Aktori i njohur Johnny Depp së fundmi i është rikthyer aktrimit. Sipas mediave të huaja, aktori po përgatitet të luajë rolin e mbretit francez Louis XV.
Ky është filmi i parë që ai do të luajë që kur ai u akuzua për dhunë ndaj ish-bashkëshortes, Amber Heard. Johndo të fillojë xhirimet e filmit të ardhshëm, ende pa titull, në verë. Filmi, i drejtuar nga regjisori francez Maiwenn, do të xhirohet në Pallatin e Versajës, Paris. Xhirimet pritet të vazhdojnë për tre muaj në monumentet e Parisit. Kujtojmë që Depp u shfaq për herë të fundit në filmin e vitit 2020 “Minamata”./ KultPlus.com
Qarqe të ndryshme të vendit shfaqin sjellje ekstreme ndaj punës, pasi në disa prej tyre popullsia në moshë punë (+15 vjeç) shfaq një interes të lartë për të punuar ose është gjithmonë në kërkim të një pune, ndërsa në disa të tjera grupi i popullsisë në moshë pune nuk dëshiron të punojë, d.m.th. nuk është në kërkim të një pune edhe pse në treg ka nevojë për pune.
Për shembull qarqet e Gjirokastrës dhe Korçës kanë një interes më të lartë ndaj punës se qarqet e tjera. Siç raportoi INSTAT në qarkun e Gjirokastrës 74 % e popullsisë në moshë pune (+15 vjeç) punuan ose ishin në kërkim të një pune në tremujorin e tretë të vitit 2021. Gjithashtu korçaret paraqesin një interes më të lartë se qarqet e tjera për tregun e punës, pasi 68.7 për qind e tyre ishin në punë ose në kërkim të saj. Në të kundërt në qarkun e Lezhës interesi i popullsisë për punë është shumë i ulët, edhe pse bizneset në zonë shfaqin mungesa të theksuara për punonjës.
Sipas të dhënave të INSTAT vetëm 48.9 për qind e popullsisë në moshë pune në qarkun e Lezhës ishte në punë apo në kërkim të një punë në 3 mujorin e tretë, ndërsa pjesa tjetër më shumë se gjysma e popullsisë në moshë punë nuk janë as në punë dhe as duke kërkuar pune.
Nga ana tjetër bizneset në zonë po vuajnë mungesën e theksuar të punonjësve. Alban Zusi që ka disa fabrika në industrinë përpunuese në këtë qytete pohoi se, mungesa e punonjësve është shndërruar në shqetësimin kryesor vitet e fundit. Lezha është një nga qarqet vendit që ofron punësimin në shërbime për shkak të zhvillimit të shpejtë të turizmit. Gjithashtu qarku i Lezhës ka të zhvilluar bujqësinë argotizmin dhe industrinë përpunuese.
Pas Lezhës interes të ulët për tregun e punës shfaqin dibranët. Në këtë qark vetëm 54 për qind e popullsisë në moshë punë ishin duke punuar ose duke kërkuar punë. Dibra është një qark ku mbizotëron vetëpunësimi në bujqësi.
Popullsia e qarkut të Tiranës gjithashtu ka një pjesëmarrje të ulët në tregun e punë të popullsisë në moshë pune. Vetëm 55% e popullsisë mbi 15 vjeç ishin në punë ose në kërkim të punës, duke e renditur kryeqytetin me popullsinë me pasive në vend edhe pse ka ofertën më të lartë për punë në shkallë kombëtare si rrjedhojë e përqendrimit më të lartë të aktivitetit ekonomik.
Gjatë tremujorit të tretë 2021, në qarkun e Durrësit kishte një interes më të lartë për të marrë pjesë në tregun e punës në raport me dy vitet paraardhëse, si rrjedhojë e përfshirjes në procesin e rindërtimit.
Cineplexx më 19 janar për “Popcorn National Day” dhuron popcorn falas për çdo biletë të blerë.
Nesër për “Popcorn National Day” keni mundësi të shikoni njërin nga filmat më të fundit në Cineplexx dhe të fitoni një popcorn S falas. Oferta vlenë gjatë gjithë ditës dhe për të gjithë filmat.
Këta janë disa nga filmat më të shikuar që shfaqen gjatë kësaj dite:
Spider-Man: No Way Home
Me identitetin e Spiderman tashmë të zbuluar, Peter i kerkon ndihmë Doctor Strange. Kur një magji shkon tmerrësisht keq, kundërshtarë të rrezikshëm nga universe të tjera fillojnë të shfaqen në skenë, duke e detyruar Peter të kuptojë se çka me të vërtetë është të jesh Spiderman.
Scream
Ngjarja e filmit vazhdon 25 vite pas një varg vrasjesh brutale të cilat tronditën qytetin e qetë të Woodsboro, California. Një vrasës i ri që mban maskën “Ghostface” fillon të synojë një grup adoleshentësh për të ringjallur sekretet nga e kaluara vdekjeprurëse e qytetit dhe Sidney Prescott duhet të kthehet për të zbuluar të vërtetën.
Zgjoi
Filmi pëcjellë Fahrijen e cila është në kërkim të burrit të saj të humbur gjatë luftës në Kosovë. Ajo fillon një biznes bujqësor për ta siguruar mbijetesën e familjes së saj në një ambient tradicional patriarkal ku ambicia e saj për t’u zhvilluar nuk shihet me sy të mirë
Për më tepër informata rreth programit të filmave mund ta vizitoni webfaqen e Cineplexx Kosovo, ndërsa biletat mund t’i bleni përmes aplikacionit Cineplexx KS apo direkt në kinema prej orës 14:30.
Nga 20 janar deri më 24 shkurt, nga dy herë brenda javës, PEN Qendra e Kosovës organizon tryezë debatuese publike në temën Debat për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie.
Debati mbështetet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës dhe zhvillohet në ambientet e KultPlus Caffe Gallery në Prishtinë.
Në debat do të trajtohen këto tema: Liria dhe e drejta e autorit, Botimi dhe vlerësimi i letërsisë sot, Libri, leximi dhe biblioteka, Krijimtaria letrare në periudhën e pandemisë, Komunikimi ndërkulturor, Gjuha e shkrimit letrar sot, Letërsia dhe teknologjia, Letërsia e gruas, Roli i letërsisë në periudha krizash dhe Letërsia e përkthyer. Në këto tema referojnë: Ibrahim Berisha, Milazim Krasniqi, Sali Bashota, Binak Kelmendi, Ibrahim Kadriu, Engjëll I. Berisha, Haqif Mulliqi, Nerimane Kamberi, Avni Spahiu, Anton Berishaj, Agron Gashi, Lindita Tahiri, Ag Apolloni, Dije Demiri-Frangu,Naime Beqiraj, Gëzim Aliu, Osman Gashi dhe Naim Kryeziu.
Të gjitha debatet fillojnë në orën 17:00./ KultPlus.com
Rita Ora ka bërë një tjetër dedikim për nënën e saj, Vera Ora, pas atij të ditëlindjes.
Ditën e djeshme , Vera ka festuar ditëlindjen e 58-të dhe natyrisht nga ka munguar një urim i veçantë nga ylli i muzikës.
Teksa sot, Rita ndau me fansat në Instagram një video nga fëmijëria ku shihet duke kënduar e vallëzuar me të ëmën.
“Gruaja që më bëri të mendoi që ajo që bëj sot ishte një ëndërr e vërtetë dhe se mund të besoja që një ditë do të bëhej realitet, faleminderit nënë, unë qaj sa herë që e shoh këtë”, ka shkruar Rita në mbishkrimin e postimit, shkruan telegrafi.
31-vjeçarja herë pas here bën dedikime për familjen e saj, të cilët tregojnë po ashtu përkrahje të madhe për yllin e muzikës.
Ndërkaq, përveç Ritës, çifti Vera dhe Besnik Sahatçiu kanë edhe dy fëmijë të tjerë./ KultPlus.com
Dje, duke komentuar vizitën e presidentit të Republikës së Turqisë, disa miq këtu nuk u kursyen në sharje e në mallkime “në emër të Skënderbeut”! Rastësia e desh që vizita e djeshme të përkonte me ditën e vdekjes së Heroit tonë Kombëtar, çka e mësuan me këtë rast plot prej atyre të cilët rendin t’i fryjnë zjarrit të patriotizmit digjital apo opozicional, që ndizet sa herë unë takohem me “pushtuesin” nga Ankaraja.
Po çfarë lidhje ka me rrethimet e Krujës dhe me qëndresën e Gjergj Kastriotit, Republika e Turqisë, e cila fill pas formimit të saj ka firmosur me Shqipërinë, 100 vjet më parë, në vitin e largët 1923, “Marrëveshjen e Miqësisë së Përjetshme”?
Ku lidhet Turqia moderne, anëtare e NATO-s, mike e sprovuar e Shqipërisë e shqiptarëve, në më shumë se një rast dhe si ngatërrohen me shigjetat e rrethimtarëve të Krujës, vaksinat e ardhura në Shqipëri nga ky shtet mik falë kujdesit të veçantë mikut tim, Presidentit Erdogan, në kohën kur i tërë Ballkani mbeti si peshku pa ujë, në rrethimin e Armikut të Padukshëm?
Si mund të lidhen punëtorët e palodhur turq dhe Presidenti i Republikës së Turqisë, të cilët vitin e fundit ndërtuan një lagje të re me 522 shtëpi për familjet e prekura nga tërmeti apo ata që ndërtuan një spital të ri ultramodern në Fier, me luftën e pesë e kusur shekujve më parë?
Nuk e di a e ka ndonjë popull tjetër atë shprehjen, “për inat të s’ime vjehrre shkoj e fle me mullixhinë”. Por dihet me siguri, se përgjatë historisë së tij, ky popull ka parë shumë dyndje shqipesh të inatosura në derën e mullixhiut. Inati ndaj njëri-tjetrit na ka penguar rëndom, ne shqiptarëve, të shohim të mirën e shtëpisë sonë të përbashkët. Kjo e rreshtimit të djeshëm të shumëkujt (që inatin në fakt e ka me qeverinë e me mua), në ushtrinë imagjinare të mbrojtësve të kështjellës sonë nga pushtuesit turq, ishte një ilustrim i radhës për rrugën pa krye ku të shpie “inati ndaj vjehrrës”.
Natyrisht këto spazma urrejtjeje sportive, të cilat burojnë nga tifozllëku i sëmurë partiak, mllefi i pangushëllueshëm “intelektual” dhe fatkeqësisht, ndonjëherë edhe nga budallallëku islamofobik, nuk e ndryshojnë as përmbajtjen e miqësisë tradicionale me popullin turk, as kursin e partneritetit strategjik me Republikën e Turqisë.
Dikush ndër të inatosurit e djeshëm denonconte hipokrizinë time. Sipas tij isha vetëdemaskuar nga mikpritja që i rezervova Presidentit Erdogan në Tiranë, pas mikpritjes që më rezervoi Papa Françesku në Romë. Në fakt jo, ky shembull tregon krejt të kundërtën e hipokrizisë; vërtetësinë dhe thellësinë e marrëdhënieve të posaçme personale për shkak të detyrës.
Këto e të tjera marrëdhënie të këtij niveli, reflektojnë bindjen time se Shqipëria nuk duhet të jetë “më katolike se Papa” në politikën e saj të jashtme, po mund të jetë “trimi i mirë me shokë shumë”. Po shokë ama, natyrisht!/ KultPlus.com
Filmi artistik i metrazhit të gjatë “Zgjoi”, me skenar dhe regji të Blerta Bashollit, që tashmë është edhe në listën e ngushtë të filmave “Oscar” po vazhdon prezantimin në rrjetin e kinemave, shkruan KultPlus.
Sipas njoftimit të producentëve të këtij filmi, bëhet e ditur se filmi “Zgjoi” është gati për kinematë e Australisë dhe Zelandës së Re.
“Filmit i është konfirmuar se do të shfaqet në 18 kinema në Australi dhe 6 të tjera në Zelandë të Re. Kjo, pos tjerash, është një mundësi që shqiptarët që jetojnë në këto vende të kenë mundësi të shohin rrëfimin për Fahrije Hotin nën interpretimin e aktores Yllka Gashi.
Ka vdekur shkencëtari dhe pedagogu i njohur shqiptar, Rifat Gjota.
Lajmin e kanë konfirmuar familjarët, të cilët thanë se Gjota vdiq pas një sulmi në tru.
Ata gjithashtu bënë të ditur se Rifat Gjota vdiq sot rreth orës 13:00 në Prishtinë.
Rifat Gjota është zbulues shqiptar, shkencëtar dhe pedagog, i lindur me 5 maj të vitit 1939 në Pejë, përcjell Klankosova.tv.
Mbi njëzet vjet punoi në zbulimin e elektromotorit me veti shumë më të përparuara se ai i gjertanishëm, i cili kursen energjinë elektrike në përqindje të konsiderueshme, sikurse edhe sasinë e bakrit të nevojshëm për ndërtimin e tij.
Zbulimet e veta i regjistroj në Amerikë me emrin “US Patent 4710661 – Winding arrangement of a stator and/or rotor of a three-phase generator or electromotor ëith improved performances”, kurse mënyra e ndërtimit të këtyre elektromotorëve quhet “rifatizim”, pra në bazë të emrit të tij./ KultPlus.com
Në përvjetorin e rënies së Jusuf e Bardhosh Gërvallës dhe Kadri Zekës, presidentja e Republikës së Kosovës Vjosa Osmai ka thënë se njerëzit si Jusufi, Bardhoshi e Kadriu njëherë hyjnë në histori në mënyrë meritore dhe mbeten përjetësisht aty.
KultPlus ju sjell të plotë reagimin e presidentes Osmani.
Secila kohë i ka heronjtë e vetë dhe secili popull u falet atyre. Sot, nderuam kujtimin për heronjët tanë të përhershëm, Jusuf e Bardhosh Gërvallën dhe Kadri Zekën.
Dyzetë vjet më parë, aktiviteti patriotik i tyre u ndal dhunshëm në një atentat në Gjermani, ku të tre heronjtë tanë u vranë nga UDB-ja e Serbisë.
Jemi krenar për këtë brez heronjsh dhe përulemi para veprës së tyre. Kauza e tyre vazhdoi ndër breza dhe u kurorëzua më 17 shkurt 2008, kur Kosova u shpall Republikë e pavarur e sovrane.
Sot teksa kujtojmë këta patriotë, kemi mundësinë të reflektojmë për rrugën e zorshme, të cilën e ka kaluar populli ynë deri në bërjen e shtetit. Kjo rrugë ishte e mundimshme, por edhe e lavdishme.
Njerëzit si Jusufi, Bardhoshi e Kadriu njëherë hyjnë në histori në mënyrë meritore dhe mbeten përjetësisht aty!
I lindur në Pejë, Gërvalla ndërroi jetë në Gjermani në vitin 1982. Ai njihet si këngëtar dhe bashkë me Bardhosh Gërvallën na lanë disa melodi e këngë të cilat e bëjnë të pavdekshëm talentin dhe zërin e këtij njeriu.
E di fort mirë, se nuk do t’shkruaj rima, kjo penë që pahir m’ka mbetur n’dorë, shërbëtorët e djallit s’mund t’i quaj dasmorë, po t’njëjtë do t’mbesin, këto vargje do t’i marrë fryma.
Sa m’përket mua pra, le të rrënohet, Piramida e Keopsit, le t’i ndërrojnë vendet Parisi e Moska, le të vjellë plot vrer me vrull Vezuvi.
Le t’u bjerë pluhuri ligjeve të Njutn-it, Lizës s’DaVinçit le t’i zbresë çmimi, Me simfoninë e nëntë të Bethoven-it, le t’merren xhelatët në gijotina.
E në pallate e larta t’ kulturës, le t’ bredhin qentë, mos e teprova, n’ ekuator le t’ rrëshqasë Antarktiku, brenda një nate le t’ bashkohet Berlini.
Sikur për s’ dyti të lindej Sokrati, do t’ia besonim një kope derrash, i zhgënjyer do të ngiste pas qejfesh e shqerrash, e dimë sa fort i donte i ngrati.
Pas tij Diogjeni me fener në dorë, do të shëtiste duke reviduar, mos emisionet propagandistike, të dobëta sallamat i kanë ekspozuar./KultPlus.com
Me tekst të Marco Martinelli e regji të Kushtrim Mehmetit, në Teatrin e Pejës do të prezantohet premiera e shfaqje “Zhurmë Ujërash”, shfaqje që do të prezantohet prej orës 19:00, më 24 janar, shkruan KultPlus.
Koncepti i shfaqjes nisë me nxitjen e publikut që të bëjnë kalimin ilegal të kufirit përmes oqeanit, të cilët hyjnë në anije, ku vendosen në ulëset e teatrit që janë ulëse të anijes. Përballë kanë aktoret të cilët vendosin të dalin jashtë vendit bashkërisht me publikun. Derisa largohen, tregojnë peripecitë e tyre, personazhet që ata i hasin rrugës, nga Jusufi (adoleshent i mbytur ne ujë derisa tenton ti dërgojë bashkëkombësit e tyre ne Evrope), te Jasemina që përfundon duke u prostituuar me 80 vjeçar, e tutje te Sakinah e përdhunuar, Bindja e ikur nga lufta, Jean Baptiste fëmijë i mbytur në ujin e oqeanit, Oqean ky që mban kufoma të panumërta. Krejt këto kufoma të shndërruara në numra, 2917, 6132, 1111, 7777, 1445, 1248, tutje 26, 44, 2987, 88, 89, 90, 91 e shumë të tjerë, piano e cila krijon monotoni, muzikantet që këndojnë “Lakrimosa”, tutje këngë arbëreshe dhe krijojnë efekte, zëra dhe atmosfere. Krejt ne fund bashkë me “numëratoret” mbytet dhe anija që mbanë me vete dhe publikun, ata tentojnë të shpëtojnë, dhe nuk e di në ja dalin.
Në këtë shfaqje me rolet e tyre do të prezantohen: Aida Alidemi, Agon Bala e Fitore Broqi. Muzika e kësaj shfaqje është e Memli Kelmendit, kostumet nga Samka Ferri, skenografia nga Burim Gora, solo këngëtarë Donika Rushiti e Shaban Behramaj, Elbasan Racaj ka realizuar përkthimin, dramatizimin Florent Kurtalani kurse ndriçimin Skender Latifi./ KultPlus.com
Në shtator të vitit 1980, Jusuf Gërvalla ishte larg nënës së tij. Dashuria e pastër e saj megjithatë e ka shoqëruar Jufusin në udhëtimet, tragjeditë e të mirat e jetës së tij.
“ Nanë e dashtun! Rruga e jetës na pruni deri këtu. Zor sa të duesh. Po kollaj, s’ka qysh bahet ma kollaj. Ti vetë sa e sa herë, në prag të gjumit, kur ishim fëmijë e kur kishim dalë prej lojnave të fëminisë, na ke kallxue përralla që kanë të njëjtin përfundim: rruga e nderës asht ma e zorshmja, po ma e mira dhe e vetmja rrugë e vërtetë për njerin. Dhe, kush u mundue për nder, nder ka gjetë!
Sot, në vjeshtën e kësaj rruge, kur s’po kemi qysh me i dhanë gjevap bereqetit kaq të pasun, farën e të cilit e kemi mbjellë vetë, kush lodhet i pari mundet me thonë: a vyen me luftue për nder, tuj i ngarkue vetit kaq të liga në shpindë?!
Unë, besoj, nanë, se ti nuk je ajo që thotë kështu. Ti gjithmonë u ke përballue burrnisht rrebesheve të mëdha. Unë besoj se ti nuk je lodhë. Rruga jonë, mendja e shpirti ynë kanë pasur strofull fjalën tande, dashuninë e kujdesin tand të pashoq. Kur i kujtoj këto, më del se ti, në vend se të mërzitesh, duhet të gëzohesh e të përtërihesh. Ma në fund, veç tuj mos u dorëzue në këtë kohë të vështirë, ti nanë, do ta qitësh edhe hapin tand të fundit burrnor, që të bon si të gjitha ato nana trimnesha e fisnike shqiptare, të cilat, kur e ka lypë puna e vatanit, s’e kanë kursye e s’e kanë kajtë me lot jetën e djemve të tyne dhe kanë këndue kur kanë kukatë qyqet.
Jam shumë i lumtun që për këtë pikë, pra, për mërzinë tande, shpirtin e kam të fjetun. Ti je nji lis, që nuk don me ditë për fërfllazat e forta. Bile, nji lis, madhështia e të cilit del në pah bash kur merr mot me fërfllazë. As bora as ngricat e mëdha nuk të kanë ba kurrë shejë. Pse, pra, dridhesh aq fort prej lagshte e prej bryme?
Në përfytyrimet e mia të gjalla, këtu në tretdhé, të shoh tuj ecë me atë krejninë tande të pashoqe, sa herë që nisesh me e pa djalin tand në burg, e rrugës të bjen me u shpërndrrue me anmiq të mëdhenj e të vegjël të pjellës sate. Le të pëlcasë anmiku, gjithë ai që e ka ba synin qorr e veshin shurdh kur e do puna me lufte për nderën, për ato që ti jau ke kushtue jetën e shëndetën. Dhe dije se krejnia jote përballë fërfllazës së sotme, asht helmi ma i fortë për anmikun” . / KultPlus.com
Mit, strateg, hero i kombit, shqiptari mC i famshëm në histori, është Gjergj Kastriot Skënderbeu. Sot më 17 janar, në këtë ditë që mbushen 550 vjet nga vdekja e tij, kemi zgjedhur thënie, vlerësime, përcaktime dhe përfundime që janë bërë për figurën e tij. Studiues, historianë, ushtarakë, shkrimtarë, filozofë, gazetarë, shqiptarë dhe të huaj, të cilët jetojnë ose jo, i kemi bërë bashkë në një formë të përmbledhur tashmë, se çfarë menduan dhe çfarë mendojnë për Skënderbeun. Dy Papë, mbretëresha Elisabetë e Anglisë, Sulltan Mehmeti, shkrimtari francez, Volter, deri te Aleks Buda, Artan Fuga, Ismail Kadare, Marin Barleti, Gjergj Zheji dhe Faik Konica. Një udhëtim, jo vetëm në histori, por edhe në mendimin shqiptar dhe botëror, për heroin tonë kombëtar. Sigurisht, mes tyre ka edhe kundërshti dhe debat.
Papa Kalikst i III
“Si një pendë e patundshme, Gjergj Kastrioti ndaloi furinë e sulmeve turke dhe i pengoi të zaptonin Europën Kristjane!
Papa Piu I II
“Gjergj Kastrioti kaloi gati gjithë jetën e tij, duke luftuar për kauzën kristiane. Është zor me gjetë një prijës kryqëzate, që mund të krahasohet me të!”
Mbretëresha e Anglisë, Elisabeth, në librin e lutjeve, botuar më 1559
“17 janar. Si sot, vdiq princi i mirë, Skënderbeu, mbreti i Epirit dhe shfarosësi i turqve”.
Sulltan Mehmeti II
“Kurrë s’ka për të dalë më mbi tokë një luan i tillë!”
Voltaire, (Volter) François-Marie Arouet, shkrimtar francez
“Sikur ta kishte mbrojtur Skënderbeu Konstantinopolin, turqit nuk do të kishin mundur ta merrnin në maj 1453”.
Gjenerali Xhejms Volfi, heroi i Kebekut
“Ai (Skënderbeu) ua kalon gjithë oficerëve, të lashtë e të sotëm, për drejtimin e një ushtrie të vogël mbrojtëse!”
Sër Uiliam Tempël, në punimin mbi “Virtytin heroik”
“Skënderbeu është një ndër shtatë mbretërit e pakurorëzuar të Europës …, bëmat dhe virtytet e të cilëve mund t’u lejojnë atyre me të drejtë, të renditen krahas kaq mbretërve e perandorëve… Gjergj Kastrioti, i quajtur zakonisht Skënderbeu, princ i Epirit, dhe Huniadi, mëkëmbës i mbretit të Hungarisë, që kanë qenë dy kapedanët më ngadhënjimtarë dhe burra të shkëlqyer, kampionë të vërtetë të krishtërimit sa qenë gjallë dhe tmerr i turqve, sepse me forca të pakta, iu bënë ledh për aq shumë vite, gjithë fuqive të Perandorisë Osmane… dhe Skënderbeu asnjëherë nuk mblodhi bashkë mbi gjashtëmbëdhjetë mijë vetë, për të gjitha fitoret e famshme që korri kundër turqve, të cilët ishin disa herë më shumë si numër, mbi njëqind mijë!”
Thomas Townshend, sekretar i Britanisë për Luftën
“Njohuri të mëdha të artit ushtarak, mund të nxirren nga jeta e Gustav Adolfit dhe nga ajo e Karlit XII, mbretit të Suedisë, si dhe nga jeta e Ziskës së Bohemias. Dhe do të ishte një punë e paçmueshme, po mund të sigurohej një përshkrim i mjaftueshëm i bëmave të Skënderbeut, sepse ai shkëlqen midis gjithë gjeneralëve të kohërave të vjetra dhe të sotme, si udhëheqës i një ushtri të vogël mbrojtëse. Skënderbeun e kam gjetur në historinë e Turqisë, por askund gjetkë. ”
Milan Shuflaj, albanolog nga Kroacia
“Është e kotë të kërkosh dokumente në Shqipëri për Skënderbeun, përveç atyre që janë shkruar nëpër shkëmbinj, sepse çdo gjë që ishte e shkruar, u dogj nga turku!”
Kostandin Jiriçek, historian dhe albanolog nga Çekia, në librin “Historia e Serbëve”
“Venedikasit shpallën si çmim, pagesë të përjetshme prej 100 dukatësh, për vrasjen e Skënderbeut.”
Bëhet e ditur se më 13 janar 2022 Bordi i Drejtorëve i AKP-së emëroi Bordin e ri të Përkohshëm Menaxhues për NSH Inex Sharr Planina Brezovicë, Shtërpcë, në përbërje të gjashtë anëtarëve. Kjo ndërmarrje me vendim të Bordit të Drejtorëve të AKP-së ishte vendosur më parë nën administrim direkt të AKP-së më 22 dhjetor 2020.
Ndërkohë, më 14 janar 2022 menaxhmenti i AKP-së mbajti një mbledhje përmbajtjesore me Bordin e Përkohshëm të Drejtorëve të NSH Inex Sharr Planina Brezovicë.
Në këtë mbledhje është biseduar për mbarëvajtjen e punëve në Brezovicë dhe është biseduar gjerësisht për obligimet e Bordit të Brezovicës për t’i përmbushur detyrat e tyre ligjore për funksionimin e tërësishëm të Brezovicës në bazë të ligjeve të Kosovës, duke përfshirë: Instalimin e arkave fiskale; Raportimin financiar e operativ në AKP; Deklarimin e rregullt të tatimeve te ATK si dhe zbatimin e ligjeve të Kosovës.
Po ashtu, në takim u pajtua që të fillohet sa më shpejt sezoni i skijimit, të mbahet bashkëpunimi i mirëfilltë dhe të vazhdohet me aktivitetet e ndërmarrjes, me ç‘rast i gjithë operimi i ndërmarrjes do të bëhet sipas infrastrukturës ligjore të Kosovës.
Të gjithë anëtarët e Bordit të Brezovicës siguruan për bashkëpunimin e tyre, punën e mirë dhe respektimin e udhëzimeve të AKP-së dhe dispozitave ligjore të ligjeve të Kosovës.
“Publiku njoftohet se skiliftat janë lëshuar në operim në mëngjes më 16 janar 2022 dhe se do të vazhdojë operimi i rregullt i Brezovicës. Publiku ftohet që për çdo shërbim që pranon në këtë ndërmarrje të kërkojnë kuponin fiskal”, thuhet në njoftim./ KultPlus.com
Krerët shtetërorë të Kosovës kanë lëshuar një deklaratë të përbashkët pas takimit me ambasadorët e shteteve të QUINT-it dhe përfaqësuesin e Bashkimit Evropian.
Aty thuhet se krerët, presidentja-kryeparlamentari-kryeministri, shprehën qartë se hapja e qendrave të votimit të Serbisë në Kosovë përbën shkelje kushtetuese dhe të ligjeve të Kosovës.
“Përveç se u ritheksua se qytetarët serb të Kosovës me dyshtetësi do ta kenë të drejtën të votojnë në përputhje me standardet dhe praktikat ndërkombëtare, pra nëpërmjet postës dhe në Zyrën ndërlidhëse, institucionet bënë të qartë se hapja e qendrave të votimit të Serbisë në territorin e Kosovës përbën shkelje të qartë të Kushtetutës dhe ligjeve të Kosovës, si dhe praktikave ndërkombëtare”.
Për më tepër, një akt i tillë është shkelje e integritetit territorial nga ana e Serbisë në raport me shtetin e pavarur e sovran të Kosovës, thuhet më tej.
“Kushtetuta e Kosovës, ligjet e aplikueshme në Kosovë si dhe e drejta ndërkombëtare dhe praktika ndërkombëtare nuk e njohin të drejtën e një shteti për të realizuar referendum në territorin sovran të një shteti tjetër. Prandaj, praktikat e deritanishme të aplikuara që nga viti 2012, kanë qenë kundërkushtetuese, e si rrjedhojë nuk i obligojnë institucionet e tanishme të Republikës së Kosovës të dala nga vullneti i qartë i qytetarëve i shprehur më 14 shkurt 2021”.
Për më tepër, institucionet e Kosovës kanë theksuar se çështja nuk është roli i OSBE-së, por roli i Serbisë dhe strukturave të saj paralele e ilegale në Kosovë. “Sepse, para se OSBE-ja të bënte mbledhjen e votave, do të mbahej një proces tërësisht ilegal i hapjes së qendrave të votimit e kutive të votimit në territorin e Republikës së Kosovës për një referendum të një shteti tjetër, pra Serbisë, e ky proces do të organizohej nga strukturat ilegale të Serbisë në Kosovë”, thuhet në komunikatë.
Sipas tyre, Serbia dëshiron ta shfrytëzojë referendumin si mjet të shtrimit të sovranitetit të saj mbi Kosovën.
“Rrjedhimisht, qëndrimi i institucioneve të Kosovës nuk ka fare të bëjë me OSBE-në, por me kundërshtimin e kësaj tendence të vazhdueshme të Serbisë, e cila dëshmon pretendime të qarta territoriale ndaj Kosovës”.
Osmani, Konjufca e Kurti i kanë bërë thirrje të gjitha shteteve demokratike që ta mbështesin Kosovën në përpjekjet e saj për t`i ndalur “veprimet e vazhdueshme të Serbisë që minojnë sovranitetin, integritetin territorial dhe shtetësinë e Kosovës”.
“Për më tepër, kjo praktikë e Serbisë, që po e ndjekë modelin rus, ka mbështetjen e plotë të Federatës Ruse, duke dëshmuar kështu tendencat e tyre për destabilizim të shpejtë të rajonit tonë dhe zhbërjen e sukseseve që Kosova dhe rajoni i kanë arritur në partneritet me vendet mike demokratike”.
Mosmbajtja e referendumit serb në territorin sovran të Republikës së Kosovës, sipas krerëve të shtetit, është hap i duhur në betejën e përbashkët kundër autokracive dhe avancim i praktikave demokratike, “përkushtim të cilin Kosova e ka dhënë së fundi edhe në Samitin për Demokraci të organizuar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës”./ KultPlus.com
Edhe sikur Rexho Mulliqi, të ngritej nga varri, e të vetëdeklarohej i pakombësi, përsëri arti i tij, e bën atë shqiptar, dhe pjesë e fryt të kulturës tonë.
Kur gjatë një vizite në Tiranë e kishin pyetur se çfarë kombësie i takon, ai ishte përgjigjur shkurt : “Pyeteni muzikën time”.
Kompozitorin Rexho Mulliqi, për së gjalli e ndoqën, izoluan, burgosen, heshtën e anatemuan. Pas vdekjes, kombe e institucione, u përpoqën ta “përvetësojnë” e bëjnë pjesë të kulturës së tyre.
Serbët thonë se ai ishte jugosllav-serb, ndaj është i tyre. Boshnjakë thonë ishte boshnjak me origjinë, ndaj është pjesë e këtij kombi. Malazezët mendojnë se u takon kulturës së tyre, pasi ka lindë në rrethin e Plavës, maqedonasit lavdërohen më faktin që talenti i tij u zbulua gjatë shkollimit në Shkup, kurse shqiptarët e dinë, e duan dhe e respektojnë si kompozitor shqiptar. Mbi këto polemika qëndron një fakt i fuqishëm: Çdo gjë që Rexho Mulliqi krijoi, ishte shqiptare.
E bija (me gruan e parë) tenton që të i’a ndërron babait identitetin.
E bija e Rexho Mulliqit, Vesna Mulliq, thotë se babai i saj nuk mund të quhet kompozitor shqiptar. Madje, kërkon t’i respektohet emri dhe të mos shkruhet Rexho Mulliqi, por Rexho Mulliq.
“Ai është Rexho Mulliq dhe nuk ka nevojë të shkruhet Rexho Mulliqi”, thotë vajza e vetme e kompozitorit me nam nga martesa e parë e tij. “Ai nuk është kompozitor shqiptar”, reagon Vesna Mulliq, në pyetjen se si duhet referuar njërit prej krijuesve më në zë të muzikës shqipe. “Kurrë nuk është deklaruar shqiptar e as që ka mundur të deklarohej ashtu”, shton ajo.
Vajza e tij Vesna me gruan e parë, mund të flas për vete se çfarë përkatësie kombëtare ka, por nuk mundet të thotë se çfarë ka pas dhe si asht ndje kompozitori shqiptar Rexho Milliqi, apo Rexhep Mullaj. Përkundër që ajo ka pas privilegje për shkak të babait të saj, dhe asht pranua të punoj në korin e RTP, dhe si gazetare ku ka shkruar për muzikën, ajo edhe sot refuzon ti jep partiturat e babait Filharmonisë së Kosovës.
Identiteti, origjina e Rexho Mulliqit:
Rexho Mulliqi u lind me 18 mars të vitit 1923 në Guci, Plavë, vdiq më 25 shkurt 1982 në Prishtinë, ishte një kompozitor shqiptar. Mbiemrin e mori nga fisi Mula, Mulaj, Mulaku, Muliqi. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, për të vazhduar Medresenë e Shkupit, deri në vitin 1941, pastaj u vendos në Prishtinë. Për shkaqe politike, u përndoq dhe u burgos, duke vuajtur dënimin në Goli Otok. Rexhep Mulliqi është njëri ndër krijuesit e traditës muzikore profesioniste në Kosovë. Ai është ndër të parët krijues të këngës korale, si autor i simfonisë së parë shqiptare në Kosovë, i së dytës në muzikën e gjithëmbarshme shqiptare, përfshirë edhe Shqipërinë.
Në anën tjetër, Rexho Mulliqi bëri një muzikë që ishte dhe mbeti thellësisht shqiptare, në të gjithë përbërësit e saj.
Ai thoshte:” Muzika të cilën e krijoj, është rrëfimi im, por edhe i popullit tim, është apoteozë e nënqiellit të këtij vendi dhe e njerëzve të tij, këngë e maleve hijerëndë, e luginave të gjelbra, e lumenjve me zhurmë, rrëfim i legjendës së të kaluarës dhe këngë e agimit të diellit…”.
Në fillim e thërrisnin Rexhep Mullaj, Rexho Mulliq, Rexhep Mulliqi, kurse ai vetë, në të shumtën e rasteve, ka nënshkruar si Rexhep Mullaj. Megjithatë, ai mbeti i njohur te ne si Rexho Mulliqi.
Nexhmija Pagarusha nuk do të ishte ajo që u bë pa mbështetjen e jashtëzakonshme të bashkëshortit, Rexho Mulliqit që është një nga gjenitë e muzikës shqipe.
Gjeneratat e reja, e njohin më tepër si autor të këngës së popullarizuar “Baresha”. Mirëpo ai krijoi vepra shumë më të mëdha e më komplekse se “Baresha”.
Sot, mund të supozojmë se inspirimi krijues për “Bareshën” , mbështetej në dy burime: Zërin brilant të Nexhmije Pagarushës, dhe natyrën magjepse të vendlindjes së kompozitorit.
Pas vdekjes së Mulliqit, posaçërisht gjatë luftës, në Kosovë filluan të zhduken dëshmitë e punës së tij. Në Prishtinë u zhdukë busti origjinal i kompozitorit, punuar nga i ndjeri Agim Cavëderbasha, pronë e Shoqatës së Kompozitorëve.
Dikush u përpoq të fshijë gjurmët krijuese të Mulliqit në Kosovë. Janë zhdukur të gjitha partiturat origjinale të kompozitorit në Prishtinë.
Ka artistë që për së gjalli gjithnjë u identifikuan si shqiptar, mirëpo ju mungoi krijimtaria. Rexho Mulliqi, e bëri të kundërtën: Nuk eksponoi shumë kombin e tij, mirëpo punoi, e krijoi – shqip.
Nga fëmijëria barte një plagë të thellë. Ishte gati foshnje, kur në derë të shtëpisë së lindjes, i kishin vrarë të atin. Fqinjët joshqiptarë, i kishin thëne “…babanë ta vranë shqiptarët”, kurse pushteti kishte sulmuar shtëpinë më pretekst se aty fshiheshin kaçakët shqiptarë. Rexhoja u rritë, jetoj e vdiq më këtë enigmë në zemër.
Mulliqi mbetet kompozitori më i madh që ka dhënë Kosova, dhe njëri ndër krijuesit më të mëdhenj të muzikës artistike në botën shqiptare. Me Çeskë Zadenë, i cili priu në këtë fushë, janë dy etërit e simfonisë shqiptare.
FOTO : Nexhmije Pagarusha, Rexho Mulliqi dhe biri i tyre Leonardi. Vitet 1970-ta./ KultPlus.com
Revista “My New York” ka vlerësuar me çmimin për heroizëm, gazetaren shqiptare Arbana Xharra, çmim që i është referuar punës së Xharrës në Kosovë, shkruan KultPlus.
Kjo revistë këtë vit ka ndarë tre çmime, dhe njëri nga çmimet ka shkuar për gazetaren Arbana Xharra. Çmimet e sivjetshme kanë shkuar për tre shtetas të ndryshëm, për gazetaren Xharra nga Kosova, për një gazetar nga Suedia dhe një aktiviste nga New Yorku.
Ky çmim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk është i pari për Xharrën, pasi që puna e saj është vlerësuar edhe nga Shtëpia e Bardhë, vlerësim që i është bërë në vitin 2015. / KultPlus.com
Azem Deliu do të prezantohet në Panairin e Librit në Lajpcig të Gjermanisë, ku në këtë panair do të jetë në mes të datave 16 e 19 mars, shkruan KultPlus.
Për këtë pjesëmarrje ka njoftuar Shtëpia Botuese “Onufri”, të cilin mund ta lexoni të plotë.
Një ditë pas ditëlindjes së 26 të shkrimtarit, ndajmë lajmin se Kosova në Panairin Ndërkombëtar të Librit në Leipzig të Gjermanisë do të marrë pjesë me Azem Deliun.
Shkrimtari do të jetë në Leipzig nga 16 deri më 19 mars, i ftuar në njërin prej panaireve më të mëdha të librit.
“Vena vaditëse” është titulluar ekspozita e Sadri Morinës, e cila do të prezantohet në KultPlus Caffe Gallery.Ky titull vjen si shpërfaqje e inspirimit të artistit në këtë cikël të punimeve artistike, që në këtë ekspozitë do të prezantohet me 11 sosh.
“Arti im bazohet në besimin e një energjie universale që përshkon çdo gjë: nga insekti te njeriu, nga njeriu në spektër, nga spektri në bimë nga bima në galaktikë. Veprat e mia janë venat vaditëse të këtij lëngu universal. Përmes tyre ngjiten lëngjet stërgjyshore, besimet origjinale, akumulimet fillestare, mendimet e pavetëdijshme që gjallërojnë botën, është përshkrimi i autorit mbi këtë ekspozitë.
Ju ftojmë që të jeni pjesë e kësaj ngjarje kulturore që mbështetet nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport, ku nëpërmjet ngjyrave dominuese në artin e Morinës, mund të zbutni ngricat e muajit janar. Ekspozita do të hapet më 15 janar, në ora 18:00 dhe do të rri e hapur deri më 29 janar. Kurse veprat e kësaj ekspozite janë edhe në shitje./ KultPlus.com
Ministri i Ministrisë për Kulturë, Rini dhe Sporte Hajrulla Çeku ka listuar sukseset e këtij viti që po lëmë pas, duke e vlerësuar si një kthesë për fushën e kulturës dhe sportit, pikërisht me rritjen e buxhetit që është bërë në këto dy fusha. Çeku ka folë edhe për Sallën Koncertale, objektin e Teatrit të Operës dhe Baletit, propozimin e KultPlus për themelimin e Festivalit të Muzikës në kuadër të RTK-së, e ka vlerësuar si ide të mirë, sikurse që ka folë edhe për kishën ortodokse brenda Kampusit të UP-së.
KultPlus: Jemi në fund të vitit, dhe brenda kësaj periudhe sa edhe po e udhëhiqni Ministrinë për Kulturë, Rini dhe Sporte, e keni vlerësuar si vit që është bërë shumë për fushat të cilat edhe janë brenda kësaj ministrie, në fakt, cila është e arritura më e madhe që e konsideroni edhe si kthesë për kulturën kosovare?
Hajrulla Çeku: Dy shtyllat kryesore të angazhimit tonë në kulturë janë: institucionet publike të kulturës dhe skena e pavarur kulturore. Planet vjetore të prokurimit, aktivizimi i petty cash, angazhimi i zyrtarëve shtesë financiar, konkurset për drejtuesit, renovimet dhe sigurimi i hapësirave shtesë, janë disa nga veprimet për t’i adresuar nevojat e institucioneve publike të kulturës. Në anën tjetër, mbështetja e përgjithshme për artistë dhe organizata kulturore për vitin 2021 është 3.8 milionë Euro, një rritje prej 60 përqind, krahasuar me vitin e kaluar.
KultPlus: Edhe këtë vit, filmi dhe sporti janë dy fushat më të arrira, ku edhe Kosova është përfaqësuar dhe po vazhdon të përfaqësohet në mënyrën më të mirë, a do të krijoni një fond edhe më të madh për këto dy fusha?
Hajrulla Çeku: Fondi shtetëror për filmin është dyfishuar për 2022, ndërsa buxheti do të rritet edhe viteve në vijim. Gjatë vitit 2022 do të miratohet ligji i ri për kinematografinë për të krijuar kushte nxitëse për zhvillimin e industrisë së filmit. Buxheti për sportin është rritur gjatë vitit 2021. Mbështetja e përgjithshme për federatat e sportit, klubet sportive dhe sportistët është 6.35 milionë Euro, 57 përqind më tepër se në 2020 dhe 51 përqind më tepër se në 2019.
KultPlus: Serbia vazhdon të krijojë filma për luftën e Kosovës, duke e shtrembëruar të vërtetën, të cilët kanë realizuar filma edhe për Kosharen, Reçakun, duke mos përjashtuar edhe shumë filma dokumentarë po për luftën e Kosovës, a do të duhej të kishim një thirrje të veçantë, për filma me tematikë të caktuar, në mënyrë që të realizohen sa më shumë filma për luftën e Kosovës?
Hajrulla Çeku: Filmat për luftën e Kosovës janë prodhuar dhe do të prodhohen në vazhdimësi. Gjatë vitit 2022 do mbështesim krijimtarinë audio-vizuele për të promovuar të vërtetën mbi luftën dhe shtetin e Kosovës nëpër botë.
KultPlus: Kur jemi te kjo thirrje, duke pas parasysh edhe bashkëpunimin kulturor mes Kosovës dhe Shqipërisë, a do të duhej që një thirrje e tillë të ishte e përbashkët?
Hajrulla Çeku: Veprimtaria filmike ndjek metodën e bashkëprodhimit. Filmi “Zgjoi” është një shembull ilustrues, pasi edhe Shqipëria është njëra nga bashkëprodhueset. Besoj që viteve në vijim do të kemi bashkëpunim të shtuar me Shqipërinë në fushën e prodhimtarisë filmike.
KultPlus: Prej pasluftës e këndej, çdo ministër ka premtuar ndërtimin e objektit të Operës dhe Baletit të Kosovës, por që ende ky objekt mbetet vetëm premtim për zgjedhje. Në ndërkohë, para objektit, ju themeluat institucionin e operës, sa mendon se kemi kapacitet kuadrosh për funksionalizimin e një institucioni të tillë?
Hajrulla Çeku: Institucioni i Operës së Kosovës është themeluar, ka mbajtur koncertin inaugurues, ka miratuar aktet e brendshme, ka strukturën drejtuese dhe është në përgatitje të programit të rregullt vjetor për vitin 2022. Ne jemi në komunikim me Komunën e Prishtinës, dhe në momentin e ndarjes së lokacionit do të shpallet edhe konkursi për projektim, për te vazhduar pastaj me hapat e nevojshëm për ndërtimin e Teatrit të Operës.
KulPlus: E sa i përket objektit të Operës dhe Baletit, sa herë keni folur për këtë objekt, por edhe institucionit nuk iu keni referuar si Opera dhe Baleti i Kosovës “Ibrahim Rugova”, por vetëm Opera dhe Baleti i Kosovës, a ka ndonjë ndryshim në emërtim, pasi që më herët, këtij objekti i janë referuar me emrin e Ibrahim Rugovës?
Hajrulla Çeku: Fokusi im janë puna dhe realizimi i zotimeve. Institucioni është funksionalizuar, në radhë është ndërtesa.
KultPlus: E sa i përket Sallës Koncertale, do të mbetet objekti Gërmia, apo pritet të ketë ndonjë ndryshim?
Hajrulla Çeku: Procesin e ndërtimit të sallës koncertale në objektin e Gërmisë nuk mund ta kthejmë në pikën zero, pasi janë zhvilluar disa faza të procedurës. Viti 2022 duhet të na gjejë me dinamizim të punëve drejt synimit të përbashkët për sallë koncertale.
KultPlus: Ndërkohë, së fundi keni diskutuar me kryetarin e Komunës së Prishtinës, Përparim Ramën edhe për objektin e Muzeut të Artit Bashkëkohor, mund të na shpjegoni se ku dhe si do të realizohet ky objekt?
Hajrulla Çeku: Në fillim të vitit të ardhshëm do të ngritet një këshill profesional për konceptimin dhe themelimin e institucionit. Bashkë me Komunën e Prishtinës do ta identifikojmë hapësirën më të përshtatshme ku do të vendoset Muzeu i Artit Bashkëkohor. Bienalja nomade Manifesta do të jetë platforma profesionale e dialogut gjithëpërfshirës për themelimin e institucionit.
KultPlus: Kur jemi te objektet, mund të flasim për objektin e Kishës Ortodokse brenda kampusit, mund të jetë si alternativë për ndonjë projekt kulturor?
Hajrulla Çeku: Për strukturën në fjalë që gjendet brenda kampusit të Universitetit të Prishtinës ekziston një proces i hapur gjyqësor. Pa përfunduar procesi gjyqësor nuk mund të ndërmarrim ndonjë veprim.
KultPlus: Kur jemi te themelimi i institucioneve, objekteve dhe iniciativave të ndryshme kulturore, Kosovës edhe më tej i mungon festivali i këngës, e që do të duhej të funksiononte brenda RTK-së. E dimë që ende nuk jemi anëtarë të EBU-së, që Kosova të përfaqësohet në Eurovizion, por a nuk do të duhej që Kosova të krijonte një traditë me këtë festival edhe para se të fillonte përfaqësimin?
Hajrulla Çeku: Mendoj që është ide e mirë. Duhet të flasim me RTK-në.
KultPlus: Ndërkohë, kemi një përfaqësim super dinjitoz në nivel ndërkombëtar, kur kemi parasysh suksesin e Dua Lipës, Rita Orës, Erza Muqollit, “Gjon’s Tears” dhe shumë artistëve të tjerë, kur kemi gjithë këta artistë të famshëm, a do të duhej të mendonim më seriozisht për një projekt që mund ti bashkonte këta artistë?
Hajrulla Çeku: Edhe kjo mendoj që është ide shumë e mirë.
KultPlus: Dhe për fund, cili është plani kryesor i vitit 2022, qe është edhe prioritet i MKRS-së, por edhe i Qeverisë së Kosovës, sa i përket fushës së kulturës?
Hajrulla Çeku: Viti 2022 është i reformës në sferën e kulturës. Do ta ndërtojmë bazën e nevojshme për funksionim efikas të institucioneve publike të kulturës dhe partneritet strategjik e fuqizim të skenës së pavarur kulturore. Do t’i dinamizojmë procedurat për Sallën Koncertale, Muzeun e Artit Bashkëkohor, Teatrin e Operas dhe Baletit dhe Teatrin e ri Kombëtar./ KultPlus.com
Një prej filmave më të suksesshëm këtë vit, prodhuar në Kosovë, është ‘Vera andrron detin’. Filmi ende nuk ka ardhë në Kosovë, dhe fillimi i 2022 do ta sjellë edhe ‘përballjen’ mes këtij filmit dhe audiencës në vend.
Skenariste në film është Doruntina Basha. Basha, skenariste e dramaturge, punon në teatër tash e rreth dy dekada.
Prej biografisë së saj, dua të veçoj këtu pikërisht filmin ‘Vera andrron detin’ i cili u dha premierë në seksionin Orizzonti të Festivalit të 78-të Ndërkombëtar të të Filmit në Venecia, ku u shpërblye me çmimet “Edipo Re” dhe “Authors Under 40”. Filmi po ashtu fitoi Tokyo Grand Prix në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Tokio në nëntor 2021, dhe çmimin specila të jurisë në programin “Meet the Neighbors” në Thessaloniki International Film Festival.
Meqë Doruntina na lejoi të hyjmë në botën e saj me anë të këtij bashkëbisedimi, ne provuam të marrim shumë nga bota e saj si artiste. Ajo na flet në këtë intervistë për këtë film, për karrierën e saj dhe për shpërthimin që ndodhi në këto vitet e fundit në kinematografinë e Kosovës.
E fillojmë këtë bashkëbisedim me filmin ‘Vera andrron detin’, ku ti je skenariste. Filmi u dha premierë botërore në Festivalin e Filmit në Venedik, dhe u prit mirë edhe në disa festivale të tjera. Së shpejti vjen edhe në Kosovë. Në film flitet për Verën, për gratë në pronë, për padrejtësitë e një sistemi të prishur. A na tregon fillimisht më shumë për idenë, meqë gjithçka e këtij filmi ka lindur, ka nisur prej teje?
Po filloj prej shkëndijave fillestare të idesë. Filmi ‘Vera andrron detin’ ka ardhë si ide shumë kohë më parë, dhe krejt spontanisht. Erdhi në kohën kur drama ime “Gishti” ishte në rrugëtimin e saj nëpër teatro të ndryshme. Dhe erdhi në dhomën time të ditës një pasdite krejt të zakonshme. Isha duke punuar në kompjuter, ndërkaq në TV shkonin lajmet me ton të ulur. Ktheva kokën rastësisht dhe pashë drejtkëndëshin e vogël poshtë ekranit, ku, zakonisht, një grua – ose burrë, por më shpesh një grua – interpretonte në gjuhën e shenjave. Ishtë një grua në moshë me mamin tim, një moshë që rrallëherë e sheh të ekspozuar në ndonjë funksion publik. Ma kapi syri dhe nisa ta vështroj intepretimin e saj me kureshtje. Pozita e saj në skaj të ekranit, e kufizuar në drejtkëndëshin e vogël, dhe veprimi i saj krejtësisht i koduar për mua, më ngacmoi shumë. Më bëri të mëndoj për një gjeneratë të tërë të pazëshme të grave, për një komunitet të tërë të kufizuar brenda vijave strikte që kontrollojnë veprimin, për punë e punë të shumta të grave që mbesin krejtësisht jorelevante për interesin e Publikut, për komunikimin, dhe vetë ekzistencën. Paralelisht me këtë, ndjeva një shtresim të ngjeshur tregimesh dhe nevojash për t’i ndarë ato, për t’i “dekoduar” nga heshtja sistematike, për të dalë nga korniza, nga fushëveprimi kufizues që Ia kemi imponu.
Jemi shoqëri konservative dhe si të tillë kemi prirje t’i shtypim e t’i fshehim gjërat, si në nivel personal, ashtu edhe në atë shoqëror, kemi prirje “me kodu” brenda normave të pranueshme konzervative atë që bie ndesh me bindjet tona. Në atë kohë po hulumtoja për projekte të ndryshme personale, dhe pothuajse në secilin takim me tregime grash, dilte në pah prona, qoftë nga shtypja për ta fundosë krejtësisht në fund të tregimeve, qoftë nga nevoja për të adresuar pabarazinë e madhe ekonomike që gratë përjetojnë. Dhe kështu u bë ky bashkëdyzim pothuajse natyrshëm, gruaja interprete e shenjave dhe trashëgimia e pronës, dhe kështu erdhi Vera, nga “Vera andrron detin.”
Fillova ta shkruaj skenarin, spontanisht, pa pasur ndonjë qëllim konkret, gjë që zakonisht nuk ndodh, sepse skenari shkruhet per film, per regjisor. Meqë fillova me e pa personazhin dhe me e shtjellu ngjarjen, shkruaja vet, shkruaja pandërprerë. Kur e përfundova një draft që konsideroja që ish I gatshëm të ndahet me dikë, fillova të mendoj me kë ta ndaj. Kaltrina Krasniqin, regjisoren e filmit, e njoh prej fëmijërisë, jemi shoqe, kemi qenë në shkollë të mesme në një klasë, në faza të ndryshme të jetës jemi taku. E njihja dhe e përcillja punën e saj gjithmonë por meqë ishim shkëputur disi paqëllimshëm për shkak të valëve të ndryshme të jetës, mendova që mund të takoheshim e t’i tregoja në çka po punoja. U takuam dhe qysh në takim të parë lindi bashkëpunim. Kaltrina u interesua ta lexonte draftin e parë. Ajo e lexoi shpejtë e më befasoi, sepse, pothuajse për të njëjtat arsye sikur unë, edhe ajo ishte ngacmuar nga skenari dhe tregim i Verës. Prej aty filloi rrugëtimi ynë I përbashkët e i gjatë. Normalisht rrugëtimet e filmave janë të gjata dhe plot me vështirësi, mirëpo në Kosovë, ato janë ekstra më të gjata e ekstra më të vështira.
Për ta përmbledhur këtë tregim në terme pak më teknike: puna në ‘Vera andrron detin’ ka nisur në vitin 2014, në vitin 2015 e kemi marrë subvencionin nga QKK dhe në vitin 2021 u dha premiera botërore në Venedik, në festivalin më të vjetër të filmit në botë. Ka qenë një rrugëtim si ato vrapet maratonik me pengesa, i gjatë, i lodhshëm, plot të papritura. Prandaj, për mua, suksesi i filmit është njëfarë drejtësie aq shumë e nevojshme për punën tonë, të gjithë ekipit që është involvuar në faza të ndryshme të projektit, por edhe për tregimin e Verës e shumë e shumë Verave të Kosovës.
Tani, mund të them që meqë jemi “çliruar” nga barra e premierës botërore – dhe, së shpejti do të kemi edhe premierën kosovare të filmit – kemi filluar me planifikimin e projektit të radhës.
Si dramaturge e skenariste, tekstet tua pothuajse gjithmonë thumbojnë realitetin, aspektin social. Ku ka dashur kësaj here të godasë Doruntina, me një temë shumë sensitive si kjo e filmit?
Ideja ka qenë që të krijoj një tregim që e demaskon tendencën tonë që përmes traditës të arsyetojmë pabarazinë sociale, ekonomike, varfërimin e diskriminimin që u bëhet grave.
Çka ndodhë në film, pa dashtë ta zbuloj saktësisht, është kjo: një shoqëri e shfrytëzon pothuajse sistematiksiht traditën si pretekst për t’i varfëruar gratë, duke ua marrë pronën në emër të “hises” që nuk i takon. Tradita gjithmonë vendoset e proklamohet si diçka e shenjtë, e pakontestueshme, diçka absolute që duhet të pranohet si e tillë, mirëpo nën të, të fshehura, janë qëllimet krejtësisht të tjera. Në esence, ky është thjesht një manipulim. Vendosja e tregimit të “Vera andrron detin” në kohën e sotshme, e thekson shumë karakterin manipulues të ndarjes tradicionale të hises.
Për një temë si kjo, dhe meqë e përmende më lart se hulumton vazhdimisht, jam i sigurtë që ke hulumtuar, ke bërë kërkimet tua aty ku ke menduar se mund të ushqehesh me prapavijë të nevojshme për filmin. A mund të flasim pak për këtë hulumtim, për këtë pjesë, si është forcuar dija jote gjatë kohës sa e shkruaje skenarin e filmit?
Në atë kohë kur po shkruaja, me këdo që takohesha, secili e secila e kishin një tregim personal të tyrin apo të familjes të tyre, të ndarjes së padrejtë të “hises” brenda familjes. Kjo e bëri edhe më të nevojshëm, edhe më urgjent, tregimin e Verës. Normalisht, u bëra shumë e vëmendshme dhe kapja tregime të tilla edhe në lajme, portale, pothuajse në secilin aktivitet të përditshëm. Duhet thënë që fenomeni i privimit të gruas nga e drejta në pronë nuk është vetëm fenomen ekskluziv i yni; është i përhapur posaçërisht në tërë rajonin, dhe manifestohet edhe në vende të tjera të botës, edhe pse jo me justifikimin që i bëhet te ne. Kështu fillova të gërmoj më thellë, të gjej e të lexoj hulumtime të kohës së pasluftës të cilat kanë dokumentuar këtë fenomen, lexova ligjet të cilat janë pasqyra më e mirë e ndeshjes në praktikë të ligjit dhe zbatimit. Ta përjashtosh një grua nga e drejta e saj në pronë vetëm për shkak faktit që është grua, është një akt brutal i planifikuar, i menduar mirë, dhe i motivuar vetëm nga nevoja për të dashur të mira materiale vetëm për veten.
Doruntina Basha, fotografuar nga Hana Agimi
Meqë tregove se e ke shkruar skenarin fillestar e vetme, a janë personazhet tua ato që janë në film? Ose më direkt, a janë shkrirë mirë fjalët tua në pamje vizuele dhe filmike të kuruara prej regjisores?
Bashkëpunimi me Kaltrinën ka qenë shumë i ngushtë, do thoja edhe jokonvencional, ndoshta edhe për shkak të raportit tonë, faktit që njiheshim prej shumë kohë më parë. Kemi qenë bashkë gjatë fazave kyçe të realizimit të projektit. Kemi diskutu shumë, pothuajse secilin aspekt, madje Edhe kastin, përzgjedhjen e aktorëve; Kaltrina i ka nda me mua draftet e shumta të montazhit, duke ma mundësuar kështu ta shoh tërë procesin e sjelljes së Verës në jetë. Për shkak të kësaj natyre të bashkëpunimit, për mua Vera që Kaltrina ka sjellë në film është po ajo Verë që ka “mbirë” spontanisht atë pasdite në dhomën time të ditës, si ide, si impuls, si nevojë. Këtu më duhet patjetër ta përmend e ta falënderoj Teuta Ajdini Jegenin, aktorën nga Teatri i Shkupit që ka luajtur Verën me tonet e sakta të personazhit, duke e përçuar me saktësi çdo aspekt të Verës.
Filmi u dha premierë në Venedik por ishte pjesë edhe e disa festivaleve të tjera. Më intereson me e ditë se si u prit filmi para një audience e cila mund edhe mos ta kuptonte temën dhe trajtimin e tillë, të një problematike të madhe në shoqërinë kosovare?
Filmi u prit shumë më mirë se që e imagjinova, dhe kjo nuk është një kritikë, absolutisht jo. Kur je pjesë e brendshme e një procesi aq të gjatë e të ndërlikuar, nuk mbërrin me e kuptu e as me kriju idenë më të vogël se si do të pritet një projekt i tillë në momentin kur ndahet me publikun, se çfarë impakti mund të ketë.
Kam pasë kënaqësinë të jem prezente në premierën botërore të filmit në seksionin Orizzonti të Festivalit të 78-të Ndërkombëtar të Filmit në Venedik, po ashtu kam qenë prezente edhe në prezentimin e filmit në International Film Festival Mannheim-Heidelberg. Në të dyja rastet, mësimi më i madh prej përvojës së ndarjes së filmit me publikun është që filmi nuk është relevante veç në Kosovë, por edhe me audienca ndërkombëtare, dhe kjo nuk është diçka që nuk e kemi mendu fillimisht sepse për ne ka qenë me rëndësi që të konsolidojmë, të ndërtojmë e ta mbështesim në këmbë solide një tregim autentik Kosove. Por fakti që ky tregim prek, emocionon dhe është relevant edhe për audienca jashtë kontekstit tonë, është një prej sukseseve më të mëdha.
Pamje nga ‘Stiffler’ | Sovran Nrecaj
Kthehemi te ti. Doruntina për një kohë duket sikur u largua pak prej angazhimeve dhe skenës artistike për tu marrë me filmin. Na trego pak për të sotmen dhe angazhimet tua aktuale?
Pasi përfundoi filmi ‘Vera andrron detin’, u çlirova prej peshës së filmit dhe pata mundësinë t`i kthehem asaj që e bëj me qejfin më të madh: teatrit. Iu ktheva dhe punova disa tekste teatrore që më rrinin në mendje përgjatë krejt kohës sa e punoja Verën. Ndër to, e shkrova dramën ‘Stiffler’, që u dha premierë në Teatrin Oda në kryeqytet, në fillim të dhjetorit. Ka qenë ndjenjë shumë e mirë me u kthy në teatër, si me u kthy në shpi pas Një rruge të gjatë. Krjimi teatror është më I mbyllur, por kjo “mbyllje” ta jep një pavarësi krijuese, dhe një ndjenje e të qenit vetja që dallon shumë nga krijimi i një skenari për film që shpesh është me pragmatik e më I ftoftë si proces se sa një shkrimtar do të donte. Pos asaj, filmi është një industri në vete dhe ka një mentalitet krejt tjetër të operimit dhe funksionimit. Më kish’ marrë malli për teatrin, me kënaqësi u riktheva. I kam edhe disa tekste tjera dramaturgjike të cilat i kam shkruar nëpër vite dhe të cilave tani u ka Ardhur koha të ndahen. Paralelisht me këtë, po punojmë intenzivisht me Kaltrinën në projektin tonë të ri të filmit, projektin “Zbardhje” që e kemi në zhvillim.
A mundemi me e ditë pak se cila është kryefjala e nën-temave në skenarin e ri?
Jam ende në fazë të hershme për të arrirë të nxjerr me vetëbesim një fjalë të vetme, një kryefjalë, të projektit tonë të ri, sepse ideja ende po “piqet” dhe jam në një proces të kërkimit, por për të dhënë një ide se për cka do flitet në projektin tonë të radhës, mund ta përmbledh në diçka jo shumë konkrete, por në anën tjetër edhe mjaft zbuluese: pabarazia klasore mes grave. Pabarazitë shpesh kemi prirje t’i perceptojmë si produkt i ndeshjes së të kundërtave, poleve të ndryshme, mirëpo ato ndodhin në një spektër të tërë dhe është e pamundur të saktësohet origjina e tyre. Prandaj për këtë projekt dua ta hedh shikimin diku krejt tjetër, larg prej atyre terreneve të zakonshme.
Viteve të fundit është vërejtur një shpërthim në industrinë filmike në Kosovë. Gratë nuk janë vetëm regjisore, por ekipe të tëra në realizime filmash përbëhen prej grave, femrave. Cili është mendimi yt për këtë pjesë?
Ajo që po ndodhë në kinematografinë e Kosovës është një mrekulli, një fenomen të cilin nuk jemi duke mbërri me e pa vetë, ose nuk po duam ta shohim por, për ne, po e shohin të tjerët nga jashtë. Fatkeqësisht kjo po na ndodhë gjithmonë; gjithmonë na nevojitet një validim nga jashtë që të mund ta shohim e ta njohim edhe vetë suksesin tonë. Viti 2021 dhe 2020 kanë qenë të jashtëzakonshëm për skenën tonë të filmit, kanë shënu një kthesë radikale në këtë skenë. Të mirat e këtij shpërthimi të përnjëhershëm do t’i shohim vite e vite më vonë. Kjo është një dëshmi që ne kemi kapacitet, talent, dëshirë e vullnet të krijojmë e prodhojmë filma, paçka se kemi telashe plot. Kosova po shndërrohet në një referencë relevante të kohës për filmin, dhe po trasohet rruga për gjeneratat e reja, për djemtë dhe vajzat e reja që do të kenë dëshirë të bëjnë filma në të ardhmen.
Nuk është e rastësishme që ky shpërthim kinematografik po ndodh nga grate regjisore. Duhet pasë parasysh që në fillet e filmit në Kosovë, në kohën e Kosovafilmit, gratë nuk kanë bërë filma. Mungesën e traditës, mungesën e modeleve regjisore, mungesën e tregimeve të treguara në vetën e parë të grave, mungesën e personazheve serioze të grave në filma, gratë e sotshme regjisore, në vend se ta shohin si mangësi, si dobësi, kanë vendosur ta përqafojnë si liri dhe, kështu, krejt lirshëm, krejt të papenguara, të nisin një narrativë të re, një tregimtari të re, të shkathët, interesante, dinamike, dhe krejtësisht autentike, që po e dokumenton më së miri se çka domethënë të jesh grua apo vajzë e re, sot në Kosovë.
Momentalisht, çka po e ngacmon më shumë botën tënde, pa dashur të të pyes për planet tua artistike?
Në nivel personal, do t`i finalizoj disa projekte sa më shpejtë, në mënyrë që krejt energjinë ta kanalizoj në projektin e ri filmik. Po i kthehem disa projekteve teatrore të cilat kanë mbetur të papërfunduara shkaku i angazhimit me ‘Vera andrron detin’. Normalsiht, si nënë, si krijuese, do të përpiqem edhe sivjet ta gjej atë formulën që e balanson më së miri këtë dinamike gati të cmendur të të jetuarit sot në Kosovë.
Është interesant dhe poetik titulli i filmit – ‘Vera andrron detin’….
Historikisht e estetikisht, detit i janë mveshur simbolika të shumta. Ajo që e bën të veçantë detin në titullin e “Vera andrron detin” është fakti që deti është personazh në këtë tregim Kosovë, të këtij vendi pa det. Edhe titulli ka lindë spontanisht, njëjtë si ideja. Vera nuk merr pjesë e as “hise” në të mirat e jetës së saj, dhe për to, diku thellë në vete, ëndrron njëjtë sikur për detin, këtë botë të madhe, të panjohur, të mistershme, sa qetësuese, ngushëlluese, po aq edhe të frikshme. / KultPlus.com
Është e ulur në ulësen e nënkryetares së Kuvendit të Kosovës, ka vetëm 36 vjet, me 7 vjet e ka përjetuar ndjenjën e të qenit nga vendet e treta, duke u strehuar si azilante në Suedi, me 13 vjet, trupin e saj e shpuan 16 plumba, me sy pa vdekjen familjarëve, po me 13 vjet e përjetoi statusin e refugjates në Angli, ka gjashtë operacione, krahun e majtë nuk e ka plotësisht funksional, deri sa mbërthen kopsat e një këmishe apo të një fustani i merr më shumë kohë se sa grave të tjera, i rekomandohet edhe një operacion i radhës, dhe përderisa udhëheqë seancat e Kuvendit të Kosovës, fshehtas merr një jastëk me vete, që të pushojë dorën, sepse nëse nuk e praktikon një metodë të tillë, trupi i saj nuk e përballon një lodhje nga dhimbja që ia shkakton krahu, dhimbje që ia kujton luftën, serbet, vdekjet e më të dashurve dhe sfidat që ia sollën po ata serb, që i gjuajtën me mitralozë në shtëpinë ku ishte rritur Saranda Bogujevci, shtëpi që e kishte si një idil të fëmijërisë, e që tenton ta ruaj me atë dashuri, sikurse para luftës.
Ardianë Pajaziti
Përderisa më pret në takim, sytë e saj janë plot buzëqeshje, qëndrimi i saj është plot forcë, dhe mënyra se si ulet tregon shumë për këtë grua, një mënyrë e uljes sikurse forcon kontaktin me tokën, me rrënjët, tokë në të cilin prehet nëna, dy vëllezërit e saj, gjyshja e familjarë të tjerë, por që nëpërmjet këtij kontakti, ajo sikur lëvizë edhe njëherë prej karriges, për të treguar se sa e gatshme është që të punojë për këtë vend.
Më lutë që ta kursejë me pyetjet, është kohë e fundvitit, dhe sipas saj nuk dëshiron që të ngarkohet edhe më shumë. I premtova që do të jem e kujdesshme, por më pas e kuptova se nuk më duheshin edhe aq shumë pyetjet. Saranda nuk po ndalej, sikur kishte pas nevojë që këtë rrëfim me shumë dhimbje, ta tregojë edhe një herë, edhe dhjetë herë, edhe 1000 herë, edhe… Është rrëfim që edhe nëse nuk e flet, e ka brenda saj, brenda takimeve me miq, brenda takimeve të punës, brenda ëndrrave.
Fëmijërinë e vlerëson si pjesën më të bukur të jetës së saj, periudhë që kur flet, i shkëlqejnë edhe sytë. Kur flet për atë periudhë, sikurse ngjallet shpirti fëmijëror brenda saj, dhe energjia e saj është dukshëm më e theksuar.
“Si fëmijë kam qenë shumë e lumtur. Jam rritë në bashkësi familjare, unë si fëmijë mbaj mend që ka jetuar me ne edhe stërgjyshi, gjyshi, gjyshja, babi, mami, unë me dy vëllezërit e mi, axha me gruan dhe fëmijët e tyre, dhe një axhë tjetër që ishte më i ri. Ishte një familje që na ofronin shumë dashuri, dhe na plotësonin kushtet me aq sa mundin për atë kohë”, tregon Saranda, e cila për të treguar se sa ishin të lidhur si familje, tregon edhe detajin se vetëm për të qenë me një klasë me vajzën e axhës, vajzën e dajës, djalin e hallës, ajo kishte hyrë në shkollë një vit më herët, dhe klasën e parë e kishte nisur me vetëm gjashtë vjet.
Por lumturia e shkollës për këta fëmijë, sikurse për shumë nxënës të asaj periudhe sikur po zbehej. Saranda bashkë me nxënësit e tjerë, qysh në klasën e parë patën fatin që hyrjen në objekt shkollor ta përjetojnë vetëm sa për tu njoftuar me njëri tjetrin, por më pas, ata u detyruan të vazhdojnë shkollimin në një kopsht të fëmijëve, që Saranda edhe sot e quan foshnjore, për shkak se serbet në atë kohë nxorën nga objektet shkollore të gjithë fëmijët shqiptarë.
Saranda Bogujevci dhe një pjesë e familjes Bogujevci, foto nga fëmijëria
Si fëmijë shkuam të jetonim në Suedi, ishim pa fat, nuk na dhanë leje qëndrimin
E vogël fare, menjëherë pas gjysmëvjetorit të parë, babai i saj i nxjerrë nga puna, në atë kohë inxhinier në Obiliq, kishte marrë vendim që bashkë me familjen të migronin në Suedi.
Saranda Bogujevci, si e vogël nuk e kishte të qartë se pse po i bënin ato lëvizje, veç mban mend se atje qëndruan një vit e gjysmë, dhe përgjatë kësaj kohe kishte shkuar edhe në shkollë.
“Nuk e kam kuptuar pse jemi në Suedi, nuk e kam kuptuar as pse u kthyem prapë në Kosovë. Isha e vogël dhe nuk i kuptoja këto lëvizje”, rrëfen Saranda për KultPlus, por se ajo dhe familja e saj janë trajtuar si një familje nga vendet e treta, e ka të freskët edhe sot.
“Shkonim në shkollë, por në fakt nuk ishte shkollë e rregullt. Na mësonin në kampin e azilantëve, dhe më kujtohet se si na patën dërguar njëherë në një shkollë të rregullt, na dërguan që të shohim se si funksionon një shkollë e rregullt”, kujton Saranda atë periudhë, ku krejt familja ishte e izoluar brenda një kampi të azilantëve, prindërit pa të drejtë pune, dhe pas një viti e gjysmë, kujton Saranda që i kthyen sërish në Kosovë, duke mos ia dhënë lejen e qëndrimit.
“Fatkeqësisht ishim të pa fat” fshan Saranda, e cila me këtë fshamë, sikur e thotë me zë, se gjithçka do të ishte ndryshe, nëse shteti suedez do ti lejonte qëndrimin.
Saranda më pas tregon se si janë kthyer sërish në Podujevë, se si ka vazhduar shkollën po në të njëjtën klasë, dhe për përpjekjet e familjes që ta bënin sa më të lehtë situatën e vështirë që po krijohej në Kosovë, përpjekje që e vlerëson edhe sot kjo grua, që përgjatë karrierës politike ka udhëheqë me Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Prishtinës, për një mandat ka qenë deputete, dhe tash ka pozitën e nënkryetares së Kuvendit të Kosovës.
Dhe përderisa biseda shkonte e ofrohej në datën 28 mars të vitit 1989, datë që edhe ka ndryshuar gjithçka brenda kësaj familje, Saranda sikur e ndjen se po vjen një moment më i vështirë për të mbledhë forcat për këtë pjesë të rrëfimit. Përvjelë mëngët e këmishës, një këmishë ngjyrë hiri, e ku zbulohen shenjat e plagëve të luftës, që i ka mjaftë të dukshme në dorën e majtë.
Ishte vetëm 13 vjeçe, dhe në shtëpinë e Bogujevcëve nuk ishte vetëm familja e saj, por edhe familje të tjera që kishin ardhë për tu strehuar, me idenë se janë më të sigurte brenda qytetit.
Bombardimet kishin filluar më datën 24 mars, dhe pas asaj date edhe lëvizjet e policëve dhe ushtarëve serb ishin më të shpeshta dhe më agresive.
“Pas fillimit të bombardimeve, situata kishte fillu me ndryshu, ishte shumë më e tensionuar. Edhe pse, në ishim shumë të entuziazmuar që kishin filluar bombardimet”, kujton Saranda.
Përpos entuziazmit të fillimit të bombardimeve, Saranda e kujton edhe periudhën e vështirë të asaj kohe, ku kujdesi duhej të ishte shumë më i shtuar.
Kujton kohën se si kanë fjete me tesha, në tokë, ku nuk ka pas drita, ku nuk kanë guxuar të lëshonin ujin, dhe se kur ka pas rrymë, me një shpejtësi të madhe kanë përgatitë ushqim për krejt ata anëtarë, për të vazhduar drejt një të nesërme enigmë.
Ndalesa e një autoblinde para dyerve të shtëpisë së familjes Bogujevci, ku ishte strehuar edhe familja Duriqi, por edhe të tjerë, kishte vënë në alarm gratë dhe fëmijët, dhe nga shtëpia që ishte buzë rrugës, ishin tërheqë në shtëpinë që gjendej në fund të oborrit të kësaj familje. Saranda thotë se lëvizjet e serbeve i shihnin edhe në shtëpitë e fqinjëve, pasi që oborret nuk kishin mure, dhe se mund të shihnin se si policët nxirrnin familjet shqiptare nga shtëpitë e tyre.
E plagosur me gjashtëmbëdhjetë plumba
Jam shtirë si e vdekur, po trupat që kam pas përpara, i kam pa krejt, bashkë me Gencin, djalin e axhës
“Ushtria hyri në shtëpi, na gjetën në shtëpinë e fundit. Ata nuk patën hy prej derës kryesore, po prej oborreve të kojshive. Po nëpër oborre na kanë nxjerrë në rrugë, dhe prej aty na kanë dërgu në drejtim të stacionit të policisë. Na kanë lëvizë ashtu si turmë, përderisa lëviznim, herë e kam pas afër mamin, e herë gjyshen, dhe ashtu duke na lëvizë prapë na kanë kthy në shtëpi, aty ka ndodhë”, tregon Saranda, e cila për një moment heshtë.
Me 16 plumba në trup, dhe me vetëm 13 vjet, Saranda Bogujevci pa gjithçka nga afër. Gjyshen dhe njërin nga vëllezërit e kishte parë se janë të vrarë, e mamin dhe vëllain tjetër i kishte pas prapa, dhe nuk e kishte kuptuar menjëherë se çfarë kishte ndodhë me ta. Bashkë me djalin e axhës, Gencin, që në atë kohë ishte vetëm gjashtë vjeç, kishin parë gjithçka.
“Jam shtirë si e vdekur, po trupat që kam pas përpara, i kam pa krejt, bashkë me Gencin, djalin e axhës. E kemi pa gjyshen, e kam pa vëllain e vogël, vajzën e axhës, renë e hallës së babit, djalin e madh të Enver Duriqit, kurse mami dhe vëllai i madh kanë qenë prapa meje, për ata nuk e kam ditë nëse kanë vdekë, apo kanë shpëtu. Pasi ka përfundu lufta e kam mësu që edhe mami edhe vëllai i madh nuk kanë shpëtu” tregon Saranda Bogujevci, e cila përderisa kujton këto pamje, shtrëngon duart me njëra tjetrën dhe vazhdon rrëfimin se tek në korrik të vitit 1999, kanë arrite me e gjete varrin se ku ishte varrosur nëna dhe vëllai i madh. Në mbrëmjen e 28 marsit, në shtëpinë e familjes Bogujevci u vranë 16 persona, prej foshnjave e deri në 70 vjeç, po vuajtja fizike dhe shpirtërore për të mbijetuarit veç sa kishte filluar.
Vetëm vajza e axhës Liria ishte dërguar për shërim në Beograd, kurse të tjerët në Prishtinë. Përgjatë krejt periudhës së bombardimeve, fëmijët e mbijetuar të familjes Bogujevci: Saranda, Fatosi, Jehona dhe Genci po trajtoheshin në spitalin me personel serb, me ndonjë infermiere të paktë shqiptare, e me ndonjë rom, ku këta të fundit shërbenin në sanitari.
Përderisa e kujton qëndrimin në spital të Prishtinës, Saranda rrëfen për një porosi të një infermiereje shqiptare, që më vonë e ka kuptuar mesazhin e saj. Ajo i kishte thënë që mos të fliste asgjë, sepse të gjithë e kuptojnë gjuhën shqipe.
“Ishim të rrezikuar, sepse si personel, para medieve na paraqitnin si fëmijë që kemi pësuar nga bombardimet e NATO-s, është edhe një video ndërkombëtare se si na raportojnë se jemi fëmijë të lënduar nga bombardimet e NATO-s. Por duke refuzuar që të deklarojmë ashtu, por në anën tjetër ishim shumë në rrezik, ne zgjodhëm të thoshim se, ‘kemi dëgjuar një zhurmë, dhe më nuk mbajmë në mend asgjë’”, tregon Saranda.
Fëmijët e mbijetuar të familjes Bogujevci, të gjithë me plagë të rënda, deri në përfundim të luftës kanë qëndruar në spitalin e Prishtinës, në shumicën e kohës me kujdes jo adekuat, e ku sipas Sarandës, ka pas një numër të vogël të personelit që kanë pas kujdes profesional.
Dhe pas përfundimit të luftës, këta fëmijë, jo të kuruar dhe me shumë probleme fizike, kthehen në shtëpinë e tyre në Podujevë, pikërisht në shtëpinë ku ndodhi edhe tmerri i 28 marsit. Saranda kujton se para se të shkojnë në shtëpi, familjarët e tyre nga rrethi i gjerë, kanë shkuar dhe e kanë ambientuar shtëpinë, sikurse që janë kujdes për këta fëmijë, për ti ushqyer e larë.
“Në familjen tonë, shkuan gratë dhe fëmijët, ne që mbijetuam mbetëm me baballarët, dhe në gjendjen që ishim, me shumë plagë, na duhej kujdes intensiv, por që nuk na mungoi, sepse na ndihmoi familja”, thotë Saranda, e cila kujton se si pasojë e plumbave të shumtë, me vite të tëra nuk ka qenë e aftë që të pastrohet, e edhe kur ka filluar, pastrimin mund ta bënte vetëm me një dorë.
“Më është dashtë shumë kohë se si të mësohem që të pastrohem me një dorë, si të mësohem të funksionoj me një dorë. Por me kohë e kam kriju pavarësinë, dhe shumë punë jam mësuar ti kryej vetëm me dorën e djathtë”, vazhdon rrëfimin Saranda, e cila është falënderuese për shtetin anglez, shtet që e strehoi në shtator të vitit 1999.
Nuk mund të mbërthej kopsat dhe nuk mund të pastrohem me dorën e majtë
“Në shtator të vitit 1999 kemi shku në Angli, unë me babin dhe axha me fëmijët. Mua dhe Jehonën, vajzën e axhës, na kanë dërgu drejt në spital, dy muaj nuk kemi dalë hiq nga spitali, sepse gjendja jonë nuk ishte e mirë. Deri më tani i kam gjashtë operacione në pjesën e dorës, ku operacioni i parë ka zgjatë për 13 orë”, vazhdon rrëfimin Saranda, e cila kujton se edhe pse kanë dalë prej spitalit, jeta e tyre ishte bërë imune me personel mjekësor. Kishin filluar shkollimin, po orari i tyre i shkollës ishte i përshtatur edhe me disa orë fizioterapi, e kthim të herëpashershëm të intervenimeve.
“Deri në vitin 2003 ka vazhduar kjo rutinë e intervenimeve, pastaj edhe në vitin 2008 e kam pas një operim, kemi takime me mjekët në baza vjetore, dhe së fundi më është propozuar edhe një operim tjetër, por jam duke e mendu, proces shumë i mundimshëm, dhe nuk di a ti nënshtrohem apo jo”, thotë Saranda, e cila nga të gjithë fëmijët e familjes Bogujevci, ajo e specifikon Lirinë, si më të lënduarën. E plagosur në fyt, për tetë muaj është dashur të ushqehej direkt prej stomakut, por që sipas Sarandës, tashmë e ka kaluar. Kurse ato që vuajnë edhe më tej problemet shëndetësore, janë Saranda me Jehonën, dhe që të dyja nuk i kanë në funksion të plotë duart e majta.
“Ka plot gjëra që nuk mund ti bëj, po nuk e kam kufizuar vetën për këtë shkak, nuk hezitoj as të kërkoj ndihmë”, thotë Saranda, e cila kujton edhe për vonesat që i shkaktojnë kopsat e kamishave dhe fustaneve, por edhe udhëheqja e seancës, e që ka gjetë një metodë, ajo merr me vete një jastëk, që ta çlodhë dorën, përderisa seancat e Kuvendit të Kosovës janë të gjata.
Ekspozita e fëmijëve të familjes Bogujevci në Beograd, ishte i pranishëm edhe kryeministri i atëhershëm Ivica Daciq
Nuk jemi aty ku kemi pas mundësi me qenë, por unë luftoj për fuqizimin e këtij vendi
Dhe fëmijët e familjes Bogujevci, që panë vdekjen me sy, përpos që u përballën në gjykatë me vrasësit, edhe pse të vegjël në moshë, ata, mbi supet e tyre morën edhe një mision tjetër. Masakrën në shtëpinë e familjes Bogujevci vendosën ta prezantojnë edhe nëpërmjet një ekspozite, ekspozitë që fillimisht ishte hapë në Prishtinë, e më pas është prezantuar në Tiranë dhe në Beograd.
Saranda thotë se kjo ide ishte e krejt familjes, po ka rastisë që vetë Saranda të prezantohet në emër të familjes.
Në vitin 2011, fëmijët e familjes Bogujevci këtë ekspozitë e kanë prezantuar në Prishtinë, në vitin 2012 në Tiranë, në vitin 2013 në Beograd, ku ishte i pranishëm edhe kryeministri i atëhershëm Ivica Daciq. “Bogujevci – historia vizuale, homazh për të gjitha familjet dhe viktimat e luftës”, është ekspozitë që i ka katër pjesë: dhomën e ndejës, trungun familjar, spitalin dhe gjykimin.
“Është një tregim për ne, se si kemi jetu si familje, çka ka ndodhë gjatë luftës, përjetimet që i kemi pas në spital, dhe pjesëmarrja jonë nëpër disa gjykime”, thotë Saranda Bogujevci, e cila këtë ekspozitë e ka bërë sa ishte duke jetuar në Angli, dhe kjo ekspozitë kishte bërë që vizitat ti bënte më të shpeshta dhe më të gjata në Kosovë.
“Për shkak të ekspozitës, më shpesh vija në Kosovë, edhe pse, edhe para ekspozitës, bashkë me familjen kemi ardhë çdo verë. Por pas këtyre qëndrimeve më të gjata, pata fillu me mendu, se nëse është e mundshme me u rikthy në Kosovë. Megjithatë u ktheva pa plan, në fund të vitit 2013, i kisha disa projekte që edhe ishin arsye pse isha në Kosovë. Lëviza Vetëvendosje i fitoi zgjedhjet lokale në Prishtinë, dhe në atë kohë, Blerta Zeqiri u pat emru drejtoreshë e Drejtorisë për Kulturë, më pyeti nëse mund ta ndihmoj, dhe pranova me idenë se do të rri prej katër deri në gjashtë muaj, e në fakt, në maj të këtij viti që po hyjmë, më bëhen tetë vjet”, tregon Saranda Bogujevci, e cila prej atëherë është aktive në shoqërinë kosovare, por edhe me një mision më të veçantë, që ta bëj Kosovën ashtu si do të dëshironin të rënët e familjes së saj, por edhe të gjithë të rënët e Kosovës.
“Nuk jemi aty ku kemi pas mundësi me qenë, por unë luftoj për fuqizimin e këtij vendi, për një shëndetësi më të mirë, arsim më të mirë, drejtësi, sepse, ne si popull më së miri e dimë se si është të bëhet e padrejtë”, porositë Saranda.
Sot udhëheqëse e seancave të Kuvendit të Kosovës, e dje viktimë e luftës e me shumë vdekje brenda familjes, për të kujtuar më të dashurit e tyre, ajo shpesh vesh rrobet e mamit të saj, sidomos në raste më solemne.
Kandidate për deputetet në vitin 2017, me vathët e mamit dhe këmishën e saj
“Kam vathët dhe unazën e mamit, që i ka pas në trup po atë ditë kur e kanë vra. Vathët dhe këmishën e mamit, i kam edhe në fotografinë kur jam kandidu për herë të parë si deputete, në vitin 2017, edhe në seancën e fundit e pata një shall të mamit. I përdori gjësendet e mamit, sepse më ka inkuraju shumë. Për të, shkollimi ka qenë me shumë prioritet, sepse e ka ditë se çfarë do me thënë vajzë në shoqërinë tonë, dhe jo rastësisht unë sot e kuptoj dhe mundohem me avoku për çështje të barazisë gjinore, për shkak se unë jam rritë me një familje, ku roli i vajzave dhe grave ka qenë shumë i rëndësishëm”, përfundon Saranda Bogujevci, e cila insiston që krejt kjo cka ka ndodhë me shqiptarët, asesi nuk duhet harruar, por insiston edhe në faktin tjetër se duhet të punohet shumë, për të ardhmen ë të rinjve të këtij vendi.
Gjatë seancës në Kuvendin e Kosovës
Duke e bërë jetën e vetme në Prishtinë, përderisa pjesa tjetër e familjes vazhdon të jetoj në Angli, Saranda Bogujevci vazhdon punën e saj si nënkryetare e Kuvendit të Kosovës, por e njëjta është edhe shumë aktive në shumë organizime kulturore në vend. Historinë e familjes së saj e mban vath në vesh, dhe përpos medieve vendore, përjetimin e saj shumë shpesh e dërgon edhe në mediet më prestigjioze. Saranda Bogujevci vazhdon të jetë zëri i vuajtjeve të popullit shqiptar, por më shumë zëri i të sotmes, ashtu sikurse janë edhe dy duart e saj, e majta me të shkuarën, dhe e djathta me të sotmen. / KultPlus.com
Gjithçka është e pazakontë te kjo grua, emri i saj përfundon me prapashtesën i, që nuk është i zakonshëm te emrat e vajzave shqiptare, si vajzë e re është sfiduar edhe në boks, dhe në vitet e 60-ta, kur shumica e vajzave ëndërronin të bëheshin mësuese, ajo guxoi të ëndërronte për arkeologjinë. Është gruaja që kaloi rreth dhjetë vjet me Ukshin Hotin, dhe gruaja që qëndroi politikisht afër Ibrahim Rugovës. Edhe sot vazhdon të jetojë në të njëjtën banesë ku kishte jetuar me Ukshin Hotin, në lagjen Ulpiana, dhe pikë të dobët ka Parkun Arkeologjik “Ulpiana”. Edi Shukriu, në një intervistë për KultPlus ka dhënë detaje për krejt këto zhvillime, për studimet në Beograd, për jetën me Ukshin Hotin, divorcin, angazhimin politik përkrah Ibrahim Rugovës. Në këtë intervistë, ajo shpalosë edhe karakteristikat për këto dy figura të popullit shqiptarë.
Ardianë Pajaziti
Hapat e saj të vegjël nëpër kalldrëmin e Prizrenit, kureshtja e saj për ata gurë që shtronin rrugicat ku shëtitej me prindërit dhe vëllain e saj, ngjitja e shpeshtë deri të Kalaja e këtij qyteti, në shpirtin e saj kishin zgjuar një dëshirë të pazakontë për kohën në të cilën jetonte. Përderisa, shumë prej moshatareve të saj dëshironin të bëheshin mësuese, infermiere, e ndonjë edhe mjeke, Edi Shukriu ishte mes dilemës së arkitekturës dhe arkeologjisë. Dy profesione jo të shpeshta, as për djemtë e asaj kohe, e lëre më për vajzat.
Edi Shukriu si fëmijë.
“Dëshira për të studiuar arkeologjinë, mendoj se lindi nga ngjitjet e mia të shpeshta deri të Kalaja e Prizrenit. E mendoja si qendrën e botës, dhe njësoj e vlerësova deri në kohën kur udhëtova në shumë anë të botës, dhe pashë shumë e shumë kala, dhe atëherë e kuptova se Kalaja e Prizrenit, që e mendoja aq madhështore, në fakt nuk ishte kala, por një rrënojë, por një rrënojë që zgjoi te unë shumë dashuri për arkeologjinë”, kujton fillimet e saj Edi Shukriu, e cila për KultPlus tregon se po mos të ishte kjo pikë e Prizrenit, dhe vizitat e saj nëpër vende të ndryshme, nuk do të lindte dëshira për krahasime, pikë vendimtare e arkeologëve për gjetjet nëpër periudha të ndryshme kohore.
Po aq sa e inspiroi Prizreni për arkeologji, një pjesë të ‘fajit’ e ka edhe Shkupi, vend në të cilën Edi e kalonte një pjesë të madhe të kohës, pasi që në atë qytet i jetonte gjyshja.
Kurse guximi për të ëndërruar drejt një profesioni kaq të rrallë në Kosovë, ishte guxim që ishte ndërtuar në familjen ku edhe rritej Edi Shukriu. Ajo kujton për lexuesit e KultPlus, se edhe babai i saj kishte punuar shumë për trashëgiminë kulturore, se mamaja kishte një shkollë shumë të veçantë, atë të jetës, dhe këto dy elemente kishin bërë që në këtë familje guxonin të ëndërronin. Njëri mysliman, e tjetra katolike po mundoheshin të hapnin portat për dy fëmijët e tyre, e që Edi kujton se mamaja, babit të saj ia mësoi gjuhën shqipe, pasi që, Edi kujton se familjet e Prizrenit flisnin një gjuhë shqipe të çaluar, por se nëna Margaritë ia mësoi gjuhën e rrjedhshme shqipe.
Edi Shukri, studente në Beograd.
Në Beograd nisa studimet në vitin 1968, vit kur në Kosovë kishin nisur shkundjet e para shqiptare nëpërmjet protestave
Dhe përderisa ëndrra e saj për një arkeologe të ardhshme po merrte formë, tashmë kishte dilemën tjetër, se nëse do të duhej të studionte në Zagreb, që aq shumë e dëshironte, apo në Beograd, ku për shkak të rrethanave, u detyrua të zgjedhë këtë të dytën.
“Udhëtimi për Zagreb ishte shumë i gjatë, kurse në Beograd ishte më afër. Udhëtoja tërë natën, dhe në mëngjes isha në Beograd, kurse në Zagreb, më duheshin edhe 12 orë shtesë”, kujton Edi Shukriu, e cila studimet e arkeologjisë i nisi në vitin 1968, vit kur në Kosovë kishin nisur shkundjet e para shqiptare nëpërmjet protestave, e shkundje që e vështirësonin stabilitetin e studentëve shqiptarë në Beograd, të cilët nuk ishin të paktë dhe studionin në drejtime të ndryshme.
Edi Shukriu kujton edhe dallimet që kishte nuhatë edhe nga ana e profesorëve, kur shpesh herë ishin shumë më kërkues ndaj saj si studente shqiptare, se sa te studentët vendës, padrejtësi në nota dhe në shumë ngufatje të tjera, por që Edi Shukriu i vlerëson edhe si pozitive.
“Kisha një profesoreshë të frëngjishtes, që ishte serbe por që vinte nga Kroacia, aq kërkuese ishte ndaj meje, sa detyrohesha të mësoja aq shumë, vetëm që të mos më zinte ngushtë. Por si rezultat i kërkesave të saj, unë më vonë isha falënderuese, sepse, gjuha frënge është gjuha që e zotëroj më së miri, pas gjuhës shqipe”, kujton Edi Shukriu.
Viti i parë dhe i dytë i studimeve, në kryeqytetin e Serbisë nuk ishte i lehtë për Edi Shukriun edhe sa i përket anës së financave. Nuk i ishte siguruar ndonjë bursë, dhe studimet kishin rënë mbi barrën e familjes së saj.
“Më ka ndodhë që ndonjë ditë të mos ha ushqim, shumë shpesh më duheshin paratë edhe për blerje të librave, dhe detyrohesha që të rrija pa ushqim. Por këtë gjë nuk ia kam thënë asnjëherë prindërve, tash po e them, sepse të dy më nuk janë në mesin e të gjallëve”, rrëfen Edi Shukriu, e cila më pas detajon se pas vitit të dytë, bursa i ishte siguruar nga Universiteti i Prishtinës, dhe studimet ishin pak më të lehta. Dhe pas përfundimit të fakultetit, Edi Shukriu vazhdoi edhe magjistraturën, dhe paralelisht punonte edhe në Muzeun e Kosovës, për të vazhduar më pas edhe doktoraturën në Universitetin e Prishtinës, ku edhe mbrojti tezën mbi qeramikën e helenizuar të epokës së Hekurit në Kosovë (shek. VI-IV p.K) “Dardanët janë ilirë”, tezë që u mbrojt edhe para mentorëve serb, në vitin 1990.
Në Gradinën e Gadimes së Epërme po bëja kërkime arkeologjike, aty erdhi të më takojë Ukshin Hoti
Përderisa jeta e saj prej arkeologe po pasurohej edhe me hulumtime të herë pas hershme brenda lokacioneve arkeologjike të Kosovës, Edi po synonte edhe mësimin e gjuhës angleze, e që po shikonte ndonjë alternativë që të shkonte në Angli, për të mësuar gjuhën angleze.
Ishte viti 1972, koha edhe kur kishte përfunduar studimet në Beograd, dhe bashkë me mamin e saj ishin drejtuar në një zyrë, që të bënin kërkesën që ta mbështesnin për udhëtimin në Angli.
“Në atë takim na priti Ukshin Hoti, atëherë ishte në një pozitë që nuk e kishte titullin e ministrit të punëve të jashtme, por që në ato kompetenca ishte. Nuk u mbështeta për këtë udhëtim, por ky udhëtim ishte shkas që të njihem me Ukshin Hotin”, tregon Edi Shukriu.
Dhe, përderisa i kishte dështuar udhëtimi në Angli, Edi bashkë me një grup të arkeologëve po bënin hulumtime në Gadime të Epërme. Dhe në kodrën e Gadimës, Ukshin Hoti ishte ngjitur për ta takuar Edin, ku sipas saj, pas disa takimeve të shpeshta, ata edhe u lidhën, lidhje që solli edhe vendimin për martesë, në vitin 1974, ku nga ajo martesë kanë vajzën Erletën.
E kujton si njeriun që ka njohur më së miri marrëdhëniet ndërkombëtare, si një njeri që ka ditur shumë gjuhë të huaja, e që shumicën prej tyre, sipas Edit, i ka mësuar vet, si një njeri me një dashuri të paparë për kombin, e që sipas saj, nuk sheh aq shumë të tillë me këto karakteristika.
Edi Shukriu dhe Ukshin Hoti
Edi me fjalë të pakta kujton jetën me Ukshin Hotin, jetë që e kishin bërë në banesën e vogël në Ulpianë, ardhjen në jetë të Erletës, rënien e tij në burg në vitin 1981, por edhe lirimin e tij nga burgu në vitin 1985, e që nuk doli të jetë me fat për familjen tre anëtarëshe, pasi që, ashtu sikur edhe kujton Edi Shukriu, Ukshini kërkoi divorcin, dhe familjes së re i iku fija e lumturisë.
Kur e pyes se çfarë dokumenti, letër apo ndonjë gjë personale të Ukshin Hotit e posedon edhe sot, Edi refuzon të flas. Ajo thotë se ka gjësende të Ukshin Hotit, por nuk dëshiron ti bëj publike, për faktin se, shumë të tjerë e kanë keqpërdorë emrin e tij.
Erleta Hoti
“Unë dhe vajza ime jemi kujdesur shumë që ta ruajmë imazhin e tij, e kanë keqpërdorë shumë emrin e tij. Kanë shkruar shumë për Ukshinin, kanë bërë filma dokumentarë, kurrë askush nuk erdhi të më pyes rreth Ukshinit. Asnjë film nuk vlen, sepse mungon shumëçka në ato realizime. Kam qenë kundër edhe për Muzeun e Ukshin Hotit në Krushë të Madhe, ky kundërshtim erdhi si rezultat i asaj, sepse me atë muze ata e grimcuan Ukshinin, e ulën në nivele lokale, e Ukshin Hoti ishte i krejt Kosovës, nuk ishte vetëm i Krushës së Madhe”, shprehet Edi Shukriu, e cila vazhdon të jetojë edhe më tutje në banesën ku kishte jetuar me Ukshin Hotin, e që së fundi, kishte gjetur edhe një fletë dërgesë të burgut, kur i kishte dërguar ushqim e cigare. “Ishte data dhe përshkrimi, i dërgoja ushqim e cigare, në atë kohë pinte “Kent”, tregon Edi, për ato kujtime, e që vajzës i thoshte atëherë se babi po punonte, e asnjëherë si kishte treguar se ai ishte në burg.
Se kanë humbur shumë dokumente, materiale të rëndësishme, Edi Shukriu kujton edhe hyrjet e shpeshta të policisë serbe, e që sipas saj, sa herë që kanë hyrë në banesën e tyre, ata kanë marrë gjësende të ndryshme.
Edi Shukriu me nënën dhe vajzën.
Jam arkeologia e parë që kam iniciuar hulumtime të nivelit ndërkombëtar në Ulpianë, bashkë me një koleg timin futëm edhe para tona, sepse nuk patëm mbështetje
Profesoreshë e UP-së, akademike, publiciste, poete dhe një grua aktiviste, Edi Shukriu konsiderohet si arkeologia e parë që ka iniciuar hulumtime të nivelit ndërkombëtar në lokacionin e Ulpianës, e që sipas saj, para luftës ishin bërë nga arkeologë serb dhe ekipe prej Beogradit.
“Hulumtimin në nivel ndërkombëtar e realizova me një profesor francez, e që ishte prej vitit 2006 e deri në vitin 2010, po sikurse në çdo fushë tjetër, edhe në këtë pikë patëm probleme financiare. Më vinte keq që ti tregoja profesorit francez se kemi probleme me financa, unë dhe një ish student i imi futëm mjetet vetanake, kolegu im që i dha paratë për hulumtim, ato mjete i kishte të ndara për blerjen e një banese, por i futi bashkë me mua në hulumtim”, tregon Edi, e cila shprehet të jetë e lumtur se hulumtimet po ecin edhe sot, por, sipas saj jo në tempo të duhur.
Edi Shukriu, e cila në rininë e saj u sfidua edhe në skijim, boks, pingpong e hendboll, duket se nuk mjaftohej me angazhimet. Duke anashkaluar krejt titujt shkencor, angazhimin institucional dhe atij prindëror, bashkë me shumë gra të tjera, shumë shpesh dolën rrugëve të Prishtinës, për të kundërshtuar terrorin serb, e që shumë shpesh ishin të rrethuara nga forcat serbe.
Edi Shukriu dhe Ibrahim Rugova
“Nuk mendonim për vete në atë kohë, ishte një proces i përgjithshëm. U pata propozuar që të jem edhe në kryesi të LDK-së, po nuk pata pranuar. Vajza më rritej pa baba, kisha frikë se mund të më burgosnin edhe mua, edhe nuk ishte e lehtë ta lija vajzën pa asnjërin prind”, tregon Edi, e cila, pos që kishte fatin të kishte për bashkëshort njërin prej figurave më të rëndësishme të historisë shqiptare, ajo në të njëjtën kohë punonte afër një njeriu shumë të rëndësishëm për popullin shqiptar, Ibrahim Rugovës.
Rugovën e kujton si një njeri që e ka njohur më së miri mentalitetin shqiptar, një njeri që ka pas shumë guxim për rrethanat më të vështira të shqiptarëve.
“Por unë mendoj që një njeri duhet të shihet në krejt kompleksitetin e tij, shumë herë më është kërkuar që të shkruaj rreth Rugovës, por kam refuzuar. Refuzoj të shkruaj në superlativ për njerëzit, sepse kështu po krijojmë mite, e duke krijuar mite, jemi aty ku edhe jemi”, ka thënë Edi.
Vazhdon të jetojë edhe më tej në banesën e njëjtë ku edhe e kurorëzoi martesën e saj me Ukshin Hotin. “Shumica e interierit është e njëjtë, sikurse ai i viteve të 70-ta. Edhe muret janë kujtesë”
Kjo grua që në lëkurën e saj ka përjetuar rëniet dhe ngritjet, momentet kur njerëzit bëheshin se nuk po e shihnin në rrugë, vetëm për faktin se Ukshini ishte në burg, momentet kur duhej të ishte vetë nënë e vetë baba, kohën kur dilte me një bukë në dorë, për të kundërshtuar regjimin e Millosheviqit, kurrë asnjëherë nuk e kishte menduar që të ikte e ta linte Kosovën.
“Edhe si fëmijë patëm pas një krizë, kur babi ngeli pa punë për një vit, dhe menduam të shkonim në Zarë të Kroacisë, falë të afërmeve të mamit. Babi na përgatiste për këtë udhëtim, duke na treguar rrëfime për detin, lundrat e shumëçka rreth jetës në bregdet. Ishim në pikën e fundit për udhëtim, nëna ime refuzoi. ‘Nuk mund të lë kalldrëmin e Prizrenit’, pati thënë nëna, fjali që vendosi përfundimisht jetesën tonë në Kosovë. Si duket edhe unë kam trashëguar këtë element nga nëna ime. Kam pas mundësi të udhëtoj në shumë vende të botës, por asnjëherë se kam menduar të lë Kosovën”, shprehet Edi.
Edi Shukriu me familjen e saj.
Me titullin akademike, me një emër të çuditshëm për emrat e vajzave shqiptare, pasi merr prapashtesën i, Edi Shukriu që ka publikuar shumë punime shkencore, ka shkuar deri në Harvard dhe ka publikuar edhe poezi. Krejt këtë angazhim shkencor, human e letrar e vlerëson si një punë që e ka bërë pse është dashur ta bëj, pa i menduar asnjëherë pasojat.
Me gratë e Forumit të Gruas
Deputete, themeluese e Forumit të Lidhjes Demokratike të Kosovës, themeluese e partisë Alternativa Demokratike e Kosovës, anëtare e Akademisë Evropiane të Shkencave dhe Arteve në Salzburg, 71 vjeçja, vazhdon të jetë edhe sot aktive, e që vazhdon të jetojë edhe më tej në banesën e njëjtë ku edhe e kurorëzoi martesën e saj me Ukshin Hotin. “Shumica e interierit është e njëjtë, sikurse ai i viteve të 70-ta. Edhe muret janë kujtesë”, tregon Edi, e cila përkundër shumë peripecive, ka një humor shumë të theksuar.
Dhe në momentin kur po mendoja se po mbyllej kjo intervistë, Edi Shukriu më zbuloi diçka nga thesari i përbashkët me Ukshin Hotin. “Kam një shigjetë nga Ukshini, e solli prej Afrikës”, ishte pjesa që zbuloi, pa dhënë më shumë detaje se edhe çfarë gjësende apo dokumente zotëron kjo grua, që hulumton në lokacionin Ulpiana, dhe vazhdon të jetojë në lagjen Ulpiana./ KultPlus.com
Epitetin e refugjatit e kishte përjetuar qysh i vogël, i cili bashkë me familjen e tij kishin shkuar për Suedi, por ky rrugëtim për Gëzim Gashin ka shërbyer në anën e duhur të medaljes, pasi që, përvojat e tij, sukseset dhe realizimi i ëndrrave mes Suedisë dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, janë përmbledhë me një libër, libër ky që po konsiderohet si një ndër librat më të shitur në Amazon.
Ardianë Pajaziti
”Unlocked: the power of you” është libri debutues i Gashit që është botuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, libër që futet në grupin e librave inspirues. Sipas tij, edhe pse i botuar pothuajse në pjesën e fundit të vitit që po lëmë pas, doli të jetë si libri që po zgjon interesim te lexuesit.
Jeta prej refugjati, shkollimi i tij në Suedi, lëvizja e tij e më vonshme prej Suedisë drejt SHBA-ve, masterclass të ndryshëm nëpër institucione të rëndësishme, duke përfshirë edhe Harvard, udhëheqja e Fondacionit të Mbretëreshës Silvia të Suedisë, themelimi i Institutit të Inovacionit dhe Arteve, me qendër në Los Angeles, urë lidhëse mes producentëve të famshëm në nivel botërorë dhe Festivalit „Sunny Hill“ në Kosovë, janë copëza inspiruese që kanë ndikuar te Gëzim Gashi, që në një periudhë relativisht të gjatë, ti shkruaj në letër, e krejt këto letra të rrumbullakojnë librin, libër që tashmë ka përmbushë ëndrrën e vetë Gezim Gashit.
Gëzim Gashi shprehet të jetë i befasuar me këtë sukses të madh, ku sipas tij, mbi të gjitha nuk e priste gjithë këtë sukses. „Mbi një vit e gjysmë isha i thelluar në guacën e këtij libri, deri sa e kam përfunduar“, kujton Gashi përkushtimin mbi këtë libër, por, sipas tij, gjithçka mori tjetër dimension, pas suksesit të madh në Amazon në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke u ranguar si libri më i shitur. „Ishte një moment kaq i veçantë për mua dhe familjen time, një ditë që nuk do ta harroj kurrë“, ka thënë Gashi.
Suksesi i këtij libri të Gashit është inspirim i jetës së tij prej refugjati, ku lëvizjet e tij prej Kosovës në Suedi, më pas në SHBA, ishin shtysë që përvojën e tij jetësore ta ndajë edhe me të tjerët, me qëllim që të inspirojë dhe të ndihmojë edhe të tjerët.
„Duke qenë një refugjat nga Kosova, dhe i rritur në Suedi, e më pas edhe zhvendosja drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës, më bëri që këtë përvojë dhe këtë njohuri ta ndaja me gjithë të tjerët“, tregon Gëzim Gashi, i cili shpjegon më titje se libri ”Unlocked: the power of you” është një libër për të ndihmuar vetveten, për gjetjen e qëllimeve, që sipas Gashit, kur njeriu gjen qëllimin e tij, atëherë edhe suksesi është më i madh.
Libri i referohet 12 hapave për gjetjen e çelësit për vetveten, dhe se si të nxirret potenciali më i madh, e që libri padyshim është bazuar në sukseset e mëhershme të Gëzim Gashit edhe në fusha të tjera, suksese që më pas kanë reflektuar në këtë libër.
Si themelues i Institutit të Inovacionit dhe Arteve OSC, që është i vendosur në Los Angeles, për Gëzim Gashin ishte baza kryesore në këtë libër, e që vetë Gëzimi këtë arritje e vlerëson si arritjen më të madhe të deritanishme. “U emocionova shumë kur e mësova një fakt, sepse isha shqiptaro-suedezi i parë që bëja një gjë të tillë në SHBA. Jam krenar për këtë, sepse dua ti dëshmoj brezit të ri, se kur kemi ëndrra, mund të shkojmë aq larg sa edhe duam”, ka thënë Gashi.
Libri ”Unlocked: the power of you” është libër që nuk i dedikohet moshave, por të gjithë atyre që duan të provojnë ëndrrën e tyre, e sidomos për ata që e ndjenjë se nuk janë duke e bërë punën e duhur, sipas Gashit mund të jetë një libër orientues që mund të ndezë shkëndija të së ardhmes.
Libri i Gëzim Gashit së shpejti do të ofrohet për shitje edhe në Kosovë, Shqipëri, Maqedoninë e Veriut dhe Malin e Zi, por fillimisht do të ofrohet në treg vetëm në gjuhën angleze. Kurse sipas autorit, ky libër pritet të vjen edhe në gjuhën shqipe, përgjatë vitit 2022.
Mbretëresha Silvia e Suedisë e ka zgjedhur Gëzim Gashin si udhëheqës të Fondacionit të saj me ShBA
Duke përfshirë jetën e Gëzim Gashit dhe familjes së tij, se si përfunduan si refugjat nga Kosova në Suedi, dhe se krejt kjo histori ka bërë që Gëzim Gashi të jetë ai që është sot, ai tregon edhe për rolin tjetër që së fundi i është besuar, drejtimi i Fondacionit të Mbretëreshës Silvia nga Suedia, fondacion që e udhëheqë për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe Gashi tregon se një besim i tillë është nder për të, pasi që me punëtoritë e tij që i zhvillon me të rinjtë në SHBA, bën aktivitete të ndryshme për ti parandaluar të rinjtë nga droga dhe përfundimi i tyre në rrugë.
Gëzim Gashi ka edhe një sukses tjetër, atë të paraqitjes para studentëve të Harvard, i cili me një masterclass, ai ka folur për rrugëtimin e tij si sipërmarrës. “Ishte Erza Muqolli që është bashkëngjitë në këtë paraqitje, e cila është paraqitur me zoom. Ishte një arritje e madhe të prezantojë Erza Muqollin, si një prurje të madhe për tregun muzikor amerikan”, ka shpjeguar Gëzim Gashi, i cili ka treguar se pas këtij prezantimi në Harvard, ai është duke bashkëpunuar ngushtë me Erzën dhe babin e saj, punë që ka për synim përfshirjen e Erzës në tregun amerikan. “Por nuk mund të them asgjë për momentin, për shkak të kontratave ligjore, por premtoj se KultPlus, do të jetë mediumi i parë që do të ketë ekskluzivitetin e këtij bashkëpunimi”, ka thënë më tej Gashi.
Gëzim Gashi dhe Erza Muqolli me prezantimin e tyre në Harvard
Dhe, jo vetëm Erza Muqolli po përgatitet për bashkëpunime të mëdha. Po nëpërmjet Gëzim Gashit dhe Sunny Hill Festival, festival ky i Dua Lipës në Kosovë, tashmë janë përzgjedhë disa talentë nga Kosova, që do të shkojnë për shkollim në Institutin e Inovacionit dhe Arteve në Los Angeles. “Mezi po pres që të sjellim këta talentë në Los Angeles, situata pandemike ka ndikuar që të vonohemi”, ka thënë ai, i cili për fund ka treguar se në vitin 2022 do të fokusohet te libri i tij, ku tashmë ka vazhduar takimet me lexuesit nëpërmjet turneve nëpër Amerikë, kurse ai bashkë me ekipin e tij, po planifikojnë që të vijnë edhe në Kosovë e Shqipëri./ KultPlus.com
