Agim Gjakova është shpallur fitues i katërmbëdhjetë i çmimit letrar “Beqir Musliu”, shkruan KultPlus
Ky çmim jepet për nder të jetës dhe veprës së shkrimtarit nga Gjilani, Beqir Musliut.
“Deri më tash, me këtë Çmim letrar janë nderuar: Ali Podrimja, Sabri Hamiti, Musa Ramadani, Visar Zhiti, Ibrahim Kadriu, Rexhep Qosja, Ramadan Mehmeti, Nehas Sopaj, Anton Nikë Berisha, Ramadan Musliu, Shaip Beqiri, Ramadan Rexhepi e Edi Shukriu”, thuhet në njoftim.
Këtu keni njoftimin e plotë:
“AGIM GJAKOVA FITUES I KATËRMBËDHJETË I ÇMIMIT LETRAR “BEQIR MUSLIU”
Gjilan, 11 qershor 2020
Shkrimtari Agim Gjakova është shpallur sot fitues i Çmimit letrar “Beqir Musliu”, të cilin e jep Komuna e Gjilanit, përmes Zyrës së Kryetarit të Komunës, në bashkëpunim me asociacionin alterantiv të shkrimtarëve të Kosovës, Ars Clubin “Beqir Musliu”, për përmbushjen e një kariere të begatshme letrare dhe prurje të reja në letërsi. Fituesi është përzgjedhur nga një juria profesionale letrare, e emëruar nga kryatri i komunës së Gjilanit, z. Lutfi Haziri, në përbërje: Sabit Rrustemi, Albina Idrizi dhe Nexhat Rexha.
Në një konferencë me gazetarë , fill pas komunikimit të Vendimit të Jurisë, në Zyrën e kryetarit, nënkryetari Arbër Ismajli dke falënderuar Jurinë letrare, Familjen e shkrimtarit gjilanas Beqir Musliut si dhe Drejtorinë për Kulturë, Rini e Sport si dhe Ars Clubin “Beqir Musliu, që ndikuan në ruajtjen e kësaj vazhdimësie letrare edhe enë këto rrethana pandemike, përgëzoi fituesin e ri, Agim Gjakovën si dhe lartësoi figurën e shkrimtarit të shquar gjilanas, përmes emrit të të cilit që nga viti 2004 e këndej po nderohen pena të shquara të letërsisë shqipe nga mbarë hapësira shqiptare dhe krijuesit tanë nëpër botë.
Gjithashtu, edhe drejtuesi i Ars Clubit “Beqir Musliu”, njëherësh dhe kryetar i Jurisë, z. Sabit Rrustemi, e ka vlerësuar lartë veprën e shkrimtarit Agim Gjakova, duke thënë se ky çmim që po i komunikohet sot , pikërisht në datëlindjen e shtatëdheetepesë të Beqir Musliut, është mëse i merituar. dhe, me këtë përzgjedhje nderohet jo vetëm ky fitues i radhës, po edhe vepra e emri i vetë Beqës dhe njëkohësisht, nderohet dhe vendlindja e tij, Gjilani po, natyrshëm dhe letërsia jonë.
“Agim Gjakova është një prej krijuesve tanë më prodhimtar, është autori i 10 -të vëllimeve me poezi, i 8-romaneve për të rritur, disa vëllimeve me tregime për fëmijë e të rritur dhe i disa skenarëve të filmave të realizuar”,po dhe i disa veprave publicistike, të cilat për gati mbi 6 dekada, janë shkruar në tri shtete ballkanike, Kosovë, Serbi e Shqipëri, ku, në secilën veç e veç, Kosova mbetet lajtmotivi i pashmangshëm i tij dhe intenca për një art të mirëfilltë dhe gjurmimi i temave të paprekshme dhe në interes të lexuesit, tha mes tjerash shkrimtari Rrustemi.
Në këtë ngjarje ka folur edhe djali i shkrimtarit Beqir Musliu, Iliriku, i cili ka falënderuar Komunën e Gjilanit dhe Ars Cubin “Beqir Musliu” për punën dhe për nderin që ia kanë bërë babait të tij po edhe këtij qytetit të cilin më i dashuri ynë e deshi aq shumë.
Deri më tash, me këtë Çmim letrar janë nderuar: Ali Podrimja, Sabri Hamiti, Musa Ramadani, Visar Zhiti, Ibrahim Kadriu, Rexhep Qosja, Ramadan Mehmeti, Nehas Sopaj, Anton Nikë Berisha, Ramadan Musliu, Shaip Beqiri, Ramadan Rexhepi e Edi Shukriu”.
“Filozofia është një aktivitet i domosdoshëm sepse ne, të gjithë, shumë gjëra i marrim si të sigurta dhe shumë nga këto supozime janë të karakterit filozofik; ne veprojmë sipas tyre në jetën private, në politik, në punën tonë dhe çdo sferë tjetër të jetës – por përderisa disa nga këto pohime janë të vërteta të pa dyshuara, është e mundshme, që shumë prej tyre janë të gabuara, e disa madje edhe të dëmshme.
Prandaj, ekzaminimi vendimtar i kërtyre presupozimeve – që është filozofia – është moralisht dhe intelektualisht i rëndësishëm.”
– Seneca
“Do të vijë koha kur studimi i zellshëm për kohë të gjatë do të sjellë në dritë gjërat të cilat tani janë të fshehura. Një jetë e tërë, madje e përkushtuar e tëra ndaj qiellit, nuk do të mjaftonte për studimin e një subjekti të madh… njohja do të shpaloset vetëm përmes epokave të gjata dhe të suksesshme.
Do të vijë një kohë kur pasardhësit tonë do të habiten se si ne nuk i kemi ditur disa gjëra që për ta do të jenë shumë të thjeshta… shumë zbulime janë të rezervuara për gjeneratat që do të vijnë, atëherë kur kujtimi për ne do të zhduket.”
– Sigmund Freud
“Religjioni është tentimi për ta marrë nën kontroll botën shqisore, në të cilën ne jemi të vendosur, nëpërmjet mendimit për botën e dëshiruar, të cilin e kemi zhvilluar brenda nesh si rezultat i nevojave tona biologjike dhe psiqike. Por religjioni nuk mund të arrijë në fund të këtij synimi. Doktrinat e tij mbajnë brenda vetes vulën e kohës në të cilën u krijuan, ditët naive të fëmijërisë njerëzore. Ngushëllimet e tij nuk meritojnë besim.
Eksperienca na mëson se bota nuk është një qerdhe fëmijësh. Komandat etike, tek të cilat religjioni kërkon ta ngarkojë peshën e tij, kërkojnë edhe disa bazamente të tjera, për shkak se shoqëria njerëzore nuk mund të bëjë po ato, por është e rrezikshme shkrirja e bindjeve tek ato, pa besimin religjioz.
Nëse dikush tenton ta përcaktoj vendin e religjionit në evoluimin e njeriut, nuk duket më shumë përvetësim afatgjatë, se sa një paralele për tek neuroza, përmes së cilës individët e civilizuar duhet të kalojnë, gjatë rrugës së tyre nga fëmijëria tek pjekuria.”
I kishte vetëm gjashtë vjet dhe në palcën e tij e kishte përjetuar luftën e Kosovës, pikërisht në fshatin e lindjes në Llashticë të Gjilanit.
Ai kujton tmerret e asaj kohe që pak shpresë kishte atëherë se do të mbijetonte. Ilir Ramushi tashmë 27 vjec kujton për KultPlus edhe braktisjen e fshatit bashkë me 1500 fshatarë, pas masakrave të shumta, djegies së fshatit dhe vrasjes së mbi 25 personave.
“Kur kanë hyrë serbët në fshatin tonë kanë vrarë edhe gjyshen time, gjyshja ime ishte vajza e heroit të madh Idriz Seferit”, ka thënë Ramushi.
Dhe nuk e kishte menduar se nga ajo vuajtje e madhe, ai një ditë do të takonte presidentin më të dashur amerikan për shqiptarët, Bill Clinton.
Ai bashkë me fshatarët e tij kishte shkuar në kampin e Stankovecit, dhe atë kamp e kishte vizituar presidenti i SHBA-ve, dhe pikërisht Iliri i vogël kishte fatin të kapte dhe të shtrëngonte për dore Bill Clinton.
“Është një ndjenjë e papërshkrueshme, një emocion që ndodhë vetëm një herë në jetë”, ka thënë Ilir Ramushi për KultPlus, i cili dha këto detaje për gazetën tonë para disa ditëve.
Tash si një ekonomist i diplomuar, ai shpreson që edhe të mërkurën ta takojë nga afër Bill Clinton, një njeri që shpëtoi popullin e tij, edhe pse, sipas tij, ai ka shpresuar që për këto 21 vite do të ndryshonte Kosova me një hap më të madh.
Ilir Ramushi në fotografinë me Bill Clinton është bashkë me motrat e tij, sikurse edhe me fëmijët e tjerë që i ka familjarë të afërm. /KultPlus.com
Joana Shopenhauer (Johanna Schopenhauer) vendos të çlirojë të birin nga detyrimi atëror për të vazhduar profesionin familjar prej tregtari. Mjeti ishte një letër profetike, të cilën ajo ia drejtoi Artura Shopenhauerit (Arthur Schopenhauer), më 28 mars të vitit 1807, dy vjet pas vdekjes së babait të tij. Filozofi gjerman Shopenhauer, në moshë të thyer do të shkruante se pasi përfundoi së lexuari këtë letrër, derdhi lot.
“I dashur Artur,
Toni serioz dhe i qetë i letrës tënde, më datë 28 mars, që shkoi nga mendja jote tek e imja, më zgjoi dhe zbuloi se mund të jesh duke marrë një rrugë në drejtim të kundërt me prirjen tënde!
Prandaj, unë nuk duhet të lë gurë pa lëvizur që të të shpëtoj, sado e mundur që të jetë kjo; unë e di çfarë do të thotë të jetosh një jetë të pështirë për shpirtin dhe, nëse është e mundur, dua të ta kursej, bir i dashur, këtë fatkeqësi.
Oh i dashur, i dashur Artur, përse zëri im pati kaq pak peshë, ajo që ti dëshiron tani ishte, në fakt, dëshira ime më e flaktë, se shumë u përpoqa që ta bëja realitet, pavarësisht të gjitha atyre që u thanë kundër meje… nëse ti nuk dëshiron të ndjekësh rregullin e nderuar filistin, unë, Arturi im i dashur, vërtet që nuk dua të vendos ndonjë pengesë në rrugën tënde; vetëm ty të takon që të kërkosh rrugën tënde dhe ta zgjedhësh atë.
Më pas, unë do të të këshilloj dhe të ndihmoj aty ku është e mundur dhe si të mundem. Në fillim, përpiqu që të bësh paqe me veten… mbaj mend, duhet të zgjedhësh studime që të premtojnë një rrogë të mirë, jo vetëm sepse është e vetmja mënyrë me të cilën ti mund të jetosh, pasi ti nuk do jesh ndonjëherë aq i pasur, saqë të mund të jetosh vetëm në saje të trashëgimisë.
Nëse e kë bërë zgjedhjen tënde, më trego cila është, por ti duhet që ta marrësh këtë vendim vetë… nëse ndjen se ke fuqinë dhe zemrën për ta bërë këtë, unë me dëshirë do të të jap një dorë. Por, mos imagjino që jeta e një njeriu tepër të mësuar është shumë e këndshme. Unë e shoh tani përreth meje Artur. Është një jetë e lodhshme, me probleme, një jetë plot punë; bukuria qëndron vetëm në kënaqësinë që ajo sjell si punë; njeri nuk pasurohet me të; si shkrimtar, njeriu merr me vështirësi atë që nevojitet për mbijetesë… që të jesh në gjendje të nxjerrësh jetesën duke qenë shkrimtar, duhet që të jesh në gjendje që të nxjerrësh diçka të shkëlqyer.. tani më tepër se kurrë ka nevojë për mendje të shkëlqyera.
Artur, mendo për këtë gjë me kujdes dhe zgjidh, por më pas qëndro i vendosur; lër që këmbëngulja jote të mos tepet asnjëherë dhe ti me siguri që do ta arrish qëllimin tënd. Zgjidh atë që dëshiron.. por me lot në sy të përgjërohem, që mos ta gënjesh veten. Trajtoje veten me seriozitet dhe ndershmëri. Mbarëvajtja e jetës tënde është në rrezik, sikurse dhe lumturia e ditëve të mia të fundit, sepse kam shpresë, që vetëm ti dhe Adela mund të zëvëndësoni rininë time të humbur. Nuk mund të duroj që ti të mos jesh i lumtur, veçanërisht nëse duhet të fajësoj veten që e lashë këtë fatkeqësi të ndodhte, për shkak të përultësisë time.
Më kupton, Artur i dashur, që ti je i shtrenjtë për mua dhe unë dua të të ndihmoj me çdo gjë. Më shpërble me vetëbesimin tënd dhe që pasi të kesh ndarë mendjen të ndjekësh këshillën time në përmbushjen e zgjedhjes tënde. Dhe mos më lëndo duke u treguar rebel. Ti e di që unë nuk jam kokëfortë. Unë i kuptoj argumentet dhe nuk do të kërkojë ndonjë gjë nga ty, që nuk do jem në gjendje ta mbështes me argumente…
Adieu, i dashur Artur, posta është urgjente dhe gishtat po më dhëmbin. Mendohu për të gjitha gjërat që të dërgoj dhe të shkruaj dhe m’u përgjigj shpejt.
Pandemia globale ka bllokuar shumë përvoja udhëtimi, përfshirë këtu dhe mundësinë për “të rrëmbyer” shtëpitë italiane me çmime të volitshme, por tani që disa vende po dalin nga karantina, trendi i shitjes së banesave për 1 dollar në këtë vend duket se do të kthehet përsëri. Dhe ujditë janë më të mira se kurrë.
Cinquefrondi, një komunitet në rajonin jugor të Kalabrisë, e quan veten një “fshat pa Covid” pasi i ka shpëtuar furisë virusit. Ai, siç transmeton Shqip, shpreson që ky status do të ndihmojë në joshjen e blerësve të shtëpive, që ata po i hedhin në treg për 1 euro.
Qëllimi, ashtu si destinacionet e tjera që bëjnë oferta të ngjashme, është të zmbrapsë tendencën e shpopullimit të zonës, pasojë kjo e largimit të të rinjve në kërkim të vendeve më të mirë të punës.
Kryetari i bashkisë, Michele Conia e konsideron kaq serioze këtë detyrë sa I vënë dhe emrin e koduar: “Operacioni Bukuria”. “Gjetja e pronarëve të rinj për shumë shtëpi të braktisura që kemi është një pjesë kryesore e këtij operacioni që unë kam nisur për të rikuperuar pjesë të degraduara e të humbura të qytezës sonë”, tha ai për CNN.
“Nuk është se unë nuk bëhem nervoz. Unë vetëm nuk i lë shteg zemërimit tim. Unë e kultivoj cilësinë e durimit dhe nëse flasim në përgjithësi, i’a dal me sukses. Por unë e kontrolloj zemërimin tim vetëm atëherë kur ai vjen. Se si i’a dal ta bëjë këtë do të ishte një pyetje e padobishme, sepse kjo është një shprehi që gjithsecili do të duhej ta kultivonte dhe duhet të ketë sukses në formimin e saj përmes praktikimit të vazhdueshëm.”
“Kampionët janë bërë nga diçka që e kanë thellë brenda vetes – një dëshirë, një ëndërr, një vision.”
“Shumë njerëz, në veçanti njerëzit injorant, duan të ju ndëshkojnë që e flisni të vërtetën, që jeni korrekt, që jeni vetvetja. Kurrë mos kërko falje që ke qenë vetvetja, që kë qenë shumë më i pjekur se sa që e ke moshën. Fliteni atë që e mendoni. Madje edhe nëse jeni i ri, e vërteta prap është e vërtetë.”
Kompania ajrore britanike British Airways do të shesë së paku dhjetë vepra arti me vlerë nga koleksioni që ka, për të mbledhur miliona funte për tejkalimin e vështirësisë financiare të krijuar nga pandemia e koronavirusit, kanë njoftuar burime për agjencinë Reuters.
Kompania ajrore është kritikuar nga politikanët britanikë për planet që të shkurtojë 12 mijë vende pune. Por, pas bllokimit të udhëtimit ajror dhe mungesës së të hyrave, ka thënë se shkurtimi i punëve është i nevojshëm për të evituar kolapsin.
Në koleksionin e veprave të artit të British Airways janë veprat e Damien Hirst, Peter Doig dhe Bridget Riley, dhe shitja e disa prej tyre, që zakonisht gjenden në lozhat e ekzekutivëve në aeroport, ka qenë ide e njërit prej anëtarëve të stafit të kompanisë.
Së paku një nga ato vepra është vlerësuar së fundi më tepër se një milion funte.
Kryetarja e Kuvendit të Kosovës, Vjosa Osmani, duke uruar ditën e çlirimit të Prishtinës tha se 11 qershori shënonin fillimin e lirisë për vendin tonë.
Ajo u shpreh se liria sikurse edhe historia kërkon sakrifica, ndaj në altarin e saj u radhitën shumë dëshmorë që Prishtina dhe Kosova të jetë e lirë.
“Kryeqyteti i Republikës së Kosovës, Prishtina, sot shënon 21 vjetorin e çlirimit. Kjo datë shënon fillimin e lirisë për vendin tonë, kur me mbështetjen e forcave të Aleancës Veri-Atlantike, pas 78 ditë bombardimesh, forcat e ushtrisë jugosllave dhe policisë serbe u detyruan të tërhiqen”.
“Liria sikurse edhe historia kërkon sakrifica. Në altarin e saj u radhitën shumë dëshmorë që Prishtina dhe Kosova të jetë e lirë. Lavdi e përjetshme atyre që e bënë të mundur lirinë!”, shkroi ajo në Facebook, ku postoi edhe fotografinë e asaj dite që pasqyron gëzimin e shqiptarëve të Kosovës me ardhjen e ushtarëve të NATO-s.
Sot janë bërë gjashtë vjet nga vdekja e aktivistit të Lëvizjes Vetëvendosje, Arbënor Dehari.
Në kujtim të tij anëtarë të subjektit të cilin e përfaqësonte, bënë homazhe, e të shoqëruar nga paria e Vetëvendosjes, u panë edhe prindërit e Arbënorit, Avni e Xhemile Dehari.
Veç tyre në mesin e familjarëve, duke dhuruar lule tek varri i axhit të saj, në gjashtëvjetorin e ndarjes nga kjo botë, shihet edhe vajza e të ndjerit Astrit Dehari, Arsa.
Noli është nga ato figura komplekse që rrallë mund t’i kuptosh drejtë, pasi gjithmonë ka diçka të fshehur brenda çdo fjale.
Në gjithë thëniet dhe fjalimet që Noli ka mbajtur, është vlerësuar shumë realiteti që ai shpreh dhe mënyra e mendimit dhe perceptimit të tij.
Si një personalitet me njohuri të gjerë, Noli ka kontribuar gjatë tërë jetës së tij për kombin shqiptar, të cilin donte ta shihte të njëjtë me popujt tjerë.
Ndërkaq, sot KultPlus ju sjell një thënie shumë të njohur të tij. ‘Brenda ditës, si me magji, tradhtari mund të bëhet patriot dhe patrioti tradhtar’ / KultPlus.com
Vendet e QUINT-it, përmes një deklarate të përbashkët u kanë bërë thirrje udhëheqësve politikë në Kosovë të diskutojnë lidhur me sfidat me të cilat po përballet Kosova, por siç tonë ata, pa fyerje e kërcënime.
Deklarata nga ambasadorët e Francës, Gjermanisë, Italisë, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara, thotë se çdo formë e gjuhës nxitëse, e në veçanti sulmet personale që synojnë promovimin e objektivave politike, mund të kontribuojnë në një atmosferë që inkurajon akte dhune.
“U bëjmë thirrje udhëheqësve politikë të Kosovës të diskutojnë lidhur me sfidat dhe mundësitë e shumta me të cilat përballet Kosova pa fyerje dhe kërcënime. E ardhmja demokratike e Kosovës varet nga zgjuarsia e udhëheqësve të saj për të vënë një shembull pozitiv të diskursit shoqërorë dhe respektimin e lirisë së shprehjes. Çdo formë e gjuhës nxitëse, e në veçanti sulmet personale që synojnë promovimin e objektivave politike, mund të kontribuojnë në një atmosferë që inkurajon akte dhune. Qytetarët e Kosovës meritojnë më mirë”, theksohet në reagim.
Ditëve të fundit, debati politik midis politikanëve në Kosovë ka marrë formë të sulmeve personale, kësisoj edhe erdhi ky reagim nga QUINT-i. / KultPlus.com
Çmimi “Prozart”, që festivali internacional i letërsisë “PRO-ZA Ballkan” i akordon autorit të shquar, për kontributin autorial në zhvillimin e letërsisë së Ballkanit, këtë vit i takoi shkrimtarit të madh shqiptar, Ismail Kadare, për opusin e tij impozant shumëvjeçar romancier dhe eseistik, i cili, rregullisht shkakton jehonë të madhe në kritikën evropiane dhe atë botërore.
Për shkak të pamundësisë që festivali të mbahet në terminin e zakonshëm (në fund të majit), laureati e mori çmimin, i cili përbëhet nga statuja dhe pjesa monetare, në shtëpinë e tij në Paris. Organizuesit paralajmërojnë se edicioni i tetë i festivali do të mbahet në vjeshtë.
Në arsyetimin e këshillit për ndarjen e çmimit “Prozart”, të cilin e përbëjnë, Ermis Llafazanovski – kryetar, Aleksandar Prokopiev dhe Dejan Trajkovski – anëtarë, thuhet se në krijimtarinë prozaike të Kadaresë ndërthuren e kaluara dhe bashkohorja, miti dhe ironia, individualja dhe kolektivja, të bartura në idiomë shumë specifike, karakteristike, stilistike dhe gjuhësore, që e veçojnë veprën e tij në grupin e kolosëve bashkohorë botërorë të letërsisë.
“I papërmbajtshëm ndaj ndershmërisë së shkrimtarit, por edhe qëndrimit intelektual me kapacitet imagjinar të pashtershëm, Kadare vazhdimisht gjatë gjysmë shekulli krijimtari i befason njohësit e letërsisë me përpunimin e lartë letrar në tema në të cilat bashkëveprojnë lokalja dhe universalja”, – thuhet në vlerësimin e këtij këshilli.
Nga ana tjetër, Kadare përmes një letre, ka shprehur falënderim për mirënjohjen e njëherësh edhe pikëllim për pamundësinë për ta pranuar çmimin personalisht.
“Kuptohet se më paraqet rëndësi të madhe që çmimi ‘Prozart’ e madhështon letërsinë e Ballkanit dhe jam i nderuar që bëj pjesë në shoqërinë e laureatëve të deritanishëm të kësaj mirënjohjeje. Lexuesit e veprave të mia, ndoshta fillimisht më kanë konsideruar shkrimtar shqiptar dhe kjo është mjaft e arsyeshme. Ata ndoshta më konsiderojnë edhe autor i cili hulumton ngjarje të caktuara të historisë të cilat nuk janë të rëndësishme vetëm për rajonin ballkanik, si Shekspirin, tragjedinë greke, Luftën e Dytë Botërore, aferën Pasternak. Mund të shtoj se letërsia e Ballkanit është letërsi globale sepse aq shumë autorë ballkanikë, duke më përfshirë edhe mua, lexohen me përkthim. Aq më tepër, çështjet tona rajonale janë çështje globale, ku për shembull, përfundon Evropa? Nuk bëhet fjalë për çështje, në të cilën letërsia e Ballkanit apo cila do tjetër, mund të përgjigjet me definicion, por është çështje në të cilën letërsia dhe historia u treguan fascinante. Shpresoj se lexuesit do ta shfrytëzojnë mundësinë të zhyten në letërsi në këto momente të pakëndshme”, ka shkruar mes tjerash, në letrën e tij, Kadare.
Ismail Kadare është autor i shumë librave të njohur ndërkombëtarisht, mes të cilave “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Kështjella”, “Ura me tri harqe”, “Piramida”, “Trashëgimtari”. / Konica.al / KultPlus.com
Sipas Reuters, besohet se qindra fëmijë kanë humbur jetën si pasojë e koronavirusit, pavarësisht se deri tani ekspertët rreth botës kanë thënë se koronavirusi nuk i rrezikon të rinjtë dhe fëmijët.
“Covid-19 na ka dëshmuar që ne duhet ta luftojmë ushqyerjen e keqe, pasiqë shumë fëmijë në Indonezi për shkak të kushteve të këqija dhe kequshqyerjes kanë humbur jetën nga koronavirusi”, tha Achmad Yurianto, ministër i shëndetësisë në Indonezi.
Ai ka thënë se shumica e fëmijëve në Indonezi janë të prekur nga kequshqyerja dhe anemia, gjë e cila e ka rritur ndjeshmërinë e tyre ndaj koronavirusit.
Kujtojmë se Indenezia kishte shënuar rastin e parë me koronavirus në mars të këtij viti, dhe deri tani ka regjistruar përafërsisht 2.000 vdekje. Në bazë të informacioneve, 715 persona nën moshën 18 vjeç ishin infektuar me virus, 28 prej të cilëve kishin ndërruar jetë.
Indonezia ka 270 milion banorë, të cilët vuajnë nga kequshqyerja dhe probleme të tjera, që vijnë si pasojë e zhvillimit të dobët ekonomik.
Sipas ekspertëve, me këtë rast duhet të kuptojmë që mënyra e të ushqyerit ka një ndikim të madh në imunitetin e fëmijëve, prandaj të gjithë duhet ta kenë parasysh këtë dhe t’i kushtojnë më shumë rëndësi këtij aspekti. /Gazeta Express/ KultPlus.com
Më 11 qershor 1988 u nda nga jeta Gegë Marubi, fotograf dhe atdhetar i shquar.
U lind në Shkodër në vitin 1907 në familjen e fotografit të njohur Kel Marubi. Familja Marubi historisë së fotografisë shqiptare i ka dhënë kontributin më të madh të mundshëm.
Ata kanë kaluar nëpër duar mbi 15.000 foto, negativë që shënojnë ngjarjet më të rëndësishme të kohës, personalitetet me rëndësi, pamje nga jeta shqiptare, veshjet, kostumet, dasmat dhe tërë jetën etnografike shqiptare.
Muzeu Kombëtar i Fotografisë ”Marubi” në Shkodër është një thesar që përfshin një arkiv prej mbi 500 000 negativash, që përshkruajnë familjet, qytetarët, ushtarë, politikanë dhe tregtarët lokalë në Shkodër, momentet e përditshmërisë dhe ngjarjet historike nga mesi i shekullit XIX deri në fund të shekullit XX.
Ai ishte fotografi i fundit i familjes dhe vlerësohet si një nga fotografët më të shquar në Ballkanit të brezit të tij. / KultPlus.com
Teatri i famshëm gjerman Volksbühne nga Berlini është duke bashkëpunuar me Qendrën Multimedia dhe Teatrin Kombëtar të Kosovës, për të realizuar shfaqjen “Kthimi i Karl Majit” (Shfaqje argëtuese për popullin gjerman), e cila do të prezantohet si ekstrakt teatror online gjatë festivalit POSTËEST. Festivali do të mbahet nga data 24 – 26 qershor në Berlin, në teatrin Volksbühne.
Ndërkohë, shfaqja e plotë, si realizim skenik do të jepet në shtator, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, pastaj pritet të nisë turneun ndërkombëtar.
Regjinë e shfaqjes “Kthimi i Karl Majit” është duke e bërë Blerta Neziraj, kurse luajnë aktorët: Arta Muçaj, Armend Smajli, Edona Reshitaj, Adrian Morina, Ylber Bardhi dhe Shpetim Selmani. Tekstin e ka shkruar Jeton Neziraj, videon është duke e realizuar Ilir Gjocaj kurse bashkëpunëtor artistik është Alban Beqiraj.
Rreth shfaqjes “Kthimi i Karl Majit”
Kara Ben Nemsi, personazhi i njohur i Karl Majit, arratiset nga Lindja dhe, bashkë me një grup aktorësh nga Kosova, ia mësynë ‘tokave gjermane’. Në këtë udhëtim gati epik, ai takon Slavoj Zhizhekun, Piter Handken, një pjesëtar të Nationalsozialistischer Untergrund e të tjerë. Shfaqja e konfronton publikun me qasjen gati demonizuese të Evropës Perëndimore – superioritetin e supozuar kulturor, politik e intelektual të saj ndaj Lindjes- për të cilën Aleksandar Hemon thotë se i ka rrënjët thellë në kolonializëm dhe racizëm.
Rreth festivalit Postwest
I planifikuar të mbahet në maj të vitit 2020, festivali transkulturor i teatrove POSTWEST synonte të mblidhte artistë nga dhjetë shtete të cilët kishin zhvilluar dymbëdhjetë shfaqje të reja enkas për këtë festival. Me historinë e vet dramatike ndërmjet perëndimit e lindjes, Volksbühne është vendi ideal për këtë mbledhi të profesionistëve teatrorë nga Evropa Lindore. Tani të gjihtë teatrot me të cilët jemi partnerë kanë gjetur veten në një realitet të ri. Për ne, si ekipe artistike, pandemia COVID-19 nuk ka nënkuptuar vetëm anulimin e javës së festivalit në maj, por gjithashtu edhe përfundimin e papritur të fazës përgatitore: provave për produksionet tona të cilat ishin në prag të fillimit, pjesa jonë e skenografisë në Großes Haus ishte krijuar tashmë në punëtoritë e Volksbühne dhe orari për secilën ditë të festivalit tashmë ishte përfunduar.
Pas një viti përgatitjesh, si do të bëhej që ky festival transkulturor teatror, të ndodh pas një paralajmërimi kaq të beftë dhe pa asnjë produksion apo skenë reale të përfunduar? Duke u rikthyer në konceptin bazik të festivalit, atë të shkëmbimit kolektiv artistik. Përgjatë javëve të fundit, kemi shtuar këtë bashkëpunim i cili i ka sjellë teatrot tanë partnere në Berlin për tri punëtori që nga qershori i vitit 2019. Në vend të Volksbühne, po e shfrytëzojmë hapësirën virtuale për të shpërndarë ide tej-përtej kufijve – dhe kështu edhe një hapësirë për edicionin virtual të POSTWEST.
Dymbëdhjetë produksionet e planifikuara tani do të zëvendësohen me kontribute dixhitale që reflektojnë natyrën e rrjetit tonë ndërkombëtar, i cili do të bëhet i qasshëm për një audiencë
globale për herë të parë për tri ditë me rradhë: performanca drejtpërdrejt online, video me pagesë, audio materiale dhe diskutime me profesionistë teatri rreth përvojave të tyre me POSTWEST. Kjo do të plotësohet nga formate shtesë përmes programit tonë mbështetës i cili në nëntor të vitit 2019 ka filluar me një numërim tematik për së prapthi deri në ditët e festivalit. Ky program përfshin ngjarje tematike siç janë seritë Plattform East, takime me artistë dhe sete muzikore (DJ set) – natyrisht, të gjitha në mënyrë dixhitale.
Kështu POSTWEST ka tejkaluar vetveten si ngjarje që ndodh në skenë dhe tash po i përgjigjet realietit të ri. Kriza e Koronavirusit na ka mundësuar të observojmë se si shumë shtete po kthehen tek vetja përsëri dhe informacioni për situatën në shtetet tjera duket thjesht sikur statistikë. Përkundër kësaj prapavije, reflektimi mbi kategoritë historike dhe mundësitë për shpërbërjen e tyre bëhet më i rëndësishëm se kurrë më parë. Lindja apo perëndimi? Post-perëndimi, post-lindja, post-lindje-perëndimi? A çon trashëgimia e përbashkët kulturore drejt një vetëdijeje të ngjashme historike? Me një llojllojshmëri kaq të madhe shtetesh e identitetesh, a është e mundur të mendojmë dhe formësojmë një të ardhme së bashku? Çka nënkuptojnë për neve një shoqëri e fuqishme civile, solidariteti, vlerat relevante për të ardhmen dhe sistemet demokratike? Si mundemi ne, si profesionistë teatri – edhe përgjatë një izolimi botëror dhe pa asnjë mbledhi publike – të vazhdojmë të formësojmë rrjete e nisma afatgjata transkulturore në mënyrë që artistikisht t’iu përgjigjemi këtyre debateve aktuale.
Ndërkohë që edicioni virtual i festivalit adreson këto pyetje, ai gjithashtu formëson bazën e një rrjeti ndërkombëtar. Produksionet e planifikuara do të kenë premierat dhe do të përfshihen në repertoaret e teatrove tanë partnerë sapo atë të rihapen. Në këtë mënyrë, dhe përmes bashkëpunimeve të ardhshme, POSTWEST vazhdon të jetojë si hapësirë ku disciplinat artistike nuk shikohen vetëm nga një perspektivë individuale e kombëtare, por gjithashtu krijojnë një kontekst transkulturor.
Financuar nga: German Federal Cultural Foundation, Ministry of Culture of the Republic of Kosovo, Goethe-Institut, The Olof Palme International Center, Rockefeller Brothers Fund, Swiss Agency for Development and Cooperation, European Union Office in Kosovo. / KultPlus.com
Around the Qyt Mahalla in Prizren, Kosovo, we walk and cherish with Denur.
Denur Paçaku is one of the children of Kujtim Paçaku, one of the most outspoken activists of the Roma community in Kosovo. Kujtim passed away two years ago, but the legacy continues to live, and so does Denur, a 22 year old passionate guy with love for education and activism.
“My dad always used to say – just study, I will even sale my shoes so that you can have a proper education and opportunities in life. This is the argument that has always motivated me, and coming from a father figure it was the main source of inspiration” Denur Paçaku tells us.
“My dad has had an amazing impact on me, especially when it comes to education. He himself was very committed to school and academia. He knew that education bring up a lot of great things in life and altogether with my family he also pushed me to continue my studies” Denur continues.
*
Kujtim Paçaku was born on April 12, 1959 in Prizren. He studied at the Academy of Arts, Department of Music and finished his postdoctoral studies in Music Pedagogy. He also graduated from Sorbonne Paris, in Romani Studies. In addition to his multiple activities in a variety of cultural societies such as Agimi, he was also a teacher in Duhël and Bllaca in 1986. He worked as journalist and correspondent for many European newspapers and other media.
*
Kujtim Paçaku was a proud Roma and spent his whole life in supporting Roma community and the struggle to be accepted and integrated. He never rejected his own identity, and travelled around Europe and the world to have his voice heard.
By starting to work with NGO’s and then being one of the Members of the Parliament of Kosovo, Kujtim throughout the years became the epitomes of the Roma community in Kosovo. He had a broad knowledge of Roma struggle and fought via several platforms to lower down racism, xenophobia and all kinds of discrimination.
*
“To me, it has never been a problem to be part of the Roma community. There are prejudices, of course, in the social and economic and racial aspect. I need to say that being a Roma in Kosovo should be taken with pride and shouldn’t be considered a problem in itself. Neither Roma people should create prejudices towards other ethnicities, nor should the other part project prejudices towards Roma community” says Denur.
We start the interview, with the personal cell phone of Kujtim so nearby. There is no voice to it, but there is a lot of voice and messages coming from Denur and from the rest of the Roma community in Prizren, and all around Kosovo.
“Here in Prizren, Roma community is united. We all fight discrimination, and we try to promote education as a crucial factor in improving the overall state of the community. Quality education has an important role in our lives. It is appreciated the commitment of activists, artists, journalists, NGO’s and volunteers who are constantly working to develop the community and to oppose every discrimination and struggle that Roma face in their daily lives, in this city and elsewhere in Kosovo” says Denur.
Denur is right. We walk across Prizren and you can dive into a lot of languages being spoken in this cultural city. Roma language and culture is one of them, and purely amazing.
“Every citizen of Kosovo should perceive the Roma community as an integral part of our country” Denur adds. Denur was born in 1998, a year of very turbulent developments in Kosovo.
*
Denur is a continuation of a healthy family. Denur, the son of Kujtim. Kujtim, the son of Durmish and Saime. All educated. Kujtim, around the 90’s, married Shpresa from Skënderaj.
We meet Shpresa, an amazing woman who always emphasizes how proud she is of having had a husband like Kujtim. Life has been a bit difficult lately, ever since Kujtim passed away.
“Kujtim and I met before the war, he then worked for some time at Radio Prizren, and he had his own show in the Roma language, full of music and life. I came from Skënderaj to live in Rahovec. My father was a photographer, one of the first on that part of Kosovo. Me and Kujtim then got married” Shpresa Paçaku tells us.
“He was a great man. He has a ‘good word’ as we say in Albanian, with everyone, regardless of the nationality. The war in 1999, as a whole, was difficult for everyone, but over time we learned to overcome consequences. During the way we were here in this home, together with Kujtim’s parents. We had no problem. Kujtim quit his job just when everyone did it. However, he continued writing, all the time” says Shpresa.
“After the war, it was difficult for everyone to cope with the new reality. Just think of the people who lost their loved ones, to come back to Kosovo and live again. It wasn’t easy for Roma people and it wasn’t easy for all the people living in Kosovo” continues Denur.
*
There is now another Kujtim in the family. Shpresa has a grandson whose name is Kujtim as well, a tradition very common in Kosovo and Albania, to name children after fathers or mothers.
“When we meet people and they realize we are relatives of Kujtim Paçaku, faces brighten up immediately. Here in Prizren, I live for 26 years now and I have had no problem. Of course it’s a trouble and a burden to live without your husband, but I believe life goes on” Shpresa continues.
This publication is produced as part of the project “Supporting media and Independent Journalism with a Human Rights Perspective in Kosovo”, supported by the European Union in Kosovo and implemented by Kosovo 2.0, CEL and KCGS. Its contents are the sole responsibility of KultPlus/YIHRKS and do not reflect the views of the EU, K2.0, CEL or KCGS.
Bashkëpunimet ndërkombëtare të Kolegjit Universum mundësojnë vazhdimin e studimeve në universitetet më prestigjoze në Evropë. Vesa Demelezi, studente e Kolegjit Universum në Kampusin e Ferizajit ka fituar bursë për shkëmbim semestral në Mykolas Romeris University në Lituani.
Vesa po studion Gjuhë Angleze në Kolegjin Universum dhe është një nga 247 studentët e Kolegjit Universum që kanë përfituar bursë ndërkombëtare për shkëmbim semestral në 26 shtete tē BE-së dhe Turqi.
Secili studentë i Kolegjit Universum gjatë shkëmbimit semestral përfiton shkollim falas, 900 euro kompenzim mujor dhe 375 euro kompenzim për shpenzime të transportit.
Përfito edhe ti bursë për studime në njërin nga 114 universitetet partnere të Kolegjit Universum. Deri tani 247 studentë të Kolegjit Universum kanë përfituar shkëmbim semestral në 26 shtete të BE-së. Shiko listen e studentëve përfitues https://www.universum-ks.org/en/erasmus-students/ Kolegji Universum, mbetet lider për mundësitë ndërkombëtarë për studentët!
Me rastin e 11 Qershorit – Ditës së Çlirimit, kryetari i Komunës së Prishtinës, Shpend Ahmeti i ka ndarë “Çelësin e Qytetit” këngëtarit Sabri Fejzullahu.
Ahmeti, deklaroi se “Çelësi i Qytetit” po i dhurohet këngëtarit Sabri Fejzullahut si mirënjohje për kontributin që ka dhënë për Prishtinën.
I pari i Prishtinës falënderoj Sabri Fejzullahun për 55 vite karrierë ku përmes këngëve të tij ka dhënë shumë për qytetin e Prishtinës.
“E kemi nisur një traditë për të dhuruar çelësin e qytetit. Deri me tani i kemi dhënë dy çelësa, njërin Dua Lipës, dhe njërit një shkrimtari francez për një roman. Tani kemi vendos qe edhe çelësin t’ia japim juve për kontributin qe e keni dhënë për Prishtinën. Të falënderoj për 55 vjet karrierë dhe këngët më të njohura i ke për Prishtinën”, ka thënë Ahmeti.
Këngëtari i njohur, Sabri Fejzullahu me emocione falënderoj nga zemra Komunën e Prishtinës për mirënjohjen.
Më ketë rast, Fejzullahu përgëzoj edhe për punën e mahnitshme siç tha ai qe ka bërë kryetari Ahmeti gjatë muajve të pandemisë, raporton EO.
“Faleminderit prej zemrës, babin e Shpendit e kam pasur si motiv në jetë. Ansambli i juaj që punon dhe kam përcjell punën tuaj, por katër muajt e fundit keni punuar. Jeni njeriu më i suksesshëm dhe komuna duke u nisur nga pandemia. Me keni nderuar shumë”, shtoi Fejzullahu. / KultPlus.com
U kvartu “Ćut Mahala” u Prizrenu šetamo sa 22-godišnjim Denurom.
Osjećaj je ovaj: čini se da hodam umom i telom Denura, ali licem Kujtim Pačakua, jedan od najjačih branitelja i zagovornika prava romske zajednice na Kosovu, takođe, bivši član kosovskog parlamenta. Denur, jedan od Kujtimovih tri sina – koji je preminuo pre dve godine, nesumnjivo je nasledio crte lica svog oca. Artikulacija i oratorij, Denur nosi ih stalno sa sobom, baš kao i Kujtim
Veliki deo Kujtima danas je u Denuru. Definitivno, na nebu gde živi Kujtim Pačaku, emitovana je takođe i energija Kujtimovih sina.
“Tata je uglavnom govorio – uči, ja sam u mogučnosti da prodajem i moje cipele da tebi osiguram knjige i pružam mogućnost školovanja. To je argument s’kojim sam uvek motiviran, i argument o tome gde prestaje očevo razmišljanje o važnosti obrazovanja “, kaže Denur Pačaku. „Uticaj mog oca na mene bio je posebno na polju obrazovanja, bio je veoma posvećen školstvu. Znao je da je školovanje donosi puno dobrih stvari, a pored porodice bio je vrlo uticajan da ja nastavljam sa studijama “, kaže Denur.
*
Kujtim Pačaku rođen je 12. aprila 1959. godine u Prizrenu. U Prištini je završio studije na Akademiji Umetnosti –Departament Muzike i postdiplomske studije u Muzičkoj Pedagogiji. Pačaku je takođe diplomirao na ubrzanu Akademiju za Glumu i Režiju u odeljenju prof. Faruka Begolia. Diplomirao romologiju u Sorboni poznatog Parisa. Tokom studija stvorio je brojne oktete i koreve. Pored brojnih aktivnosti u kulturnom društvu kao što je “Agimi”, bio je učitelj u Dulji i Blaci god. 1986. Radio je kao novinar- dopisnik mnogih evropskih novina i medija.
*
Kujtim je bio rom, Kujtim je i danas rom, bez obzira na prostor u kojem njegova duša boravi. Kujtim celoga života nije negirao identitet i uvek bio rom sa Kosova, rom iz Parisa, i nekada rom celog sveta. Počevši od nevladinih organizacija i postajući članom kosovskog parlamenta, Kujtim je postao godinama epitet i naslov zaštite prava romske zajednice na Kosovu.
I tako kako bi trebalo, Kujtim se založio za prava zajednice kroz platforme, protiv rasizma, ksenofobije i diskriminacije. “Za mene danas nije problem što sam rom, nije problem na bilo kojem području života. Predrasude postoje, kako u rasnom, tako i u obrazovnom, socijalnom i ekonomskom aspektu. Biti rom na Kosovu trebalo se posmatrati kao ponos, a ne problem. Ni romi ne bi trebali stvarati autopredrasude pred društvom uopšte, ali ostatak društva ne bi trebao stvoriti predrasude prema romima “, kaže Denur.
U kući Kujtima Pačakua vlada tišina između knjiga, ljudi između sjećanja, postignuća između žrtvovanja. Denur često udaljava Kujtimove stvari, jer je još sve sveže, tako i bol za gubitak oca, člana porodice, glave porodice. Započinjemo razgovor i imamo Kujtimov telefon u blizini. Telefon s kojeg se glas ne čuje već dve godine. Ali Denur ima glas, baš kao i njegova porodica, kao njegova majka, kao romi u Prizrenu i na celom Kosovu.
„U Prizrenu, su romi vrlo ujedinjeni. Svi se borimo protiv diskriminacije, a posebno promovišemo školovanje kao važan faktor u razvoju naše zajednice. Obrazovanje nam je važno. Treba ceniti zalaganje aktivista, umetnika, novinara, glumaca, nevladinih organizacija, volontera, koji stalno rade na razvoju zajednice i na taj način se suprotstavljaju svakom nedostatku svakoj diskriminaciji i poteškoće s kojima se romi mogu suočiti u svakodnevnom životu u ovom gradu “, kaže Denur.
Šetnja Prizrenom, takođe, Denur potvrđuje, poljubac je mnogih jezika i kultura. Sluša se turski, albanski, engleski, sluša se i romski jezik. Suživot odgovara Prizrenu, isto kao i boje – boje etničkih grupa.
“Postoje predrasude i bilo ih je, ali ne bismo ih trebali generalizirati. Predrasude su hipoteza, neosnovana činjenica. U većini slučajeva diskriminacija dolazi upravo zbog toga što neko predrasudi za mene, i ja autopredrasudim. Takva rasprava o romima tada postaje teška. Svaki građanin Kosova romsku zajednicu treba da doživljava kao sastavni deo države, “kaže Denur, rođen 1998. godine, vreme kada će početi velike prekretnice u kosovskoj istoriji, ne napuštajaci i romsku zajednicu van promena, udarca, turbulencija.
Mrate više proučiti Kujtim Pačakua da biste dobro shvatili višedimenzionalnost njegovog rada sa romskom zajednicom. Rat na Kosovu bio je užas, izjavio je Kujtim Pačaku u intervjuu za Usmenu Istoriju Kosovo 2014. godine.
“Ako se čitavo Kosovo obradovalo u junu ’99 zbog oslobađanja Kosova, mi smo se radovali tri ili četiri godine kasnije, jer je bilo mnogo partizana koji uopšte nisu dali svoj doprinos ratu na Kosovu …[…] Ne smemo zaboraviti ono što se dogodilo u ratu. Ali, moramo ih se setiti sa visoko podignutim glavama kako bismo započeli razvoj Kosova. Odnosno, mi (romi) smo bili oni koji smo se najkasnije obradovali slobodi. Najkasnije zato što su jezik, dezinformacije primili ad hok nad romima ko su oni. Jesu li oni bili saradnici srba ili nisu bili saradnici srba? Ni srbi danas ne kažu da su im romi bili saradnici. Albanci ne razgovaraju ni o romima koji su dali svoj doprinos albancima. Mi ih znamo po imenu, mnogi romi su dali doprinos albancima u ratu, ali malo je učinjeno na promociji doprinosa roma. Ali, da ne govorimo o ratu. “
Denur, je nastavak zdrave porodice. Denur, Kujtimov sin. Kujtim, predzadnji sin Durmiša i Saime. Svi obrazovani. Kujtim se oko 90-ih venčao sa Špresom. Špresa, žena koja se obrazovala u Glogovcu. Susrećemo i Špresu, naravno, suzdržanu ženu koja naglašava da je ponosna na svog supruga, iako joj se život otežao od odlaska Kujtima. Za nju i za rome Kosova ostavljeni na strani i često zapostavljeni i diskriminirani institucionalno i od strane samih građana.
“Kujtim i ja smo se sreli pre rata. On je tada radio na Radio Prizrenu, imao je svoju emisiju na romskom jeziku, bila je muzičkog karaktera. Došla sam iz Glogovca da živim u Orahovcu, cela porodica. Moj otac je bio fotograf, jedan od prvih na toj strani. Nakon toga se venčamo i deca dolaze”, kaže nam Špresa Pačaku.
“Bio je isti sa svima. Napustio je ljubazne reči za sve, bez obzira na to jesu li romi ili albanci. Rat, kao za sve, tako i za nas je bio težak, ali s vremenom smo naučili kako prevazići posledice. Tokom rata boravili smo u ovoj kući u Prizrenu, zajedno s Kujtimovim roditeljima koji su bili s nama. Tokom rata nije bilo problema. Napuštao je posao kada su svi napustili posao, zbog tog vremena. Nije prestao, pisao je, nije sedeo bez posla, zaradio je zalogaj za svoja usta i za nas članove svoje porodice “, nastavlja Špresa, Kujtim Pačakova supruga. “Poslije rata bilo je teško normalno za sve, pa i za rome, i za sve one koji čine ovo društvo. Zamislite na trenutak na one koji su izgubili svoje članove porodice, u emocionalnom kontekstu za njih nije bilo lako nastaviti život i vratiti se nakon rata. Nije bilo teško samo romima, rat je bio težak za sve “, Denur tada nastavlja priču Šprese, svoje majke.
Špresa je slobodna kao romkinja, osjeća se sigurno u Prizrenu kao romkinja, u kvartu u kojem svi žive bez razlike.
“Nakon rata, počeli su dolaziti ovi iz inostranstva, otvorene su i neke nevladine organizacije, i Kujtim je otvorio jednu takvu. Decu, oduvek je želeo obrazovati. Kad bih susreo neko dete, uvek ga je pitao – Kako se zoveš, ideš li u školu? Kujtim nije pazio na tuđe poslove, već je uvek aspirirao ići dalje sa svojim poslovima “, kaže nam Špresa, Denurova majka, a sada i baka malog deteta, Kujtima, gde obnavljaju ime Kujtima Pačakua svom unuku. Danas kada vide prezime- Pačaku, pokazuju nam da se ponosimo činjenicom da smo Kujtimovi rođaci, ja, njegova supruga i ta deca. Ovde u Prizrenu bez problema živim 26 godina, prilagodili smo se i nema nezadovoljstva. Teško je kad nemaš muškarca svog života, ali čovek se uči suočavajući se sa svime u životu “, kaže Špresa.
*
Kujtim Pačaku je celi svoj život posvetio obrani romskog pitanja, unapređivanju i poboljšanju života roma svuda na Kosovu. Njegova energija nije bila iscrpljena, već je proširena u svet svakog roma na Kosovu. Čovek poput Kujtima, prepun sveta, doneo nam je i neke poezie. Izdvajamo ovo:
Testament
Kad dođe taj dan Na kraju, na tepihu mog života Molim vas : Bar da tamo budemo
V E R T I K A L N O
Jer čitavog života Nisu, nisu mi dozvolili da ustanem na nogama
Denur voli istu poeziju, ima je u hodniku svoje kuće, okačena je u zid, škljoca s njom svaki put kada krene prema ovom delu kuće. Na istom hodniku započinjemo intervju, ispred portreta Kujtima Pačakua i drugih stvari. U blizini imamo biblioteku napunjenu knjigom u kojoj su se odmarale Kujtimove oči.
Izlazimo i u dvorištu, u blizini psića Dafija, koji se već dve godine druži s ljudima koji žive u ovoj kući.
“Šetali smo zajedno, a kada se nečega setio Kujtim, zastao je i napisao. Imali smo zajednički jezik, ni sa kim nismo imali sukoba. Često ga zamišljam, glas mi nekako dolazi do mene “, kaže Špresa (53) koja je završila medicinsku srednju školu u Glogovcu, a zatim je odabrala Kujtima za svog životnog partnera, gde su snažne osećaje prema romima bile ključne reči.
(Ova tekst [prilagoditi po potrebi] je nastala u okviru projekta “Podrška medijima i profesionalnom novinarstvu na Kosovu, sa osvrtom na ljudska prava”, čiju realizaciju podržava Evropska unija na Kosovu, a sprovode ga Kosovo 2.0, CEL i KCGS. Odgovornost za njen sadržaj snosi [unesite naziv vaše organizacije] i ona ne održava stavove Evropske unije, Kosova 2.0, CEL-a ili KCGS-a)
Ani mahala ‘’Qut Mahala’’ ano Prizren, phirava e Denurea 22 bershutno.
Emocia sitoy ayekhaverutni: dikhola sar phirava e godya thay e Denureske trupoa numay e Kujtim Paqakoske duhoa, yekh kotar o garavutne, avokatori zoralo vash o hakaya e romane komunitetesko ani Kosova, vi naklo deputeti ano Kosovako Parlamenti. Denuri, yekh kotar o trin qhavore e Kuytimeske – kova averinga poro jivdipe anglo duy bersha, bi nisavo undripe kay phiravgya tiparya e muyesko kotar olesko dat. Artikulipe thay oratoria, Denuri vi ayekha therlolen sarvaht pashe peske, ayekha sar Kuytimi.
Buderi Kuytimestar, sito avdive o Denuri, ani phud kote jivdinla o Kuytim Paqaku, transmetisali ini e energiya e Kuytimeske qhavorengi.
‘’Mo dad ano buderi vahti phenla sine – siklov, me sim ano ovipe te bikinav ini mere kundre kay tuke te sigurinav o pustika thay te shainav tuke skoluipe. Akava sito argumenti kolea motivisalum, thay argumenti kova sito yustifikipen e dadesko vash vasnipe e siklipasko’’, mothavla o Denur Paqaku.
‘’Impakti e dadesko mande sine may buderi ani edukipaski umal, sine but fokusirimo vash e skola. Ov jangya kay edukipen anla buderi shukarne qhigodya, thay pashe akaleske therga baro impakti kay me te phiravav mere studiripya’’, vakerla Denuri.
*
Kujtim Paqaku biyasalo e 12 prilea 1959 ano Prizren. Ani Prishtina agoringya studiripya ani Akademia e Artyengi – Muzikaki Kranga thay postdiplomatikune studiripya ani Muzikaki Pedagogia. Paqaku agoringya ini e sig Aktreski Akademia thay Rejia ani klasa e Prof. Faruk Begoli. Diplomiringya ani romologia e penjarutna Sorbonako ano Parisi. Ano vahti e studiripasko kreiringya ververutne oktetya thay korya.
Avri aktivitetyendar ano kulturako artistikuno amalipe ‘’Agimi’’, sine vi sikavno ani Dula thay Blaca ano bersh 1986. Kergya buti jurnalisti ano korespodentipe e buderi gazetyenca thay evropake mediencar.
Kuytimi sine rom, Kuytimi sito rom vi adive, na leindoy dikhipe o thanipe kote jivdinla olesko duho.
Sarvaht, Kuytimi na telargya poro identiteti e romanipasko vash te ovel rom ani Koosva, rom ano Parisi, thay yekh dive vi rom e sah lumiako.
Shrdinindoy e naraipne organizaciencar thay ovinindoy deputeti ano Kosovako Parlamenti, Kuytimi bershencar transformisalo ano epiteti thay sheruno lafipe vash garavipe o hakaya e romane komunitetesko ani Kosova. Thay ayekha sar mangla e buti, Kuytimi angazisalo vash o hakaya e romane komunitetesko prekal o pherde platforme, mamuy razicmeske, ksenofobiako thay e diskriminipasko.
‘’Vash mange avdive na sito problemi kay sim rom, na mothavla problemi ani ni yekh sfera e mara jivdipasko. Anglokrisipya ekzistina, sar ano racionaluno aspekti thay ano aspekti edukativno, socialuno thay ekonomikuno. Te ove romi ani Kosova musay te dikhol sar barvalipe thay na sar problemi. Ni o korkore roma na musay te kreirinen autoanglokrisipya anglo amalipe ano generali, numay ini aver kotor e amalipasko na musay te kreirinel anglokrisipya pedral roma’’, mothavla Denuri.
Ano kher e Kuytim Paqakosko, isi traynipe mashkar o pustika, manusha mashkar memoriye, resipya mashkar sakrifice. Denuri buti ver cidla Kuytimeske sheya, feri so sakova qhigode pandar isito nevo, ayekha vi e dukh vash nashavipe yekh dade, yekh pashtune jene, familiako shero.
Shrda e intervista, thay pashe amenge thera o Kuytimesko telefoni. Telefoni kolestar ake duy bersh na shungyola o avazo. Numay o Denuri therla avazo, sar oleski familia, sar oleski day, sakana o roma ano Prizren thay ani e sah Kosova.
‘’Ano Prizren, roma mashkar peste siton unifikime. Ketane marna diskriminipe, thay promovina maybut skoloipe sar vasno faktori vash evolviripe ini amaro komuniteti. Edukipe sito vasno vash amenge. Sito vash sakova respekti angazhipe e aktivistyengo, artistyengo, jurnalistyengo, aktoryengo, NRO-ngo, volnutaryengo, kola kerna buti ano lungyaripe kay komuniteti te evolviringyol ayekha thay te mamuyingol sasavo nashukaripe, diskriminipe thay pharipe kay o roma shay te araklon ano olengo sakovadivuno jivdipe ani akaya diz’’, mothavla Denuri.
Phiripe ano Prizren, konfirminla ini o Denuri, sine qumibe e buderi qhibyengo thay e kulturyengo. Shuneya turkyuni qhib, albaniaki, anglikani, shuneya vi romani qhib. Ketanojivdipe nakla e Prizrenske, ayekha sar ini kolorya-kolorya e etnicitetyengo.
‘’Anglokrisipya sine thay pandar isi, numay nashti te generalizina olen. Anglokrisipe sitoy hipoteza, pratcav bizo baziripe ano fakti. Ano buderi ovipya, diskriminipe avla soske daykho anglokrisinla vash mange thay me autoanglokrisinava. Diskutipe vash e romenge ayekha ovela may phare palo akava. Sakova dizuno e Kosovako musay te perceptinel romane komunitete sar kotor kerdo e themesko’’, mothavla Denuri, biyamo ano 1998 bersh, vahti kana shrdinde iranipya but bare ani Kosovaki historia, na mekhinindoy ini e romane komunitete avri averipyenge, khuvipuyenge, turbulencyenge.
*
Kuytim Paqake musay te studirinen olen may buderi, te len kan olesko butdimensionaliteti e oleska butyako e romane komunitetea. Maripe ani Kosova sine qhelalo qhigode, vakerla sine Kuytim Paqaku ani yekh intervista vash e Moski Historia – Oraluni Kosovaki Historia, ano bersh 2014.
‘’Te sine kay e sah Kosova sinetoy bahtali ano yuni e bershesko ’99 palo Kosovako tromalipe, amen loshalilem palo trin-shtar bersha may dosna, feri so thergem buderi partizanya kola na dende ni may hari shay kontributi kosovaruna maripaske. … Odova so ulo ano maripe, nashti te bistra. Musay te pelakara amara godyate e uqhe sheroa vash te shrda evolviripe angle vash e Kosova. Mangla te phenel, amen (roma) sinem odola kola may dosna loshalilem e tromalipaske. May dosna feri so e qhib, doshale informipya leime ad-hok pedral o roma ko sine. Sine mi ledeutne e serbyengo, vay na sine ledeutne e serbyengo. Niyekhver, ni o serbya avdive na vakerna kay o roma sine ledeutne e serbyengo. Ni albanya na vakerna pedral o roma kola dende kontributi vash albanyenge. Amen janaholen anavnecar, buderi roma dende kontributi e albanyenge ano mairpe, numay hari promovingyola kontributi e romengo. Numay te na vakera akana vash o maribe…”
*
Denuri sito lungyaripe yekha sasta familiako. Denuri, Kuytimesko qhavo. Kuytimi, angloagorutno qhavo e Durmishesko thay e Saimako. Saren skoluime. Kuytimi, ano bersha 90’ngo prandingyola e Shpresa. Ini e Shpresa, yekh skoluimi romni kotar o Skenderayi.
Ini e Shpresa si te arakhape, sasavipea, yekh juvli adikerdi koya potencinla kay sitoy barvali olahke romea, ini soske o jivdipe ulo may pharo palo Kuytimesko nashibe. Vash olake, ini vash o Kosovake roma mekle yekha rigyate, telarde thay diskrimine institucialune thay kotar o korkore dizune.
‘’E Kuytimea penjardilem anglo maribe, ov kerla sine buti odova vahti ano Radio Prizren, therga emisai pe romani qhib, e muzika. Me Skenderayestar alum te jivdinav ano Rahoveci, e sah familia. Mo dad sine fotografi, yekh kotar anglune e odole tarafestar. Palo odova prandisalem thay ale o qhavore’’, mothavla e Shpresa Paqaku.
‘’Sine yekh vash sarenenge. Mekla gugle lafya vash sarenenge, na leindoh dikhipe sine mi o manusha roma vay albanya. Maribe, vash sarenenge, ini vash amenge sine pharo, numay e vahteske phiravipea siklilem ini te phirava o pharipya. Ano maripasko vahti sinem khere, ano Prizren, ketane e Kuytimeske dadalaryencar kola sine amenca. Ano maripasko vahti, na sine problemya. Ov mekla e buti kana saren mekle e buti, vash o vahtesko sebepi. Hari but, hramingya, na beshla bizo buti, ikalgya e moski lokma vash peske thay e sah oleski familia’’, vakerla Shpresa, Kujtim Paqakoski romni.
‘’Palo maribe, sine phare sarenenge ini vash e romenge, ini vash e sarenenge kola kerna akava malipe. Leni umoa odolen kola nashavde pere familiake jenen, ano emocialuno aspekti, vash olenge na sine lohke te phiraven jivdipe thay te irangyon palo maribe. Na sine phare numay e romenge, maribe sine pharo vash sarenenge’’, phiravla o Denuri o Shpresako mothavipe, oleska dayako.
**
Shpresa, sine tromali sar romanica, shunlape garavdi ano Prizren sar romanica, ani yekh mahala kote saren jivdinena bizo nisavo diferencipe.
‘’Palo maribe, shrdinde te aven akala avrial, putardile nesave NRO, yekh putargya ini o Kuytimi. Qhavoren, sarvaht mangla sine te skoluinel olen. Kana araklape sine dayk qhavorea sarvaht puqlole sine – Sar si to anav, nakheya ani skola? Kuytimi na dikla sine averenge bukya, sasavipe therga aspiracie te nakhel angle e pere bukyencar’’, mothavla amenge e Shpresa, Denureski day, thay akana baba e tikne Kuytimeski, feri so rianavde o anav e unukako e Kuytim Paqakoske anavea.
‘’Adive kana dikna o angloanav – Paqaku, mothavla amenge te usharape e faktea kay siyem pashutne jene e Kuytimesko, me oleski romni thay akala qhavore. Akate ano Prizren, bizo nisavo problemi, jivdinava ake 26 bersha, adaptisalem thay na isi ni yekh nashukaripe. Sito phare kana pashe tute na thereya jivdipaske manushe, numay o manush siklola te arakholpe e sasave qhigodea ano jivdipe’’, mothavla Shpresa.
*
Kuytim Paqaku denga o sah jivdipe ano garavipe e romengi kauza, avancipe thay laqharipe o jivdipe e romengo ani e sah Kosova. Oleski energia na dospingyola sine, numay ulavgyola sine ani lumia sakole romeski ani Kosova.
Yekh manush sar Kuytimi, e pherda lumia, angya amenge nesave poezie. Ulava akaya:
Testament
Kana avla odova dive Agorutno, ano tepiko e mara jvidipasko Rujinatumen: Ekya hari te beshav
V E R T I K A L N O
Feri so sah jivdipe Na meklenma thay na meklenma te ushtav pa prende!
Akaya poezia, Denuri but kamla, thay ano koridori e pere kheresko, sitoy astrimi ano zido, marinindoy akyencar ola sarvaht kana phirla ano akava kotor e kheresko. Ano akava koridori, shrda e intervista, karshi Kuytim Paqakosko portreti thay aver sheya. Pashe, thera ini e biblioteka e pherda literatura kote lele ashlibe o Kuytimeske akya.
Iklova ani avliya e khereski, pashe e juklake, Dafi, koya akana duy bersha kerela amalipe e jenenge kola jivdinena ano akava kher.
‘’Sinem phiriba, thay kana perla sine Kuytimeske diso pe godi, aqhola sine thay hraminla sine. Thergyem ketani qhib, ni yekh konflikti e nikasa. But ver avela mange olesko muy, avlama sakana olesko avazo’’, mothavla Shpresa, 53 bershutni, koya agoringa e mashkarutni skola ano Skenderay thay palo odova alosargya e Kuytime olake jivdipaske dromutne, kote zorali emocia vash e romengi sine sheruno lafi.
(Akava teskti sito produkti kotar o proyekti: Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vashh o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimi kotar o ofisi e Evropaka Uniako ani Kosova thay realizimi kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Adikeripe e akale tekstesko sito godornipe e Kulplus/YIHR thay ano niyekh drom nashti konsideringyola sar pratcav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)
Autorja e “Harry Potter”, JK Rowling ka publikuar një ese ku flet për herë të parë për dhunën dhe abuzimin seksual në jetën e saj, reagim ky që vjen pas kritikave që mori për komentet transfobike që bëri në media sociale, njofton KultPlus.
JK Rowling ka zbuluar përvojën e saj të abuzimit dhe sulmeve seksuale për herë të parë, në një ese të gjatë dhe shumë personale të shkruar si përgjigje ndaj kritikave për komentet e saj publike për çështje transgjinore.
Autorja zbuloi se ajo ishte “një e mbijetuar nga dhuna dhe abuzimi seksual”, duke përmendur këtë krahas besimit të saj në lirinë e fjalës dhe përvojës si mësuese, si arsye prapa pozicionit të saj, njofton Insajderi.
Ajo tha se kritikat “më kanë lënë një në një vend shumë të errët brenda kokës time, si kujtime për një sulm seksual që pësova në vitet 20-ta. Ai sulm ndodhi në një kohë dhe në një hapësirë ku unë isha e pambrojtur, dhe një njeri kapitalizoi në këtë mundësi. Nuk mund t’i mbyllja ato kujtime dhe e pata të vështirë të mbaja zemërimin dhe zhgënjimin tim për mënyrën se si qeveria ime po tregohen të lirshëm me sigurinë e grave dhe vajzave”.
Ajo gjithashtu konfirmoi për herë të parë se kishte pësuar abuzim fizik në të 20-tat. “Nëse mund të hysh brenda në kokën time dhe të kuptoni se çfarë ndjej kur lexoj për një grua trans që vdes në duart e një burri të dhunshëm, ju do të gjeni solidaritetin dhe fisnikërinë”, shkroi ajo. /theguardian/ KultPlus.com
Nëpër lagjen Qyt Mahalla në Prizren, shëtisim me Denurin 22 vjeçar.
Ndjenja është e tillë: duket se po ecën me mendjen e trupin e Denurit por me fytyrën e Kujtim Paçakut, një prej mbrojtësve e avokuesve më të fuqishëm të të drejtave të komunitetit rom në Kosovë, dikur edhe deputet në Parlamentin e Kosovës. Denuri, një nga tre djemtë e Kujtimit – i cili ndërroi jetë para dy vitesh, padyshim që ka trashëguar tipare të fytyrës së babait të tij. Artikulimin e oratorinë, Denuri poashtu i ka me vete gjatë gjithë kohës, njëjtë sikur Kujtimi.
Shumë nga Kujtimi, sot është te Denuri. Patjetër, në qiellin ku jeton Kujtim Paçaku, është transmetuar edhe energjia e fëmijëve të Kujtimit.
“Babi shumicën e kohës thoshte – mëso, unë jam në gjendje edhe këpucët e mia me i shitë që ty me t’i siguru librat dhe mundësitë e shkollimit. Ky është argumenti me të cilin gjithmonë jam motivu, dhe argumenti ku pushon arsyetimi i babit për rëndësinë e arsimit” tregon Denur Paçaku.
“Ndikimi i babit te unë ka qenë sidomos në fushën e shkollimit, ka qenë shumë i përkushtuar për shkollën. Ai e ka ditur që shkollimi sjellë shumë të mira, dhe krahas familjes ka qenë ndikim i madh që unë të vazhdoj studimet” thotë Denuri.
*
Kujtim Paçaku u lind me 12 prill 1959 në Prizren. Në Prishtinë kreu studimet në Akademinë e Arteve – Dega e Muzikës dhe studimet postdiplomike në Pedagogjinë Muzikore. Paçaku kreu edhe Akademinë e përshpejtuar për Aktrim dhe Regji në Klasën e Prof. Faruk Begollit. Diplomoi në romologji në Sorbonën e famshme në Paris. Gjatë studimeve krijoi oktete e kore të shumta.
Pëveç aktiviteteve të shumta në shoqëri kulturore si ajo “Agimi”, ishte mësues në Duhël e Bllacë në vitin 1986. Punoi si gazetar në korrespondent në shumë gazeta dhe media europiane.
*
Kujtimi ishte rom, Kujtimi është rom edhe sot, pa marrë parasysh hapësirën në të cilën banon shpirti i tij. Gjatë gjithë jetës, Kujtimi nuk e mohoi identitetin e tij dhe të qenit rom i Kosovës, rom i Parisit, e dikur rom i tërë botës.
Duke nisur me organizata joqeveritare e duke u bërë deputet në Parlamentin e Kosovës, Kujtimi ndër vite u shndërrua në epitomën dhe kryefjalën e mbrojtjes së të drejtave të komunitetit rom në Kosovë. Dhe si e do rendi, Kujtimi u angazhua për të drejtat e komunitetit me anë të plot platformave, kundër racizmit, ksenofobisë e diskriminimit.
“Për mua sot nuk është problem që jam rom, nuk paraqet problem në asnjë fushë të jetës. Paragjykimet ekzistojnë, si në aspektin racial njëjtë edhe në aspektin edukativ, social e ekonomik. Të jesh rom në Kosovë do të duhet të shihet si krenari dhe jo si problem. As romët nuk duhet të krijojnë autoparagjykime përpara shoqërisë në përgjithësi, por edhe pjesa tjetër e shoqërisë nuk duhet të krijojë paragjykime mbi romët” tregon Denuri.
Në shtëpinë e Kujtim Paçakut, ka heshtje mes librash, njerëz mes kujtimesh, arritje mes sakrificash. Denuri shpesh i largon gjësendet e Kujtimit, meqë gjithçka është e freskët, njëjtë edhe dhimbja për humbjen e një babai, e një familjari, kryefamiljari.
E nisim intervistën, dhe afër e kemi telefonin e Kujtimit. Telefonin prej të cilit tash e dy vite nuk dëgjohet zëri. Por Denuri ka zë, njëjtë sikur familja e tij, sikur nëna e tij, sikur romët në Prizren dhe në tërë Kosovën.
“Në Prizren, romët mes vete janë shumë të bashkuar. Të gjithë luftojmë diskriminimin, dhe promovojmë sidomos shkollimin si faktor të rëndësishëm të zhvillimit edhe të komunitet tonë. Arsimimi është i rëndësishëm për neve. Është për t’u çmuar angazhimi i aktivistëve, artistëve, gazetarëve, aktorëve, OJQ-ve, vullnetarëve, të cilët punojnë vazhdimisht që komuniteti të zhvillohet dhe kësisoj të kundërshtohet çdo mangësi e çdo diskriminim dhe vështirësi që romët mund ta hasin në jetën e tyre të përditshme në këtë qytet” tregon Denuri.
Ecja në Prizren, e konfirmon edhe Denuri, është puthje mes plot gjuhëve e kulturave. Dëgjon turqisht, shqip, anglisht, dëgjon edhe gjuhën rome. Bashkëjetesa i shkon për shtat Prizrenit, njëjtë si edhe ngjyra-ngjyrat e etniteteve.
“Paragjykime ka dhe ka pasur, por nuk duhet t’i gjeneralizojmë. Paragjykimi është hipotezë, qëndrim i pabazuar në fakte. Në shumicën e rasteve, diskriminimi vjen pikërisht pse dikush paragjykon për mua dhe unë autoparagjykoj. Diskutimi kësisoj për romët më pas bëhet i vështirë. Çdo qytetar i Kosovës duhet ta përceptojë komunitetin rom si pjesë përbërëse të shtetit” tregon Denuri, i lindur në vitin 1998, kohë kur do të nisnin kthesa të mëdha në historinë e Kosovës, duke mos e lënë edhe komunitetin rom jashtë ndryshimeve, goditjeve, turbulencave.
Kujtim Paçakun duhet ta studioni më shumë, ta kuptoni mirë shumëdimensionalitetin e punës së tij me komunitetin rom. Lufta në Kosovë ka qenë tmerr, thoshte Kujtim Paçaku në një intervistë për Historinë Gojore – Oral History Kosovo, në vitin 2014.
“Në qoftëse tërë Kosova është gëzuar në qershor të vitit ’99 për çlirimin e Kosovës, ne jemi gëzuar tri-katër vite më vonë, sepse ka pas shumë partizanë të cilët nuk kanë dhënë aspak ndoshta kontribut luftës kosovare…..[…]… Ato çka ka ndodhë në luftë, nuk guxojmë t’i harrojmë. Por duhet t’i kujtojmë ato me kokë përpara për të filluar ta zhvilluar Kosovën. Domethënë, ne (romët) kemi qenë ata që më së voni jemi gëzuar lirisë. Më së voni sepse gjuha, informatat e gabuara të marrura ad-hok mbi romët kush kanë qenë. A kanë qenë bashkëpuntorët e serbëve, apo nuk kanë qenë bashkëpuntorët e serbëve. Asnjëherë, as serbët sot nuk flasin që romët kanë qenë bashkëpuntorë të tyre. As shqiptarët nuk flasin mbi romët që kanë dhënë kontribut për shqiptarët. Ne e dijmë me emra, shumë romë kanë dhënë kontribut shqiptarëve në luftë, por pak është promovu kontributi i romëve. Por mos t’flasim për luftë…”
*
Denuri është vazhdimësi e një familjeje të shëndoshë. Denuri, djali i Kujtimit. Kujtimi, djali i parafundit i Durmishit dhe Saimes. Të gjithë të shkolluar. Kujtimi, rreth viteve 90-të martohet me Shpresën. Edhe Shpresa, një grua e shkolluar nga Skënderaj.
Edhe Shpresën e takojmë, patjetër, një grua e përmbajtur e cila e potencon se është krenare me bashkëshortin e saj, sado që jeta është vështirësuar me ikjen e Kujtimit. Për të, dhe për romët e Kosovës të lënë anash dhe shpesh të neglizhuar e diskriminuar institucionalisht e nga vetë qytetarët.
“Me Kujtimin jemi njoftu para luftës, ai ka punu atëherë në Radio Prizren, ka pasur emisionin e tij në gjuhën rome, me muzikë. Unë prej Skënderajt erdha të jetoj në Rahovec, krejt familja. Babain e kam pasur fotograf, ndër të parët e asaj ane. Më pas martohemi dhe vijnë fëmijët” na tregon Shpresa Paçaku.
“Ka qenë njësoj për të gjithë. Ka lonë fjalë të mira për gjithkë, pa marrë parasysh a ishin njerëzit romë a shqiptarë. Lufta, sikur për krejt, edhe për neve ishte e vështirë, por me kalimin e kohës u mësuam me i tejkalu pasojat. Gjatë luftës kemi qëndru në këtë shtëpi, në Prizren, bashkë me prindërit e Kujtimit që ishin me neve. Gjatë luftës, nuk ka pasur probleme. Ai e la punën kur të gjithë i lanë punët, për shkak të asaj kohe. Hiç hiç, ka shkru, nuk ka nejt pa punu, e ka nxjerrë kafshatën e gojës për veten dhe për neve familjarët e tij” vazhdon Shpresa, gruaja e Kujtim Paçakut.
“Pas luftës, normal që ishte e vështirë për të gjithë, edhe për romët, edhe për të gjithë ata që e përbëjnë këtë shoqëri. Paramendojeni ata që humbën familjarët, në aspektin emocional, për ta nuk ishte e lehtë ta vazhdonin jetën e të ktheheshin pas luftës. Nuk ka qenë e vështirë vetëm për romët, lufta ishte e vështirë për të gjithë” e shoqëron Denuri më pas tregimin e Shpresës, nënës së tij.
**
Shpresa është e lirë si rome, ndjehet e sigurtë në Prizren si rome, në një lagje ku bashkëjetojnë të gjithë pa dallim.
“Pas luftës, filluan me ardhë këta të jashtit, u hapën disa OJQ, një e hapi edhe Kujtimi. Fëmijët, gjithmonë ka dashtë me i shkollu. Kur e ka taku ndonjë fëmijë gjithmonë e pyeste –Qysh e ki emrin, a po shkon në shkollë? Kujtimi nuk i ka kqyrë punët e të tjerëve, gjithmonë ka aspiru me ecë përpara me punët e tij” na tregon Shpresa, nëna e Denurit, dhe tani gjyshja e një Kujtimi të vogël bebe, meqë tek nipi i familjes ata e ripërtërinë emrin e Kujtim Paçakut.
“Sot veç mbiemrin kur e shohin – Paçaku, na tregojnë të mburremi me faktin që jemi familjarë të Kujtimit, unë shoqja e tij e këta fëmijët e tij. Këtu në Prizren, pa asnjë problem, jetoj që 26 vite, jemi adaptu dhe nuk ka asnjë pakënaqësi. Është vështirë kur nuk e ke njeriun e jetës, por njeriu po u msohke me u ballafaqu me gjithçka në jetë” tregon Shpresa.
*
Kujtim Paçaku ia kushtoi tërë jetën e tij mbrojtjes së kauzës rome, përparimin dhe përmirësimin e jetës së romëve kudo në Kosovë. Energjia e tij nuk shterrej, por shpërndahej në botën e secilit rom në Kosovë.
Një burrë si Kujtimi, me plot botë, na solli edhe disa poezi. Po e veçojmë këtë:
Testament
Kur të vie ajo ditë E fundit, në tepihun e jëtës sime Ju lus: Së paku atje të qëndroj
V E R T I K A L I SH T
Meqë gjithë jetën S`më lanë se s`më lanë të ngrihem në këmbë!
Të njëjtën poezi, Denuri e dashuron, e ka në korridorin e shtëpisë së tij, të varur në mur, duke cakërruar sytë me të saherë kalon kah kjo pjesë e shtëpisë. Në po këtë korridor, e nisim intervistën, përballë portretit të Kujtim Paçakut dhe gjësendeve tjera. Afër, kemi librarinë me plot literaturë ku pushuan sytë e Kujtimit.
Dalim edhe në oborrin e shtëpisë, afër qenushes Dafi, e cila tash e dy vite i bën shoqëri njerëzve që jetojnë në këtë shtëpi.
“Jemi kon duke ecë, dhe kur i ka ra në mend Kujtimit diçka, osht ndalë dhe i ka shkru. Kemi pasë gjuhë të përbashkët, asnjë konflikt me askënd. E përfytyroj shpesh, më vjen disi zëri i tij” tregon Shpresa, 53 vjeçare, e cila përfundoi shkollën e mesme të mjekësisë në Skenderaj dhe më pas zgjodhi Kujtimin si bashkëudhëtarin e jetës, ku ndjenja e fortë për romët ishte kryefjalë.
(Ky tekst është prodhuar si pjesë e projektit “Mbështetja e mediave dhe gazetarisë për të drejtat e njeriut në Kosovë”, përkrahur nga zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë dhe realizuar nga Kosovo 2.0, CEL dhe QKSGJ. Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e KultPlus/YIHR dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i BE ose K2.0, CEL apo QKSGJ)
