kafiqi - KultPlus

Shkruan: Ballsor Hoxha

‘Kafiqi’ – harta e shpirtit të Prishtinës

Pandemia, ‘Kafiqi’ – a jemi përballë kotësisë së vlerave tona?

III

‘Kafiqi’ – sociologjia ku ndodh lufta jonë!

Kafet e rakisë – “Rakia connecting people”

MIQT – ‘çmenduria’ e guximit Prishtinas

Në Miqt, qysh në hapin e parë e kupton se je në një ambient krejtësisht ndryshe. Je në Prishtinë. Në diçka që ka lindur relativisht shumë vonë, e shumë guximshëm. Diçka që është ndërtuar me sakrifica të të rinjëve të saj që kanë paguar me jetë. E deri tek shkatërrimi i tërë ambienteve të këtij lloji dhe nisjes nga fillimi. Je në Prishtinë me të gjitha “shortfalls” të saj, e me të gjitha simpatitë e guximit edhe megaloman edhe të inspiruar për të qenë dhe për të përkitur në botë.

Miqt është pub/’kafiq’ për të cilin nuk ka njeri në Prishtinë që nuk ka dëgjuar. Por, që rrallë ndokush që nuk jeton në Prishtinë ka shkelur apo përjetuar atmosferën e tij. Gjë që do të thotë se është ambient rrënjësisht prishtinas dhe i prishtinasve.

Por, çka e bën një ambient të jetë i prishtinasve, apo pse të quhet kështu? Prishtina dhe sidomos kultura e socializimit dhe argëtimit në Prishtinë është diçka e mësuar vetë, e papërvojë të gjatë, dhe fuzionim i kulturave globale. Më pastaj, Prishtina në këtë fushë të kulturës është guximi dhe pasioni për të krijuar atmosferë dhe frymë hedonizmi e shijimi të ‘natës’. Më tutje është e lindur në shtypje e sipër (nga ish-Jugosllavia, e sidomos në kohën e Millosheviqit), dhe ka qenë dhe është një prej frymëve më avangarde dhe më të zëshme të shprehjes së qytetarëve të saj, prej fashion e deri tek konsumimi i muzikave më kontraverse e komplekse të bashkëkohores. Dhe, të gjitha, të gjitha këto e karakterizojnë pub-in/ambientin Miqtë dhe i japin shënjimin e frymës prishtinase.

Por në të vërtetë, me sa u tha, dhe më tutje, Miqt duke qenë kulturë tejet e hollë, por e ndërtuar nën shtypjen e lartcekur, dhe e mësuar “tuj pa tuj ba”, në të vërtetë e shprehë këtë kulturë duke përpunuar dhe duke kultivuar – anitdizajnin –, apo, anti – konsumerizmin, dhe anti – trendin. Por gjithnjë duke i dhënë rëndësi të madhe shijes dhe karakterit prishtinas të revoltuarit dhe të të shtypurit, e aq më shumë të të qenit “underdog” si fuqi konsumi, trendi e impakti jashtë Prishtinës.

Ajo që shijuesi i ‘natës’ e kërkon në përjetimin e hedonizmit është krejtësisht individuale dhe personale, qoftë edhe në atë që po trajtohet këtu: në frymën prishtinase. Fryma prishtinase tashmë nuk është e mundshme të qarkohet e të konsumohet vetëm në kuarte e në kthina të izoluara, ajo në të vërtetë është e hapur ndaj të gjitha ndikimeve dhe përjetimeve, prej tallava-së, e deri tek Kafet e Rakisë, kuart i cili ofron atmosferë ballkanase e ambiente të “politikave të rënda në tavolina”. Por Miqt është i veçantë në hapjen e frymës së Prishtinës duke qenë se kultivon dhe flakëron ndjenja e shijime krejtësisht spontane dhe të paprogramuara.

Përpos karakteristikës së Miqve për të kultivuar – anti – kulturën dhe revoltën me shije prishtinase, Miqtë është karakteristik edhe në krijimin e ndjenjës dhe frymës së përkatësisë dhe të socializimit, një atmosferë e hapur dhe pranuese. Gjithashtu karakteristikë e Miqve është edhe muzika që e kultivon, herë me DJ e herë me ‘selecta’ apo playlista. Muzika e tyre është një karakteristikë po ashtu prishtinase duke qenë se përfshinë prej Underworld e deri tek albume të tëra të Doors, kështu duke qenë mundësi e pafundme e eksplorimit të ‘natës’ pavarësisht fillit të saj.

Për të përfunduar, një karakteristikë e rëndësishme e Miqve është të trajtuarit e kësaj fushe të kulturës dhe të socializimit, jo si biznes aq shumë, e shumë më shumë si përpjekje për të ruajtur, ndërtuar dhe për të shprehur kulturën e Prishtinës dhe aq më shumë të hedonizmit kosovar.

Në të vërtetë për t’ia dhënë meritën që e ka Miqtë në hartën e ambienteve të Prishtinës, ai është vetë udha e nisur në fund të viteve shtatëdhjetë e fillim të viteve tetëdhjetë të shekullit të kaluar në Prishtinë (edhepse jo i vetmi ambienti i këtillë), të kësaj fushe të kulturës dhe të hedonizmit, dhe e cila pavarësisht se Miqtë janë unik dhe origjinal në mjeshtërinë e tyre, po arrin hapje tërësisht të pjekura globalisht e në ndër-komunikim me globalen e kësaj fushe të kulturës.

Të jesh i çmendur, doemos duhet të kesh një obsesion, obsesioni i Miqve është të të bëjnë të ndjehesh mirë, kur feston, eksploron ‘natën’ apo qëmton derte me shoqëri. / KultPlus.com

Shkruan: Ballsor Hoxha

‘Kafiqi’ – harta e shpirtit të Prishtinës

Pandemia, ‘Kafiqi’ – a jemi përballë kotësisë së vlerave tona?

3. ‘Kafiqi’[1] – sociologjia ku ndodh lufta jonë!

‘Kafiqi’, ajo që nënkuptojmë të gjithë me këtë shprehje, është sigurisht shenja kryesore që shpërfaqë “zbulimin” e paradoksit, të çudisë dhe të padrejtësisë përbrenda vetë të vërtetës!

Si? Kafiqi ka lindur dhe vjen nga vendet Islame, aty ku ka filluar të konsumohej kafja publikisht. Si kafene. Sot ‘kafiqi’ është shenja më kundërshtuese dhe më e urryer nga e shumta e komuniteteve religjioze. Jo vetëm për shkak të alkoolit e drogave të cilat janë të pandashme nga ai, por aq më shumë për shkak të fenomeneve sociologjike bashkëkohore fuqishëm të ndërlidhura me seksualen dhe aq më shumë me homoseksualen, apo thënë shkurt me të ashtuquajturën – libertine.

Por shih çudinë e padrejtësisë së të vërtetës! Globalisht, ‘kafiqi’ është vetë ambienti ku lind edhe ekstremizmi religjioz, e edhe ekstremizmi libertin, pavarësisht kush e frekuenton, si është dizajnuar apo çka konsumohet brenda tij.

Apo, padrejtësia e kësaj të vërtete, të cilën po e jetojmë është në paradoksin se edhe duhet të – karantinizohemi – dhe edhe të përkarhim njëri tjetrin në këtë kohë ankthi e tragjedie e rreziku për jetë nga pandemia.

Dhe, duke u kthyer në vendoren dhe rajonalen e ‘kafiqit’ sot, kjo padrejtësi e të vërtetës është pikërisht në tradhtinë: mishërimin e të huajës në shqiptaren! Apo në hedonizmin Prishtinas, sidomos, gjatë kohës së luftës në Kosovë! E që është vetë lufta në frontin e parë, pavarësisht se nuk është bërë, dhe nuk bëhet në të vërtetë, me vrasje masive e shkatërrim masiv. Por të nisemi nga fillimi!

‘Kafiq’ – ç’ është me të vërtetë? Fjalë, kulturë dhe frymë serbe?! Apo gjurmë e përvojës dhe shkëmbimit ndër – kulturor? Kafiq, sikur edhe pub, bar, e më tutje klub/club e kafe e rakisë, të gjitha janë shenja të nisura një herë në atë që njihet si “kafiteri” dhe kësaj radhe nga Franca e Parisi, e më pas e përhapur në pafund versione dhe asimilime të shijuesve dhe përvojës së kësaj sociologjie dhe kulture.

Kafiq – (me të gjitha emërimet dhe profilet e mundshme) është ndryshe në të vërtetë për të gjithë, në vendin ku e ka zanafillën, e deri tek banesat “guerrilla” në metropole gjatë kësaj kohe të pandemisë. Dhe njëjtë si në tërë botën, edhe në Prishtinë – kafiqi – e ka shtjellën (vibe dhe vetëdijen) krejtësisht unike.

Sot në Prishinë sidomos, ka shumë konflikte kulturore, shpirtërore e qoftë edhe politike lidhur me rolin, apo edhe luftën e qoftë edhe tradhtinë e ndodhur në ‘kafiq’ dhe ‘kafiqa’ të Prishtinës. Në të vërtetë ky është një prej komplekseve të rrezikshme dhe që vazhdimisht akumulon frustrim e zemërim përbrenda shoqërisë kosovare.

Por, duke u nisur nga zanafilla, në Jugosllavi lufta ishte të zgjoheshe, të vetëdijesoheshe e të krijoje qëndrimin tënd nacional dhe të përkatësisë. Kështu dhe kishte filluar, dhe ishte – lejuar – nga vetëdija jonë konservative dhe tradicionale (aq më shumë nën mekanizmin mbrojtës kolektiv) fenomeni sociologjik, apo vetë sociologjia e ‘kafiqit’. Tërë historia, vetëdija dhe shpirti kosovar është “zier”, dhe aq më shumë konfrontuar, në ‘kafiq’.

[1] Në këtë seri të shkrimeve me qëllim përdoret kjo shprehje serbe!

Apo, të përmbledhim tërë këtë në një pyetje: a mund të jetë kultura që buron dhe mbrun ‘kafiqi’ luftë? Nëse fenomeni i tërë sociologjik ‘kafiqi’ kufizohet tek seksualja dhe rakia (dhe pastaj tërë ajo që shkon pas saj), a mund të jetë kjo luftë? A mund të jenë këto dyja luftë – në liri? Dhe kafiqi – front?

‘Kafiqi’ si shprehje gjuhësore, si shpirt kulturor, si qytetari e kozmopolitanizëm, është në të vërtetë vetë kompleksi dhe paradoksi i po të njëjtave. Në të vërtetë ‘kafiqi’ që prej të qenit fjalë serbe, e tutje deri në ditët e pandemisë sot, është gjurma e represionit dhe lirisë (apo vetëm mirëqenies) në Kosovë e Prishtinë. Është gjurma e luftës dhe e tradhtisë! Është gjurma e kompleksit të bashkëkohores dhe modernes së shndërrimit të botës në një “global village” (fshat global).

Në ‘kafiq’ ka lindur lufta dhe përpjekja për liri të – zgjedhjes -; për liri të seksit; për liri të vetëdijes dhe për liri të kolektiveve e komuniteteve. Vallëzimet e para mashkull femër me – sentish -; flirtet e para; ndarjet dhe njohjet e para, etj. Me një fjalë, shkëputja nga konservatizmi, dhe hapja e shoqërisë sonë kanë pasur zanafillën dhe kanë ndodhur vetëm në ‘kafiq’.

Në ‘kafiq’ ka lindur lufta dhe përpjekja për rakinë, për dehjen dhe për eksplorimin dhe eksperimentimin e përvojës dhe të lirisë.

Në ‘kafiq’, po ashtu, ka lindur edhe sociologjia e – vetëvendosjes – dhe e fuqizimit të kolektivit tonë.

Në ‘kafiq’ është bërë një luftë krejtësisht e vërtetë pikërisht gjatë luftërave në Kosovë! / KultPlus.com