Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, me rastin e 90-vjetorit të lindjes së akademikut Ali Aliu, çeli ditën e martë, më 02.04.2024, një ekspozitë e cila sjell në vëmendje të publikut gjithë kontributin e tij si kritik dhe studiues i letërsisë.
Letërsia shqipe e traditës dhe sidomos letërsia bashkëkohore janë fusha kryesore të punës së prof. Ali Aliu. Ai ndjek pa ndërprerje zhvillimet bashkëkohore në letërsinë shqipe, duke u kushtuar vëmendje të veçantë proceseve risuese dhe veprës së krijuesve më të shquar të saj. Është autor i librave me kritika, ese e studime: “Kërkime” (1971), “Shqyrtime” (1974), “Rrjedhave të letërsisë” (1977), “Kritika” (1980), “Teoria e letërsisë” (1986), “Don Kishoti te Shqiptarët” (1996, 2005), “Reflekse letrare” (1999), “Magjia e fjalës” (2003) etj.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur për publikun në Sallën Shkencore të BKSH-së.
Akademiku shqiprar, Bahri Beci sot është përcjellë me nderime nga dera e Akademisë së Shkencave dhe e Arteve të Shqipërisë, shkruan KultPlus.
Kryetari i ASHSH akad.Skënder Gjinushi, në fjalimin e mbajtur në këtë ceremoni, për vdekjen e Becit ka thënë se vendi ka humbur një personalteti të madh me veprimtari të shumanshme.
“Me ikjen e akad. Bahri Becit, bashkësia e gjuhëtarëve shqiptarë dhe e albanologëve brenda dhe jashtë vendit humbi një personalitet të mirënjohur, me veprimtari të shumanshme në disa disiplina të gjuhësisë shqiptare, historike e bashkëkohore, të shtrirë në më shumë se gjashtë dekada; humbi autorin e dhjetëra studimeve dhe veprave monografike në fushën e dialektologjisë; të fonetikës e fonologjisë; të gramatikës; të rrugës së formimit të shqipes së njësuar; të historisë së gjuhës shqipe dhe të statusit të saj në lidhjen gjuhësore ballkanike”, thuhet në komunikatën e ASHSH.
Kryetari Gjinushi po ashtu ka thënë se bashkëpuntorët dhe brezat të cilat ai i krijoi do ta kujtojnë gjithmonë me nderim veprën e tij dinjitoze në rrugëtimin mbi 50 vjeçar.
“Ne, miqtë dhe kolegët e Bahriut, studiuesit e studentët e shumtë të disa breznive që ai formoi, do ta kujtojmë gjithnjë me nderim për veprën dinjitoze që na ka lënë; për cilësitë e veçanta si kërkues e profesor; për këmbënguljen e dedikimin në kauzat shkencore që iu kushtua; për gjurmët e mbresat njerëzore të lëna në rrugëtimin e përbashkët mbi 50-vjeçar”, ka thënë Kryetari Gjinushi.
Më poshtë e gjeni të plotë fjalimin e Kryetarit Skënder Gjinushi:
Të nderuar të pranishëm, kolegë e bashkëpunëtorë, studiues e studentë të Bahriut tonë të shtrenjtë,
Të dashur Vlera, Benet e Entela, të dashur familjarë, miq e të afërm të Bahriut, njeriut tonë të zemrës,
Jemi sot këtu së bashku për të ndarë dhimbjen e thellë që po përjetojmë prej humbjes së pakthyeshme të mikut e kolegut tonë të dashur, profesorit e akademikut Bahri Beci, figurë e shquar e shkencës shqiptare dhe e botës akademike e universitare.
Me ikjen e tij bashkësia e gjuhëtarëve shqiptarë dhe e albanologëve brenda dhe jashtë vendit humbi një personalitet të mirënjohur, me veprimtari të shumanshme në disa disiplina të gjuhësisë shqiptare, historike e bashkëkohore, të shtrirë në më shumë se gjashtë dekada; humbi autorin e dhjetëra studimeve dhe veprave monografike në fushën e dialektologjisë; të fonetikës e fonologjisë; të gramatikës; të rrugës së formimit të shqipes së njësuar; të historisë së gjuhës shqipe dhe të statusit të saj në lidhjen gjuhësore ballkanike.
Bahri Beci u lind në Shkodër në vitin 1936, në një familje me origjinë ulqinake, me tradita të njohura atdhetare, që u spikatën sidomos në epokën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Menjëherë pas mbarimit të studimeve universitare në Tiranë, duke vlerësuar prirjet e tij të dukshme për studim, ai u emërua kërkues shkencor në Institutin e Gjuhësisë e Letërsisë, ku kreu dhe detyra drejtuese, nga përgjegjës sektori, drejtues projektesh, sekretar shkencor deri tek drejtor i Institutit.
Profesor Bahri Beci i takon një brezi dijetarësh që u formua në kohën kur Universiteti i Tiranës diplomonte brezat e parë të studentëve. Për shkak të fushës studimore që kishte zgjedhur dhe të aftësive profesionale vetjake, ai pati mundësinë dhe përballoi me shumë sukses sfidën e thellimit të formimit të deriatëhershëm në Institutin e Gjuhësisë dhe të Fonetikës në Paris, duke u specializuar për fonetikë eksperimentale.
Duke sintetizuar e thelluar me tej arritjet e studimet e tij, ai mbrojti në Tiranë disertacionin e shkallës së parë e më pas fitoi gradën e doktorit të shkencave.
Në saj të këtij formimi dhe të kontributeve të tij të vyera shkencore, Bahri Beci mori titullin profesor dhe në vitin 2008 u zgjodh anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë e më pas edhe anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.
Në jetën shkencore të akademikut Bahri Beci ka shumë kulme e arritje akademike e universitare, në shkencë e në mësimdhënie,duke përfshirë atë jashtë vendit, ku veçojmë kontributin e tij si profesor për një periudhë të gjatë në Institutin e Gjuhëve e Qytetërimeve Orientale INALCO të Parisit dhe si përfaqësues i gjuhësisë shqiptare në shoqatën e studiuesve europianë të dialekteve e në redaksinë e Atlasit të Gjuhëve të Europës.
Në formimin e tij u shartuan denjësisht dialektologu me fonetikanin; studiuesi i gjendjes së sotme dialektore të shqipes me historianin e shqipes së folur; gjurmuesi i dukurive konvergjente në zhvillimin dialektor me pjesëmarrësin pasionant e energjik në diskutimet për çështje të zhvillimit bashkëkohor të saj; kërkuesi ngulmues i të dhënave të drejtpërdrejta në ekspedita në terren e në rrethina dhe savanti i katedrave elitare në metropole europiane.
Megjithëse fushë primare e përhershme e kërkimeve të tij kanë qenë të folmet gege të zonave verilindore, Bahri Becit nuk iu nda zemra kurrë prej kryeqendrës së të folmeve veriperëndimore, prej shkodranishtes.
Sa u takon meritave të tij si dialektolog, e kemi të vështirë të veçojmë nëse është më i rëndësishëm kontributi i tij si bashkëhartues e drejtues i botimit Atlasi dialektologjik i shqipes, pjesë e korpusit themelor të Akademisë sonë për trashëgiminë shpirtërorë të popullit shqiptar; apo ai i historianit të gjuhës së folur, që, me anë të formave dialektore, në gjurmë të arritjeve historike të dijetarëve emblematikë si Eqrem Çabej, Selman Riza, Shaban Demiraj e Idriz Ajeti, u përpoq me plot sukses të rindërtojë të shkuarën e shqipes deri tek burimi i saj ilirik e origjina e saj, arritje që po gjejnë rikonfirmim gjithnjë e më të gjerë ndërkombëtar edhe në kohët e reja, mbështetur në metodologji e teknologji të panjohura më parë.
Me punën e kërkimet e tij të shtrira në hapësirë e në kohë, dialektologjia shqiptare u kthye nga një shkencë terreni në disiplinë me rëndësi për burimin historik të gjuhës sonë amtare: për dallimet që u shfaqën në procesin e kapërcyellit dhe për dallime të tjera që lidhen kryesisht me rrethana historike; me ndikimin e gjuhëve në kontakt dhe sidomos prej atyre ligjërimeve që njihen si lingua franca; si dhe prej pesë shekujve të kalimit të shqipes në stadin e gjuhës së shkruar.
Në tri dekadat e fundme studimeve të Bahri Becit iu shtua edhe konteksti ballkanik i gjuhës shqipe, pozicioni i saj në lidhjen gjuhësore ballkanase, së cilës i kushtoi dhe monografinë e botuar së fundi: LUnion linguistique balkanique à la lumière des données de la langue albanaise – Lidhja gjuhësore ballkanike në dritë të të dhënave të shqipes.
Nga njëra dekadë në tjetrën kërkimet shkencore të Bahri Becit u shtrinë në disiplina të tjera gjuhësore, para së gjithash në atë të historisë së formimit të shqipes së njësuar, me një vështrim të posaçëm në ligjësitë e brendshme që ndikuan procesin, duke përfshirë në shqyrtim edhe kontekstin historik. Ai mori pjesë si delegat dhe si nënshkrues i Rezolutës së Kongresit të Drejtshkrimit (1972) dhe është autor i dy studimeve monografike për proceset njësuese në formimin e shqipes letrare të sotme.
Veprat me karakter normativ të botuara prej tij në fushën e gramatikës dhe të dialektologjisë, sidomos të dialektologjisë historike, qofshin për nevoja universitare, qofshin për përdorim më të gjerë, janë sinteza të arritjeve të punës së tij të gjatë, në disa periudha të jetës.
Bahri Beci do të mbahet mend jo vetëm si një dijetar me gjurmë të dukshme në studimet gjuhësore shqiptare, por edhe si një figurë me ndikim të dukshëm në shqetësimet shkencore me efekt në jetën qytetare.
Ne, miqtë dhe kolegët e Bahriut, studiuesit e studentët e shumtë të disa breznive që ai formoi, do ta kujtojmë gjithnjë me nderim për veprën dinjitoze që na ka lënë; për cilësitë e veçanta si kërkues e profesor; për këmbënguljen e dedikimin në kauzat shkencore që iu kushtua; për gjurmët e mbresat njerëzore të lëna në rrugëtimin e përbashkët mbi 50-vjeçar.
Vendi i veprës së Bahri Becit në kuadër të historisë së gjuhësisë shqiptare të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar dhe të kapërcyellit në mijëvjeçarin e ri është e do të mbetet shumë i rëndësishëm.
Kjo vepër, kjo trashëgimi, dhe emri i nderuar që ka lënë, janë ngushëllimi më i mirë për familjen e tij; për bashkëshorten, vajzën e djalin; për mbesat e nipërit, në këtë ditë të dhimbshme lamtumire dhe më tej në të ardhmen; janë ngushëllim dhe për të gjithë ne, kolegët, miqtë e dashamirësit e tij.
Lamtumirë akademik Beci, lamtumirë miku ynë!
Një minutë heshtje në nderim të emrit dhe veprës së tij.
Në Ditën Botërore të Librit, Kryetari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, akademik Mehmet Kraja , ka uruar komunitetin e shkrimtarëve me mesazhin për të shkruar bukur dhe për ta bërë botën një vend më të mirë, shkruan KultPlus.com.
Akademik Kraja, ka thënë se gjuha dhe shkrimi janë mrekulli të universit, dhe se shkrimtarët janë të vetmit të cilët mund të depërtojnë brenda vetes dhe njeriut duke parë pjesën emocionale dhe duke gërmuar edhe më tej pjesë të pa zbuluara.
KultPlus ju sjellë postimin e plotë të akademik Mehmet Krajës në facebook:
Shkrimtarë, autorë!
Sot është dita juaj. Shkruani bukur dhe bëjeni botën më të mirë. Ju e dini se librat janë për ëndërrimtarët, por ju e dini po ashtu se libri është një oqean fjalësh, se gjuha dhe shkrimi janë mrekulli të universit. Ju e dini gjithashtu se afër jush rrinë shumë fjalë të gënjeshtërta dhe dinake!
Ju jeni të vetmit që e dini se fjalët kanë ngjyra; ju jeni të vetmit që mund të dëgjoni si klith heshtja; ju jeni të vetmit që e shihni dritën që vjen nga zemra e errësirës. Ju mund t’i shihni njerëzit në sy, derisa të pikasni dhembjen dhe trishtimin në thellësi të tyre. Sepse ju e dini se depërtimin e mendjes në gjëra të panjohura, e zbulon vetëm dhembja!
Vetëm ju mund ta shihni shiun që vrapon pas një reje!
Ju e dini se nganjëherë humbja është më dinjitoze se ngadhënjimi, sepse çdo fund i lumtur është një histori që nuk ka përfunduar ende!/ KultPlus.com
Bibliografia shkencore e akademik Kristo Frashërit do të jetë në varinatin online më pranë përdoruesve, studiuesve e studenteve shqiptarë e të huaj.
Variantin elektronik i kësaj bibliografie u njoftua nga Akademia e Shkencave gjatë një konference shkencore.
Biblioteka shkencore e këtij institucioni promovoi dixhitalizimin e parë të bibliografive online të përfaqësueseve të elitës shkencore shqiptare, duke e nisur me emrin e historianit të njohur.
Përgatitja e bibliografisë personale të Kristo Frashërit shënon fillesën e një modeli që do të vijojë me përgatitje të tjera të bibliografive të botuesve shkencorë.
Akademik Kristo Frashëri ka disa vepra dhe dorëshkrime të pabotuara, por fëmijët e tij nuk kanë botimin e tyre synim parësor.
Akademik Kristo Frashëri ndërroi jetë më 31 janar të vitit të kaluar. / KultPlus.com
