkrimtarët u bënë adresa e rebelimit antikomunist. Kujtojmë Adam Mihnjik, Franjo Tuxhmani, Ibrahim Rugova, Dimitrije Rupeli, Jasha Zllobeci, Adem Demaqi, Dubravko Horvatiqi e shumë të tjerë. Por, në të njëjtën kohë pati edhe raste të angazhimit për restaurimin e regjimit nazifashist, siç ndodhi në Serbi, fjala vjen me shkrimtarët si Dobrica Qosiqi, Vuk Drashkoviqi, Miodrag Bullatoviqi, Brana Cërnqeviqi e dhjetëra të tjerë. Deri sa në rastin e parë shkrimtarët aspironin ta fitonin lirinë duke iu kundërvënë regjimit totalitar, në rastin e dytë shkrimtarët iu shitën regjimit totalitar e gjakatar serbomadh kundër lirisë së kombeve të tjera”, shpalos Krasniqi.
Për të, shkrimtarët si: Mario Vargas Ljosa, Adam Mihnjik, Vacllav Havel, Umbeto Eko, Suzan Sontag, Eli Vizel dhe Hans Magnus Enserberger, ndihmuan që publiku të kuptonte përmasat e tragjedisë së popullit shqiptar të Kosovës. (Fatkeqësisht dhe në këtë rast pati shkrimtarë që ndoqën linjë të kundërt, siç bënë Gabriel Garsia Markes, Peter Handke e deri edhe dijetari Noam Çomski.)
“Një rol konkret dhe domethënës gjatë kohës së spastrimit etnik serb kundër shqiptarëve të Kosovës ka pasur shkrimtari hebrejo-amerikan, Eli Vizel, si emisar special i presidentit Bill Klinton. Raporti i tij që konfirmoi se në kampet e refugjatëve në Maqedoni ishte fjala për dëbim me dhunë dhe për spastrim etnik të shqiptarëve, u përdor si argument edhe nga administrata amerikane e edhe nga OKB. Kur e kam lexuar romanin e tij „Agimi“ ku e denoncon edhe cinizmin hebraik, e kam kuptuar edhe më qartë se ku e ka burimin integriteti i tij moral, te liria e tij si shkrimtar dhe si njeri, e fituar si i mbijetuar i kampeve naziste të përqendrimit. Shkrimtarët që kanë liri maksimale në fantazinë e tyre dhe konfrontime permanente me realitetin, ku shumë herë janë humbës, i ka përshkruar më së miri Sharl Bodleri në poezinë e tij me titull ,,Albatrosi” Sipas Bodlerit, ai shpend guximtar, që fluturon lart e nëpër furtuna, kur është në tokë, në mol është i objekt i talljes së marinarëve”, thotë ai.
Krejt në fund ai e shtron pyetjen: ‘A ka ndonjë shkrimtar në Kosovë që mund të jetojë nga puna si shkrimtar?’, teksa përgjigjet vetë: “Jo. Atëherë, ose kjo punë është e pavlerë, ose nuk vlerësohet realisht. Që është punë e pavlerë nuk mund të thuhet, e pakta në rastet e shkrimtarëve seriozë dhe që kanë sjellë vlera mirëfilli estetike në letërsinë shqipe.”
“Në Kosovë kushdo mund të jetojë nga puna e vet si elektricist, taksist, hidraulik, çoban, por jo si shkrimtar. Konkluzioni: ashtu si e ka shteti qëndrimin ndaj shkrimtarëve e letërsisë, ashtu e kanë qytetarët qëndrimin ndaj shtetit, pra janë mospërfillës dhe injorues. Në Kosovë ekziston infrastruktura ligjore për mbrojtjen e të drejtave të autorit. Por, është ligj që synon të mbrojë diçka që nuk ekziston në realitet. Kjo ka të bëjë veçmas me krijimtarinë letrare, e cila në shtetin tonë është e dërrmuar, e injoruar, praktikisht e ngulfatur, në njërën anë nga injoranca në rritje e popullit e në anën tjetër nga politikat injorante të parlamenteve e qeverive tona. Rrjedhimisht ajo infrastrukturë ligjore për të drejtat e autorit, në këtë rast u përngjet shumë fshatrave të Potemkinit”, përfundon Krasniqi.
Pastaj të pranishmit vazhduan me bisedimet e tyre të mëtutjeshme nën praninë e dritave të ngrohta të vendosura anash bibliotekës së KultPlus Caffe Gallery dhe njëkohësisht admiruan edhe ekspozitën e artistit Sadri Morina që ende po qëndron e hapur për admiruesit.
Projekti “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” është përkrahur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe e Sportit e Republikës së Kosovës.
PEN Qendra e Kosovës më parë ka realizuar disa projekte, po ashtu me përkrahje të MKRS-së.
Nga këto projekte vlen për të përmendur ato që bosht kishin përkujtimin e shkrimtarëve të ndjerë të Kosovës që kanë lënë gjurmë në letërsinë tonë. Kështu, në vitin 2020 janë mbajtur takimet me titull “Ora e Shkrimtarit”, dhe vjet, më 2021, takimet “Ora e Shkrimtarit 2”. / KultPus.com
Në kuadër të bashkëpunimit kulturor Shqipëri-Kosovë, PEN Qendra e Shqipërisë dhe PEN Qendra e Kosovës, sot në Tiranë shënuan 100 vjetorin e themelimit të PEN International.
Me këtë rast u zhvilluan një varg aktivitetesh letrare dhe u ndanë çmime dhe mirënjohje për vepra dhe veprimtari letrare.
Fjalë mbajtën znj. Entela Kasi, kryetare e PEN Qendrës së Shqipërisë dhe z.Binak Kelmendi, kryetar i PEN Qendrës së Kosovës.Gjithashtu, z.Besnik Mustafaj, paraqiti kumtesën 100- vjetori i PEN-it International.
Në kuadër të aktivitetit u nënshkrua Akti i Marrëveshjes për themelimin e Festivalit Ndërkombëtar të Letërsisë ‘PEN'( Shqipëri- Kosvë), i cili do të mbahet një vit në Prishtinë, pastaj vitin pasues në Tiranë.
Në këtë përvjetor çmimi për vepër letrare iu nda Ibrahim Berishës për veprën me tregime “Aroma e qiellit” dhe Besnik Mustafajt për veprën “366 rrëfenja për të ndjellë gjumin”, ndërsa me mirënjohje të veçanta u nderuan: Milazim Krasniqi, Avni Spahiu, Sadik Bejko dhe Mal Berisha.
Gjithashtu, u zhvillua një diskutim i gjerë për përkthimin e letërsisë shqipe në gjuhë të ndryshme të botës, me ç’rast referuan Avni Spahiu dhe Ben Andoni. Më pas, u promovua revista letrare dhe kulturore “PEN Kosova”, ku fjalën e paraqiti kryeredaktori i saj, Osman Gashi.
Ditën e dytë, aktivitetet letrare dhe kulturore do të vazhdojnë në Lezhë. / KultPlus.com
Era Berisha
Krijimtaria letrare dhe jeta e poetit e profesorit të ndjerë, Enver Gjerqekut, dje u përkujtua në aktivitetin e dytë me radhë në kuadër të projektit “Ora e Shkrimtarit 2” nga PEN Qendra e Kosovës të mbajtur në KultPlus Caffe Gallery, me ç’rast në këtë mbrëmje letrare, përveç mendimeve dhe analizave letrare të shpalosura me radhë nga të pranishmit, u recituan edhe poezi të autorit duke bërë që kjo mbrëmje të zhvillohej nën një frymë poetike e tejet të veçantë, shkruan KultPlus.
Fillimisht, moderatori Ibrahim Kadriu, nisi takimin letrar me fjalimin e tij duke folur fillimisht për jetën e poetit e më pas edhe për fillet e veprimtarisë së tij.
“Enveri i takon një gjenerate të hershme, një brezi të pasluftës së dytë botërore. Ai si student ka qenë edhe anëtar i redaksisë së revistës së parë në gjuhën shqipe që ka dalur si zëri i mëvonshëm i rinisë, e andaj që atëherë ai e tregon interesimin për shprehjen poetike duke botuar për herë të parë vjershën e tij të parë”, thotë Kadriu.
Gjithashtu, të pranishëm në këtë ngjarje për të folur më thellësisht për aspektet e poezisë së Gjerqekut e për të shpalosur observimin në tërësinë e vlerave të veprës letrare të autorit, foli shkrimtari dhe ish-profesori në Universitetin e Prishtinës, Milazim Krasniqi.
“Gjerqeku mbetet i ngjizur edhe me përjetimin e hershëm, i cili kthehet si reminishencë, ngase poezia e tij ka qenë pjesë e arsenalit letrar në librat shkollorë dhe në manifestimet publike shkollore, me të cilat breza të tërë jemi edukuar nga fusha e artit poetik, po të prezantuar edhe si ideologji. Nga kjo pikëpamje, mund të thuhet se poezia e tij ka ushtruar një ndikim të dukshëm në edukimin letrar e jashtë letrar të njeriut shqiptar në Kosovë për decenie të tëra, ndoshta dhe më shumë nga ç’janë vlerat reale të vetë kësaj poezie. Në larminë e kontakteve të reja me këtë poezi, nuk mund të shmanget as përjetimi i një aspekti të saj tematik e ideor, i cili ka qenë si produkt i realitetit social e politik të kohës”, thotë Krasniqi.
Sipas tij, disa nga poezitë e dy vëllimeve të para konceptohen si mjet i emancipimit arsimor e shoqëror, si mjet i afirmimit të revolucionit dhe ideologjisë së proklamuar të tij, me ateizmin si tharm ideologjik, etj. E po ashtu, tematizimi poetik i disa figurave dhe i disa ideve me prejardhje jashtë ambientit dhe historisë shqiptare, krahas tematizimit të figurave lokale të flijuara në revolucionin socialist, është konsideruar se ka të bëjë me jehonën e zhvillimeve politiko-sociale, të cilat synonin integrimin e shqiptarëve në një projekt ideologjik global.
“Poezia e Enver Gjerqekut, që nga vëllimi i parë, ‘Gjurmat e jetës’ e deri te ‘Flatrimi i fjalës’ dhe poezitë e botuara pas tij, identifikohet me një strukturë vargu stabil dhe me një leksik që krijon legjitimimin autorial. Po të shihen vargjet e poezisë “Agimi ynë” nga vëllimi i parë, dhe të krahasohen me vargjet nga vëllimi i fundit, (Duke kërkuar blerimin), është e qartë se ekziston një formë e përafërt e vargëzimit dhe madje edhe në planin leksikor është ruajtur afiniteti për një fond të caktuar, i cili poetit i jep mundësinë që të shpalos më mirë idetë e veta poetike”, thotë ai.
Për Krasniqin, duke u bazuar në planin leksikor dhe sintagmatik, konsiderohet se poezia e Enver Gjerqekut ka ndjekur një rrugë standarde, duke futur në mekanizmat e vargut fjalë e sintagma që shprehin drejt për së drejti një realitet social, psikik dhe ambiental, me ç’rast Gjerqeku nuk ka ndjekur rrymimet dhe eksperimentimet e kohës, po ka ndjekur logjikën e motiveve dhe temave të poezisë së vet.
“Poezia e Enver Gjerqekut dallohet me intonimin dhe strukturimin e saj specifik në poezinë shqip, duke qenë edhe një urë lidhëse e poezisë bashkëkohore me poezinë e traditës, së paku në formë dhe në disa elementë leksikorë e konceptual. E lexuar pa ngarkesa për autorin dhe ambientin politiko-kulturor, sot kjo poezi shpalos vlerat e saj me një diskrecion që është tipar i saj”, përfundon Krasniqi.
Tutje, profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, Sali Bashota foli rreth krijimtarisë poetike të Gjerqekut, duke e cilësuar poetin si autorin më reprezantiv të sonetit në poezinë e sotme shqipe.
“Vepra e Enver Gjerqekut është e pranishme afër gjysmëshekulli në letërsinë shqipe. Poet i cili shquhet me ndjeshmërinë e veçantë poetike, me lirizmin, tematikën dhe motivet e poezisë së tij, Gjerqeku ka arritur të ruajë natyrën dhe vokacionin e verbit të tij poetik, që nga fillimet krijuese e deri më sot. Poezia e tij është nxitje frymëzimi nga situatat intime, sociale, historike, kombëtare. Nga temat sociale, kalon furishëm te preokupimet intime, ndërsa nga historia te aktualiteti. Në fillimet e tij krijuese, esenciale qe përmbajtja e poezisë, pra vetë tema”, thotë Bashota.
Sipas tij, Gjerqeku kërkon formën e përsosur poetike, për të ndërtuar gjuhën, stilin, figurën në një pozicion të ri krijues, dhe në këtë mënyrë për të krijuar një vetëdije të re shkrimore, me ç’rast gjuha e tij poetike e ushqyer me metafora magjike e magjepsëse, pra e funksionalizon, formën e re të shkrimit të tij: sonetin dhe kurorën sonetike, për të krijuar një ndërlidhje edhe me traditën më të avancuar poetike shqipe.
“Në ligjërimin e tij poetik, brenda një procesi dinamik, strukturohet forma dhe përmbajtja, me ç’rast krijohen varacione poetike shumë të fuqishme, të cilat bartin mesazhe domethënëse, duke e racionalizuar gjithmonë mendimin dhe duke disiplinuar gjithmonë gjuhën. Këto veçori shihen në relacione kuptimore përbrenda pikëshikimit: frymëzim-gjuhë figurë-komunikim. Këso mënyre, përbrenda botës së vet poetike, Gjerqeku e hulumton dhe e formëson kategorinë e së bukurës dhe kategoritë tjera estetike. Prandaj, ligjërimi i tij poetik krijon imazhe dhe struktura të veçanta gjuhësore e stilistike, qoftë përmes vargut të lirë, qoftë përmes vargut ritmik e të rimuar”, thotë Bashota.
Për Bashotën, shprehja poetike e Enver Gjerqekut duket se krijon një koncept vetanak krijues, aty ku motiv inicial i frymëzimit bëhet njeriu, aty ku buron fjala magjike për jetën, pikërisht aty poeti e shpalos aventurën e tij shpirtërore e krijuese, duke e zgjuar fshehtësinë e fjalës, dinamikën e dhembjes, fuqinë e shprehjes poetike.
“Poeti Enver Gjerqeku i kërkon dhe i gjen zgjidhjet simbolike të poezisë së tij. Pikërisht, që nga titujt e librave të tij poetikë funksionalizohet domethënia e tekstit lirik. Po ashtu, në poezinë e Enver Gjerqekut sublimohen tema dhe motive që e kapërthurin një realitet të formësuar në relacione historike dhe aktuale. Përbrenda laboratorit të tij krijues frymon historia, identiteti, e sotmja. Dhe pikërisht poezia-përkushtim bëhet model i kërkimit, i konceptimit dhe i realizimit krijues. Poezia e këtij autori e ka ndërtuar një kod ligjërimor sa i përket formave poetike sonetike. Ky kod ligjërimor rezulton deri tek konstatimi se Gjerqeku është autori më reprezantiv i sonetit në poezinë e sotme shqipe”, përfundon Bashota.
Në këtë mbrëmje letrare, patjetër se nuk do të mungonte as edhe atmosfera poetike, që erdhi nën recitimin e gjithsej tri poezive të Enver Gjerqekut të interpretuara nga studentja e letërsisë shqipe, Edlira Musliu, e cila para publikut me një qëndrim preciz e zë të ëmbël, solli poezitë e titulluara “Dhoma e poetit”, “Syri i Pranverës” si dhe “Dilema e këngës”.
Krejt në fund, të pranishmit vazhduan bisedimet e tyre të mëtutjeshme nën praninë e dritave të ngrohta të vendosura anash bibliotekës së KultPlus Caffe Gallery.
Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit 2’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si: Azem Shkreli, Din Mehmeti, Ramiz Kelmendi, Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani. / KultPlus.com
Flonja Haxhaj
Sot në ambientin e KultPlus Caffe Gallery është mbajtur takimi i parë i ngjarjeve ‘Ora e shkrimtarit’, organizuar nga Pen Qendra e Kosovës, ku u përkujtua poeti, profesori dhe veprimtari, Latif Berisha, shkruan KultPlus.
Në takimin ku u fol për jetën e veprimtarit Berisha, moderatori Binak Kelmendi, fjalën ia dha kushëririt të tij, shkrimtarit dhe publicistit, Ibrahim Berisha, i cili e nis fjalimin e tij duke folur fillimisht për jetën e poetit e më pas edhe për veprimtarinë e tij.
“Ai ngreh kokën e fjalës së shtypur në një qiell të dendur. Në fotot e tij, edhe në tekste shkollore që do të përfshihet nga vitet 1960, madje edhe shumë vite më vonë, shquhet fotoja, me ngjyrën e zezë, sikur ky njeri të kishte jetuar në kohë të lashta. Por nga fotografia kuptohet sa butësia po kaq edhe rezgnimi i tij. Ai sikur jeton me njërën dorë në degën e optimizmit dhe me tjetrën, në degën e pesimizmit. Cfarë thonë 30 vjersha për lexuesin e paktë, për shkak të anlafabetizmit masiv, për të parë si mendon dhe komunikon estetikisht shkrimtari i ri thuajse, nga modesita, ireal. Një libër që botohet në Prishtinë nga një i ri që vinte nga një familje pa traditën revolucionare të zakonshme të shumicës së shkrimtarëve të kohës, dhe nga një ambient tradicional rural, por ai i arsimuar maksimalisht për moshën dhe ambientin.” – thotë Berisha.
Ibrahim Berisha më pas analizon poezinë e tij, ‘Tufa’ e cila sipas Berishës jep një mesazh për ekzistimin edhe të një bote tjetër, por, bota e re e poetit Berisha, nuk është ireale.
“Për të gjetur këtë harmoni, prandaj kanga e tij do të jetë mesazh për ekzistimin edhe të një bote tjetër, por, bota e re e poetit Berisha, nuk është ireale. Është në poezinë e tij, bota, që e ai e ndjen dhe e transmenton vetëm si jehonë të largët, ambientale, po aq edhe emocionale, e shkrirë në detajet e pasura të natyrës së jetuar të tij dhe të njerëzve të tij. Edhe memorie sugjestive, edhe ëndërr ndëshkuese, po edhe mendim i pakryer qëllimshëm.”- shton më tutje Berisha.
Publicisti Berisha gjatë analizës së jetës dhe veprës së Latif Berishës, vë në pah edhe katër tematikat që e kanë karakterizuar atë, e që sipas tij janë Arsimimi, Kundërshtimi, Pajtimi dhe Liria.
E fjalimin e tij në përkujtimin e Latif Berishës, Ibrahim Berisha e përmbylli me një maksimë të Horacit. “Është e ëmbël dhe e nderuar të vdesësh për atdheun. Është ende më e ëmbël të jetosh për të. Profesor Latif Berisha edhe jetoi edhe vdiq për atdheun. Domethënë vazdon të jetojë përherë në të”-përfundoi ai.
Në takimin ku u përkujtua profesori Latif Berisha, i cili u vlerësua edhe për kontributin në çështjet e atdheut, ishte i pranishëm edhe doktori i Letërsisë, Sali Bashota.
“Latif Berisha ishte njeri i letrave. Trazimet dhe shqetësimet e hershme shpirtërore, fillimisht i manifestoi përmes poezisë, kur më 1957 e botoi edhe vëllimin “Tufa”. Gjatë jetës së tij nuk botoi me libra me poezi. Veprimtarinë e tij e funksionalizoi me studimin letrar duke shkruar për autoret e traditës poetike shqipe: Naim Frashëri, Jeronim de Rada, Zef Serembe, Hil Mosi, Ali Asllani etj., ndërsa projektet e tij shkencore të pambaruara mbeten epoka e Skënderbeut në letërsinë e Rilindjes, si dhe krijimtaria letrare e arbëreshëve.” – tregon Bashota, shkruan KultPlus.
Duke folur më tutje, Bashota e cilëson vrasjen e tij në vitin 1999 nga serbët, një humbje të madhe për tërë kombin shqiptar.
“Portreti tij poetit e intelektualit mund të përplotësohet me visaret më të çmueshme që ka njeriu. Ai nuk urrente, nuk kishte zili, as nuk hidhërohej. Gëzohej për sukseset e të tjerëve dhe e admironte punën e vërtetë krijuese, talentin, dijen, përkushtimin. Latif Berisha me kohë e kishte formuar identitetin intelektual, si një krijues pasionuar, i cili punonte në fushën e letërsise, te kultures, por edhe për çështjen kombëtare. Kishte respekt dhe dashuri të madhe te njerëzit. Ai ishte veçante ne jetë dhe në vepër. Vrasja e tij me 24 mars 1999 nga serbët është humbje e madhe për letërsinë, kulturën shqiptare dhe tërë kombin.” – shton ai.
Profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, në këtë fjalin nuk lë pa e përmendur dhe analizuar veprën e tij e sidomos vëllimin me poezi ‘Tufa’.
“Dialogu me veprën e Latif Berishës pas me shume se dyzet vjetësh të botimit të saj, i ngjan kujtimit, i cili ringjallet tashti në formë të dhembjes për njeriun dhe te dashurisë për poetin. Ky karakterizim ka të bëjë me “Tufën”, vëllim qe ndahet në tre cikle: “Vargje për lin”, “Mbresa katundi” dhe “Gjurmave të rinise”. Frymezimet e poetit mbeshteten në fatin njerezor, ambientin rural, temat intime. Ne pamjen e pare “Tufa” e Latif Berishës shtreson ide dhe imazhe qe funksionalizohen me vrullet dhe çastet e zgjimit të shpirtit krijues. Fati atdheut i ka ushqyer simbolet e enderrimit të tij poetik dhe teme themelore bëhet gjithsesi liria.” –shton më tutje Bashota.
I pranishëm në këtë takim ishte edhe shkrimtari dhe ish-profesori në Universitetin e Prishtinës, Milazim Krasniqi, i cili foli para pjesëmarrësve për jetën dhe veprimtarinë e Latif Berishës, të cilin fillimisht e pati professor e më pas edhe bashkëpunëtor.
“Unë kam qenë student i Latif Berishës, ai ka qenë një professor komplet, në kuptimin më të mirë të fjalës, për shumë vite kemi bashkëunuruar me të dhe Ibrahimin në LDK dhe unë për disa vite kam qenë i komanduar bashkë me Fatmir Sejdiun të punoj në degët e Skenderajit, Mitrovicës, Vushtrrisë dhe të Leposaviqit ku ai ka qenë kryetar i degës. Dhe ne kemi pasur situatën më komode ë Mitrovicë sepse ai ka qenë një njeri që e ka ruajtur unitetin, e ka ruajtur fuqinë e e veprimit. Dega e LDK-së në Mitrovicë,në mësin e shumë gjërave të tjera ka furnizuar edhe UÇK-në me ushqime dhe me furnizime të tjera që kanë pasë nevojë, dhe profesori Berisha ka qenë ideatori dhe njeriu kryesor që është marrë me organizime të kësaj natyre. Vrasja e tij më 24 mars dhe e Agim Hajrizit e ka një simbolikë për ndarjen e Mitrovicës sepse këta kanë qenë dy liderë shumë të rëndësishëm të Mitrovicës pa të cilët nuk do të mund të shpërbëej kompaktësia e Mitrovicës.” – thotë profesori Krasiniqi.
Për fund, fjalën e mori edhe vajza e tij, Fatmire Berisha, e cila rrëfeu momente nga jeta e shkrimtarit, dhe lidhjen e veçantë që ajo kishte me babanë e saj.
“Ora e Shkrimtarit, sikur më lidhi për një moment me një orë që e kemi ndoshta atë kemi të vetmen gjë që na ka mbetur prej Latifit, dhe më vjen mirë që dëgjova shumëçka që edhe unë si vajzë e tij në faza të ndryshme të jetës së tij dhe times i kam jetuar bashkë me të, ndoshta kjo është pak personale por unë fillimisht kam qenë student e fakultetit të mjekësisë mirëpo ajo lidhja e veçantë që e kam pasë me të më ka bërë të riorientohëm dhe të kthehem nga letërsia, dhe pa modesti e them që gjithmonë e kam pyetur vetën se a jam e vetëdijshme se çfarë njeriu kam afër vetes se vërtet qëndron ajo që e tha profesori Bashota, se ai ka qenë një njeri shumë shumë i veçantë. “-rrëfen ajo
Ajo ndan me të pranishmit edhe një rrëfim të përpjekjeve që ajo dhe profesori Berisha bënë për të fshehur dorëshkrimet e tij, që të mos digjeshin nga forcat serbe, e për të cilat dorëshkrime, vajza e tij Fatmirja thotë se i ka mbetur peng që nuk kanë mundur t’i shpëtojnë.
“Ka qenë dy ditë para fillimit të bombardimeve, provuam unë bashkë me të dhe e hapëm një gropë, shtëpia jonë qëndron ende, në lagjen më promblematike të qytetit të Mitrovicës, aty ku kemi jetuar më tepër se 40 vite dhe provuam që t’i shmangim ato dorëshkrimet e tij dhe dolëm bashkë në oborr e hapëm një gropë të madhe në oborr dhe aty filluam t’i strehojmë, mirëpo ai e ka ditur shumë saktë çfarë do të ndodhë, e hapëm gropën, por shtëpia jonë ka qenë në mesin e fqinjve serb, e në mometin e fundit ai tha t’i lëmë aty ku janë, sepse po t’i vendosim këtu është si t’i vëmë në gojën e ujkut. “– thotë vajza e Latif Berishës e cila për fund thotë se më së shumti mërzitet që serbët i kanë djegur dorëshkrimet dhe bibliotëkën e tij, duke mos u mbetur asgjë si kujtim.
Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si Enver Gjerqeku, Azem Shkreli, Din Mehmeti, Ramiz Kelmendi, Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani./KultPlus.com
Posa ka dalë në qarkullim numri i dytë për këtë vit i revistës letrare të traditës “Jeta e re”.
Revista fillon me një ligjëratë të shkrimtarit shumë të njohur Spanjoll Javier Marias, mbajtur gjatë ceremonisë së çmimit “Romullo Gallego”, kurse rubrika e prozës nis me tregimet “Jeta është matematikë”, “Ha dhe mbaje hidhërimin”, “Lotët e artë” dhe “Hiri i nxehtë” të shkrimtarit Ibrahim Berisha, “Lëkura e ariut” të Binak Kelmendit, “Një ngjarje e vogël” të Gëzim Aliut,”Na ishte një herë… deportimi” të Arben Idrizit, “Shpërfillja e një udhëheqësi” të Ndue Ukajt”, “Nëpër Veld” të nobelistës Nadine Gordimer, “Tregimet që ia rrëfejmë njëri-tjetrit” të David Albaharit dhe disa tregime të shkurtra të shkrimtarëve të njohur hispanikë Amado Nervo dhe Martha Rivers.-Garrido.
Rubrika e poezisë nis me një cikël poetik të Milazim Krasniqit, për të vazhduar me Romeo Çollakun, Arif Kutleshin, Brikena Ceraja-Bekën, Mazllum Sanejen, poetin irlandez Geoffrrey Squires, dy autorë italianë, Antonella Anneda dhe Nelo Risi, si dhe poetin, piktorin dhe aktivistin amerikan Lawrence Nonsanto Ferlinghetti-n.
Në rubrikën qendrore të revistës Dossier, këtë herë vjen Rafael Alberti, figura madhore e poezisë spanjolle. Ai në këtë numër është përfaqësuar me një cikël të gjerë poetik, me një vështrim të poetit, eseisti dhe prozatorit të njohur kilean Mandres Morales me titullin “Rafael Alberti-Një vështrim nga përtej detit” dhe një intervistë të Rafael Albertit, realizuar nga Antonio Garcia Rago.
Te rubrika e kritikës vijnë katër autorë të huaj tashmë klasikë: Jacques Derrida me “Ligji i zhanrrit” ( vijon në numrin e ardhshëm), Erich Auerbach me teksin “Figura” ( vijon në numrin e ardhshëm), Janathan Culler me “Disa probleme rreth rrëfimtarërve të romaneve dhe të folësve të poezive”, “Kujtesa komunikuese dhe kulturore “ të Jan Assmann, pastaj “Zbulimi i Pllumit” të Kujtim M. Shalës, “Proza e Mira Meksit“ të Afërdita Imerit Halitit dhe “Kodi semantik i shpirtërores” të Gentiana Bajramit-Atashit.
Përkthyesit që kontribuan në këtë numër janë: Bajram Karabolli, Mira Meksi, Alket Çani, Eqrem Basha, Arben Idrizi, Erion Karabolli, Alfred Beka, Arta Hallaçi, Ilir Breca dhe Qerim Ondozi. / KultPlus.com
Shkruan Milazim Krasniqi
1.
Fshatra të tëra filluan të shkuleshin
me rrënjë,
siç shkulet një shelg nga stuhia.
Po u prisheshin varret
që ruanin kujtesën, dashurinë dhe dhimbjen,
po prisheshin me një egërsi cikloni,
siç u prishën varret e hebrenjve
nga Ferdinandi, Izabela dhe Inkuizicioni.
Po u digjeshin shtëpitë
po u dhunoheshin gratë
po u vriteshin fëmijët.
Po dëboheshin nga atdheu
me zjarr e hekur dhe me administratë.
Fshatrat, anekënd Kosovës
të shkulura me rrënjë,
si të dënuarit para pushkatimit
po luteshin në heshtje,
të bindur se lutja e tyre
do të arrinte në qiell
dhe nga qielli do të vinte shpëtimi,
siç erdhi intervenimi.
2.
Qytete të tëra të Kosovës
u shndërruan në vagona trenash
dhe lëviznin si breshka drejt kufirit,
me burra të rrahur,
me gra të dhunuara,
me fëmijë të frikësuar.
Ky ishte një popull i vogël
me një faj të madh
Faji i tij qe pse ekzistonte mbi këtë tokë.
Por popujt nuk ekzistojnë
pse vetë duan
as pse janë të përkorë,
ata ekzistojnë
vetëm falë Vullnetit Hyjnor.
3.
Plepa, plepa, plepa.
Shi, shi, shi.
Baltë, baltë, baltë.
Lotë. Lotë, lotë
Bllacë, Bllacë, Bllacë.
Mbyllur si në guacë.
4.
Baci Sejdi
pinte duhan pa ndalë, nën një llastik
nën shiun që binte pa pushim
as nuk fliste as nuk të dëgjonte
as nuk e dinte ku e kishte gruan e fëmijët
vëllezërit e motrat
mezi e dinte që vetë ishte në kamp
në Bllacë.
Më vonë më pati thënë:
kam menduar që kampe kishte pasur vetëm
në Aushvic
në Dahau
në Mathauzen
dhe se nuk mund të kishte kampe
në shekullin XX,
deri sa e pashë vetë.
5.
Me Naimin e me Agimin
u nisëm herët, ishim pa gjumë,
nga gëzimi.
Rruga na ishte më e gjatë se sa pritja
gropat që kishin hapur tanket
në asfalt
ishin më të cekëta se rrudhat e mia,
nga mërgimi, në ballë.
Kisha me vete fletore e laps
po nuk arrija t’i lidhja fjalët
nga ngashërimi,
që po e shihja sërish
Rrafshin e Kosovës
këtë tokë të bekuar,
që po hyja në Prishtinën time,
sepse fjalët ishin ngrirë
si heje akulli
dhe do t’u duhej kohë e gjatë
që të shkrinin
gjithë atë dhimbje ngurtësuar në to.
Vetëm tash fjalët u çliruan, ato fjalë,
ndoshta nga frika se po vdisja
pa i thënë.
6.
Unë e kam ditur
Që do të ngrihej ajo pllakë
në Bllacë.
E kam ditur se atë tekst
unë do ta shkruaja,
që atë ditë kur polici po gajasej
duke më ndarë nga fëmijët dhe nga gruaja.
E kuptova sepse qielli qante nga mërzia,
toka dridhej nga dhimbja,
ndërsa unë nuk kisha fare frikë
as nga vdekja.
Më e fortë se ajo ishte atdhedashuria.
(Nga vëllimi poetik “Kujtimet luajnë me mua”, i cili gjendet në proces botimi te Shtëpia Botuese ‘Logos A”, Shkup. Postohet si kujtim për vuajtjet e popullit tonë dhe si shenjë shprese, në përvjetorin e çlirimit të Kosovës nga NATO.)/ KultPlus.com
Milazim Krasniqi
Nga po na çojnë nuk e di,
Gjithë këta njerëz po qajnë.
Po na dëbojnë në Shqipëri,
A peng do të na mbajnë?
E lashë lodrën në dhomë,
Një avion të bërë prej kartoni,
Nëna e zbehur si kufomë
Më tha ta lë tek ballkoni.
Çantën e lashë në kuzhinë
Që kur të kthehem ta gjej kollaj,
Por shtëpia u mbush me tym
Flakët e kapluan fund e majë.
Shtëpia nga zjarri u tund,
E pamë kur u shemb, nga kodra.
E di që janë bërë shkrumb
Edhe çanta edhe lodra.
Tash këtu po na ndajnë
Duke bërtitur e me të shtëna,
Edhe pse e shohin që po qajmë
Edhe unë edhe nëna.
Nënë, mbama dorën, nënë,
Dorën mos ma lësho!
Nënë, pse me ty nuk më lënë
Të lutem, nënë, më mbro!
Por darë e hekurt më shkëputi
Nga dora e nënës, me furi.
Tash jam vetëm, gjëkundi
Ku jam as vetë nuk e di.
Po na bëjnë resht për një
Po mua pse, kur s’jam burrë.
Po shtien me breshëri,
Flaka po djeg si furrë.
Oh, trupi sa fort m’u nxeh
Po bie përtokë, po shoh hënën
Lart në qiell, pse ashtu u zbeh?!
Ah, ta kisha pranë vetëm nënën!
19 dhjetor 2015
* Xhevë Meta nga fshati Nivokaz ka rrëfyer se si djali i saj trembëdhjetë vjeçar, Bajrami, i kërkonte të mos ia lëshonte dorën, deri sa forcat policore serbe e ndanë nga e ëma dhe e ekzekutuan, bashkë me treqind e shtatëdhjetë e shtatë meshkuj të tjerë në fshatin Meje./ KultPlus.com
Poezi nga Milazim Krasniqi
Tashmë jam rritur sa të kuptoj
Secilën fjalë e secilin tregim.
E di pse më kanë lënë të jetoj
Dhe ç’ka ndodhë me babain tim.
Më kanë treguan hallat e nëna
Dhimbjen që u ka rënë në shpirt,
Siç bie një shkëmb e të zë brenda
Pa të lënë as frymë, as dritë.
Kur kishin hyrë në atë shtëpi
Ku familja ime ishte e strehuar
Tek ai njeri i mirë e plot fisnikëri
Vrasësit me mua ishin egërsuar.
Të isha një femër nuk dëshironin
Pasi një djalë donin që të isha,
Që me ritualin e tyre të më copëtonin
Të ngopeshin me gjak, si bisha.
Më kishin marrë nga djepi me vërtik
E ma kishin vërtetuar gjininë,
Ashtu si kish bërë faraoni në Egjipt **
Kishin bërë edhe këta për Serbinë. ***
Të fiksuar si edhe faraoni vetë
Për vrasjen e meshkujve kishin qëlluar,
Por, këta në fund të shekullit XX
Dhe në Evropën e iluminuar.
Kur isha e vogël nuk po kuptoja
E kërkoja babain tej shtëpisë,
Deri sa mësova që të ëndëroja
Dhe ta takoja në qiellin e lirisë.
26 dhjetor 2015
*Vajza shtatëmuajshme e Valdet Kastratit nga Fusha e Pejës, shpëtoi nga masakrimi, vetëm pasi terroristët serbë, e kishin vërtetuar gjininë e saj, pra që ishte femër. Ndërsa babain e saj dhe të gjithë meshkujt e tjerë të familjes Kastrati, (Sokolin, Xhaferin,Valdetin, Adrianin dhe Albanin) bashkë me nikoqirin e tyre, boshnjakun Hasan Muratagiqin, i kishin ekzekutuar.
** Faraoni, sipas Shpalljeve të Shenjta, i vriste të gjithë meshkujt që lindin në familjet hebreje, ndërsa vajzat i linte të jetonin. Moisiu (Musai) shpëtoi falë Vullnetit Hyjnor dhe pastaj u bë profeti që çliroi izraelitët nga robëria e faraonit dhe u bë shkas që faraoni të përmbytej, të poshtërohej e të mbetej në kujtesën e njerëzimit si simbol i mendjemadhësisë dhe mizorisë.
*** Masakrat e policisë, ushtrisë dhe forcave të tjera paramilitare terroriste serbe kundër popullit shqiptar në Kosovë në vitet 1998 e 1999 janë bërë nën sloganin “Za Srbiju!” (Për Serbinë!)/ KultPlus.com
Vite më parë kishte shkruar për fatin e foshnjës shtatëmuajshe nga Fusha e Pejës, e cila kishte shpëtuar nga serbët veç pse kishte qenë vajzë. Kurse sot profesori dhe publicisti Milazim Krasniqi në një mënyrë krejt rastësore, kishte takuar Tringa Kastratin, pikërisht personazhin e poezisë së tij ‘Fati i një vajze’, shkruan KultPlus.
Për Krasniqin ky ishte një takim që i dha atij emocione të shumta, madje e konsideron si një nga takimet më emocionuese në jetë.
“Takimi me këtë vajzë, Tringa Kastratin, është nga takimet më emocionuese që kam pasur në jetë. Sot sapo hymë me Ediben në barnatoren “Kastrati”, ajo m’u afrua dhe më tha se ishte ajo vajza të cilën e kam paraqitur në poezinë time “Fati i një vajze.” Gjithë trupin ma përshkuan mornica!”, shkruan profesori universitar.
Tutje ai shpjegon historinë e Tringës dhe të familjes së saj, ku tregon se nga gjashtë burrat qe kishin vrarë atë ditë, ajo kishte shpëtuar.
“Në këtë poezi kam paraqitur fatin e një vajze shtatëmuajshe të familjes Kastrati, nga Fusha e Pejës, të cilën kriminelët serbë, pasi e kishin zhveshur në djep dhe e kishin parë që është femër, nuk e kishin vrarë, ndërsa meshkujt e familjes së saj, Sokolin, Xhaferin,Valdetin, Adrianin dhe Albanin bashkë me nikoqirin e tyre, Hasan Muratagiqin, i kishin ekzekutuar. Pra, kriminelët serbë kishin ndjekur modelin e krimit të përbindshëm të faraonit”, ka shtuar Krasniqi.
Krejt në fund publicisti Milazim Krasniqi ka theksuar se është mjaft i lumtur se poezi e tij ka i ka shërbyer të vërtetës dhe njerëzve të mirë.
“Tringa që takova sot, ishte një vajzë e edukuar, e mençme, e bukur dhe mirënjohëse. Poezinë time e kishte në celular. Falënderova me zemër Zotin, që më ka mundësuar që edhe me poezinë time t’i shërbejë të vërtetës dhe njerëzve të mirë”, ka përfunduar ai./ KultPlus.com
Aktivisti Rron Gjinovci mbrëmë ka zhvilluar një debat të ashpër në Pressing të T7 duke insistuar që në Kuvendin e Lezhës nuk është folur gjuha shqipe. Pas këtyre deklaratave kanë vazhduar reagimet e shumta në rrjete të ndryshme sociale, shkruan KultPlus.
Një ndër personat që ka reaguar është edhe profesori universitar Milazim Krasniqi i cili ka shkruar se Skënderbeu përfaqëson sintezën e kombit shqiptar dhe si i tillë dhe duhet të kuptohet edhe në historinë tonë.
Tutje ai ka shtuar se Skënderbeu nuk duhet të jetë temë e injorantëve.
Më poshtë mund të lexoni statusin e tij të plotë.
Përveç arbërishtes, Skenderbeu i fliste edhe këto gjuhë: sllavishten, (serbisht e bullgarisht), greqishten, osmanishten, persishten, arabishten dhe italishten. Skenderbeu ishte gjeneral i sulltan Murat Hanit. Mandej u bë kryetar i Lidhjes së Lezhës. Në projektin e Selisë së Shenjtë ishte projektuar si komandant i Kryqëzatës. Tjetër çështje është si mund të interpretohen episode nga jeta dhe vepra e tij. Por si fillim duhet të mësohet se kush ishte dhe çka përfaqësonte. Skenderbeu përfaqëson sintezën e kombit shqiptar, që përbëhet nga ortodoks,musliman e katolik. Pra, duhet të kuptohet se ishte një fenomen unik në historinë tonë. Ky fenomen nuk duhet të jetë temë e injorantëve./ KultPlus.com
Publicisti Milazim Krasniqi nëpërmjet një statusi në facebook ka komentuar për votimet që bëhen në bazë të relacioneve, shkruan KultPlus.
Ai ka thënë se ka dëgjuar votues që thonë se nuk e votojnë një politikan pa shkuar te ta në vizitë, teksa profesori Krasniqi ka thënë se në këtë rast duhet të vlerësohen vlerat e kandidatit.
KultPlus ua sjell të plotë reagimin e Milazim Krasniqit:
Më ka rënë ta dëgjoj këtë qëndrim: “Pa ardhë te na (politikani), nuk ia japim voten!” D.m.th. kushti në këtë rast është minimal, një takim në familje, në odë, në shkollë të katundit, kudo. Mjerisht, ky qëndrim zbulon individin e padijshëm, të kompleksuar, të preokupuar me veten e jo me shoqërinë, as me shtetin. Kandidatët duhet të votohen për vlerat e tyre politike, etike, profesionale, njerëzore, e jo pse i takojmë në një tubim koti. Aq më tepër në kohë rreziku nga pandemia. / KultPlus.com
Shkrimtari dhe profesori universitar, Milazim Krasniqi ka shpërndarë opinionin e tij në lidhje me problemet e Kosovës, shkruan KultPlus.
Krasniqi në një status është shprehur se rinia kosovare duhet të kuptoj që presionet e Serbisë janë duke penguar zhvillimin, punësimin e lëvizjen e lirë. Ndërkaq, ai ka përmendur edhe keqqeverisjen dhe korrupsionin.
KultPlus ua sjell të plotë reagimin e Milazim Krasniqit:
Rinia jonë duhet ta kuptojë qartë se presionet e Serbisë mbi Kosovën e pengojnë zhvillimin e vendit tonë, e pamundësojnë punësimin e tyre, pengojnw lëvizjen e lirë, ndikojnë mbi demokracinë dhe lirinë, duke i bërë të lëndueshme. Pra, Serbia është kryeshkaku i problemeve tona të mëdha. Të tjerat janë pasoja. Edhe keqqeverisja dhe korrupsioni janë pasoja të një shteti jofunksional, të mbajtur në gjendje izolimi e bllokimi. Ata që nuk i kuptojnë shkaqet e problemeve që kanë mbi krye, mirren vetëm me pasojat. Duke u marrë vetëm me pasojat, kurrë nuk arrihet të zgjidhet problemi. / KultPlus.com
Publicisti dhe shkrimtari, Milazim Krasniqi ka shpërndarë në profilin e tij në facebook opinionin e tij për pasojat e luftës dhe rehabilitimin kolektiv të tyre, shkruan KultPlus.
Profesori universitar në shkrim ka theksuar se arsyeja e mjerimit të shoqërisë sonë qëndron në traumën e marrë nga vrasjet, ekzekutimet, dhunimet, dëmtimet materiale që kanë ndodhur gjatë luftës.
Të gjitha këto Krasniqi mendon se nuk kanë gjetur një program adekuad të rehabilitimit shoqëror. Madje sipas tij, periudha e pasluftës është mbushur me triumalizma, militantizma dhe narracione të pavërteta.
KultPlus ua sjell të plotë shkrimin e Krasniqit:
Njëra nga arsyet pse shoqëria jonë është bllokuar në mjerimin e vet, ka të bëjë me traumën e pashëruar nga spastrimi etnik dhe gjenocidi serb. Shumica e ne shqiptarëve të Kosovës kemi kaluar nëpër përvoja të tmerrshme gjatë luftës, që nga ekzekutimet e familjarëve dhe të afërmve, dëbimeve nga shtëpitë, djegiet e shtëpive dhe të pronave të tjera, mbajtja në kampe përqendrimi, dhunimet e numërta të grave e të burrave, zhdukja e kufomave të të ekzekutuarve. Të gjitha këto tragjedi kanë mbetur të gravuara në kujtesë, pa u shëruar kurrë. Për shërim të traumës kolektive e individuale nuk ka pasur një program adekuat shoqëror rehabilitimi.Nuk ka pasur as debat të sinqertë e hapur lidhur me atë që na ka ndodhur si popull. Përkundrazi, pas çlirimit e tërë tragjedia është mbuluar si me vello nuseje nga triumalizmi, nga militantizmi dhe narracione të pavërteta. Këto narracione të pavërteta , shoqërinë e traumatizuar e ka bërë edhe shoqëri gënjeshtare. Nga ana tjetër, si ikje nga lemeria, ajo traumë e lemerishme, është konvertuar edhe në frikë nga pushtetarët e rinj, në gjunjëzim para atyre që morën oreolin e fitimtarëve. Shoqëria jonë nuk pati energji e guxim të ngrihej në këmbë, të adresonte përgjegjësinë dhe të bëhej sovrane, në kushtet e lirisë. Vazhdoi të jetonte në frikë, të votonte në frikë, të duronte në frikë. Këtu jemi edhe tash, njëzet vjet pas injektimit të traumës, shoqëri thellësisht e traumatizuar dhe e frikësuar, një shoqëri që aktron se gjoja është shoqëri e rehabilituar nga trauma dhe e liruar nga frika, pa qenë e rehabilituar nga trauma dhe pa qenë e liruar nga frika.23 gusht 2019 / KultPlus.com
Vjollca Berisha është një qytetare e Suharekës, e cila i mbijetoj masakrës së marsit të vitit 1999 në këtë qytet. Nga vendi ku po vraheshin pesëdhjetë civilë shqiptarë, shumica e të cilëve gra e fëmijë, ajo shpëtoi duke kërcyer nga kamioni që po bartte pesëdhjetë kufomat e asaj masakre drejt Serbisë, ku autoritetet serbe i patën fshehur kufomat. Këtë e bëri bashkë me të birin Gramozin dhe kunatën Shyhreten, shkruan KultPlus.
Profesori universitar Milazim Krasniqi këtë përballje me vdekje të Vjollcës e ka kthyer në varg poetik, duke e sjellur për publikun një shkrim tejet të ndjeshëm, e që më shumë se emocion ka realitet përbrenda saj.
KultPlus ju sjell poezinë e Krasniqit me emrin ‘’Udhëtimi i Vjollca Berishës’’:
UDHËTIMI I VJOLLCA BERISHËS
Nuk e di ku jam, a është ky udhëtim
Gozhduar në këtë arkivol fluturues
Apo mos është ky një aterrim
Drejt thellësive të ferrit shkrumbues
Nuk di në jam në qiell a jam në tokë
Mes të vdekurve jam, po për besë
Ka të hedhur mbi mua, ka edhe pa kokë
I njoh edhe këta që janë në mes
Janë njerëzit e dashur, njerëzit e mi
Qenkan të pajetë, po të gjithë
Ç’na ka ndodhur, o Perëndi
Pse nuk arrij as të klith!?
Kush na ka shkulur si një rrënjë
E na ka bërë kufoma?
Po të pavarrosur pse na lënë?
Pse na shoqëron fadroma?
Oh e gjallë mes të vdekurish jam
Dhe nuk di nga t’ia mbaj
Ah, im bir, Gramozi, qenka gjallë
A ta gëzohem, a të qaj?
Ja, e mora në prehër, nga tmerri
Mezi e njoh, i tëri i gjakosur
Si ta nxjerr jashtë këtij ferri
Jashtë kësaj makine të xhindosur
Ndihmona, të lutem, o Zot
Tashmë vetëm Ty të kemi
Kërcyem si me flatra, jemi në tokë
Dhe të dytë gjallë jemi
Zbritëm nga makina e ferrit
Ecim përpara, pa e ditur për ku
Do të jetojmë ne dëshmia e tmerrit
Më pak për veten, më shumë për ju. / KultPlus.com
Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, gjatë ditës së sotme ka dekoruar me Medalje Presidenciale të Meritave shkrimtarët, Milazim Krasniqi dhe Sali Bashota.
Thaçi në një postim në “Facebook” po ashtu bëri të ditur se këtë medalje e ndau edhe për shkrimtarin e shquar Avdullah Konushevci pas vdekjes së tij.
Sipas Thaçit, të dekoruarit me punë dhe përkushtim të pandalshëm i ka dhënë frymë të re studimeve albanologjike dhe vlera kombëtare letërsisë shqipe. / KultPlus.com
Profesori universitar, Milazim Krasniqi, ka kritikuar ashpër librin e ri të historisë ballkanike në shkrimin e të cilit mori pjesë edhe historiani, Frashër Demaj.
“Edhe ky projekt tregon që ide të mira përfundojnë me realizime katastrofale dhe pothuajse idiotike. Ideja që të largohen ato ngarkesat e rënda mes popujve. Mënyra e realizimit është diçka afër të pabesueshmes. Ma dërgoi një mik dhe e lexova pjesën për luftërat ballkanike, pasi aty jam marrë shumë gjatë viteve. Ka qenë katastrfoale. Me deklarata të mbretërve dhe liderëve të rregulluara më së miri. Por cka nuk ka aty? Nuk është dëbimi dhe vrasja masive e shqiptarëve. Autorë amerikanë kanë treguar që 60% e popullsisë shqiptare është larguar nga trojet e tyre. 28% janë vrarë, pjesa e tyre janë dëbuar. Qasja ka qenë zhdukja biologjike. Jo spastrimi etnik. Por zhdukja. Kënd e kanë zënë të gjallë e kanë djegur e masakruar barbarisht”, ka thënë ai.
“Nuk ma ka marrë mendja që historianë që i thonë vetit akademik mund të injorojnë gjenocidin dhe spastrimin etnik.”, shtoi ai. /Express/ KultPlus.com
Suada Qorraj
Në kohë pandemie e mes lirisë së cunguar në orën policore të asaj kohe, u shkruan shkronjat e para të librit mbi historinë fatkeqe të Kosovës. Trekëndëshi i kësaj fatkeqësie lidhet ngushtë me mitin për ‘tokën e shenjtë serbe’, papërgjegjësinë e elitave politike për shtet ndërtim, si dhe politikat jo korrekte ndërkombëtare kundrejt Kosovës. Pikërisht ky trekëndësh shënon edhe preokupimin kryesor të autorit Milazim Krasniqi, i cili në librin e tij të fundit ‘Kosova fatkeqe’, sjellë analizën dhe përfundimet e tija mbi rrënjët e kësaj fatkeqësie, shkruan KultPlus.
‘Kosova fatkeqe’ është vazhdimësia e librave të mëparshëm të autorit; ‘Kosova pas 22 janarit 1998’, ‘Në çfarë Kosove do të jetojmë’, ‘Ankthi i vjetër në shekullin e ri’ dhe ‘Krimet e vjetra dhe marrëzitë e reja’, në të cilët shtjellohen shqetësimet dhe bindjet e Krasniqit për problemet politike, kulturore e nacionale të Kosovës dhe shqiptarëve, fillesa e të cilave shënohet që në fillimin e viteve të 80-ta.
Në një intervistë për KultPlus, autori, publicisti dhe profesori universitar Milazim Krasniqi ka treguar se libri i tij i fundit shënon një përpjekje për të sintetizuar të gjitha preokupimet e tij në aspektin politik e nacional të Kosovës. Sipas autorit fatkeqësia e Kosovës lidhet me tri nivele, mitin që Serbia ka krijuar për Jerusalemin Serb, elitat politike të paafta në drejtimin e shtetit dhe politikat ndërkombëtare dhe animi i tyre i madh kundrejt Serbisë.
“Fatkeqësia e parë e Kosovës është se në themelet e saja është miti serb për Kosovën i cili gjeneron politikat shtetërore dhe religjioze serbe, fatkeqësia e dytë e Kosovës është elita politike të cilët janë të papërgjegjshëm dhe të paaftë për të ndërtuar një shtet të jetueshëm dhe me vlera demokratike. Kurse fatkeqësia e tretë janë faktorët ndërkombëtar që me politikat e tyre jo korrekte shpesh herë kanë mbajtur anën e Serbisë, sikur në rastin e Gjykatës Speciale”, ka thënë Krasniqi.
Profesori universitar ka shtuar se në këtë kohë, dilemat për Kosovën janë shtuar edhe më shumë si dhe janë më serioze sepse sipas tij Serbia është fuqizuar më shumë në arenën ndërkombëtare dhe kësisoj është bërë edhe më agresive, duke u shndërruar në një problem më të madh për Kosovës.
“Kam ardhur në përfundim që Kosova ka fatkeqësi në këto tri nivele, në këtë lloj trekëndëshi dhe në kohën kur ne po flasim, mendoj se janë shtuar dilema shumë serioze për të ardhmen e këtij vendi, a duhet të ekzistoj apo jo, si dhe në çfarë forme duhet riorganizohet për shkak se Serbia është bërë më agresive dhe është fuqizuar më shumë në arenën ndërkombëtarë. BE-ja e përkrahë në mënyrë të pa balancuar, siç e përkrahin edhe Kina e Rusia, e kohëve të fundit ka ndryshim edhe në politikën amerikane që po synon të shndërroj në aleat Serbinë, e që është një rrezik shumë i madh për Kosovën”, ka thënë tutje ai.
Publicisti Krasniqi ka pohuar se tekstet e këtij libri përfshijnë ngjarjet që nga Pavarësia e Kosovës e tuje, sepse ishte pikërisht pavarësia ajo që shënoi pikën kulminante të projektit nacional që gjenerata e tij kishte për Kosovën. Sipas tij ishte pikërisht kjo pikë ku pritej që Kosova të ngritej edhe më shumë, por kjo për fat të keq shënoi një degradim edhe më të madh të shtetit.
“Tekstet që lidhen me këtë libër janë që nga periudha e pavarësisë së Kosovës e këndej sepse me shpalljen e pavarësisë është arritur pika kulminante e projektit nacional që kemi pasur për Kosovën. Është pritur që nga kjo pikë vendi të vij duke u ngritur, të konsolidohet shteti, por në fakt vetëm është degraduar. Unë këto segmente i kam trajtuar në kontekste të ndryshme, që nga ajo kohë e deri në ditët tona, bile edhe tek qeverisja e LVV-së e cila ka shtruar dilema strategjike me prishjen e raporteve me SHBA-në, duke i shtuar kështu një problem më shumë krizës politike të vendit”, ka thënë Milazim Krasniqi.
Libri ‘Kosova fatkeqe’ i cili ende nuk ka mbërritur në Kosovë për shkak të mbylljeve të kufijve me shtetet fqinje që janë bërë si pasojë e pandemisë, ka në thelb të tij edhe përdorimin e antitezës së oksimoronit, apo thënë ndryshe bashkimin e fjalëve me kuptime kontradiktore.
Krasniqi ka shpjeguar se panatyrshmëria që tregon kjo figurë përkon edhe me gjendjen e Kosovës, pasi që sipas tij të dyja janë të njëjta. E këtë ai e ka shpjeguar me shpalljen e Kosovës shtet dhe qeverisjes së saj në bazë të Rezolutës 1244, si dhe thirrjen për një demokraci liberale në një shoqëri ku mbizotëron fryma patriarkale.
“Oksimoroni tregon kontradikta, tregon panatyrshmëri dhe mua më duket gjendja e Kosovës që qëndron brenda kësaj figure. Në kemi bërë shpalljen e shtetit të pavarur dhe sovran e në të njëjtën kohë Kosova është protektorat ndërkombëtar që qeveriset në bazë të rezolutës 1244. Tek ne shpallen programe për bashkim kombëtar përderisa nuk jemi të zotët që të mbrojmë hapësirën që e kemi, flitet për demokraci liberale ndërsa shoqëria është patriarkale, flitet për qeverisje të mirë ndërsa dominon kultura e korrupsionit. Pra është komplet në një gjendje kontradiktore, pothuajse skizofrenike, dhe për këtë arsye e kam emëruar me këtë figurë stilistike”, ka thënë autori.
Që në parathënien e këtij libri autori shpjegon se përmbledhjen e këtij libri e ka bërë gjatë kohës kur në vend tashmë ishte vendosur që të ketë orë policore. Profesori universitar për KultPlus ka thënë se për të por edhe personat e gjeneratës së tij ora policore është një traumë në vete ngase ata kanë përjetuar orë policore që nga viti 1981 e tutje. Madje autori nuk lë pa përmendur faktin që ndonëse e lirë, Kosova kishte shpallur orë policore edhe në vitin 2004. E pandemia e këtij viti që solli një mbyllje të re ngjalli dhe një herë po të njëjtin dëshpërimin, e pamundësi komunikimi, sikur kishte ndodhur vite më parë.
Krasniqi shpreson që libri krahas lexuesve t’ju tërheqë vëmendjen edhe politikanëve shumica e të cilëve sipas tij nuk e kanë idenë që publicistika, shkenca dhe dija mund të përdoren në procesin e politikbërjes. Ai madje shpreson që mesazh i tij për gjendjen e keqe që mbizotëron në vend të përçohet te qytetarët por edhe politikanët.
I pyetur se a do të bëjë promovimi e këtij libri, Milazim Krasniqi ka treguar se në njëzet vitet e fundit ai e ka konsideruar të panevojshëm këtë proces sepse promovimi është degraduar si proces ngase tashmë promovohen libra e autorë pa vlerë.
“Unë këto 20 vitet e fundit praktikisht nuk i kam promovuar librat për shkak se mendoj që promovimi është degradu shumë e ka hup kuptimin, promovohen libra pa vlerë, autorë pa vlerë, thjesht unë nuk i promovoj librat. Kështu që as këtë libër nuk besoj që do ta promovoj. Mënyra më e mirë e prezantimit të librit për mua është prezantimi në rrjete sociale edhe në portale, pastaj kush ka interes mund ta gjej librin edhe në librari”, ka pohuar publicisti.
Krejt në fund autori ka thënë se nuk synon që të bëjë përkthimin e këtij libri apo publikimin e tij jashtë kufijve vendor, ngase ai këtë e konsideron si punë që duhet të kryhet nga ana e shtetit apo edhe e shtëpisë botuese, por jo nga shkruesi i librit.
“Zakonisht përkthimet i bëjnë shtëpitë botuese, ose politikat qeveritare ndajnë fonde për këtë punë. Qeveria jonë nuk ndanë asnjë cent për prezantimin e letërsisë dhe kulturës shqiptare në botë prandaj neve nuk na njeh askush në botë dhe prandaj diskursi dominant për Kosovën edhe shqiptarët është i serbëve për shkak se ata financojnë shumë botime në gjuhët e huaja, teksteve që kanë për Kosovën dhe për ata çka e llogarisin si pretendim. Ndërsa qeveritë tona nuk merren fare me këtë problem kështu që në këtë aspekt unë nuk kam ndërmend me u marrë fare me këtë punë, unë e plasoj në treg në kuptimin e botimit pastaj thjesht është proces me të cilin duhet të merren shtëpitë botuese, agjencitë e ndryshme qeveritare, por jo autori”, ka përfunduar kështu intervistën shkrimtari Milazim Krasniqi./ KultPlus.com
Profesori universitar dhe analisti Milazim Krasniqi që shpesh herë shkruan opinione për tema të cilat preokupojnë shoqërinë tonë, sonte ka shprehur pakënaqësinë e tij lidhur me idenë e njerëzve për të ikur jashtë vendit, shkruan KultPlus.
Në një status të bërë në rrjetin social Facebook, Krasniqi ka shkruar se ata që tentojnë të ikin prej atdheut, ata tentojnë të ikin nga vetvetja. Ai ka shtuar se fajtorët jemi ne që nuk e kemi bërë atdheun më të jetueshëm e më të bukur.
Më poshtë mund të lexoni satusin e tij të plotë:
“Duhet me ikë pej këtuhit!” Këtë fjali e kam dëgjuar shumë herë, nga shumë njerëz, taksistë, bujq, mjekë, gazetarë, studentë. Ata që duan të ikin prej vendit të vet, ata tentojnë të ikin nga vetvetja. Atdheu nuk i ka faj askujt, për asgjë. Ne i kemi faj atdheut pse nuk e bëjmë më të jetueshëm e më të bukur. Secilit do t’ua propopzoja ta lexonin poezinë “Qyteti” të Kavafisit. Tre vargjet e fundit të saj janë: Siç rrënove jetën tënde/në këtë fole të vogël/ në tërë botën e prishe.“ Mesazhi është: përvilini mëngët e punoni në vendin tonë, që ta bëjmë të jetueshëm e të bukur./ KultPlus.com
Prania e qenve endacak rrugëve të Prishtinës ndër vite ka qenë problem dhe ka sjellë shqetësim të madh për qytetarët, e sidomos kohëve të fundi kur raportimet për kafshime nga qentë kanë qenë të mëdha, shkruan KultPlus.
Shpesh herë fëmijë e të rritur u kafshuan, e u desh të trajtoheshin si pasojë e qenve endacak.
Profesori universitar, analisti Milazim Krasniqi e ka shprehu pakënaqësinë për praninë e qenve endacak disa herë, por edhe sonte.
Ai tha se Prishtina është mbushur me qen, ku në rastin e parë është dështim i administrimit të qytetit, por edhe degradim moral i shumë njerëzve.
“E kanë mbushur Prishtinën me qen. Në sheshin kryesor nuk kalohet prej qenve endacakë. Kah rruga B (trotuarit) nuk kalohet prej qenve, që i nxjerin në shëtitje. Në rastin e parë është dështim i administrimit të qytetit. Në të dytin është një degradim moral i shumë njerëzve, të cilët jetojnë një jetë zibidi nëpr banesa të ngushta, ndërsa tentojnë të imitojnë pasanikët e Evropës e Amerikës. Të dyja palët po kanë sukses me ta gërditë qytetin!”, shkroi ai./ KultPlus.com
Fëmija i ditëve tona, i mbyllur në dhomë, me aiped në dorë ose para kompjuterit, është nën presion të hapësirës së ngushtë. Deri sa lexon mesazhet a postimet tallëse ndaj tij, nuk ka nga ia mban, nuk ka ku të ikën. Prandaj, mund t’i rritet dëshpërimi, t’i zihet fryma si një klaustrofobi në ashensor.
Milazim Krasniqi
Para më shumë se gjysmë shekulli, kur kam filluar ta njoh botën jashtë oborrit të shtëpisë, logun ku rrinin barinjtë dhe rrugën e shkollës, kam filluar ta shoh edhe dukurinë e ngacmimit, provokimit, poshtërimit dhe madje ndëshkimit, që u bëhej disa fëmijëve nga bashkëmoshatarët, një dukuri e cila atëherë nuk kishte ndonjë emër. Më të shumtën cilësohej si “hajgare”, ose “zajebanci”- term serbisht.) Vetë fakti që ajo dhunë e përditshme e fëmijëve dhe e adoleshentëve ndaj moshatarëve të tyre, nuk kishte një emër, është dëshmi se nuk ka ekzistuar ndërgjegjësimi se ato veprime ishin jokorrekte, jonormale, kriminale.
Si bëheshin ngacmimet e moshatarëve në fëmijërinë time
Të gjithë do të kenë menduar se veprimet e tilla janë pjesë normale e hokave dhe lojërave, një lloj tharmi që i ushqente ditët me frymën e garës. Ata që kanë qenë cak i sulmeve të kësaj natyre, poashtu më të shumtën kanë menduar se e gjitha ishte pjesë e lojërave, (“hajgare”) dhe e kanë përballuar, ndonëse jo pa vuajtje, si pjesë të zakonshme të hokave e të lojërave. Fakti që ajo dhunë nuk ka pasur një emër të qartë dhe një kuptim negativ si dukuri, nuk e ka bërë bulizmin e para më shumë se gjysmë shekulli më të padjallëzuar e kriminal më pak se sa që është sot. Jo. Tash e kuptoj qartë se ajo ka qenë pjesë e djallëzisë dhe prirjeve kriminale të disave, për të kënaqur prirjet e tyre sadiste, ose thjesht për ta kamufluar primitivizmin e tyre, gjoja si shaka, si lojë.
Kur i kujtoj gajasjet, zgërdhirjet, gjestikulacionet triumfale të tyre, përballë stepjes, zbehjes, dorëzimit të viktimave të atyre ngacmimeve e të asaj dhune, e kam edhe më të qartë se jemi rritur në një ambient shoqëror tmerrësisht të dhunshëm, veçmas me dhunë verbale e psikologjike. Kam drojë se ky model komunikimi, ku sadistët dhe primitivët e imponojnë versionin e vet, ende është dominant në shoqërinë tonë. Pa i pasur rrënjët të forta e të thella në të kaluarën, kjo mujshari sadiste e primitive në jetën tonë politike e shoqërore, nuk do të ishte e mundshme. Ata fëmijë me sjellje sadiste e primitive, tashmë janë plakur, ka që edhe kanë vdekur, por trashëgimia e tyre e mbrapshtë është prezente edhe sot, sigurisht e ndryshuar, kameleonike, por në esencë e njëjtë – dhunë ndaj Tjetrit.
Fatmirësisht, nuk e kam përjetuar kurrë atë lloj dhune në lëkurën time, prandaj nuk di ta përshkruajë saktësisht përvojën e dikujt që ka qenë cak i ngacmimeve të tilla. Nuk e kam përjetuar në lëkurën time dhunën e moshatarëve as në fëmijëri e as në adoleshencë për dy arsye, e para, sepse vazhdimisht arrija të imponohesha si njëri nga të rëndësishmit dhe e dyta, sepse e pata bërë zakon të mbaja gur në xhepa dhe ta qëlloja secilin, pa menduar dy herë.
Nuk e kam kuptuar kurrë pse moshatarët e mi që dhunoheshin me fjalë e me gjeste nga disa të tjerë, nuk e përdornin këtë mënyrë të vetëmbrojtës. Edhe pse u mvisheshin nofka si: magjup, harap, gabel, tapall, çelë, salibudallë, çakar, qorr, dhamq, etj., të cilat dinin të përcilleshin edhe me ngasje fizike, me ndonjë shtyrje, ndërskamca, futje bërrylli në ije, shprishje flokësh e ngasje të ngjashme, ata nuk reagonin.
Atëherë nuk mund të them se jam çuditur, por tash vërtet çuditem se si ata djem e duronin aq qetësisht atë provokim, atë presion, atë ngasje! Disa u mësuan deri në atë masë me poshtërimin, sa filluan të talleshin edhe vetë me veten e tyre. Mirëpo, ka pasur raste që pas njëfarë kohe, shfaqej ndonjë burrë i familjes së ndonjërit nga të ngacmuarit dhe i zmbrapste ngacmuesit e familjarit të tij, me kërcënime. Pra, kujdesi më i shtuar i familjarëve, dinte ta zbuste atë ngacmim dhe presion ndaj ndonjërit nga viktimat e atij bulizmi primitiv. Ka pasur edhe raste ekstreme, kur për shkak të ngacmimeve të kësaj natyre, kanë ndodhur edhe përleshje mes të të rriturve. Grindjet e grave veçmas kanë qenë të shpeshta lidhur me fëmijët. Prandaj, ka mbetur fjala e urtë që thotë: ” Fëmijët i hanë mollët, të rriturve u mpihen dhëmbët”.
Bulizmi sot dhe pasojat tragjike të tij
Me përvojën time të gjatë jetësore, sot e vrojtoj me shumë shqetësim dukurinë e bulizmit në mesin e fëmijëve dhe të të rinjve. Meqë tash jetojmë në një botë që është nën llupën e medieve, rastet e bulizmit po raportohen, veçmas rastet që përfundojnë fatalisht, gjë që sigurisht e ka rritur edhe shqetësimin. Rastet tragjike janë si maja e ajsbergut dhe dëshmojnë se dhuna e kësaj natyre mes moshatarësh, është prezente dhe mbase bukur e përhapur në çerdhe e në shkolla. Meqë kjo dukuri është e përhapur edhe në rajonin tonë e edhe në përmasa globale, kjo do të thotë se duhet të jemi edhe si shoqëri të shqetësuar. Edhe pse provokimet buliste sot nuk janë të ashpra si në fëmijërinë time, kur përcilleshin edhe me ngasje fizike, tash pasojat mund të jenë më të rënda. Pse?
E para, ngase tash fëmijët janë më të ndieshëm, më të brishtë. Në familje zakonisht mësohen të mos ua prishin tekat, ashtu që nuk aftësohen sa duhet për një ballafaqim jomiqësor me njerëzit e tjerë në botën jashtë familjes. Të pamësuar me privime, me etiketime, me ngacmime, ata kur u ekspozohen ngacmimeve dhe sulmeve të moshatarëve, ndihen të hutuar. Ata janë të paimunizuar për rezistencë.
E dyta, ata nuk e kanë dhe nuk e ndiejnë sigurinë që prodhonte familja e gjerë shqiptare në të kaluarën. Pra, janë fëmijë të vetmuar, sepse shumë prej tyre nuk kanë vëllezër më të mëdhenj, nuk kanë djem axhallarësh, kusherinj në afërsi, gjë që realisht i bën të ndihen e të jenë më të pambrojtur. Poashtu ka rëndësi edhe ky fakt: ngarkesa e bulizmit në jetën reale, në fusha, male ose në rrugën e shkollës, duket të jetë përballuar më lehtë, sepse efektet negative të saj mbi psikën e të ngacmuarit, janë neutralizuar nga jeta reale. I ngacmuari në fushë, në mal ose në rrugë, ka mundur ta shikojë horizontin ose qiellin dhe të ndihet disi i çliruar. Ka mundur thjesht të largohet nga ai grup moshatarësh me vrap dhe deri dikund është ndier i çliruar nga presioni i moshatarëve.
Fëmija i ditëve tona, i mbyllur në dhomë, me aiped në dorë ose para kompjuterit, është nën presion të hapësirës së ngushtë. Deri sa lexon mesazhet a postimet tallëse ndaj tij, nuk ka nga ia mban, nuk ka ku të ikën. Prandaj, mund t’i rritet dëshpërimi, t’i zihet fryma si një klaustrofobi në ashensor. Nga ana tjetër, komunikimi virtual, mund t’ia deformojë përfytyrimet e përjetimet dhe t’ia zmadhojë frikën nga të tjerët, qoftë dhe vetëm nga një fjalë ose vetëm nga një figurë shpotitëse e fb. Pra, ky fëmijë i izoluar nga bota reale, i zënë në rrjet të një komunikimi virtual, është më i ndjeshëm, më i paaftë, që të mbrohet nga sulmet reale e edhe nga ato virtuale. Tipi i tillë edhe sulmet më të lehta i përjeton rëndë, deprimohet dhe mund të thyhet shpirtërisht. Rasti i njëmbëdhjetëvjeçares Betany Thompson, e cila e mbijetoi kancerin, por bëri vetëvrasje ngase e tallnin moshatarët për faktin që buza i kishte mbetur paksa e shtrembër nga sëmundja, është shumë indikativ. Presioni i moshatarëve me fjalë e me imitime fyese, në rastin e saj u tregua më vrastar se sa kanceri! Prandaj motoja e fushatës kundër kësaj dukurie do të mund të ishte: “Kujdes fëmijë, sepse fjala e keqe di të vret më keq se sa kaneri!” Fatkeqësisht, raste të dhimbshme vetëvrasjesh të fëmijëve e të rinjve ka shumë në këto vite, kur është zgjeruar komunikimi në rrjetet sociale, ku ka shpërthyer edhe një komunikim i pashpirt bulist.
Si mund të mposhtet kjo dukuri e rrezikshme
Nëse para gjysmë shekulli fëmijët e të rinjtë e duronin në vuajtje atë ngacmim, që bëhej në fusha e male dhe rrugës së shkollës, tash reagimi ndaj fyerjeve që adresohen përmes komunikimit virtual, është shumë më impulsiv dhe mund të jetë krejtësisht iracional. Prandaj, familjet duhet ta rikthejnë vëmendjen ndaj fëmijëve të vet, të dinë se me kend shoqërohen, me kend komunikojnë, a kanë probleme të natyrës së ngacmimit, si komunikojnë edhe ata vetë, etj. Nëse nuk komunikohet drejtaz me fëmijët dhe nëse nuk mbikëqyren, ata mund të futen në probleme ngulfatëse, prej ku mandej nuk është lehtë të nxirren. Gjithsesi, roli i shkollës, mësuesve/arsimarëve gjithsesi është i rëndësishëm në evidencimin e rasteve të nxënësve që bëhen pre e ngacmimeve në shkollë po edhe jashtë saj. Mundësitë e mësuesve/arsimtarëve që të depërtojnë te të fshehtat që ndodhin mes nxënësve janë evidente, vetëm varet a e kanë vullnetin që t’i mësojnë e t’i përdorin për evitimin e të keqes. Ndërsa, ka ardhur koha që në librat shkollorë të trajtohen përmbajtje që e denoncojnë bulizmin si dukuri joetike dhe jonjerezore.
Në një front më të gjerë të luftës së shoqërisë kundër kësaj dukurie, besoj se duhet të kërkohet edhe kontributi i dijetarëve të besimeve fetare, që të plotësohet shpjegimi se shpifja, thashethemi, intriga, nxjerrja e të metave të të tjerëve, vënia e nofkave, janë vepra të shëmtuara./ KultPlus.com
