Dy ikonat britanike të showbizit, Sir Elton John dhe Sir Michael Caine, janë bërë bashkë në realizimin e një videoje përmes së cilës i inkurajojnë njerëzit ta marrin vaksinën kundër koronavirusit.
Muzikanti dhe aktori veteran, të cilët i takojnë moshave 73-vjeçare dhe 87-vjeçare, në klipin 90 sekondësh shihen teksa vaksinohen nga Shërbimi Kombëtar Shëndetësor, dhe kështu i informojnë edhe të tjerët se marrja e vaksinës e cila shpëton jetë, është e lehtë dhe e sigurt.
Më shumë se 10 milionë njerëz në Britani të Madhe tashmë janë vaksinuar, dhe Shërbimi Kombëtar Shëndetësor po u bënë thirrje të gjitha personave mbi moshën 70-vjeçare të cilët nuk janë vaksinuar ende, që të lajmërohen dhe t’i nënshtrohen këtij procesi që ka për qëllim mbrojtjen e tyre nga koronavirusi.
Videoja promovuese në fjalë është xhiruar në spitalin “Chelsea and Westminster Hospital”. / KultPlus.com
Filmi “Quo Vadis, Aida”, është i bazuar në një ngjarje të vërtetë, të një përkthyeseje ndërkombëtare e cila ka shërbyer në atë periudhë në Bosnje dhe Hercegovinë.
Zbanic që është shpërblyer me filmin e saj “Grbavica”, ku edhe në vitin 2006 pat fituar Ariun e Artë në Berlin, duket se sërish ka kthyer vëmendjen e medieve dhe kritikëve të filmit. Aktori shqiptar, Alban Ukaj që luan në këtë film ka rolin e përkthyesit Tarik.
‘Quo Vadis, Aida’ tashmë nisi rrugëtimin edhe në Oscars, duke hyrë kështu në listën e ngushtë të kategorisë ‘International Feature Film’, shkruan KultPlus.
Më poshtë gjeni listën e të gjithë filmave të nominuar në këtë kategori.
Bosnia and Herzegovina, “Quo Vadis, Aida?” Chile, “The Mole Agent” Czech Republic, “Charlatan” Denmark, “Another Round” France, “Two of Us” Guatemala, “La Llorona” Hong Kong, “Better Days” Iran, “Sun Children” Ivory Coast, “Night of the Kings” Mexico, “I’m No Longer Here” Norëay, “Hope” Romania, “Collective” Russia, “Dear Comrades!” Taiëan, “A Sun” Tunisia, “The Man who Sold His Skin” / KultPlus.com
“Kosova – histori e shkurtër” paraqet sintezën e “Kosovës” I-VIII të botuar midis viteve 2012-2017. Botimi i veçantë, në formën e “rrudhur” të atyre që u shtruan në tetë vëllimet me mbi pesë mijë faqe, ka për qëllim që hapësira e gjerë vëllimore të përmblidhet në një libër të vetëm, në mënyrë që edhe në këtë formë të jetë në gjendje të përçojë mesazhet e veprës. Është bërë përpjekje që me shtrirjen e lëndës në dhjetë kapituj, të ruhet tërësia konceptit të veprës në aspektin kohor dhe hapësinor, ku Dardania shfaqet si pjesë e rëndësishme e botës pellazge-ilire nga antikiteti, mesjeta e hershme, ajo e mesme dhe e vonshme e deri te koha jonë.
Kështu, në këtë kundrim “të rrudhur”, Dardania ruan unitetin e brendshëm etnik të botës ilire,në tërësinë e së cilës merrnin pjesë edhe Maqedonasit, Epirotët, Brygët dhe fiset e tjera nga familja e përbashkët pellazge, siç ruan edhe kohezionin e brendshëm shoqëror dhe politik, së cilës ngjarjet e caktuara dhe rrethanat e ndryshme nga antikiteti i hershëm e deri te koha jonë, nuk ia kanë ndryshuar kornizën e përbashkët.
Paraqitja e identitetit etnik, atij kulturor, shoqëror dhe politik në një kontekst historik të thellë dhe të gjerë, pra në kohë (nga lashtësia antike), dhe në hapësirë (në përmasat etnike), me qasjen nga rrënjët dhe jo nga degët, nuk është as çështje e thjeshtë e as punë pa vështirësi. Sepse, në njërën anë kemi të bëjmë me thyerjen apo kundërshtimin e stereotipave të njohur historikë nëpër të cilat ka kaluar dhe vazhdon të kalojë ajo në dioptrinë e historiografisë europiane nga shekulli XVIII e XIX e këndej të fokusuara rreth klisheve të teorisë së indoeuropianizmit kur etnogjenezës shqiptare, të shkëputur nga çfarëdo lidhjeje me Pellazgët dhe helenizmin si prodhim të tij të përvetësuar nga Grekët, do t’i vihen limitet e paqarta dhe me shumë dilema të origjinës ilire. Ndërsa, në tjetrën anë, kemi të bëjmë edhe me koniunktura politike që e kanë ndikuar atë nga Kriza Lindore e këndej, kur do të shfaqen programet hegjemoniste serbomëdha dhe grekomëdha (Naçertanja dhe Megaloideja),sipas të cilave, Shqiptarët do të duhej të përjashtoheshin dhunshëm nga hapësira e tyre etnike, duke u përdorur “argumentet” e prodhuara prej tyre, sipas të cilave ata shfaqen diku në mesjetën e mesme, të mjegulluar, pa identitet shoqëror e kulturor dhe jashtë çdo strukture shoqërore madje, që si të tillë dalin të shkrirë në amallgamin osman, i rrezikshëm për qytetërimin perëndimor!
Kështu, rivlerësimi i faktorit dardan në atë të bashkësisë ilire në kuadër të atij pellazg, nuk ka të bëjë vetëm me kuptimin e lashtësisë, ku i ka rrënjët një entitet i dëshmuar historik, por për të nxjerrë në pah edhe një të vërtetë historike se Dardania antike, në përmasat e saj të ngushtuara (pa pjesën veri-perëndimore të Maqedonisë së Veriuut), është Kosova e tanishme – shtet i pavarur, e banuar kryesisht nga pasardhësit e tyre Shqiptarët. Kjo pamje etnike, njihet të ketë qenë përafërsisht e njëjtë nga antikiteti, koha e perandorisë së Romës, Bizanti, Perandoria Osmane për të ardhur edhe deri te koha jonë.
Pra, pamja etnike, pak a shumë e njëjtë me një ndërlidhje mijëravjeçare, megjithatë, do të ishte e njëanshme dhe e paqartë fare, poqese do të mbetej jashtë dinamikës shoqërore, politike dhe shpirtërore nëpër të cilën ka kaluar ajo dhe është dëshmuar historikisht si një faktor tepër i rëndësishëm nga antikiteti e deri te koha jonë, siç do të ishte e pakuptueshme po qe se përmasat e saj të shikohen të shkëputura nga gjithë ai zhvillim nëpër të cilin kaloi bota e gjerë pellazge si një pjesë e pandashme e qytetërimit botëror e degëzuar në kuadër të qytetërimeve më të rëndësishme si dhe të rrethanave shoqërore-politike ku mori pjesë në krijimin e mbretërive dhe të perandorive më të mëdha të kohës.
Në “Kosova – histori e shkurtër”, vend i veçantë u kushtohet rapor-teve historike nga mesjeta e mesme dhe ajo e vonshme, veçmas gjatë Bizantit dhe Perandorisë Osmane, ku shfaqet identiteti etnik, shoqëror dhe politik ilir-dardan-arbëror, që do të përfundojë me pavarësinë e shtetit shqiptar në fillim të shekullit XX dhe me atë të shtetit të Kosovës, të liruar nga pushtimet serbo-jugosllave në fillim të shekullit XXI. Në këtë zhvillim të pandalshëm historik, Dardania që nga Kriza Lindore, në realitetet e atëherëshme evropiane të Perandorisë Osmane ku ajo bënte pjesë, me insistimin e Rusisë dhe në përputhje me logjikën hegjemoniste pansllaaviste, shfaqet si Kosovë (Vilajet i Kosovës, njëri nga katër vilajetet me shtrirje nga Nishi në veri, deri te Bullgaria në perëndim dhe deri te Manastiri në jug). Kjo do t’ia ndryshojë gjithë konfigurimin historisë së saj, duke e konvertuar dhunshëm në kuadër të historisë serbe, madje si “djep historik”!
Por, edhe përkundër këtyre realiteteve të dhunshme të vendosura nëpërmes pushtimeve me armë dhe gjak, ajo që në aspektin politik, shfaqet si Kosovë, që në periodën nga luftërat ballkanike (1912-1999) nën pushtimet serbo-jugosllave shkëputet politikisht nga tërësia e saj etnike me anatemën e shuarjes historike, përkundër politikës gjenocidiale dhe të kulturocideve me mjete dhe metoda shtetërore, vazhdoi të ruajë identitetin e botës shqiptare. Gjendje kjo që do të pasqyrohet edhe në ndryshimet politike gjatë Luftës së Parë Botërore (1915-1918) dhe të Dytës (1941-1944), kur në forma të ndryshme, në përputhje me interesat e fuqive të mëdha, do t’i kthehet bashkimi i pjesërishëm. Ndërsa diskursi i historiografisë hegjemoniste për “djepin e shtetit mesjetar serb” në Kosovë, ku Rasha e Nemanjajve dhe krishterimi ortodoks shfaqen si “atu” historike, jo vetëm që demistifikohen, por, duke u parë Rasha dhe Nemanjajt si etni tribale-dardane, ndërsa Dardania Mesjetare qendër e hegje-monizmit rasian si një “Ilirikum Magnum”në kuadër të Bizantit të shkërmoqur, ata i kthen në kuadër të historisë ilire-dardane. Ndërsa krishterimin e përvetësuar ortodoks nga kisha serbe në shekullin XX, e kthen te iliro-dardanët, ku edhe e ka vendin nga shfaqja e tij në Ilirik në shekullin IV e deri te koha jonë.
Natyrisht se ky kundrim, pas shfaqjes së shtetit të Kosovës dhe shpalljes së tij, më 17 shkurt 2008, kësaj çështjeje i jep një dimension të ri, meqë shteti i Kosovës, kthehet në histori jo vetëm nëpërmes paradigmës politike, siç ishte ajo e lëvizje kombëtare për liri, demokraci dhe pavarësi,së cilës iu desh edhe ndërhyrja ndërkombëtare (e NATO-s nga 23 marsi deri 12 qershor 1999), por kthehet edhe nëpërmes të drejtës historike, që lidhet pashmangshëm me mbretërinë e Dardanisë në antikitet si dhe rolin e botës ilire-dardane në mesjetë e deri te koha më e re, me ç’rast, këto realitete nxirren nga kundrimet e njohura ideologjike si dhe ato që ia kanë krijuar kornizat e historiografisë serbomadhe, për t’u vendosur në kornizën e njëmendë historike, etnike, kulturore dhe shoqërore-politike në përputhje me zhvillimin e saj të natyrshëm.
(Shkëputje nga Hyrja e librit “Kosova – histori e shkurtër”, që doli këto ditë nga shtypi. Botues: “Faik K0nica”&”Jalifat Pulkishing”, faqe 912.) / KultPlus.com
Më 10 shkurt të vitit 1917, lindi shkrimtarja e shquar shqiptare, Musine Kokalari.
Jeta e saj si një intelektuale dhe një grua që revoltohej kundër reformave të socializmit, e bënë atë disidentet e parë shqiptare, shkruan KultPlus.
Musineja kishte luftuar dhe shpresuar për një Shqipëri të lirë dhe revoltën e saj do ta pasqyrontë pa frikë në të gjithë krijimtarinë e saj.
Sot në 103 vjetorin e lindjes së njërës prej figurave të më të shquara të letërsisë shqipe, KultPlus ju sjell një pjesë nga ditari i saj, të publikuar nga ‘Muzeu Kokalari’
”Rrëshen, 31 Dhjetor 1972
Njëmbëdhjetë vjet pune “të lirë” në ndërtim kanë qenë për mua një zhgënjim, po të krahasohet me superioritetin e organizimit, intensitetin dhe rendimentin më të lartë të punës së detyruar të të burgosurve. Sa i fortë është një brigadier i “lirë” dhe sa abuzime bën! Sa e vërtit punëtorin e shkrete, kur ky merr guximin ta kundërshtojë. Sa lekë ha ai duke mos punuar, sa ditë shkruan jo për vete, por edhe për atë që e mbron dhe ka leverdi. Ai është një qehaja që vjedh punëtorët dhe shtetin, një tiran i vogël që ia helmon jetën përditë punëtorit, një nga diktatorët e vegjël të këtij shteti që e krijoi.
Punëtori është i pandihmuar dhe varet nga një brigadier dhe nga një teknik, që e paguan si dhe sa t’i pëlqeje. Punon me orë të zgjatura dhe kur kthehet ne shtëpi, nuk ka fuqi të rrijë në këmbë. Në socializëm, thonë se klasa punëtore është në fuqi, po punëtori mbetet gjithmonë në fund , si në dituri, ashtu dhe në pagesë…, i mbyllur brenda katër mureve të ndërmarrjes. Kultura, shtypi punëtor, nuk është një armë që të udhëheqë punëtorët, t’i frymëzojë ata të shprehin mendimet jashtë mureve të ndërmarrjes. Punëtori i krahut vuan për një moskuptim nga inteligjenca e shtëpive të kulturës.
Këtë njoha dhe ky është realiteti. Dhe po të mos kisha kaluar këtë rrugë, unë do ta quaja veten se kisha bërë një punë kushedi sa me rëndësi, po të merresha me letërsi. Talenti dhe kultura duan vërtet studim dhe punë të lodhshme, por ama punëtori i bujqësisë, i minierave, i ndërtimit, bëjnë punën më të rëndë. Ata luftojnë çdo ditë me kolektivin dhe me vetveten, me lodhjen e me pafuqinë. Bashkë me të gjitha këto, ka edhe familje për të mbajtur, ka fëmijë për të rritur…
Le ta mbyllim vitin 1972 me këto shënime. Nuk do ta harroj kurrë sa padrejtësi bëhen në kurriz të punëtorit, sa mbetet ai i pakulturuar dhe sa pak interesim ka inteligjenca, e cila bën reportazhe, shkruan romane, por asgjë nuk ndihmon në zgjidhjen e problemit jetik të tij.
***
Musine Kokalari lindi më 10 shkurt të vitit 1917 në Adale të Turqisë, ndërsa në vitin 1921 familja e saj u kthye në Shqipëri dhe u vendos në Gjirokastër, ku Musineja kreu shkollën fillore. Nëntë vjet më vonë, familja Kokalari do të vendosej në Tiranë.
Në vitin 1937, ajo mbaroi shkollën e mesme “Nëna Mbretëreshë” dhe më pas shkoi për studime në Universitetin e Romës, në Itali, të cilin e mbaroi shkëlqyeshëm në vitin 1941. Librin e parë, “Seç më thotë nëna plakë”, Musine Kokalari e botoi në vitin 1939. Ishte viti 1943 kur Musine Kokalari së bashku dhe me disa shokë të tjerë formuan Partinë Socialdemokrate.
Një vit më vonë, me përpjekjen e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”. Në vitin 1944, ajo botoi librin e dytë, “Rreth vatrës”, ndërsa më 12 nëntor të po këtij viti u pushkatuan vëllezërit e saj, Muntaz e Vesim Kokalari. Katër ditë më vonë e arrestuan dhe Musinenë, të cilën e mbajtën 17 ditë në burg. Në janar të vitit 1945, u botua libri i tretë i Musine Kokalarit, “Sa u tund jeta”.
Më 23 janar të vitit 1946, ajo u arrestua për së dyti nga forcat e Mbrojtjes së Popullit, e gjyqi e dënoi me 20 vjet heqje lirie. Në vitin 1961 e nxjerrin nga burgu dhe e internojnë në Rrëshen, ku dhe doli në pension me gjysmë page. Në vitin 1981 sëmuret nga sëmundja e kancerit, që dy vjet më pas do ta largonte përgjithmonë nga jeta.
Çastet e fundit të jetës
Në dorëshkrimin, “Mbi jetën time”, Musineja shkruan: “Komunistët më varrosën për së gjalli, se nuk iu kërkova falje në gjyq për aktivitetin tim. Dhe pse do të kërkoja falje?…. Unë s’jam fajtore…”
Në një seancë gjyqi, ndërsa dikush thirri se ajo duhej të dënohej me vdekje në litar, dhe kryetari Frederik Nosi e pyeti se a e dëgjonte atë që kërkonte populli, Musineja me qetësi iu përgjigj: “Nesër këtë do të thonë edhe për ju”. Musineja nuk pranoi avokat. Ajo bëri një apologji të shkëlqyer që jep qartë edhe në qëndrimin e saj prej politikaneje, demokrate, konsekuente dhe e papërlyer. Gjyqi komunist e dënoi me 20 vjet heqje lirie, me humbjen e të gjitha të drejtave civile dhe me konfiskim të pasurisë.
Pasi kreu 16 vjet nga dënimi i saj, Musinenë e internuan në Rrëshen, ku për 22 vjet punoi në bujqësi dhe ndërtim si punëtore llaçi, e përgjuar ditë e natë nga Sigurimi i Shtetit. Pas punës ajo shëtiste vetëm, por dhe shkonte në vendin e saj të preferuar, në bibliotekën e qytetit, ku gjente miqtë e saj të vërtetë, librat. E dërmuar nga vuajtjet dhe e rraskapitur nga punët e rënda, Musineja u sëmur nga kanceri.
“Ç’fat tragjik”, shkruan ajo. “Më doli edhe sëmundja kundër. Të paktën të kisha pak qetësi në vitet e fundit të jetës sime.”
E shtruar në spitalin onkologjik, ajo shkruan: “Këtu kuptova një gjë. Për mua jo vetëm që nuk interesohen, por kanë qejf të më zvarritin. Dhe vetë kontrollet e këtyre muajve s’kanë gjë tjetër veçse fjalë të kota. Sipas rregullave, unë duhet të isha operuar këtu e gjashtë muaj më parë. Ç’do të ngjasë?
Këtu njoha kulturën demokratike, njoha tragjedinë e përmbysjeve të mëdha revolucionare. Njoha një gjyq special. Njoha 16 vjet burg dhe 22 vjet internim me përplasje andej-këndej.
Njoha punën e punëtorit me normë individuale, njoha punën e krahut me normë kolektive në bujqësi e ndërtim. Njoha vetminë e vetëkërkuar, shoqërinë e rastit në burg dhe gjithë ndryshimet që pasojnë nga ky tërmet i pandërprerë për të konsoliduar diktaturën e proletariatit. Nganjëherë them me vete se nuk fitova gjë që mbeta gjallë. Kam 38 vjet që nuk e di ç’do me thënë familje.
Ndoshta do të ishte mirë të kisha mbyllur sytë njëherë e përgjithmonë. Kështu merrnin fund edhe vuajtjet, me gjithë gjendjen tragjike. Kjo do të ishte një gjë shumë e mirë. Nëse vdes, në valixhen e vogël kam disa sende me vlerë etnografike për Muzeun e Gjirokastrës. Ato pak kursime dhe gjithçka tjetër le të hyjnë në fondin e shtypit që duhet të krijohet për punëtorin e krahut, i cili është i domosdoshëm, që të demokratizohet puna e krahut dhe të kultivohet punëtori i thjeshtë.”
Titulli origjinal: “Musine Kokalari: Tmerrësisht e vështirë jeta e punëtorit në socializëm” / KultPlus.com
Dhjetë filma kanë hyrë në listën e ngushtë në kategorinë e ‘Live Action Short Film’ për në Akademinë e çmimeve Oscar. Në këtë dhjetëshe, hyn edhe filmi ‘The Van’ i regjisorit shqiptar Erenik Beqiri, shkruan KultPlus.
‘The Van’ i Erenik Beqirit ka qenë edhe në shumë festivale prestigjioze të filmit, ku ka marrë edhe çmime të shumëta.
Ndërkaq, më poshtë gjeni listën e filmave të tjerë që janë pjesë e kësaj liste të ngushtë:
“Bittu” “Da Yie” “Feeling Through” “The H00uman Voice” “The Kicksled Choir” “The Letter Room” “The Present” “Two Distant Strangers” “The Van” “White Eye”. / KultPlus.com
“Kënga e turpshme” e Azem Shkrelit është një nga poezitë e tij më të shkurtra por më kuptimplota, ku vargu të merr me dhimbjen e njeriut që bart në vete borxhin ndaj atdheut.
Kur këto vargje të një poeti të rrallë siç ishte Shkreli, bashkohen me zërin brilant të këngëtares Aurela Gaçes që dëgjohet çdo ditë e më shumë, bëjnë që vargjet të përjetohen në shumë dimensione artistike e të prekin shpirtin lehtë shpirtin e brendshëm. KultPlus sot ju përcjellë interpretimin e Aurela Gaçe.
Sonte Qava sonte për ty Arbëri Nuk më vjen turp Pse qava Më vjen turp pse s’munda Të bëj tjetër Nga turpi qava. / KultPlus.com
Azem Shkrelí ishte një poet e kritik letrar shqiptar. Ai ka qenë kryetar i shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit Krahinor në Prishtinë dhe themelues e drejtor i Kosova Filmit.
Azem Shkrelí lindi më 1938 në Rugovë të Pejës. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa në Prishtinë ai vazhdoi shkollën e mesme për të vazhduar fakultetin Filozofik, degën e gjuhës dhe të letërsisë shqipe. Për shumë vjet ai ka qenë kryetar i shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit Krahinor në Prishtinë dhe themelues e drejtor i Kosova Filmit.
Poezitë e tij janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja. Shfaqja e Azem Shkrelit si poet, përpos që përputhej me ardhjen e talentit të fuqishëm, shënonte njëkohësisht kthesën e parë drejt hapjes dhe modernizimit të poezisë shqipe të pasluftës. Shkreli u ngjít natyrshëm në kulmet e poezisë së sotme shqiptare dhe këtë vend ai e konsolidoi dhe e përforcoi nga njëra vepër poetike në tjetrën, deri në atë të fundit, që e la dorëshkrim “Zogj dhe gurë”, botuar më 1997. Vdiq në pranverën e vitit 1997.
Librat e tij me të njohur me poezi janë: Bulzat, Engjujt e rrugëve, E di një fjalë prej guri, Nga bibla e heshtjes, Pagëzimi i fjalës, Nata e papagajve , “Lirikë me shi, Zogj dhe gurë. Ndërsa në prozë ai shquhet sidomos me romanin e tij “Karvani i bardhë”.
Azem Shkreli u ngjit në maje të letrave shqipe dhe vazhdon të mbetet i tillë falë thesarit që ka lënë si pjesë e letërsisë shqipe. / KultPlus.com
Në përpjekje për ta ndalur kundërshtimin që qytetarët e Kosovës po i bënin Pakos së Ahtisaarit, më 10 Shkurt 2007, policia e UNMIK-ut, përveç që vrau Monin dhe Arbenin, i plagosi edhe mbi 80 demonstrues. Zenel Zeneli vazhdon ta ketë plumbin në afërsi të zemrës, Hysni Hyseni e ka humbur syrin nga plumbat e policisë, Mustafë Nerijovaj ishte qëlluar me plumb në ballë duke e ndihmuar një të plagosur.
Si sot, me 10 shkurt 2007 u mbajtën protestat në Prishtinë, për kundërshtimin e ndodhive të fundit që po ndodhnin asokohe.
Fotografitë nga ajo ditë, tregojnë vetë situatën dhe revoltën e qytetarëve.
Pastaj përkujtohen edhe dy të vrarët më 10 shkurt 2007, Mon Balaj e Arben Xheladini.
Skena e vogël e teatrit kombëtar të Kosovës tashmë ishte mbushur me një numër të madh të njerëzve të cilët të entuziasmuar dhe me padurim prisnin që të fillonte premiera e shfaqjes ‘Pa mua’. E vetme në skenë, aktorja Donikë Ahmeti që në fjalët e para të monologut të saj, ktheu publikun nga vetja, dhe theu heshtjen që për pak minuta kishte kapluar sallën, shkruan KultPlus.
‘Një gjë e vogël, e lindur para kohe…gati e pa gojë’, është një nga frazat që shoqëroi shpesh monologun e Donikës, por edhe që shënoi një ndër pikat kyqe të këtij monologu, historinë e gruas që në një mënyrë të papritur e në moshë të shtyrë i kthehet goja.
E ulur në një karrige, teksa shkruante në makinën e saj të shkrimit, nxirrte e shqyente fletën, madje edhe tavolina e saj lëvizte sa në njërën anë, e në tjetrën të skenës. Goja që tashmë ishte kthyer, shpesh herë fliste një gjuhë që kuptohej lehtë, por edhe një të atillë që nuk kuptohej kur dëgjohej.
Historia e gruas që i është kthyer goja, fillon nën petkun e kostumeve të zinj, që më pas vishet nën petkun e bardhë, e të lidhur që i pamundësonte lëvizjen në tërë skenën. Por, nuk përfundon këtu, ngase petku i bardhë zhvishet, e vie prap i ziu, që pas një kohe dhe shënon përfundimin e monologut të Donikës, dhe lojës së saj të mahnitshme të saj por, jo edhe të shfaqjes.
Regjisorja e pjesës së parë të diptihit teatror, Shkurtë Aliu ishte jashtëzakonisht e kënaqur me lojën e bërë nga personazhi i vetëm i kësaj shfaqjeje. Madje ajo thekson se ishte e shqetësuar nëse salla do të arrinte të zinte brenda publikun që sonte kishte ardhur.
“Procesi për përgatitjen ka zgjatë dy muaj për shkak se kjo është një shfaqje diptihi, pra dypjesëshe pjesa e parë e imja, kurse e dyte e Alban Beqiraj. Unë isha pak e shqetësuar sepse pati një numër të madh të njerëzve dhe nuk e dija në do i zinte salla. Kurse me lojën e aktores, pra Donikës jam jashtëzakonisht e kënaqur”, deklaroi Aliu për KultPlus.
Publiku që për dyzet minuta qëndroj nën heshtjen e magjepsjes u udhëzua për të ecur më pas mu në skenën që minuta më parë kishe marrë jetë, drejt një korridori të ngushtë, që të dërgonte në skenën e madhe të teatrit kombëtar të Kosovës. Diptihi teatror vazhdonte rrjedhën e vet, tashmë me një kastë më të madhe aktorësh.
Kurse petku i bardhë nuk kishte mbetur në skenën e vogël, ai së bashku me rrëfimin e ri, të lidhur po aq ngushtë me të vjetrin, qëndruan pezull, mbi skenë, në ajër, por edhe të shtrirë për tokë. Por, edhe goja ishte ajo që nuk u harrua as këtu.
Pikërisht tre protagonistë ishin mbledhur që të rrëfejnë sipas tyre jetën e një gruaje që nuk është më. Madje ata edhe prezantojnë vetën, mamia që ka asistuar në lindjen e saj e saj, mësuesi i shkollës fillore, që i mësoi Abc-në dhe varrmihësi që i përgatiti banesën e fundit.
Të tre aktorët, Rajmonda Ahmetaj, Afrim Muçaj dhe Labinot Rraci paraqesin në mënyre alternative historinë e kësaj gruaje të munguar, asaj që një ngjarje tronditëse i patë marrë gojën. Dhe vite më pas, pa pritur i erdh sërish fjala dhe ajo e lëshon me ngulm e pa nda.
Krahas lojës së aktorëve publiku kishte përballë edhe një ‘kuti’, që herë luante rolin e ekranit ku shfaqeshin video e zëra, me të cilat përshtatej jo e zakonshmja dhe jo e natyrshmja që mbanë në vete teksti i kësaj pjese teatrale.
Diptiht teatror i luajtur që u luajt përballë publikut është bazuar në pjesën teatrale “Pa mua”, të autorit Samuel Beckett. Mirëpo pjesa e dytë e këtij diptihi ‘Unë Pa Mua’, nuk ishte një interpretim i Beckett, por një adoptim i mënyrës së jetesës së personazheve të tij, të munduar si shumica e njerëzve dhe po aq këmbëngulës.
Mamia, mësuesi dhe varrmihësi janë banorë të asaj varfërie sublime, me të cilën vetë vepra e Beckett-it e ka dërguar ekspresivitetin në pika, kulmore, enigmatike, sa dhe njerëzore.
Regjisori i pjesës së dytë të diptihit teatror, Alban Beqiraj në një prononcim për KultPlus tha se ndonëse shfaqja ishte planifikuar për vitin që lam pas, si dhe me një orar të çakorduar të provave, ai në fund u nda shumë i kënaqur me shfaqjen.
“Meqenëse shumica e produksioneve që janë planifikuar të shfaqen vitin e kaluar janë shtyrë për fundvit ose sikur shfaqja jonë në fillimin e këtij viti. Procesi i provave ka qenë më i çakorduar me orar të ndryshëm duke marrë parasysh edhe produksione të tjera. Si ekipë kemi qenë të kompletuar dhe jam ndarë shumë i kënaqur”, pohoi Beqiraj.
Ndërkaq aktori, Afrim Muçaj tha se përgatitja e kësaj shfaqjeje ka qenë mjaft e lodhshme sepse edhe vetë pandemia ka ndikuar në shumë procese. Gjithashtu ai ka shtuar se teksti ka qenë mjaft sfidues, por që rezultati në fund ishte i kënaqshëm.
“Pandemia ka ndikuar sepse ne kemi filluar vitin e kaluar mirëpo për shak të telasheve që i ka shkaktuar na ka vonuar deri më sot. Por me punë intensive kemi arritur që sot ta servojmë para publikut. Ka qenë e vështirë, një punë e lodhshme padyshim sepse ka orë të tëra ku ne prej orës 9 në mëngjes deri në ora 11 të natës kemi qenë në prova, ka qenë një tekst pak ma i çuditshëm sesa ata që jemi mësuar të i shohim, jo shumë i zakonshëm kështu që ka qenë edhe kjo super sfiduese, fillimisht me e mbajt në mend si tekst e pastaj me e interpretu, kështu që jam i lumtur me të thënë të drejtën, realisht jam shumë i lumtur me rezultatin në fund mendoj që ja kemi dalë”, tha Muçaj
Krejt një fund ai pohoi se ndenja e aktorit para një publiku siç ishte ai në këtë shfaqje është çdo herë e jashtëzakonshme.
Edhe për aktorin Labinot Rraci procesi për përgatitjen e kësaj shfaqjeje krahas problemeve të zakonshme, i janë shtuar edhe problemet me pandeminë, që edhe e kanë ngadalësuar më tepër procesin.
Ndërkaq aktorja, Rajmonda Ahmetaj që në shfaqje kishte rolin e mamisë, për KultPlus deklaroi se koha e përgatitjes së shfaqjes nuk ka qenë e mjaftueshme sepse ndryshe prej të tjerave kjo është më eksperimentuese.
“Procesi fatkeqësisht nuk ka qenë i mjaftueshëm sa i përket një shfaqjeje se kjo që është më jo eksperimentale, ndoshta nuk është real natyraliste ashtu siç janë shfaqjet e tjera ku e kanë një dialog më të lehtë për ta mbajtur në mend. Këtu ka qenë një dialog me i koklavitur dhe më i thellë sesa në shfaqjet e zakonshme. Na është dashur më shumë kohë që ta studiojmë tekstin”, tha Ahmetaj.
Diptihi teatror “Pa mua” do të shfaqet edhe nesër në po të njëjtin në teatrin kombëtar të Kosovës, për sjellë po të njëjtat emocione dhe duartrokitje të shumta nga ana e publikut./ KultPlus.com
Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, numri i rasteve të reja me Covid-19 në nivel botëror ka shënuar rënie për të katërtën javë me radhë.
Në përditësimin javor të të dhënave rreth gjendjes me pandeminë, OBSh-ja thotë se javën e kaluar u raportuan mbi 3.1 raste të reja me Covid-19, që është 17 për qind më pak se javën paraprake.
Ky është numri më i vogël javor i rasteve të koronavirusit në nivel global që nga java e fundit e tetorit, rreth 15 javë më parë, shkruan CNN, transmeton Gazeta Express.
Numrin më të madh të rasteve vazhdon ta kenë Shtetet e Bashkuara, me mbi 871 mijë të infektuar për një javë. Megjithatë, kjo shifër është për 19 për qind më e ulët se numri i javës paraprake.
Organizata Botërore e Shëndetësisë gjithashtu njoftoi se edhe Brazili, Franca, Rusia dhe Britania e Madhe janë në mesin e shteteve që raportuan më së shumti raste të reja javën e kaluar.
Nga rajonet e mëdha, Afrika e shënoi rënien më të madhe të numrit të rasteve të reja me 22 për qind më pak, ndërsa rënia më e vogël u shënua në Mesdheun Lindor me vetëm 2 për qind më pak raste se në javën paraprake.
Edhe numri javor i viktimave shënoi rënie për javën e dytë me radhë, me rreth 88 mijë të vdekur javën e kaluar, 10 për qind më pak se në javën paraprake. / KultPlus.com
Japonia është një nga destinacionet më të bukura në botë. Është një ndërthurje e kulturës, natyrës, historisë, monumenteve dhe traditës.
Besojmë se të gjithë mund të gjejnë diçka që ju pëlqen kur janë në Japoni, qoftë ky ushqimi, lulet, tempujt apo arti.
Megjithatë, a mund ta imagjinoni ndjenjën ndërsa qëndroni nën një pemë të paktën 144-vjeçare? Duke shikuar lart, lulet e kësaj peme duken si shtiza shumëngjyrësh që rrëshqasin nëpër qiell!
Pema në parkun e luleve Ashikaga në Tochigi, Japoni, shpesh quhet “më e bukura në botë”.
Pas rreth 150 vitesh, vazhdon të lulëzojë çdo vit nga mesi i prillit deri në mes të majit, duke e bërë vendin të duket si një copë parajsë.
Lulet magjepsëse rozë dhe vjollcë varen nga pemët e vreshtave të plakura dhe butësisht tunden mbi kokat e turistëve.
Degët e saj janë varur për shkak të moshës dhe numrit të luleve, kështu që i ngjan një ombrellë masive!
Nuk është çudi që ka qenë një vend i pëlqyer nga shumë fotograf të peizazhit! Çdo vit, parku organizon një ngjarje të madhe në mes të prillit për të festuar ardhjen e sezonit të saj, e cila shpesh vizitohet nga miliona turistë. /KultPlus.com
Në kohën e diktatures, çdo krijim duhej ti nënshtrohej kërkesave të asaj periudhe, andaj, edhe këngët cungoheshin deri në atë masë që shpeshherë deformoheshin nga origjinalja.
Kënga e famshme “Kur perëndon dielli”, me tekst të Zef Lekajt e muzikë të Leonard Dedës, është një ndër këngët që ka pësuar ndryshime.
Kjo këngë, tashmë njihet më shumë me titullin ”Po të jemi bashkë ne të dy”, mirëpo në versionin e saj origjinal kënga titullohet ”Kur perëndon dielli”, shkruan KultPlus.
Leon Lekaj, djali i Zef Lekajt, ka publikuar versionin e parë të kësaj kënge, që për dhjetëra vite është kënduar me versionin ashtu si e ka kërkuar koha.
KultPlus ju sjell videon e kësaj këngë të realizuar në vitin 1960, nën intepretimin e Lucie Milotit dhe Xhevdet Hafizit.
Njeriu më i moshuar i Evropës, murgesha franceze Lucile Randon, i mbijetoi COVID-19-s dhe do të festojë 117 vjetorin e lindjes këtë javë, thonë personat që kujdesen për të.
Randon, e cila mori emrin Motra Andre kur iu bashkua urdhrit të bamirësisë katolike në vitin 1944, rezultoi pozitive për koronavirus në Tulon të Francës jugore, më 16 janar.
Ajo ishte e izoluar nga njerëzit e tjerë në shtëpinë e pensionistëve ku banon, por nuk shfaqi asnjë simptomë.
E pyetur nëse ishte e frikësuar që u diagnostikua me COVID, Motra Andre i tha televizionit BFM të Francës: “Jo, nuk u frikësova sepse nuk kisha frikë të vdisja … Jam e lumtur që jam me ty, por do të dëshiroja të isha diku tjetër t’i bashkohesha vëllait, gjyshit dhe gjyshes”.
David Tavella, zëdhënës i shtëpisë së pensionit Sainte Catherine Labouré, tha se ajo ishte mirë me shëndet.
“Ne e konsiderojmë atë të shëruar. Ajo është shumë e qetë dhe mezi pret të festojë ditëlindjen e 117 të enjten,” tha ai.
Ai tha se Motra Andre, e cila është e verbër, por në humor të mirë, do ta festojë ditëlindjen me një grup më të vogël banorësh se zakonisht për shkak të rrezikut të infeksionit nga koronavirusi.
“Ajo ishte shumë me fat,” shtoi ai.
Motra Andre, e cila lindi në 11 shkurt 1904, është njeriu i dytë më i moshuar në botë sipas listës botërore (GRG). Vendin e parë e zë japonezja Kane Tanaka, e cila mbushi 118 vjeç në 2 janar.
20 njerëzit më të vjetër në botë në këtë listë janë të gjitha gra./voa/ KultPlus.com
Grupi i njohur artistik ‘HaveIt’, që tashmë njihet për revoltën kundër sistemit patriarkal, kanë qenë të ftuara në edicionin e sotëm të ‘Shokët Bëjnë Muhabet’, ku kanë shpalosur më shumë rreth fillimit të tyre si grup, sfidat dhe artin e tyre në përgjithësi, shkruan KultPlus.
Në vitet e fundit, Haveit kanë bërë një seri performancash publike në Kosovë dhe rajon, në ballafaqim të tabuve si dhuna në familje, identiteti gjinor dhe dhunimet e luftës.
Alketa dhe Lola Sylaj treguan edhe për performancën e tyre të famshme për vrasjen e Diana Kastrati, pasi kjo e fundit ishte vrarë nga burri i saj. Ndër të tjera, ato poashtu kanë shpalosur se rrugëtimi i tyre në ‘HaveIt’ ka ardhur më natyrshëm, pasi ato fillimisht kanë qenë më të përfshira në protesta.
Më poshtë mund të dëgjoni intervistën e plotë të Alketës dhe Lolës. / KultPlus.com
zotin e paç me veti më thotë nana po unë hyjnitë moti i kam lanë e pashë që nuk asht zoti asht burri në tokë që e krijoi zotin për me më shtypë mue
ku me gjetë një zot që nuk ka gjini që nuk e shtron pushtetin mbi mue si një burrë seksist si një burrë me ego që kërkon veç atë me adhuru
ose, si një grue burrneshë, që patriarkun e ka përbrendësu më thotë ‘imani i grues asht shtaga’ më thotë ‘mos e qit kambën mbi kambë se sundon te baba’ më thotë ki frikë zotin e burrin
Si i kanë portretizuar artistët epidemitë gjatë shekujve, dhe për çfarë mund të na tregojnë veprat artistike, atëherë dhe tani? Emily Kasriel eksploron artin e murtajës nga “Vdekja e Zezë” deri në kohët aktuale të Covid-19.
Ndërsa komunitetet e tyre po përplaseshin me një armik të padukshëm, artistët shpesh janë përpjekur t’i japin kuptim shkatërrimit të rastësishëm, të sjellë nga murtaja. Interpretimi i tyre i tmerreve që ata panë, kanë ndryshuar rrënjësisht me kalimin e kohës, por ajo që ka mbetur konstante është dëshira e artistëve për të kapur thelbin e një epidemie. Përmes këtyre veprave artistike, ata e kanë rindërtuar murtajën si diçka jo aq amorfe, të panjohur ose tmerruese.
Gjatë pjesës më të madhe të historisë, artistët kanë përshkruar epidemitë nga korniza thellësisht fetare, brenda së cilës ata jetuan. Në Evropë, arti që përshkruante “Vdekjen e Zezë”, fillimisht u pa si një paralajmërim i ndëshkimit që murtaja do t’u sillte mëkatarëve dhe shoqërive që shkelnin normat e shenjta të devotshmërisë. Shekujt që pasuan sollën një rol të ri për artistin. Detyra e tyre ishte të inkurajonin ndjeshmërinë me viktimat e murtajës, të cilët më vonë u shoqëruan me vetë Krishtin, në mënyrë që të lartësonin dhe stimulonin kujdestarin e guximshëm. Gjenerimi i emocioneve të forta dhe shfaqja e forcës superiore për kapërcimin e epidemisë, ishin mënyra për të mbrojtur dhe sjellë ngushëllim në shoqëritë që vuajnë. Në kohët moderne, artistët kanë krijuar autoportrete për të treguar se si ata mund të durojnë dhe t’i rezistojnë epidemive, që shpalosen rreth tyre, duke rivlerësuar ndjenjën e dhembshurisë.
Përmes krijimtarisë, artistët kanë luftuar me pyetje rreth brishtësisë së jetës, marrëdhënies me hyjnoren, si dhe rolin e kujdestarëve. Sot, në kohën e Covid-19, këto imazhe historike na ofrojnë një shans për të reflektuar në këto pyetje dhe për të bërë pyetjet tona.
Murtaja si paralajmërim
Në një kohë kur pak njerëz mund të lexonin, imazhe dramatike me një histori tërheqëse, u krijuan për të rrëmbyer njerëzit dhe për t’i bërë përshtypje me pamundësinë e fuqisë së Zotit për të ndëshkuar mosbindjen. Vdekja e murtajës u pa, jo vetëm si ndëshkim i Zotit për ligësinë, por si një shenjë, se viktima do të duronte një përjetësi vuajtjesh në botën e përtejme.
Ky imazh është një nga përfaqësimet e para të Rilindjes së Artit të epidemisë së “Vdekjes së Zezë”, e cila vrau rreth 25 milion njerëz në Evropë, gjatë viteve të saj më shkatërruese. Në këtë dorëshkrim të ilustruar të pikturuar në Toskanë, në fund të Shekullit të 14-të, djajtë gjuajnë shigjeta për të shkaktuar tmerr mbi një grumbull njerëzish. Vrasja përshkruhet në kohë reale, me një shigjetë, që do të godasë kokën e njëres prej viktimave. Simboli i shigjetave, si bartës të sëmundjeve, fatkeqësive dhe vdekjeve tërheq një metaforë të pasur shigjete, në Dhiatën e Vjetër dhe mitologjinë Greke.
Në këtë kuptim të murtajës, apokalipsi shtrihen për përfitimin përfundimtar të njerëzimit
Historiani australian i artit, Dr Louise Marshall, argumenton se, në ilustrime si ky, djajtë janë nënkontraktuar nga Zoti për të shkatërruar njerëzimin për mëkatet e tyre. Njerëzit mesjetarë që panë këtë imazh do të tmerroheshin nga krijesat me krahë, sepse ata besonin se djajtë kishin dalë nga bota e nëndheshme për t’i kërcënuar ata me fuqi të pabesueshme.
Ky portretizim na tregon masakrën e djallit, pa dallim, duke dalë nga atmosfera e korruptuar e reve të errëta për të ndëshkuar të gjithë komunitetin. “Imazhi vepron si një paralajmërim, jo vetëm i humbjes së një komuniteti por edhe i fundit të botës”, thotë Dr Marshall. Në këtë kuptim të murtajës, apokalipsi vendoset për përfitimin përfundimtar të njerëzimit, në mënyrë që të mësojmë gabimin e mënyrave tona dhe të përmbushim vullnetin hyjnor, duke jetuar një jetë të vërtetë të krishterë.
Narrativa e ndëshkimit të murtajës, gjithashtu bën pjesë në historinë e çlirimit të popullit hebre nga Egjipti, ritreguar nga komunitetet hebreje çdo vit në festën e Pashkëve. Ky imazh i njërës prej 10 plagëve të sjella mbi egjiptianët fajtorë vjen nga një Haggadah i ndriçuar i Shekullit 14. Dorëshkrimi u porosit nga hebrenjtë në Katalonjë, për ta përdorur në vaktin e tyre vjetor të Pashkës. Këtu, Faraoni dhe një prej oborrtarëve të tij goditen nga çibanë për mëkatet e tyre, që ishte keqtrajtimi i skllevërve izraelitë, për të cilët, Egjiptianët pretenduan se po shtoheshin si insekte. Profesori i fesë dhe kulturës vizuale, Dr. Marc Michael Epstein, tregon “ndëshkimin ekstrem të zbuluar në detaje të këtij imazhi, tre qentë që lëpijnë plagët e furishme të pronarëve të tyre mëkatarë egjiptianë”.
Veprat artistike të krijuara gjatë periudhave të murtajës, i kujtuan edhe më të fuqishmit, se jeta e tyre ishte e brishtë dhe e përkohshme. Në shumë piktura të murtajës theksohet vdekja e papritur. Përsëritet imazhi i makabritetit, ku të gjithë inkurajohen nga personifikimi i vdekjes, për të kërcyer në varrin e tyre. Ekziston gjithashtu një përdorim i gjerë i orës për të paralajmëruar besimtarët, se ata kishin kohë të kufizuar për të rregulluar punët dhe shpirtrat e tyre para se murtaja t’i merrte ata pa paralajmërim.
Ndjeshmëri frymëzuese e murtajës
Pati një zhvillim dramatik në artin e murtajës me krijimin e Il Morbetto (Murtaja), e gdhendur nga Marcantonio Raimondi në fillim të Shekullit 16, bazuar në një vepër të Raphaelit.
Sipas historianit amerikan të artit të murtajës, Dr. Sheila Barker, “ajo që është domethënëse për këtë imazh të vogël është përqendrimi i tij tek disa individë, të dalluar nga mosha dhe gjinia e tyre”. Këta personazhe janë humanizuar, duke na detyruar të ndiejmë dhembshuri për vuajtjet e tyre. Ne i shohim të sëmurëve duke u dhënë një kujdes kaq të butë, saqë mendojmë se edhe ne duhet të veprojmë për të lehtësuar dhimbjen e tyre. Këtu, një vepër arti ka potencialin të na bindë të bëjmë diçka që mund të kemi frikë ta bëjmë – duke u kujdesur për shpirtrat e atyre që lëngojnë nga sëmundje ngjitëse.
Ky ndryshim në artin e murtajës përkoi me një kuptim të ri të shëndetit publik. Të gjithë anëtarët e shoqërisë meritonin të mbroheshin, jo vetëm të pasurit që mund të arratiseshin në vilat e tyre. Mjekët gjithashtu që largoheshin nga qyteti për sigurinë e tyre, do të ndëshkoheshin.
Kjo temë e ndjeshmërisë u zhvillua më tej në Shekujt 17 dhe 18, me përafrimin më të afërt të Kishës Katolike me një agjendë të shëndetit publik. Arti i murtajës filloi të shfaqej brenda kishave dhe manastireve. Vuajtësit e murtajës tani shoqëroheshin me vetë Krishtin. Dr Barker argumenton, se qëllimi pas këtij identifikimi ishte “për të bindur fretërit të kapërcenin frikën e tyre nga aroma e kalbur e trupit që po vdiste dhe pafundësia e vdekjes, duke mësuar të duan viktimat ngjitëse të murtajës”. Ata që u kujdesën për të sëmurët potencialisht sakrifikuan veten e tyre dhe për këtë arsye u lartësuan, duke u portretizuar si të shenjtë.
Fuqia shëruese
Në Shekullin e 17-të, shumë njerëz besuan se imagjinata kishte fuqinë për të dëmtuar ose shëruar. Artisti francez, Nicolas Poussin pikturoi “Plagën e Ashdod” (1630-1631) në mes të një shpërthimi murtaje në Itali. Në një rekreacion të një skene të largët tragjike biblike, e cila provokon ndjenja tmerri dhe dëshpërimi, Dr. Barker beson se “artisti donte të mbronte shikuesin nga vetë sëmundja, që përshkruan piktura”. Duke zgjuar emocione të fuqishme për një pikëllim të largët, shikuesit do të përjetonin një spastrim, katharsis, duke u çliruar nga ankthi që e rrethon.
Murtaja e lisë e shkatërroi Japoninë gjatë shumë shekujve. Një vepër arti e krijuar në vitin 1892 përshkruan luftëtarin mitik samuraj, Minamoto no Tametomo, që i reziston dy perëndive të lisë, variola madhore dhe variola minore. Luftëtari, i njohur për qëndresën dhe guximin e tij, portretizohet si i fortë dhe i sigurt, i veshur me rroba zbukurimi të kuqe të thellë dhe i armatosur me shpata dhe një mbajtës plot shigjeta. Në të kundërt, perënditë e lisë së ikur, të frikësuar dhe pa ngjyrë, janë shteruara pa ndihmë në cep të figurës.
Navigimi i dhimbjes përmes autoportretit
Artistët modernë dhe bashkëkohorë kanë krijuar autoportrete, për të kuptuar vuajtjen e tyre të murtajës, ndërsa sodisin temat transhendente të jetës dhe vdekjes.
Kur “Gripi Spanjoll” goditi Evropën menjëherë pas Luftës së Parë Botërore, artisti norvegjez, Edvard Munch u bë një nga viktimat e tij. Ndërsa trupi i tij ishte ende duke u ndeshur me gripin, ai pikturoi traumën e tij – të zbehtë, të rraskapitur dhe të vetmuar, me një gojë të hapur. Goja e zbrazët i bën jehonë veprës së tij më të famshme, The Scream, dhe mbase përshkruan vështirësinë e frymëmarrjes së Munch në atë kohë. Ekziston një ndjenjë e fortë e çorientimit dhe shpërbërjes, me figurën dhe peizazhin që përzihen së bashku në një delir të perceptimit. Fytyra e artistit duket si një kufomë ose një gjumë i përshtatshëm, që largohet dhe kthehet natën. Ndryshe nga disa përshkrimet e mëparshme të Munch për sëmundjen, në të cilat ai portretizon të dashurit e personit të sëmurë, duke pritur me ankth dhe frikë, artisti këtu e portretizon veten si viktimë, i cili duhet ta durojë këtë murtajë i izoluar dhe i vetëm.
Akademikja amerikane, Dr Elizabeth Outka i thotë BBC Culture: “Munch nuk është thjesht mbajtja e një pasqyre për natyrën, por gjithashtu ushtrimi i një kontrolli përmes rimagjinimit të saj.” Outka beson se arti shërben si një mekanizëm përballimi, si për artistin ashtu edhe për shikuesin. “Shikuesi mund të përshkohet nga një ndjenjë të thellë njohjeje dhe dhembshurie për vuajtjet e Munch, i cili në një farë mënyre mund të ndihmojë në shërimin e shqetësimit të tyre.”
Në vitin 1918, artisti austriak, Egon Schiele ishte duke punuar në një pikturë të familjes së tij, me gruan e tij shtatzënë. Fëmija i vogël i paraqitur në pikturë përfaqëson fëmijën e palindur të çiftit. Atë vjeshtë, të dy Edith dhe Egon vdiqën nga “Gripi Spanjoll”. Fëmija i tyre nuk lindi kurrë. Schiele u kushtonte shumë rëndësi autoportreteve, duke shprehur ankthin e tij të brendshëm përmes pozicioneve të çuditshme të trupit. Cilësia e tejdukshme e lëkurës është e papërpunuar, sikur të na jepet një vështrim të brendshëm të torturës së tyre, dhe shprehjet e fytyrës janë të prekshme, ndërsa japin dorëheqjen njëkohësisht.
David Wojnarowicz ishte një artist i SH.B.A.-së që krijoi një organ të veprimtarisë së SIDA-s, duke kritikuar me pasion qeverinë amerikane dhe kishën katolike, për dështimin për të promovuar informacione të seksit të sigurt. Në një autoportret thellësisht personal, të patitulluar, ai reflekton mbi vdekshmërinë e tij. Rreth gjashtë muaj para se të vdiste nga AIDS, Wojnarowicz po ngiste makinën nëpër Luginën e Vdekjes në Kaliforni, kur ai i kërkoi shoqëruesit të tij udhëtues, Marion Scemama, të ndalonte. Ai zbriti nga makina dhe me tërbim filloi të gërryente tokën me duar, para se të varroste veten.
Ashtu si në autoportretin e një Munch të prekur nga gripi, Dr Fiona Johnstone, një historian bashkëkohor i artit nga MB, e sheh këtë vepër si David Wojnarowicz duke u përpjekur të pohojë asgjesimin. “Këtu David merr kontrollin e fatit të tij, duke e paragjykuar atë, duke luftuar përsëri kontrollin e sëmundjes së tij, duke kryer varrosjen e tij,” thotë ajo.
Platformat e sotme dixhitale po u mundësojnë artistëve t’i përgjigjen krizës Covid-19 duke shprehur dhe shpërndarë në kohë reale veprimtarinë e tyre krijuese. Artisti i lindur në Irlandë, Michael Craig-Martin ka krijuar një poster lulesh Thank You NHS. Ne jemi të inkurajuar të krijojmë bashkë vepra arti, duke e shkarkuar, ngjyrosur dhe më pas duke bashkëpunuar, duke e shfaqur në dritaren tonë.
Në gjithë vendet e botës, artistët ngadalë po i japin kuptim koronavirusit dhe reagimit të vetë-izolimit në vendet e tyre përmes artit. Historianët e artit bashkëkohor do të presin me padurim punën e tyre. Ne që po jetojmë përmes kësaj murtaje të ditëve moderne, do të angazhohemi me këto imazhe në zhvillim; ata madje mund të rimarrin një farë kontrolli mbi një përvojë që kërcënon aq shumë njerëzimin dhe jetën tonë të globalizuar.
Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët ka publikuar një material kushtuar piktorit të njohur Ibrahim Kodra, që lindi në Ishëm, më 22 prill 1918 dhe u nda nga jeta më 7 shkurt të 2006 në Milano, Itali.
Ibrahim Kodra është konsideruar si piktori më i rëndësishëm shqiptar i njohur ndërkombëtarisht. QSPA shkruan se pas një karriere të gjatë artistike, Kodra ka lënë pas rreth 6 mijë vepra, të shpërndara nga muze privatë, koleksionistë dhe vetëm 2 mijë prej tyre janë të regjistruara dhe të dokumentuara.
“Në formimin artistik të Kodrës, kubizmi i Pablo Pikasos ka pasur shumë ndikim, sidomos pas miqësisë që lindi mes tyre në Romë më 1948, e cila ra në sy deri në atë pikë sa të njëjtat gazeta spanjolle që shkruanin për Pikason, e përshkruanin edhe Kodrën si “postkubisti i fundit në Evropë”.
Në moshë shumë të re, kur ishte vetëm 20 vjeç u largua me një bursë studimi drejt Romës.
Ndër të shumtat vizita dhe periudha jetese në vende të ndryshme të botës, dallohet periudha në të cilën jetoi në disa fshatra arbëreshe në Jug të Italisë, ku me artin e tij përjetësoi shtëpitë tipike arbëreshe, të komunës së Citivas, të cilat nëpërmjet artit të Kodrës u bënë të njohura botërisht si: “Le case Kodra” (Shtëpitë Kodra)”, shkruan QSPA. Jeta e tij në Tiranë në konviktin e shkollës “Naim Frashëri”, ndërpritet kur ishte 20 vjeç (1938) dhe largohet nga Shqipëria përgjithmonë me një bursë studimi nga oborri mbretëror për në Akademinë e Arteve të Bukura në Romë.
Ai e lëshon Romën dhe përfundon në Milano, në Akademinë e Arteve të Bukura të Brerës. Piktori Ibrahim Kodra ekspozon veprat e tij në Romë, Milano, Venecia, Paris, Beograd, Nju Jork, krijon krahasimet dhe raporte me piktorë të mëdhenj si Pikaso, Marc Chagall, Henry Matisse, Lucio Fontana, Renato Guttuso, me poete, shkrimtarë, Kritike e regjisorë nga Eugenio Montale dhe Vittorio Sereni, nga Bertoni tek Bruno Munari, dhe Giuseppe Marotta.
Në vitin 1948, Ibrahim Kodra u bë mik me Pablo Picasso, pikërisht në këtë temë në “Konferencën Ndërkombëtare për Paqen e Romës”, në të cilën të dy së bashku ata kryen një hulumtim të thellë artistik. /sot/ KultPlus.com
“Nuk besoj se do të vijë dita që s’do të të dua më. Sa më pak jetë më mbetet, aq më shumë të dua, a thua se të gjitha hapësirat e zbrazëta brenda meje po mbushen me dashuri.” – fragment, “Pusulla dashurie”, Cecelia Ahern.
Ata që e kanë pëlqyer romanin “P.S. Të dua”, kanë pritur me vijimin e historisë së Olit dhe tashmë, “Pusulla dashurie” është në duart e tyre.
Kanë kaluar shtatë vjetësh që nga humbja e bashkëshortit dhe ajo ka gjetur më së fundi pakëz qetësi. Tani që ka një punë të re dhe një njeri i veçantë është bërë pjesë e jetës së saj, është plotësisht e vendosur që ta hedhë të shkuarën pas krahëve dhe të shohë përpara, vetëm përpara. Por teksa zbulon që historia e letrave të Xherrit ka frymëzuar lindjen e një shoqërie të çuditshme, të quajtur pikërisht “P.S. Të dua”, kujtimi i çasteve më të dëshpëruara kanoset ta përfshijë sërish në kthetrat e trishtimit.
“Një histori e mrekullueshme, mallëngjyese dhe e mbushur me shpresë, që me siguri do t’i përlotë lexuesit, por do t’u ngrohë dhe zemrat,” e përshkruan Irish Independent librin. “Prekës, plot humor…një libër që i thotë po jetës. Ahern shkruan me sinqeritet dhe empati,” shkruan Irish Times, transmeton KultPlus.
Cecelia Ahern është diplomuar për Gazetari dhe Komunikim. Në 2004, në moshën 21-vjeçare shkroi romanin e saj të parë “P.S. Të dua”. Në 2019, erdhi dhe vijimi i “P.S. Të dua”, “Pusulla dashurie”. Deri më sot, librat e Cecelia-s kanë shitur më shumë se 25 milion kopje në mbarë botën dhe janë botuar në mbi 40 vende, në 30 gjuhë. / KultPlus.com
Rumania zë një vend të rëndësishëm në historinë shqiptare. Kjo falë një komuniteti të lulëzuar shqiptar, i cili e bëri Bukureshtin një strehë dhe djep të nacionalizmit shqiptar.
Rumunë dhe shqiptarë, gjuhë binjake
Studimet filologjike për lidhjen gjuhësore ballkanike gjurmojnë kontaktet e para gjuhësore mes proto-rumunëve dhe proto-shqiptarëve në shekujt e parë pas Krishtit, në zonën në qendër të Ballkanit mes Sofjes së sotme, Shkupit, Nishit dhe Prishtinës. Marrëdhënia mes gjuhës shqipe dhe rumune mbetet një temë intersante për gjuhëtarët, e lidhur me çështjen historike të etnogjenezës së popujve.
Dinastia Ghica, princërit e Vllahisë
Gregori Ghica IV, Princi i Vllahise (822–1828)
Familja më e famshme me origjinë shqiptare dhe e paur në Rumaninë e Sotme është ajo e Ghica. Me origjinë nga Velesi, Maqedoni, Ghica ishin tregtarë në Stamboll. Georghe Ghica (1598), i cili u transferua në Moldavi u bë ambasador i Portës së Lartë dhe më pas për pak kohë princi i Moldavisë në 1658-1660. Djali i tij, Grigori Ghica I e pasoi atë në fron ndërsa nipi tij Matei Ghica u bë dragoman (shenim i redaksisë: Në të shkuarën, në Lindjen e Mesme, dragomani ishte një përkthyer i punësuar në marrëdhënie politike dhe tregtare apo dhe si një udhërrëfyes) i Portës së Lartë dhe djali i tij Grigori Ghica II rifilloi Fronin e Moldavisë në 1726, për të kaluar në atë të Vllahisë në 1733. Grigori III dhe Grigori IV e mbajtën fronin deri në pushtimin rus të 1828–34, atëherë Alekandri Ghica II ishte princ dhe më vonë regjent i Vllahisë deri në 1858.
Rumania, djepi i nacionalizmit shqiptar në shekullin e 19-të
Nje shqiptar i Vllahise. Akuarel nga Amadeo Preziosi, 1866
Një raport i Habsburgut dëshmon se, në 1595, 15 mijë shqiptarë u lejuan të vendoseshin në veri të Danubit. Në 1628 komuniteti shqiptar u krijua në Bukuresht, dhe shqiptari Vasile Lupu u bë princ i Moldavisë që nga viti 1634. Shqiptarët atëherë njiheshin në rumanisht si Arbănasi / Arbănași, ose si Arnăuți (nga Arnavut Turk).
Komuniteti u forcua në epokën fanariote, kur shumë shqiptarë hapën aktivitete tregtare, posaçërisht dyqane ëmbëlsirash (në 1820 kishte 90 tregtarë nga Arnavutköy në Bukuresht) dhe ishin punësuar si truproje për princat dhe bojaret e Vllahisë.
Në vitet 1800, Bukureshti shërbeu si një pol tërheqës për komunitete të ndryshme Ortodokse nga Ballkani Osman, para së gjithash grekëve dhe bullgarëve, por edhe shqiptarëve. Në Bukuresht, shkollat u hapën dhe librat dhe revistat botuan në shqip shumë më parë se kjo të ishte e mundur në territoret e Perandorisë Osmane.
Lëvizja e Rilindjes Kombëtare e nacionalizmit shqiptar brenda Perandorisë Osmane ishte prodhimtare në Vllahi, falë nismave kulturore të ndërmarra nga Dora D’Istria, Naim Frashëri, Jani Vreto dhe Naum Veqilharxhi, të cilët botuan fjalorin e parë shqip absolut në Bukuresht, në 1844.
Visar Dodani
Në periudhën e vonë osmane, disa intelektualë shqiptarë zhvilluan një teori historiko-politike sipas së cilës shqiptarët dhe rumunët, “vëllezër gjaku”, duhet të kishin luftuar për çlirimin e ndërsjellë në territoret e administruara ende nga osmanët. Kjo teori u shfrytëzua politikisht nga Austro-Hungaria pas vitit 1897. Në të njëjtin vit Visar Dodani hapi një gazetë në gjuhën shqipe, “Sqipetari”, në Bukuresht në mbështetje të origjinës së përbashkët ilire të shqiptarëve dhe rumunëve dhe luftën e tyre të përbashkët politike.
Sqipetari/Albanezul (1889)
Komuniteti shqiptar në Rumani numëronte 30,000 në 1893. Në një situatë të tillë, lëvizja për pavarësinë e Shqipërisë mori vrull, e udhëhequr nga Albert Gjika, pretendent i fronit të Shqipërisë. Në vitin 1912, në një kongres pan-shqiptar në Bukuresht të kryesuar nga Ismail Qemali, u miratua rezoluta e parë për pavarësinë e Shqipërisë. Në të njëjtin vit Aleksandër Stavre Drenova (Asdreni), një shqiptar emigrant nga Korça në Bukuresht, kompozoi tekstin e himnit kombëtar shqiptar, Hymni i Flamurit, kënduar në notat e “Steag Pe-al nostru dhe scris Unire” nga rumuni Ciprian Porumbescu.
Rumania ishte vendi i parë që njohu pavarësinë e Shqipërisë dhe marrëdhëniet diplomatike midis dy kombeve u vendosën në 16 dhjetor 1913. Që nga ajo kohë, të dy vendet kanë zhvilluar lidhje të forta kulturore dhe gjuhësore. Familjet e poetëve Viktor Eftimiu dhe Lasgush Poradeci gjetën gjithashtu strehë në Rumani.
Shqiptarët e Rumanisë në vitet 1900 dhe sot
Pas Luftës së Parë Botërore, një valë e re migratore e shqiptarëve myslimanë nga Jugosllavia iu shtua 20,000 shqiptarëve në Bukuresht (të dhënat 1920). Në vitin 1921, në Ploieşti, Ilo Mitkë Qafëzezi botoi përkthimin e parë të Kuranit në gjuhën shqipe. Shumë shqiptarë u vendosën në Transilvani, duke punuar veçanërisht në industrinë e ëmbëlsirave.
Komuniteti pësoi presionin komuniste duke filluar në 1953 kur shoqata kulturore shqiptare u mbyll; në regjistrimet rumune që atëherë shqiptarët janë kategorizuar në mesin e “të tjerëve”. Të drejtat e humbura u rifituan pas revolucionit rumun në 1989, por numri i njerëzve që deklarojnë veten shqiptarë ra në mënyrë dramatike. Në regjistrimin e vitit 2002 kishte vetëm 520 shtetas rumunë që deklaronin se ishin shqiptarë etnikë dhe vetëm 484 ata të gjuhës amtare shqipe – por numri aktual i komunitetit vlerësohet të paktën 10,000 njerëz, kryesisht ortodoksë dhe banues në Bukuresht dhe të tjerë. Qytete të mëdha si Timişoara, Iasi, Constanța dhe Cluj-Napoca. Që nga viti 1996, komuniteti shqiptar ka pasur gjithashtu një vend të rezervuar në Parlament, sot është përfaqësues i Lidhjes së Shqiptarëve të Rumanisë. /eastjournal/ KultPlus.com
Masa e parë kundër përhapjes së pandemisë Covid-19 ishte mbyllja e tërësishme. Të gjitha hapësirat kulturore u mbyllën. Karantina filloj të na pëlqej, madje zbuluam shumë për veten dhe rrethin tonë. E gjitha kjo u shndërrua në makth kur pas ca javësh, më saktësisht “dy javët e famshme” e gjitha filloi të na përplasej për fytyre. Të mbyllur e pa asnjë zgjidhje, ikja jonë e vetme ishte arti dhe kultura.
Netflixi shënoi rritjen më të madhe që nga krijimi dhe web-faqet me material të piratizuar përfitonin qindra mijëra klikime në ditë. Në anën tjetër, teatrot gjithandej filluan të alarmojnë për pasojat që do pësonin. Si mënyrë e vetme e mbajtjes së ndjenjës së teatrit ishte ‘Live Stream’ i shfaqjeve të punuara gjatë viteve. Ndër të parat teatro ishte Teatri Kombëtar në Londër me shfaqjen “One man, two guvnors”.
E shikuar miliona herë, kjo shfaqje rigjeneroi të hyra nga pjesa e donacioneve. Pas kësaj shfaqje, ky teatër vazhdoi edhe me shfaqje tjera si ‘Jane Eyre’, ‘Treasure Island’, ‘Twelfth Night’, ‘Frankenstein’, ‘Antony and Cleoparta’, ‘A street car named desire’, ‘Coriolanus’ dhe ‘The madness of King George’.
Të gjitha këto shfaqje me vlera të larta artistike nga një ndër teatrot më të mëdha në botë do të kushtonin qindra funta për t’i shikuar në teatër kurse gjatë karantinës ishin falas në Youtube. Drejtori artistik i këtij teatri, Rufus Norris në një intervistë për mediet britaneze, theksoi në prill të 2020- tës se nëqoftëse kjo gjendje vazhdon deri në shtator, pasojat do të jenë të pariparueshme.
Për fat të mirë Britania e Madhe krijoi një fond për Artistët e Teatrit (The Theatre Artists Fund ) dhe ky teatër e shumë teatro tjera në Londër morrën një copë ndihmese. Nga 27 janari 2021 vendi është në karantinë përsëri deri më 7 mars por teatrot janë të mbyllur që nga 16 dhjetori 2020 edhe pse filluan punën në fund të shtatorit 2020.
Ndërkohë në New York, ‘Broadway’ mbylli teatrot deri në zbulimin e vaksinës, me shpresën se ajo do të vie në fund të vitit 2020. Kjo nuk ndodhi dhe optimistët presin që më së largu në verë të 2021-tës të hapen teatrot e ‘Broadway’ me kapacitetet e plota kurse plani sipas gjendjes aktuale pandemike në New York nuk sygjeron hapjen deri në fillim të 2022-tës. Kjo po quhet edhe “Epoka e Errët e Broadway” industri kjo që vlen miliarda dhe rigjeneron miliona nga produksionet e mëdha.
Por edhe një fakt shqetësues është që 63% e audiencës së ‘Broadway-t’ janë turistë nga vendet e tjera dhe me masat kundër Covid-19 që hipotetikisht nëse nuk je i vaksinuar nuk mund të udhëtosh jashtë vendit atëherë Broadway do ketë goditje edhe pas hapjes.
Fatmirësisht, egziston platforma ‘BroadwayHD’ ku përmes një pagese krejtsisht modeste mund të shikohen hitet e Broadway. Një risi kjo të cilën e mundëson edhe platforma ‘Disney+’ ku mund të shikohet mega-hiti i ‘Broadway’, ‘Hamilton’.
Broadway mbetet ende i mbyllur deri në vaksinimin e plotë të banorëve të New York-ut e që pritet të ndodhë ndoshta kah fundi i gjashtë mujorit të parë të këtij viti.
Covid-19 goditi edhe teatrot në Kosovë, e një impakt të madh kishte në teatrot private. Në mugesë të audiencës e cila solli edhe problemeve tjera financiare, u mbyll ‘Qendra Multimedia’ e cila mbi të gjitha ishte një adresë e sigurtë për shfaqjen e mendimeve ndryshe dhe të guximshme.
Një nismë e duhur ishte ‘Live-Stream’ i shfaqjeve të punuara dhe repertoari online. Kjo nismë dha një qasje më digjitale ndaj teatrit dhe krijoi një mendim ndryshe për teatrin në Kosovë, ndoshta më modern.
Pas hapjeve të Teatrove në fund të shtatorit 2020 por me kufizimet e reja, shfaqjet ishin të detyruara t’i përmbahen masave si distanca sociale dhe orarit të pazakontë shkaku i Orës Policore.
Tani në shkurt të 2021-tës, teatrot në Kosovë vazhdojnë të punojnë me kapacitete të përgjysmuara. Me një trend të tillë dhe me rrezikun e shpërndarjes së variantit të ri të Covid-19, humbjet do të jenë tejet të mëdha. Nga fillimi i pandemisë e deri tani, pothuajse një vit, në vendet si SHBA, Britani e Madhe, Francë, Australi etj, janë krijuar fonde që kanë qenë ndihmë e madhe për artistët e goditur nga pandemia.
Në Kosovë, fondi emergjent për artistët duke e barazuar kundrejt humbjeve financiare të krijuara është aq i vogël saqë tingllon edhe qesharak.
Teatri është një ndër institucionet, industritë e artet më të goditura nga pandemia e cila po kalon në një nga kohët më të errëta ndonjëherë duke zbehur historinë e tij mijëra vite të vjetër. Shpresa për rikthimin në gjendjen e mëparshme me një repertoar funksional e shikues të shumtë është tek vaksina kundër Covid-19. Përderisa në shumë vende ka filluar vaksinimi, në Kosovë gjithçka është e paqartë. Derisa artistët vazhdojnë të mirren me politikë e jo të lobojnë për vaksinim të menjëhershëm, teatri nuk do të mbijetoj. / KultPlus.com
Shkolla Ndëkombëtare Franceze sonte ishte mbushur me përplot njerëz, krahas përurimit të ambientve të reja, aty u shënua dorëzimi i titullit ‘Kalorëse e Urdhërit të Palmës Akademike’, Fitore Sadikut, vajzës që lidhja me Francën i daton qysh prej kohës kur kishte shkuar si refugjate, shkruan KultPlus.
Pjesmarrëse në këtë përurim dhe dorëzim të këtij titulli ishte Ambasadorja e Francës në Kosovë Marie-Christine Butel, e cila përpos prerjes së shirit të përurimit, i dorëzoi edhe titullin Fitore Sadikut.
Në fjalën e saj hyrëse ambasadorja franceze, Marie-Christine Butel tha se titulli ‘Kalorëse e Urdhërit të Palmës Akademike’, po i dorëzohet një zonje që ka punuar shumë për shkollën, por njëkohësisht edhe për gjuhën frënge, por edhe si një shtytje për të vazhduar më tutje angazhimin e saj në të mirën e përbashkët.
“Është shumë kënaqësi e madhe për një ambasadore që të dekoroj një personalitet i cili është përkushtuar në shërbim të vendit të saj, por edhe Francës. Nëse secili nga ne kemi punuar që aspiratat të cilat i kemi pasur t’i arrijmë, dikush nga ne ka punuar edhe më shumë. Kjo ka të bëjë me një zonjë, me një grua e cila është shumë e fortë, kokëfortë po ashtu në lidhje me punën që ka pasur të bëjë rreth projektit për të cilin jemi mbledhur. Sot, ajo që është shkolla Franceze Ndërkombëtare e Prishtinës dhe shpresojmë që do të jetë e tillë apo më mirë në të ardhmen, ja kemi borxh një zonje. Përtej kësaj ajo ka punuar edhe në të mirë të gjuhës frenge. Dhe zonja që sot do dekorojmë me titullin ‘Kalorëse e Urdhërit të Palmës Akademike, është Fitore Sadiku”, theksoi kështu ambasadorja franceze kur e përuroi Sadikun.
Fitorja e cila sonte nuk erdhi e vetme, por nën shoqërimin e prindërve dhe të kolegeve, ishte shumë e emocionuar. Lotët e gëzimit ishin ata që e shoqëruan këtë dekorim, jo vetëm Fitoren por dhe prindërit e saj, që lufta e fundit në Kosovë i kishte detyruar të migrojnë në Francë.
“Kontakti im i parë me francez ka qenë kur babin tim, nga ajo që mbaj në mend në ’97-ën e kanë arrestuar si gazetar. Aty babai ka pësuar arrest kardiak ku dhe pikërisht për këtë edhe e kanë ndihmuar. Mandej gjatë luftës kemi shku në Francë, dhe aty kam mësuar gjuhën frënge ku dhe kam të gjithë shoqërinë. Pas përfundimit të studimeve kam punuar në Ferizaj dhe në ‘Aleancën Franceze’ dhe ka katër vite që jam këtu”, rrëfen kështu Fitorja për KultPlus.
Sadiku tash e katër vite mbanë postin e drejtoreshës administrative dhe financiare në këtë shkollë tha se marrja e kësaj dekorate është ndër nderet më të mëdha të jetës.
Emocionet nuk arritën ti fshihnin as prindërit e saj Rrahim dhe Fefzije Sadiku të cilët krahas duartrokitjeve të shumta që i dhanë vajzës së tyre, nuk përmbanë lotët e as përqafimet e ngrohta.
Për babain e Ftores, Rrahimin që kohë më parë kishte punuar si gazetar, arritja e së bijës për të ishte një emocion i papërshkrueshëm.
“Një emocion i papërshkrueshëm, tu e pa punën e vajzës. Është një kënaqësi për familjen, por edhe për Kosovën sepse njohjet dhe dekoratat e tilla tregojnë që punën dhe mundin tonë e njeh edhe bota”, theksoi ai për KultPlus.
Edhe për Fefzijen dekorimi i bijës së saj ishte një emocion tejet i madh. Ajo teksa fliste me sytë e mbushur me lot, tregoi se jeta e bijës së saj ka qenë përplot sfida deri sa ka mbërritur në pikën ku është sot.
“Kur fëmijet kanë një rrugë të mbarë dhe arrijnë suksese nuk ka ndjenjë më të mirë për prindërit, e sidmos për nënat. Krenarinë që e ndjej tani nuk kam si ta përshkruaj, vetëm di të ju tregoj që gjatë tërë kësaj kohe më është kujtuar jeta e Fitores, mënyra si është rritur, sfidat dhe çka ka arritur deri më sot”, tha nëna e Fitores për KultPlus.
Fitore Sadiku e cila në vitin 1999 ka shkuar si refugjate në Francë, ka ruajtur dhe përforcuar deri më sot lidhjet e saj me Francën, gjuhën dhe kulturën frenge çka edhe e ka shtyer që edhe më tej të vazhdoj me studime në Letërsinë Frenge në Universitetin e Prishtinës. Sadiku ka punuar në ‘Aleancën Franceze’ të Prishtinës qysh në fillet e saja profesionale. Por, kontributi i saj për gjuhën frënge nuk ndalet këtu, sepse ajo në të mirën e gjuhës frënge ka punuar pranë shoqatës së Profesorëve të frengjishtës të Kosovës./ KultPlus.com
Më 9 shkurt të vitit 1881 vdiq Fjodor Dostojevski, njëri ndër shkrimtarët më me ndikim në letërsinë ruse e atë botërore.
Sot, në përkujtim të tij, KultPlus ju sjell një letër që Dostojevski i shkroi të dashurës së tij Marias, para se të vdiste.
“Në rrugën ku jeton ti, jetojnë nëntë gra më të bukura se ti, shtatë të tjera më të gjata se ti dhe nëntë me të shkurtra se ti. Është edhe një tjetër që më dashuron më shumë sesa ti.
Në punë është një grua që më buzëqesh gjithmonë, një tjetër më nxit të bisedoj me të, ndërkohë që kamarierja ma ëmbëlson çajin me mjaltë në vend të sheqerit. E megjithatë, unë të dua vetëm ty.”
Pasi u martuan, Maria manifestoi një përkushtim të rrallë ndaj të shoqit, duke duruar sëmundjen e tij, varfërinë, udhëtimet dhe mungesat.
Teksa dergjej në shtrat, Dostojevski i pëshpëriti në vesh: Nuk të kam tradhtuar as edhe me mendime. / KultPlus.com
Fillimi i vitit 2020 mori me vete ikonën e muzikës shqiptare, Nexhmije Pagarushën, mirëpo këngët e saj vazhdojnë të dëgjohen e këndohen, pasiqë Pagarusha pas vetes la kryevepra artistike që nuk do të zhduken asnjëherë, shkruan KultPlus.
Kur flitet për Nexhmije Pagarushën, përdoren në një frymë shumë epitete si, Bilbili i Kosovës, Mbretëresha e Këngës Shqipe, Primadona e Melosit Popullor, e shumë epitete të tjera.
Repertori i saj interpretues është tejet i gjerë dhe i larmishëm. Veçohen këngët “Ani mori nuse”, “Kur më del në derë”, “Metelikun ta kam fal”, “Po të pres te dega e fikut”, “Mora testin”, “Kënga e Rexhës” etj.
Mirëpo, sonte KultPlus ju sjell një këngë të Nexhmije Pagarushës, që edhe pse nuk është ndër të njohurat e saj, është një këngë e fuqishme që i flet me një dashuri të madhe qytetit të Prishtinës.
Bashkangjitur gjeni videon dhe tekstin e këngës.
Tash kur natyra ka lulëzu Qyteti im asht zbukuru Jeta e amël me plot dëfrim Te ti po ngjallet Prishtinë.
Të du të du qyteti im Të du unë si nana fmin’ Të du të du qyteti im Të adhuroj o Prishtinë.
Qyteti im je plot gjallni Me vasha t’bukra djem te ri Gjithçka te ti është plot hijeshi Se ti po rrit nji brez t’ri. / KultPlus.com
Facebook po ndryshon përsëri politikat e saj dhe kompania ka njoftuar disa masa për të luftuar dezinformimin në lidhje me vaksinat, përfshirë vështirësimin e gjetjes së llogarive që dekurajojnë njerëzit të vaksinohen përmes kërkimeve në Instagram, e cila është në pronësi të Facebook.
Siç raporton CNN, Facebook njoftoi të hënën se po zgjeron përpjekjet e saj për të hequr pretendimet e rreme në platformën e saj dhe Instagram në lidhje me coronavirus, vaksinat kundër COVID-19 dhe përgjithësisht rreth vaksinave gjatë një pandemie, transmeton KultPlus.
Kompania njoftoi gjithashtu se do të fillojë të postojë lajme për pandeminë në një sektor të veçantë për shëndetësi, për të ndihmuar përdoruesit të përcaktojnë nëse kualifikohen për vaksinën dhe si mund ta marrin atë.
Njoftimi i Facebook vjen një ditë pasi “CNN Business” raportoi se Instagram vazhdoi të shfaqte në mënyrë të dukshme llogaritë “anti-vaaksina” në rezultatet e tij të kërkimit, ndërsa grupet e Facebook që janë kundër vaksinave janë ende të lehta për t’u gjetur.
Gjetjet kanë shkaktuar shqetësim në mesin e ekspertëve të shëndetit publik amerikan, duke pasur parasysh se Shtetet e Bashkuara janë në mesin e zbatimit më të madh të imunizimit si pjesë e masave për të luftuar pandeminë e coronavirusit, raporton rrjeti televiziv amerikan. / KultPlus.com
Ky imazh është një nga përfaqësimet e para të Rilindjes së Artit të epidemisë së “Vdekjes së Zezë”, e cila vrau rreth 25 milion njerëz në Evropë, gjatë viteve të saj më shkatërruese. Në këtë dorëshkrim të ilustruar të pikturuar në Toskanë, në fund të Shekullit të 14-të, djajtë gjuajnë shigjeta për të shkaktuar tmerr mbi një grumbull njerëzish. Vrasja përshkruhet në kohë reale, me një shigjetë, që do të godasë kokën e njëres prej viktimave. Simboli i shigjetave, si bartës të sëmundjeve, fatkeqësive dhe vdekjeve tërheq një metaforë të pasur shigjete, në Dhiatën e Vjetër dhe mitologjinë Greke.
Narrativa e ndëshkimit të murtajës, gjithashtu bën pjesë në historinë e çlirimit të popullit hebre nga Egjipti, ritreguar nga komunitetet hebreje çdo vit në festën e Pashkëve. Ky imazh i njërës prej 10 plagëve të sjella mbi egjiptianët fajtorë vjen nga një Haggadah i ndriçuar i Shekullit 14. Dorëshkrimi u porosit nga hebrenjtë në Katalonjë, për ta përdorur në vaktin e tyre vjetor të Pashkës. Këtu, Faraoni dhe një prej oborrtarëve të tij goditen nga çibanë për mëkatet e tyre, që ishte keqtrajtimi i skllevërve izraelitë, për të cilët, Egjiptianët pretenduan se po shtoheshin si insekte. Profesori i fesë dhe kulturës vizuale, Dr. Marc Michael Epstein, tregon “ndëshkimin ekstrem të zbuluar në detaje të këtij imazhi, tre qentë që lëpijnë plagët e furishme të pronarëve të tyre mëkatarë egjiptianë”.
Sipas historianit amerikan të artit të murtajës, Dr. Sheila Barker, “ajo që është domethënëse për këtë imazh të vogël është përqendrimi i tij tek disa individë, të dalluar nga mosha dhe gjinia e tyre”. Këta personazhe janë humanizuar, duke na detyruar të ndiejmë dhembshuri për vuajtjet e tyre. Ne i shohim të sëmurëve duke u dhënë një kujdes kaq të butë, saqë mendojmë se edhe ne duhet të veprojmë për të lehtësuar dhimbjen e tyre. Këtu, një vepër arti ka potencialin të na bindë të bëjmë diçka që mund të kemi frikë ta bëjmë – duke u kujdesur për shpirtrat e atyre që lëngojnë nga sëmundje ngjitëse.
Kjo temë e ndjeshmërisë u zhvillua më tej në Shekujt 17 dhe 18, me përafrimin më të afërt të Kishës Katolike me një agjendë të shëndetit publik. Arti i murtajës filloi të shfaqej brenda kishave dhe manastireve. Vuajtësit e murtajës tani shoqëroheshin me vetë Krishtin. Dr Barker argumenton, se qëllimi pas këtij identifikimi ishte “për të bindur fretërit të kapërcenin frikën e tyre nga aroma e kalbur e trupit që po vdiste dhe pafundësia e vdekjes, duke mësuar të duan viktimat ngjitëse të murtajës”. Ata që u kujdesën për të sëmurët potencialisht sakrifikuan veten e tyre dhe për këtë arsye u lartësuan, duke u portretizuar si të shenjtë.
Murtaja e lisë e shkatërroi Japoninë gjatë shumë shekujve. Një vepër arti e krijuar në vitin 1892 përshkruan luftëtarin mitik samuraj, Minamoto no Tametomo, që i reziston dy perëndive të lisë, variola madhore dhe variola minore. Luftëtari, i njohur për qëndresën dhe guximin e tij, portretizohet si i fortë dhe i sigurt, i veshur me rroba zbukurimi të kuqe të thellë dhe i armatosur me shpata dhe një mbajtës plot shigjeta. Në të kundërt, perënditë e lisë së ikur, të frikësuar dhe pa ngjyrë, janë shteruara pa ndihmë në cep të figurës.
Kur “Gripi Spanjoll” goditi Evropën menjëherë pas Luftës së Parë Botërore, artisti norvegjez, Edvard Munch u bë një nga viktimat e tij. Ndërsa trupi i tij ishte ende duke u ndeshur me gripin, ai pikturoi traumën e tij – të zbehtë, të rraskapitur dhe të vetmuar, me një gojë të hapur. Goja e zbrazët i bën jehonë veprës së tij më të famshme, The Scream, dhe mbase përshkruan vështirësinë e frymëmarrjes së Munch në atë kohë. Ekziston një ndjenjë e fortë e çorientimit dhe shpërbërjes, me figurën dhe peizazhin që përzihen së bashku në një delir të perceptimit. Fytyra e artistit duket si një kufomë ose një gjumë i përshtatshëm, që largohet dhe kthehet natën. Ndryshe nga disa përshkrimet e mëparshme të Munch për sëmundjen, në të cilat ai portretizon të dashurit e personit të sëmurë, duke pritur me ankth dhe frikë, artisti këtu e portretizon veten si viktimë, i cili duhet ta durojë këtë murtajë i izoluar dhe i vetëm.
Në vitin 1918, artisti austriak, Egon Schiele ishte duke punuar në një pikturë të familjes së tij, me gruan e tij shtatzënë. Fëmija i vogël i paraqitur në pikturë përfaqëson fëmijën e palindur të çiftit. Atë vjeshtë, të dy Edith dhe Egon vdiqën nga “Gripi Spanjoll”. Fëmija i tyre nuk lindi kurrë. Schiele u kushtonte shumë rëndësi autoportreteve, duke shprehur ankthin e tij të brendshëm përmes pozicioneve të çuditshme të trupit. Cilësia e tejdukshme e lëkurës është e papërpunuar, sikur të na jepet një vështrim të brendshëm të torturës së tyre, dhe shprehjet e fytyrës janë të prekshme, ndërsa japin dorëheqjen njëkohësisht.
