Nuk mund të gjesh edhe një shkrimtar tjetër që të ketë qenë më i sinqertë sesa Franz Kafka kur është në pyetje martesa. Shkrimtari çek nuk u martua kurrë. Pati disa tentativa, madje edhe u fejua, por, sapo afrohej koha e martesës, tërhiqej.
Natyrisht probleme me martesën kanë pasur shumë filozofë e shkrimtarë, por te Kafka kishte diçka më shumë. Sa herë i afrohej dita e martesës kjo ‘diçka’ e bënte të tërhiqej.
Në eseun “Letër Babait”, Kafka i flet në detaje disa nga shkaqet traumatike që e shtynin të hiqte dorë nga martesa. Më poshtë jepet një pjesë e eseut:
“Në fund të fundit, përse nuk u martova? Kishte disa pengesa, siç ndodhë gjithnjë, por jeta kështu e ka; duhet të dish të pranosh pengesa të tilla. Por pengesa më thelbësore, që, për fat të keq, nuk varej nga një rast i veçuar, ishte pazotësia ime e theksuar shpirtërore për t’u martuar.
Këtë e tregon fakti që në çastin që vendos të martohem nuk arrijë të vë gjumë në sy, ditë e natë kokën e kam zjarr, rresht së jetuari, sorollatem i dëshpëruar, si i kalamendur.”
Tani do të të kërkoj një favor që tingëllon pak si i çmendur, të cilin do ta përshëndes kur të marr unë letër. Është gjithashtu testi më i madh në të cilin mund të vihet njeriu më i mirë.
Mirë, ja ku është:
Më shkruaj vetëm njëherë në javë, kështu që letrat e tua të më vijnë ditën e diel, sepse nuk mund t’u rezistoj letrave të tua të përditshme. Për shembull, unë i përgjigjem një nga letrat e tua, dhe pastaj shtrihem në krevat në dukje i qetë, por zemra ime rreh përmes gjithë trupit vetëm prej teje. Unë të përkas ty. Nuk ka asnjë mënyrë tjetër për ta shprehur këtë, dhe kjo nuk është mënyra më e mirë. Po për këtë arsye nuk dua të di se çfarë vesh. Më ngatërron aq shumë, saqë s’mund të merrem me jetën. Nuk dua ta di që edhe ti ndjen për mua. Po ta dija, si mundja, si budalla që jam, të ulesha në zyrën time, apo këtu në shtëpi, në vend që të hipja në një tren me sytë që hapen dhe mbyllen vetëm kur jam me ty? Oh, ka një arsye të trishtueshme, që nuk s’e bëj dot këtë. Për t’i rënë shkurt: Shëndeti im është i mirë vetëm për të përballuar veten time. Ai s’është i mjaftueshëm për martesë, duke lënë mënjanë të bërit baba. Sidoqoftë, kur lexoj letrat e tua, ndjej se mund të lartësohem edhe mbi atë që nuk mund të lartësohet.
Ah sikur ta kisha përgjigjen tënde tani. Dhe sa keq të torturoj, dhe sa të detyroj ty në qetësinë e dhomës tënde të lexosh këtë letër, si letra më e ulët që është vënë ndonjëherë në tryezën tënde.
Ndershmërisht, ndjehem keq ndonjëherë kur lutem si një lugat mbi emrin tënd lumturues! Ah sikur ta kisha postuar letrën e së dielës, në të cilën të kisha kërkuar të mos më shkruaje më kurrë, dhe në të cilën të jepja një premtim të ngjashëm. Oh Zot, çfarë më ndaloi të ta dërgoja këtë letër? Çdo gjë do ishte në rregull. Por a është kjo zgjidhje e paqtë e mundur tani? Çfarë do të ndihmonte nëse ne do i shkruanim njëri-tjetrit vetëm një herë në javë? Jo, sikur vuajtja ime të kurohej nga mjetet të tilla, atëherë ajo s’do ishte serioze. Dhe tashmë parashikoj që s’mund të jem në gjendje t’iu rezistoj as letrave të së dielës. Kështu, për të kompensuar mundësinë e humbur të së dielës, të kërkoj me gjithë fuqinë që më ka mbetur në fund të kësaj letre: Nëse i vlerësojmë jetët tona, le të mos shkruajmë më.
Mos po mendoja të nënshkruaja me Dein? Jo, s’do të kishte gjë më false se sa kjo. Jo, unë jam gjithmonë i lidhur me zinxhirë me veten time. Ky jam unë, dhe kjo është ajo me të cilën duhet të jetoj.
11 nëntor, 1912
Kujtojmë që shkrimtari i njohur gjerman Franc Kafka e takoi për herë të parë Felice Bauer në vitin 1912. Për pesë vjet ata patën një histori dashurie. / KultPlus.com
Më 3 qershor të vitit 1924, në Austri vdiq Franz Kafka, shkrimtar në gjuhën gjermane, lindur në Pragë më 1883, nënshtetas austro-hungarez, me prejardhje hebraike.
Krijimtaria e tij ishte e ndërlikuar me tregime të shkurtra, romane që kurrë nuk i përfundoi, 90 për qind të krijimtarisë së vet e dogji, pjesën tjetër e la me testament që të digjej, tërhoqi vëmendje pas vdekjes më shumë sesa kur ishte gjallë.
Cilësuar si një nga autorët më me ndikim apo Dante i shekullit të njëzetë, Gabriel Garcia Marquez thoshte se me romanin Metamorfoza, Kafka tregoi se ishte e mundur të shkruhej ndryshe. / KultPlus.com
Pas restaurimit intensiv, katalogimit dhe dixhitalizimit, tani një koleksion i dixhitalizuar që përfshin tre versione të drafteve të historisë së Kafkës, përgatitjet e dasmës në vend, fletorja në të cilën ai praktikonte Hebraishten, qindra letra personale, skica dhe revista udhëtimi, janë në dispozicion të publikut në internet, shkruan BBC, transmeton KultPlus.
Talentin për skicim Kafka e zbuloi në vitin e tij të parë në universitet ku vizatimet e tij përfshinin karikatura kryesisht groteske të njerëzve që ai takonte ose skica të vetvetes. Ndërsa, koleksioni i tij u la në Bibliotekën Kombëtare të Izraelit nga Max Brod, një mik i cili Kafka i besoi të digjte shkrimet e tij pas vdekjes së tij në vitet 1920. Por, Brod i refuzoi dhe i botoi ato në vend, duke bërë që Kafka të njihej si një nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit 20.
Pas vdekjes së Brodit në 1968, koleksioni është zhdukur dhe Biblioteka Kombëtare është përfshirë në një luftë 11-vjeçare “Kafkaesque” për ta sjellë koleksionin së bashku, me c’rasy koleksioni i fundit i letrave arriti në Izrael në vitin 2019 pasi hetuesit kërkuan dokumentet në Gjermani, Zvicër dhe në kasafortat e bankave në Izrael.
Prandaj, nëse nuk do të ekzistonte Max Brod, puna e Kafkës do të ishte zbehur në harresë.
Gjithashtu, pas vdekjes së autorit në vitin 1924, 15 vite më vonë, Brod, një shkrimtar hebre u detyrua të largohej nga Çekosllovakia. Ai mbante me vete letrat e Kafkës në një valixhe dhe më vonë vazhdoi të botojë shumë prej tyre, duke ndihmuar kështu në çimentimin e pas vdekjes të vendit të mikut të tij në histori.
Pasi Brodi vdiq, ai ia la koleksionin sekretares së tij Esther Hoffe dhe i kërkoi asaj të siguronte që ato të arrinin në Bibliotekën Kombëtare. Ajo i mbajti letrat deri në vdekjen e saj në 2007, duke ruajtur disa prej tyre në banesën e saj në Tel Aviv, dhe të tjerat në Izrael dhe Zvicër. Kurse, në vitin 1988, ajo shiti dorëshkrimin e Gjykimit për 2 milion dollarë (1.4 milion).
Kur Hoffe vdiq, Biblioteka Kombëtare u bëri thirrje vajzave të saj të respektonin dëshirat e fundit të Brodit dhe t’u jepnin atyre dorëshkrimet e mbetura. Por, kërkesa e tyre u refuzua dhe procedurat ligjore filluan vitin pasues. Krejt në fund të procesit, Gjykata e Lartë e Izraelit doli në krah të bibliotekës dhe urdhëroi që letrat t’u dorëzoheshin atyre.
Hetuesit u lejuan të shikonin në banesën e Hoffe në Tel Aviv, ku gjetën se ishte marrë nga macet të cilat thuhet se kishin shkaktuar disa dëmtime në dokumente.
“Gazetat Franz Kafka tani do të bashkojnë miliona artikuj të tjerë që kemi sjellë në internet vitet e fundit si pjesë e përpjekjeve tona për të ruajtur dhe transferuar pasuritë kulturore brezave të ardhshëm,” ka thënë Oren Weinberg, drejtori i Bibliotekës Kombëtare të Izraelit.
“Pas shumë vitesh në të cilat këto dokumente ishin të paarritshme për publikun, ne jemi krenar që tani ofrojmë hyrje falas në to për studiuesit dhe miliona tifozë të Kafka në Izrael dhe në të gjithë globin”, ka thënë tutje Weinberg. / KultPlus.com
Biblioteka Kombëtare e Izraelit ka botuar për herë të parë në internet një koleksion të dorëshkrimeve, letrave personale dhe vizatimeve nga shkrimtari hebre Franz Kafka.
“Koleksioni është tani në internet pas një procesi intensiv për vite të tëra”, njoftoi biblioteka, duke shtuar se ishte një nga më të mëdhatë në llojin e tij.
Midis artikujve, një fletore e studimeve në hebraisht të Kafkës, si edhe tre drafte të “Përgatitjet e Dasmës në Vend”.
Dokumentet vijnë nga pasuria e mikut më të mirë të Kafkës, Max Brod.
Brod ishte një nga mbështetësit më të njohur të skenës së letërsisë në gjuhën gjermane të Pragës, në gjysmën e parë të shekullit XX.
Para vdekjes së tij, në 1924, Kafka i kishte kërkuar Brodit që t’ia digjte punimet e tij, megjithatë, Brodi në vend të kësaj i botoi ato, duke i sjellë Kafkës famë botërore pas vdekjes./ atsh/ KultPlus.com
Franz Kafka lindi në 1883 dhe jetoi vetëm 40 vjet. Gjatë jetës së tij të shkurtër, i mbushur me frikë dhe shpresa të parealizuara, ai shkroi vepra që meritojnë të qëndrojnë në të njëjtin nivel me krijimet më të mëdha të letërsisë botërore.
Ne kemi studiuar biografinë e këtij personi të jashtëzakonshëm dhe kemi bëri një listë të disa fakteve interesante dhe thënieve më të bukura të tij, që do t’ju ndihmojnë ta kuptoni më mirë atë:
Kafka filloi punë si një agjent sigurimesh në moshën 24 e ka bërë atë për 11 vjet. Babai i shkrimtarit e quajti atë “punë buke”, paga nga e cila mjafton vetëm për të paguar faturat. Marrëdhënia e tyre ishte përgjithësisht shumë e vështirë. Kafka e përshkroi babanë e tij si një tiran despotik dhe kërkues, i cili ndikoi fort tek ai.
Romani “Procesi”, të cilin ai nuk donte t’ia tregonte botës, u shit në formë dorëshkrimi për gati 2 milion dollarë në 1988.
Tregimet e shkurtra, romanet që kurrë nuk i përfundoi; 90 për qind të krijimtarisë së vet e dogji; pjesën tjetër e la me testament që të digjej.
Ndoshta Kafka shpiku kaskën. Sipas profesorit Peter Drucker, kjo ndodhi kur Franz ishte në biznesin e sigurimit të punëtorëve nga aksidentet.
Rreth moshës 28 vjeçare, Franz u bë një vegjetarian, edhe pse gjyshi i tij ishte një kasap.
Kafka ishte një fletçerist – një mbështetës i teorisë se ushqimi duhet të përtypet për një kohë të gjatë dhe tërësisht (mjekët nuk e aprovojnë atë). Gjatë vakteve të përbashkëta, babai i shkrimtarit e mbulonte fytyrën me një gazetë në mënyrë që të mos shihte se si Franz përpiqej me ushqimin e tij.
Kafka tërhoqi vëmendje pas vdekjes më shumë sesa kur ishte gjallë.
Është cilësuar si një nga autorët më me ndikim apo Dante i shekullit të njëzetë. Gabriel Garcia Marquez thoshte se me romanin Metamorfoza, Kafka tregoi se ishte e mundur të shkruhej ndryshe, dhe ne kemi sjellë për kënaqësinë e lexuesve tanë thëniet më të bukura të tij.
Disa nga thëniet më të mira të Kafkës:
Nuk i lexoj reklamat, sepse po t’i lexoja do të shpenzoja gjithë kohën time duke dëshiruar të zotëroj gjëra.
Një libër do të duhej të ishte një sëpatë që e thyen detin e ngrirë brenda nesh.
Në luftën midis vetes dhe botës, përkrahe botën.
Kushdo që ruan aftësinë për ta parë bukurinë, nuk ka për t’u plakur kurrë.
Duke besuar në mënyrë pasionante në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Ajo që ende nuk ekziston është thjesht diçka që nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm”.
Zoti t’i jep arrat, mirëpo ai nuk i thyen ato për ty.
Kam frikë nga nata. Kam frikë nga jo-nata.
Je i lirë, prandaj dhe je i humbur.
Librat që na duhen janë ato që na vijnë si fatkeqësi, që na bëjnë të vuajmë si vdekja e një personi që e duam më shumë se veten, që na bëjnë të ndihemi sikur jemi në prag të vetëvrasjes, ose të humbur në një pyll ku nuk frymon asnjë njeri.
Mos e ndrysho, mos e ujit, mos u mundo ta bësh logjik. Mos e ndrysho shpirtin tënd sipas kërkesave të të tjerëve. Përkundrazi, ndiqi fiksimet e tua më të forta, në mënyrë të pamëshirshme.
Ka një pafundësi shpresash në këtë univers… por ato nuk janë për ne.
Njeriu i veprimit i detyruar të mendojë, është i palumtur deri në çastin që ia arrin të dalë nga kjo situatë.
Kushdo që nuk arrin të gjejë kuptimin e jetës së tij, ndërkohë që ai është gjallë, ka nevojë që një dorë ta ruajë paksa nga dëshpërimi ndaj fatit të tij… por me dorën tjetër ai nuk mund të zhdavaritë çfarë shikon në mes të rrënojave.
Shoqërimi me qenie njerëzore çon në vetëvëzhgim.
Të besosh në progresin nuk do të thotë të besosh se është bërë ndonjë progres.
Duke besuar me pasion në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Joekzistuesja është çfarëdo gjëje që ne nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm.
Fatkeqësia e Don Kishotit nuk është përfytyrimi i tij, por Sanço Pançoja.
E ligë është çdo gjë dëfryese.
Si mund të gjesh kënaqësi në botë nëse nuk e ke atë për strehë?
Unë kam ndjesinë e vërtetë të vetes sime vetëm kur jam tej mase i palumtur.
Nëse unë do të jetoj përjetësisht, si do të ekzistoj nesër?
Në njëfarë kuptimi e Mira është e parehatshme.
Sa tmerrshëm e pakët është njohja e vetes sime, krahasuar me njohjen e dhomës sime.
Nuk është e nevojshme të largohesh nga shtëpia jote. Rri në tryezë dhe dëgjo. Madje mos dëgjo, vetëm prit. Madje as mos prit, vetëm rri qetësisht dhe vetmitar. Bota do të paraqitet tek ti pa masë, nuk ka rrugë tjetër, vetëm do të bjerë në gjunjë para teje.
Parimi im kryesor është ky: Faji nuk duhet dyshuar kurrë.
Vuajtja është elementi pozitiv i kësaj bote, në të vërtetë është e vetmja lidhje midis kësaj botes dhe pozitives.
Dashuria sensuale është mashtruese si dhe dashuria hyjnore; ajo nuk mund të bëhet vetë, por gjersa e ka pavetëdijshëm elementin e dashurisë hyjnore brenda vetes, mund të bëhet edhe kështu.
Historia e njerëzimit është çasti midis dy hapave të udhëtarit.
Ka vetëm dy gjëra. E vërteta dhe gënjeshtrat. E vërteta është e pandashme, gjersa ajo nuk e njeh veten; të gjithë ata që duan ta njohin, vetëm sa gënjejnë. / Shkolla e suksesit / KultPlus.com
Kur u ktheva atë mbrëmje në shtëpi, gjeta një vezë të madhe, tej mase. Në lartësi, ishte gati baraz me tavolinën, por dhe në gjerësi, pak ma shumë e tillë. Lëkundej avash avash, sa këtu e sa atje, veza. U bëra kurioz i madh për të, dhe si e shtrëngova mes këmbëve, e ndava përgjysem me një thikë brisk të mprehtë, me tepër kujdes. U nda pa problem, veza, dukej se ishte e pjekur. Lëvozhga ra menjëherë në tokë dhe nga brenda saj mbiu një zog i ngjashëm me një lejlek pa pupla, çipllak, që rrihte ajrin me ca fletë tepër të shkurtëra.” Pse ke ardhur në këtë botën tonë?” do të kisha dashur ta pyesja, ndërsa u u ula kembëkryq para shpendit, dhe nisa ti vështroj ato sytë e tij që puliteshin krejt ndrojtje. Po ai s’ma vari, nisi të hidhej e kërcente përgjatë mureve, duke përplasur krahët sikur ti dhimbnin keq kthetrat. “Njeri tjetri, duhet ndihmuar” mendova, dhe si zbulova darkën time, tashmë gati mbi tavolinë i bëra me shenjë shpendit të vinte dhe ai, nderkohë që fuste sqepin ndër ato pak librat e mija. Ai me kuptoi menjëhere, dhe erdhi e zuri vend në karrige ( shihej qartë që po bënte konfidencë tepër shpejt me mua) me një frymëmarje fishkëllyese, dhe filloj të nuhase copen e sallamit që ja kisha vënë para, por në fund u kufizua, vetëm duke e zënë me sqep e lëshuar në çast, aty ku e mori.” Patjetër, kam gabuar me këtë zgjedhje”, mendova. ” Sigurisht, nuk mund te fillohet duke ngrënë sallam, sa të dalësh nga veza. Për të arritur këtu duhet një kohë e gjatë”. Dhe nisa ta vështroj shpendin me vëmendje të madhe, me shpresë se mos kështu në pamje të parë, arrija të kuptoja ndonjë dëshirë të tij në punë gjelle. “Nëse bën pjesë në familjen e lejlekëve”, më erdhi një mendim, kështu ” sigurisht, që peshku do ti pëlqeje shumë; mirë fare, jam gati ti gjej dhe peshk. Sigurisht këtë shërbim nuk do ja bëj kot më kot. Kushtet e mija nuk më lejojne të mbaj në shtëpi një zog, pa interes. Nëse do më duhet të bëj një sakrificë të tille, kerkoj nga ana tjeter qe ai të më bëjë një shërbim pak a shumë si ky që po bëj dhe unë. Duke qenë se është një lejlek, kur të rritet falë peshqëve me të cilët do ta ushqej, Zogu do të më marri me vehte andej nga do shtegtoje, në vendet e ngrohta. Sa shumë kam që pres për të shkuar andej, dhe vetëm mungesa e krahëve të lejlekut, më ka lënë këtu ku jam”. Menjëhere mora kartë e pene, ngjyva sqepin e zogut ne boje dhe shkruajta, ndërsa shpendi as po me kundërvihej fare, këtë frazë që ndjek: ” Unë i nënshkruari, zog i familjes së lejlekëve, marr zotim , për sa kohë që ti më ushqen me peshk, bretkoca e krimba ( këto dy te fundit i shtoj për të qenë i paanshëm), deri sa unë të qes pende e pupla, pra si të rritem, të të çoj mbi shpinen time, në tokat e ngrohta të jugut”. Pastaj i pastrova sqepin nga boja, dhe e detyrova të lexojë dhe një here tjetër dokumentin, më parë se ta palosja e ta fusja në portofol. Pastaj, menjëhere u nisa për të blerë peshk. Herën e parë lashë leshte, ndersa heret e tjera dyqanxhiu i peshkut me premtoi qe do me linte menjane peshqit e ngelur, plus krimba sa te doja dhe do i merrja lire, per dy leke. Keshtu qe ky udhetimi ne vendet e ngrohta nuk do me kushtonte shume. Pashe me gezim, qe zogut i shijonin shume peshqit qe i kisha sjellur. Teksa i hante me oreks, leshonte nje tingull grykor, ndersa çonte poshte peshqit njerin pas tjetrit, deri sa e mbushi deng, barkun e kuqerremte.Ditet kalonin dhe zogu, me shume se çdo krijese tjeter bente progrese te papara ne zhvillim. Dhe se duhet thene se era e padurueshme peshkut te qelbur, nuk u largua me nga dhoma ime, dhe nuk ishte aspak e lehte te pastroja e nxirja jashte glasat e pislliqet e zogut, pa fole pastaj per te ftohtin e dimrit, e çmimin e larte te qymyrit qe nuk me lejonin, ngaana tjeter, qe te beja sa here duhej ajrosjen e dhomes: po ne finale ç’ rendesi kishin gjithe keto, ja sa te vinte pranvera dhe do te fluturoja drejt Jugut te ndritshem, pende i lehte mbi kurrizin e zogut tim.Krahet u rriten, puplat e mbuluan, muskujt ju forcuan, dhe kishte ardhur koha per te bere ca ushtrime fluturimi. Per fat te keq mama lejleke mungonte, dhe po qe se zogu nuk do te kishte demonstruar nje vulnet te madh,mesimet e mija nuk do ti kishin hyre ne pune. Por pa grimen e dyshimit, dukej qarte qe mangesite e instruktimit tim, i kishte kompensuar mrekullisht, vemendja e skajshme dhe sforcimi maksimal i tij.Fluturimin e filluam me deltaplan. Une hipja mbi te, e ai me ndiqte pas, une hidhesha poshte ne boshllek me krahet hapur, e ai me ndiqte nga pas. Me vone kete praktike e beme ne tavoline, dhe ne fund fare ne raft, e gjithmone keshtu, fluturimet tona i perseritnim shume here ne menyre sistematike.
perkthyer dhe pershtatur nga Italishtja ne 2010, Petrit Sulaj./kufinjet/ Kultplus.com
Autorit të Metamorfozës i pëlqente të praktikonte nudizmin, edhe pse kjo ndodhte në raste të rralla. I kalonte pushimet e tij në një hotel në natyrë që quhej “Burimi i të rinjve”, por kishte pak siklet për t’u zhveshur i tëri, dhe i kishin vënë pseudonimin “njeriu me rroba banje”.
Agatha Christie (1890-1976)
Librat e saj kanë shitur miliona kopje, por nuk i ka shkruar ajo. Në fakt ajo vuante nga disgrafia, një çrregullim për të mësuar shkrimin e dorës, që e bënte kaligrafinë e saj të palexueshme dhe prandaj ishte e detyruar t’ia diktonte dikujt tjetër romanet e saj.
Oskar Uaild (1854-1900)
Autori i “Dorian Greit” shprehu diversitetin e tij që fëmijë, kur atij i pëlqente të vishej si femër. Në kolegj nuk praktikonte sportet tipike mashkullore, por merrej me zbukurimin e dhomës së tij me lule.
Xhorxh Bajroni (1788-1824)
Ishte një nga rebelët më të mëdhenj të fillimshekullit të 19. Atij i atribuohen një numër i madh të dashurash, 250 vetëm në një vit, vitin kur vizitoi Venecian. Për të kujtuar femrat që kishte zënë, mbante disa prej qimeve pubike të secilës në një zarf me emrin e vajzës. Lord Bajroni i donte edhe kafshët. Në shtëpinë e tij kishte kuaj, pallua, shpendë të ndryshëm si papagall apo rakun, një dhelpër, një shqiponjë dhe një korb.
Xhejms Xhojs (1882-1941
Kishte një pasion të vërtetë për të pasmet e femrave. Por jo vetëm, i pëlqente të ishte i frustruar dhe i nënshtruar. Këtë e dëshmojnë disa letra nga e dashura Nora Barnacle, që më vonë ishte dhe partnerja e tij. Autori i Uliksit kishte edhe një frikë të madhe ndaj bubullimave, ishte katolik i devotshëm, dhe thoshte se bubullimat janë shprehje e zemërimit të perëndisë.
Xhek London (1876-1916)
Djalë i jashtëligjshëm, kishte një njerkë të alkoolizuar që kur ishte fëmijë e çonte në një pijetore për të blerë birra me kovë. Kështu që i vogli Xhek filloi të pinte që 5 vjeç. Dhe nuk u ndal kurrë. Që në moshën 14-vjeçare pinte si një i rritur. Pas një aksidenti humbi dhëmbët e tij të përparme. Njihej për racizmin e thellë sidomos ndaj aziatikëve.
Leon Tolstoi (1828-1910)
Si fëmijë ashtu edhe adoleshent ishte një student indiferent. Rininë e tij e kalonte mes femrave, bixhozit, alkoolit dhe dueleve. Natën e dasmës detyroi gruan të lexonte ditarin e tij ku ishin shkruar të gjithë aventurat e tij erotike. Këto ndodhën para konvertimit të Tolstoit, që nga ai moment hoqi dorë nga alkooli, duhani, seksi.
Edgar Allan Poe (1809-1849)
Kishte frikë nga errësira dhe e mësoi matematikën duke llogaritur moshën e të vdekurve nga lapidarët e varreve. Ishte i gjithë faji i profesorëve të tij që në shkollën fillore i çonin fëmijët në varreza në fillim të çdo viti shkollor. I jepnin një lopatë të vogël dhe e përdornin për të gërmuar varrin e shokëve të tyre që do vdisnin para përfundimit të shkollës. Kur ishte pa para, ai hiqej si gazetar, duke shpikur artikuj të rreme.
J.R.R Tolkien (1892-1973)
Autori i “Zotit të Unazave” ishte para së gjithash një studiues gjuhësh: mes gjuhëve antike dhe moderne dinte 12 dhe shpiku 14. Profesor i Oksfordit, ishte publikisht i njohur si një shofer i keq, aq sa gruaja e tij refuzonte të hipte në makinë me të kur ecte në qytet. Kishte gërhitje shumë të fortë dhe ndonjëherë gruaja e bindte të flinte në banjë.
Uilliam Shekspir (1564-1616)
Dramaturgu anglez ishte i fiksuar pas parasë. Merrte shumë para borxh nga miqtë e tij, mashtronte departamentin e taksave dhe ishte shumë i ashpër në kërkesat ekonomike të punës së tij. Ishte një bashkëshort i pabesë. Të shumta kanë qenë lidhjet e tij jashtëmartesore.
Franz Kafka ishte shkrimtar hebre nga Bohemia. Shkruante në gjuhën gjermane, ndërsa njihet më shumë për tregimet e shkurta. Kafka vlerësohet si një nga figurat kryesore të letërsisë së shekullit XX, shlruan KultPlus.com
Kafka është një nga emrat më të njohur të letërsisë botërore, librat e të cilit janë shitur gjithkund me miliona kopje.
KultPlus, këtu ju sjell disa nga thëniet e tij më të njohura:
• Shenja e parë e fillimit të kuptimit është dëshira për të vdekur.
• Njeriu i veprimit i detyruar të mendojë, është i palumtur deri në çastin që ia arrin të dalë nga kjo situatë.
• Një shkallë që nuk konsumohet nga hapat e njerëzve, nisur nga pikëpamja e saj, është vetëm diçka e rëndomtë prej druri.
• Gjithmonë fillimisht merrte frymë thellë pasi çlirohej nga kotësia dhe vetëkënaqësia.
• Kushdo që nuk arrin të gjejë kuptimin e jetës së tij, ndërkohë që ai është gjallë, ka nevojë që një dorë ta ruajë paksa nga dëshpërimi ndaj fatit të tij… por, me dorën tjetër ai nuk mund të zhdavaritë çfarë shikon në mes të rrënojave.
• Kushdo që ruan aftësinë për ta parë bukurinë, nuk ka për t’u plakur kurrë.
• Shoqërimi me qenie njerëzore çon në vetëvëzhgim.
• Atlasit i ishte lejuar opinioni se ai ishte i lirë, nëse donte, ta kapte Tokën dhe ta hidhte tutje; por ky opinion ishte e vetmja gjë që i ishte lejuar.
• Të besosh në progresin nuk do të thotë të besosh se është bërë ndonjë progres.
• Duke besuar me pasion në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Joekzistuesja është çfarëdo gjëje që ne nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm.
• Duke ia imponuar një përgjegjësi tepër të madhe, për më tepër, të gjithë përgjegjësinë, vetvetes, ti e rrënon vetveten.
• Fatkeqësia e Don Kishotit nuk është përfytyrimi i tij, por Sanço Pançoja.
• Mos u dëshpëro, madje as nga fakti se ti nuk dëshpërohesh.
• Çdo revolucion avullon dhe lë prapa vetëm lëmashkun e një burokracie të re.
• E ligë është çdo gjë dëfryese.
• Nga një pikë e caktuar e lëvizjes përpara nuk ka më kthim prapa. Kjo është pika e cila duhet arritur.
• Zoti t’i jep arrat, por nuk t’i thyen ato.
• Ai që kërkon nuk gjen, por ai që nuk kërkon do të gjendet.
• Qielli është memec, ai i bën jehonë vetëm memecërisë.
• Si mund të gjesh kënaqësi në botë nëse nuk e ke atë për strehë?
• Unë nuk i lexoj reklamat. Sepse do ta harxhoja gjithë kohën duke kërkuar gjëra.
• Unë kam ndjesinë e vërtetë të vetes sime vetëm kur jam tej mase i palumtur.
• Dembelia është fillimi i të gjitha veseve, kurora e të gjitha virtyteve.
• Nëse unë do të jetoj përjetësisht, si do të ekzistoj nesër?
• Në njëfarë kuptimi e mira është e parehatshme.
• Në luftën midis teje dhe botës, përkrahe botën.
• Në teori ka një mundësi të lumturisë së përkryer: Të besosh në elementin e pashkatërrueshëm brenda dikujt dhe të mos përplasesh me të.
• Është e rehatshme të mendosh se shpërpjesëtimi i gjërave në botë duket se është vetëm aritmetik.
• Është shpesh më e sigurt të jesh në zinxhirë se të jesh i lirë.
• Sa tmerrshëm e pakët është njohja e vetes sime, krahasuar me njohjen e dhomës sime.
• Lejomë ta kujtoj fjalën e moçme: njerëzit e dyshuar janë më normalë se të tjerët, gjersa ata rrinë në baraspeshë pa e ditur këtë gjë, duke qenë të peshuar bashkë me mëkatet e tyre.
• “Frika” ime është thelbi im, dhe ndoshta pjesa ime më e mirë.
• Parimi im prijës është ky: Faji nuk duhet dyshuar kurrë.
• Ende pa i thënë gjërat, i bën – kështu vepron njeriu me vlera.
• Askush nuk mund ta shohë të vërtetën, por mund të jetë e vërteta.
• Një përparësi në mbajtjen e ditarit është se ju nuk i vini re ndryshimet nga të cilat vuani pa pushim.
• Frytshmëri është të bësh gjëra që nuk ishe i aftë t’i bëje më parë.
• Vetëkontroll do të thotë të dëshirosh të jesh i frytshëm në një pikë në rrezatim të pafund me ekzistencën time shpirtërore.
• Sa kohë që e ke kafshatën në bojë, atëherë i ke zgjidhur të gjitha problemet e momentit.
• Fillo me çka është e drejtë sesa të fillosh me çka është e pranueshme.
• Vuajtja është elementi pozitiv i kësaj bote, në të vërtetë është e vetmja lidhje midis kësaj botes dhe pozitives.
• Dashuria sensuale është mashtruese si dhe dashuria hyjnore; ajo nuk mund të bëhet vetë, por gjersa e ka pavetëdijshëm elementin e dashurisë hyjnore brenda vetes, mund të bëhet edhe kështu.
• Historia e njerëzimit është çasti midis dy hapave të udhëtarit.
• Fakti që synimi ynë është i matur saktësisht me jetën tonë, na e jep ne përshtypjen se jemi të përjetshëm.
• Shpirti bëhet i lirë vetëm kur ai të pushojë së qeni një mbështetje.
• Ka vetëm dy gjëra. E vërteta dhe gënjeshtrat. E vërteta është e pandashme, gjersa ajo nuk e njeh veten; të gjithë ata që duan ta njohin, vetëm sa gënjejnë.
• Ne të gjithë kemi flatra, por ato nuk na duhen ne për asgjë dhe nëse do të mundnim, do t’i shqyenim.
• Rinia është e lumtur, sepse ajo e ka mundësinë ta shohë të bukurën. Të gjithë ata që janë të aftë ta shohin të bukurën, nuk plaken kurrë.
• Ne jemi mëkatarë jo vetëm se kemi ngrënë Pemën e Dijes, pore edhe sepse nuk e kemi ngrënë Pemën e Jetës. Gjendja në të cilën ndodhemi është mëkatare, pavarësisht nga faji. / KultPlus.com
Me fillimin e një viti të ri, gjithmonë ekziston dëshira edhe për të menduar për librat që do të lexoni këtë vit.
Janari gjithmonë ka shumë rëndësi, meqë po u krijua shprehia e leximit tash, do të vazhdojë e tilla gjatë tërë vitit 2020.
Plot libra në raft, pak kohë për t’i lexuar. Megjithatë, është
koha të mendojmë seriozisht të lexojmë diçka.
KultPlus po ju sjellë një listë me dhjetë libra prej të cilëve mund të zgjedhni të lexoni çkado që doni, për një fillim të mbarë, dhe pse jo letrar, të këtij viti.
1.Franz Kafka – Letër babait
Kjo letër duhet lexuar e rilexuar. Mund të lexohet edhe me një frymë, e mund të reflektohet mbi të sa herë të doni. Niseni vitin 2020 duke lexuar një letër të dhimbshme dhe shumë të sinqertë nga shkrimtari, dedikuar babait të tij, një burri i cili nuk u kënaq asnjëherë me djalin e tij dhe të arriturat e këtij të fundit.
2. Elena Ferrante – Histori arratie e qëndrese
3. Shpëtim Selmani – Libërthi i dashurisë
4. Stephen Hawking – Përgjigjje të shkurtra për pyetje madhore
5. At Zef Pllumi – Rrno për me tregue
“Gjithë shoqëria shqiptare ka nevojë për këtë vepër. Kanë nevojë, ata që kanë jetuar në atë kohë, e po aq, në mos më tepër, ata që nuk e kanë jetuar. Kanë nevojë te shtypurit e të nëpërkëmburit, e po aq, në mos më tepër, ata që shtypën të tjerët. Kanë nevojë antikomunistët, e po aq, ndoshta më tepër, komunistët. Shkurt për të ka nevojë ndërgjegjja jonë” Ismail Kadare në lidhje me veprën “Rrno vetëm për me tregue” të At Zef Pllumit.
6. Milan Kundera – Mosdija
7. George Orwell – 1984
8. Robert Elsie – Fiset Shqiptare
Ky është një nga librat më të thelluar për studimin e historisë, shoqërisë dhe kulturës shqiptare nga albanologu Robert Elsie. Është nga veprat e fundit që la autori para se të ndahej nga jeta. Në këtë libër trajtohen 69 fiset shqiptare, me një historik të shkurtër dhe me drejtuesit e tyre. Noel Malkolm shkruante: asnjëri nuk do të mund ta bënte këtë më mirë sesa Robert Elsie, i cili është i pashoq në njohjen e kësaj lënde.
9. Entela Tabaku dhe Shqiptar Oseku – ‘Enciklopedia e Mërgimit’
10. Michel Houellebecq – Serotonina
“Serotonina”, me magjinë e saj të papërsëritshme, mes ironisë thukëse dhe trishtimit të fshehur pas saj, është një vaj për jetën e vërtetë që po venitet relievit mahnitës të Francës. Houellebecq është zëri i qartë francez, që bën shpjegimin tronditës për Europën sot, por edhe të botës ku po jetojmë. Si përherë, edhe me këtë vepër, “profeti ogurzi” e parashikoi lëvizjen e “jelekëve të verdhë” disa javë përpara se ajo të shpërthente, siç ka ndodhur deri tani me veprat e tij. / KultPlus.com
Milena Jesenska ishte gazetare, shkrimtare dhe përkthyese çeke.
Në vitin 1919 Milena zbuloi një novelë të shkurtër të Franz Kafkës dhe i shkroi atij për t’i kërkuar leje që ta përkthejë nga gjermanishtja në çekisht. Kjo letër pasoi nga një korrespoedencë pasionante mes të dyve. Ata u takuan vetëm dy herë: një herë në Vjenë ku qëndruan së bashku katër ditë dhe një ditë në Gmund.
Por gjithçka shkoi ters kur Kafka i kërkoi asaj ta linte burrin për të. Kjo nuk ndodhi dhe lidhja e tyre mori fund.
Letra më poshtë, tregon për dashurinë e madhe që ndjente Kafka për shkrimtaren çeke:
Për të parën herë, sot, aty ka mbrëmja, e bëra i vetmuar një shëtitje të gjatë. Herave tjera kam qenë ose i shoqëruar nga njerëz tjerë, ose kryesisht në shtëpi duke pushuar. Çfarë fshati! Ah Zot i madh, po të ishte këtu me mua Milena; ti vuajtja ime e lemerishme, mendja e pamenduar. Do të gënjeja po të të thoja se më mungon; sepse ti veçse je këtu me mua dhe madje më shumë se kaq. Kudo që jam unë, je edhe ti po ashtu. Madje edhe më me intensitet. Kjo nuk është mahi! Shpesh fantazoj sikur të mungoj dhe duke hamendësuar: Ku mund të jetë ai? A nuk ka thënë se është në Meran?” Ty, që je përherë këtu, me mua. VirtualSophist / KultPlus.com
Franz Kafka është njëri nga autorët më të njohur të letërsisë botërore i cili ka lënë gjurmë të pashlyeshme në letërësi. Këtu kemi shkëputur një pjesë nga mendimi i tij rreth asaj se çfarë duhet lexuar.
“Mendoj se ne duhet t’i lexojmë vetëm librat të cilët na lëndojnë ose na godasin. Nëse librin të cilin jemi duke e lexuar nuk na zgjon neve me një shpërthim në kokën tonë, atëherë për çfarë po lexojmë? Për të na bërë të lumtur, do të thoshit ju?
Unë mendoj se ne mund të jemi të lumtur pikërisht nëse nuk do të kishim fare libra. Ne kemi nevojë për libra të cilat ndikojnë tek ne ashtu si një fatkeqësi, të cilat na brengosin neve thellësisht, ashtu sikur vdekja e dikujt të cilin e kemi dashur më shumë se veten, ashtu sikur dëbimi në një Pyll, larg prej të gjithëve, si një vetëvrasje.
Një libër duhet të jetë sëpatë për detin e ngrirë brenda nesh. Kështu besoj unë.” Filozofia.al / KultPlus.com
Ura e Karlit, Kështjella e Pragës e Katedralja e Vitusit, përbëjnë shkëlqimin e e Pragës në lumin Vlatava.
Kryeqyteti çek është një nga qytetet më të vjetër në gjithë Europën. Qysh në Mesjetë, tregtarët dhe pelegrinët lavdëruan kullat shndritëse ranore të “Pragës së Artë”. Në ditët e sotme deri në 30,000 njerëz shkelin shtigjet e njohura turistike nëpër Staré Město në Qytetin e Vjetër, transmeton KultPlus.
Historia e Pragës si një vendbanim tregtar evropian filloi me fortifikimin e kodrës së kështjellës, Hradčany, në vitin 916. Ajo që pasoi ishte ndërtimi i kishave, manastireve, pallateve dhe Ura e famshme e Karlit, me statujat e shenjtorëve të saj.
Ajo lidh kështjellën me Qytetin e Vjetër në bregun tjetër të Vltava. Kulla e Qytetit të Vjetër konsiderohet një theks i mesjetës për shkak të orës së saj astronomike. Çdo orë të gjithë në shesh shikojnë lart kur shfaqen shifrat e orës së dymbëdhjetë të apostujve.
Muzetë dhe memorialet e shekullit XX
Muzeu Mucha është vetëm një nga muzetë që iu përkushtua shekullit të XX të Pragës. Vizitorët mund të shohin produktet që ky shekull pati në Muzeun e Arteve Dekorative. Ndër të tjerash, aty ekspozohen mobilje nga stilistë çekë kubistë dhe ka më shumë se 160,000 xhama, porcelanë dhe objekte qeramike. Në këtë muze gjendet po ashtu edhe një nga koleksionet më të mëdha të xhamit në të gjithë botën.
Shkrimtari Franz Kafka, ikona e Pragës, është një vepër arti bashkëkohore e Alphonse Mucha. Që nga vitit 1989, artistët kanë krijuar monumente në vende të ndryshme rreth qytetit që evokojnë këtë autor, i njohur për rrëfimet e tij enigmatike dhe të egra.
Kafka bëri përparimin e tij me tregimin e shkurtër “Gjykimi”, të cilin e shkroi në një të ulur të vetme. Ju mund të ndiqni hapat e tij në të gjithë qytetin.
Në shtëpinë ku lindi, afër Kishës së Shën Nikollës, tani ka një kafene. Ai shkroi romanin e tij “Kalaja” në një dhomë në rrethin e Josevov, me pamje nga kodra e kështjellës, Hradčany. Shtëpia e tij në Golden Lane 22 ka qenë prej kohësh më shumë se një tip i brendshëm midis admiruesve të Kafkës. Dhe që nga viti 2005, Muzeu Franz Kafka ka hedhur dritë mbi marrëdhëniet e Kafkës me qytetin e tij të lindjes./klankosova/ KultPlus.com
Një vit para se të vdiste Franz Kafka pati një eksperience të pazakontë. Duke shëtitur në parkun Steglitz në Berlin takon një vajzë të vogël me emrin Elsi që qante e dëshpëruar sepse i kishte humbur kukulla e saj Brigida.
Kukulla Brigida ishtë një lodër shumë e dashur për vajzën sepse ishte dhurata e parë që kishte marrë nga mamaja e saj kur kishte lindur.
Kafka i prekur nga ngashërimi i vajzës së vogël i premtoi që do ta ndihmonte të gjente kukullën dhe i la takim të nesërmen në të njëjtin vend.
I pazoti të gjente kukullën ,
Kafka shkruajti një letër nga ana e kukullës për vajzën dhe e solli me vete kur
u takuan.
… ”Të lutem mos qaj, unë jam nisur në një udhëtim për të parë botën dhe do të
shkruaj për aventurat e mia…” – kështu fillonte letra.
Kur Kafka dhe vajza e vogël u
takuan, ai i lexoi letrën në të cilën përshkruheshin me shumë hollësi aventurat
imagjinare të kukullës së saj të dashur. Vajza u ndje e lehtësuar dhe kur
takimet e tyre mbërritën në fund, Kafka i dhuroi një kukull tjetër.
Ajo , sigurisht që ishte krejt ndryshe nga kukulla që kishte pasur por, vajza
gjeti një copë letër të fshehur ku shkruhej:
“udhëtimet më kanë ndryshuar”…
Shumë vite më pas , vajza tashmë e rritur gjeti një tjetër letër të fshehur brenda kukullës që i kishte dhuruar Kafka. Aty shkruhej: “Çdo gjë që ti do, një ditë do ta humbasësh, por në fund dashuria për të do të të kthehet në një tjetër formë”. / KultPlus.com
Sa më shpesh që ta lexosh këtë letër, aq më dendur të vërtitet një ndjesi ankthi dhe përshjellimi. Një lojë e trishtë ndjesish dhe shije e athët të godet kaq fort sa të përmend. Të duket sikur gjithçka rreth teje ka lëvizuar në ritmin e vet, dhe vetëm ti ke mbetur i murosur në guskën e ndrydhjeve, frikës, mëdyshjes dhe një lloj stepje që e ka stampur veteveten tënde në murin e rrjepur të kohës.
Fjalë pas fjale dhe rrjeshta pas rrjeshti do të mund të kuptosh dhe të ndjesh aq shumë sa vjen një moment dhe të duket sikur këtë letër e ke shkruar ti, ose e ka shkruar vetë Franc Kafka në vendin tënd. Të duket se kjo është një letër që ti ke dëshiruar aq shumë ta shkaush, por pas hezitimit dhe pamjaftueshmërisë ajo ka ngelur diku në skutat e mendimeve tuaja, që zgjohen ndërsa e përcjell këto radhë, këtë letër, të cilat vetë autori nuk arriti t’ia dërgonte babait. Edhe përgjigjja e babait Hermann, ishte aq e vonuar sa nuk arriti të mbushte atë zbrazëti që kjo marrëdhënie kishte krijuar. Por gjithsesi ky lëtërkëmbim është trajtëzuar duke plotësuar në tërësinë e vet kuadrin e kësaj stuhie epistolare.
Ndoshta jo të gjithë kanë ndërmend të shkruajnë një letër të këtillë për babain e tyre, por gjithsesi marrëdhëniet at-bir në shumësinë e herëve domosdoshmërisht kanë kaluar përmes shtjellas të këtilla përpirëse.
Letra e Kafkës për babain, Hermannn
I dashur baba! Kohet e fundit rasti e solli te me pyesesh se perse kam frike prej teje. Si zakonisht, s’kam ditur te pergjigjem, dhe kjo, pasi nga njera ane, me kall friken, dhe nga ana tjeter, sepse, per ta gjetur arsyen e kesaj ndjesie do te me duhej te hyja ne te thella, shume me teper se do te ma lejonte nje leterkembim i thjeshte. Duhet ta dish se, kur po te shkruaj, ndjehem i kapluar nga frika qe me ke kallur dhe nga pasojat e saj! Nga ana tjeter, diapazoni i gjere i temes qendron shume me lart se kujtesa dhe inteligjenca ime…
Duke permbledhur gjykimin tend per mua, del qe ti me akuzon per sjellje te keqija apo per veprime te padenja (ndoshta, me perjashtim te planit tim te fundit per t’u martuar), me akuzon per ftohtesi, indiference, mosmirenjohje dhe m’i perplas ne fytyre, sikur vetem une qenkam fajtori, sikur me nje shkop magjik do te mundja te ndreqja gjithcka, ndersa ti nuk paske kurrfare faji, pervecse je sjelle me mua me mire se c’duhej…
Padyshim, nuk them se u bera i tille vetem per shkakun tend, do te ishte teprim i tejskajshem. Ka shume gjasa qe edhe po te isha rritur plotesisht i cliruar nga ndikimi yt, per ty une kurre nuk do te isha ne lartesine e duhur. Jam pothuajse i sigurt se, sidoqofte serish do te isha shendetlig, i lekundur, i trazuar e plot ankthe… Do te isha i lumtur te te kisha shok, shef, xhaxha apo gjysh madje (megjithese dyshoj per kete) edhe vjeherr. Ndersa si baba ke qene teper i ashper me mua…
U rrita femije frikacak, por edhe kokeforte sic jane femijet. Padyshim, mamaja m’i plotesonte tekat, por nuk besoj se kam qene i bezdisur, s’mund ta besoj qe nje fjale e ngrohte, nje veshtrim i perdellyer, duke me marre qetesisht per dore, te mos e platitnin qenien time, dhe te arrije cka deshiroje. Se ti, ne thelb, je njeri babaxhan dhe i dhembshur (ato çka po them nuk bien në kundërshti, flas për përshtypjem që kisha krijuar për ty në vogëli), por jo të gjithë fëmijët janë aq këmbëngulës dhe të guximshëm që të rendin kaq gjatë pas dashurisë, derisa të gjejnë atë. Ti di ta trajtosh një fëmijë vetëm sipas midesë sate, gjithë forcë, rrapëllimë e nerva të cingërisura dhe, në rastin tim, kjo të duket kaq e qëlluar, pasi doje të shihje tek unë një djalosh të fortë e guximplotë.
Sot, është e qartë, arrij t’i përshkruaj vetëm tërthorazi metodat edukative që përdorje në hapat e parë të jetës sime, por, sidoqoftë, arrij t’i ravijëzoj sërish në mendje, duke pasur parasysh periudhat e mëvonshme dhe mënyrën se si sillesh me Feliksin. Veç kësaj, duhet mbajtur parasysh se atëherë ishe mjaft më i ri, pra më i fuqishëm, më energjik, më i shpërqendruar, ishe më pak i kujdesshëm nga ç’je tani dhe i përpirë nga puna jote; mezi të shihja një herë në ditë dhe përshtypja që ngjallje tek unë ishte e thellë dhe kurrë nuk u nemit e s’u bë monotone.
Nga vitet e para të jetës ndërmendësohej vetëm një ndodhi. Ndoshta e kujton edhe ti. Një natë qarravitesha paprerë, sepse doja ujë, sigurisht jo për shkak të etjes, por ndoshta për të të bezdisur dhe për t’u zbavitur. Meqë kanosjet fjalërënda s’kishin bërë punë, më ngrite nga shtrati, më nxore në ballkon, mbylle derën dhe më le aty, për pak çaste, vetëm, në fill të këmishës. S’dua të them se nuk veprove drejt; ndoshta atë natë, me të vërtetë, s’ia dilje dot ndryshe që të preheshe në paqe; desha vetëm të të përshkruaj mënyrat e tua edukative dhe vragat që lanë mbi mua.
Ai ndëshkim, sigurisht, më bëri më kokëulur, por më trallisi në thellësi të shpirtit. Kurrë nuk arrita të vë në kandar ujin që kërkoja, kokëngjeshur si mushkë, dhe frikën pa anë e fund që ndieja teksa gjendesha jashtë. Edhe vite më vonë më kallte datën fantazia brejtëse sikur burri i stërmadh, im atë, vendi i fundit ku mund të përplasja kokën, mund të vinte natën, pa kufarrë shkaku dhe të më nxirrte vrikthi, nga shtrati në ballkon; pra, për të, s’isha veçse një zero me xhufkë.
Kundervenia jote godiste si mendimet ashtu edhe personat. Mjaft qe une te shprehja nje fare interesi per dike, qe nuk ndodhte shpesh, fale karakterit tim, dhe ti shpejtoje t’ia beje gropen me fyerje, shpifje, sharje, pa treguar piken e respektit per ndjenjat e mia dhe pa marre parasysh gjykimin tim.
Pamundesia per te komunikuar qetesisht me ty coi ne nje rrjedhoje logjike:u c’mesova te flas. Ti shume here ma ke ngecur fjalen ne gryke. Kanosja e perhershme:”Nuk dua kundershtime!” dhe dora e ngritur lart, urdheruese nuk me jane shqitur nga mendja edhe sot e kesaj dite… dhe meqe ti ke qene edukatori im i vetem, pasojat jane pasqyruar ne te gjitha fushat e jetes sime. Eshte nje keqkuptim i cuditshem fakti qe, siaps teje, une s’ditkam te jem i bindur. “Kundershtimi i perhershem” kurre nuk ka qene parimi i ekzistences sime, edhe pse ty te eshte ngulitur kjo ide dhe vazhdimisht me qorton. Perkundrazi, nese do te tregohesha me rebel, sigurisht, do te kishe mbetur me i kenaqur prej meje. . .
Franci
Letër babait – Franc Kafka
Kam një kafshë të çuditshme; gjysmë mace, gjysmë qingj. E kam trashëguar nga im atë, po ajo është zhvilluar që kur e mora unë; më parë ishte më shumë qingj se sa mace. Tani është gjysmë ashtu gjysmë kështu. Nga macja ka kokën dhe kthetrat; nga qingji ka trupin dhe formën, nga të dyja ka sytë, që janë të përqendruar dhe të egër, qimen të butë e të shkurtër, lëvizjet që janë edhe kërcime edhe zvarritje. Kur ka diell ajo rri në parvaz të dritares, gërrhet dhe mblidhet kutullaç; në livadh rend si e çmendur sa mezi mund ta zësh. Kur ndodhet para maces ia mbath, kur është përpara një qingji sulmon. Kur ndrit hëna bredh nëpër ullukë se ajo është rruga që i pëlqen më shumë. Nuk di të mjaullijë dhe ndjen neveri për minjtë. Mund të qëndrojë me orë e shtrirë para pularisë, po kurrë s’ka përfituar nga rasti që të mbysë ndonjë shpend.
E ushqej me qumësht e sheqer, se ai i bën mirë. Ajo e thith me hurpa të mëdha, duke e kaluar në mes të dhëmbëve si të një shtaze të egër. Kjo gjë i tërheq shumë fëmijët. Të dielën në mëngjes kam vizita. Unë mbaj në mes të gjunjëve kafshën e vogël, kurse përqark zënë vend fëmijët.
Ata bëjnë pyetjet më të çuditshme, të cilave askush nuk mund t’u përgjigjet. Pse ka vetëm një kafshë të tillë? Pse ajo është pikërisht në dorën time? A ka pasur para saj ndonjë kafshë të këtij lloji? A ndjehet ajo e vetmuar? Si e ka emrin?
Unë nuk e vras mendjen t’i përgjigjem, po vetëm u tregoj atë që kam. Nganjëherë fëmijët sjellin mace, një herë sollën dy qingja. Ndryshe nga ç’prisnin ata, takimet nuk treguan ndonjë shenjë njohjeje. Kafshët vështruan njëra-tjetrën me qetësinë më të madhe; ata e quajtën ezksitencën e tyre si një dhuratë e Krijuesit.
Kur është në prehrin tim kafsha e vogël nuk njeh as frikë, nuk është agresive. E ndjen veten shumë mirë kur ndodhet pranë meje, e ngjeshur tek unë. Është e lidhur me familjen që e ka rritur. S’është ndonjë besnikëri e jashtëzakonshme, po më shumë instikti i një kafshe që, megjithatë ka shumë farefis, nuk ka asnjë shok në tërë botën dhe e quan të shenjtë mbrojtjen që ka gjetur tek ne.
Më zë gazi kur e shikoj që nuhat, më rrëshqet në mes të këmbëve, po nuk mundet ta kryeje atë veprim. Mbase është e pakënaqur që është mace edhe qingj dhe kërkon të jetë edhe qen! Një ditë kur unë s’po iu jepja dot rrugë halleve të mia tregtare dhe pasojave që vijnë prej tyre- dhe pasi desha t’i heq qafe, u mbylla në shtëpi dhe u shtriva në kolltuk, me kafshën e vogël ndër gjunjë; kur ula kokën vura re se lotët rridhin mbi mustaqet e saj të bardha. Ishin lotët e mi apo të sajat? Ajo mace me shpirt qingji kishte dëshira njerëzore? Unë nuk kam trashëguar shumë, por duhet të them se kjo kam diçka vlen.
E them serizosht.
Kafsha ka shqetësimet e të dyve, të maces dhe të qigjit, sado të ndryshëm qofshin, prandaj e ndjente veten ngushtë brenda lëkurës ku ndodhej. Nganjëherë kërcen nga një karrige që më ven këmbët në sup dhe përplas turirin në veshin tim. Duket sikur më thotë diçka dhe vërtetë pastaj largohet dhe, më sheh në fytyrë për të parë përshtypjen që më ka bërë ajo që më tha. Që t’ia bëj qejfin tund kokën dhe bëj sikur e kam kuptuar. Atëherë ajo hidhet në dysheme dhe vallëzon rreth meje.
Mbase thika e kasapit mund të jetë shpëtimi për të, po pasi e kam trashëgim, nuk jam i atij mendimi. Ajo duhet të presë ditën, kur t’i mungojë fryma, megjithëse nganjëherë më vështron me sy aq njerëzor, sikur më fton të kryej një veprim të arsyeshëm. / pergatiti Albert Vataj/KultPlus.com
Franz Kafka (3 korrik 1883 – 3 qershor 1924) ishte shkrimtar hebre nga Bohemia. Shkruante në gjuhën gjermane, ndërsa njihet më shumë për tregimet e shkurta. Kafka vlerësohet si një nga figurat kryesore të letërsisë së shekullit XX.
• Shenja e parë e fillimit të kuptimit është dëshira për të vdekur.
• Njeriu i veprimit i detyruar të mendojë, është i palumtur deri në çastin që ia arrin të dalë nga kjo situatë.
• Një shkallë që nuk konsumohet nga hapat e njerëzve, nisur nga pikëpamja e saj, është vetëm diçka e rëndomtë prej druri.
• Gjithmonë fillimisht merrte frymë thellë pasi çlirohej nga kotësia dhe vetëkënaqësia.
• Kushdo që nuk arrin të gjejë kuptimin e jetës së tij, ndërkohë që ai është gjallë, ka nevojë që një dorë ta ruajë paksa nga dëshpërimi ndaj fatit të tij… por, me dorën tjetër ai nuk mund të zhdavaritë çfarë shikon në mes të rrënojave.
• Kushdo që ruan aftësinë për ta parë bukurinë, nuk ka për t’u plakur kurrë.
• Shoqërimi me qenie njerëzore çon në vetëvëzhgim.
• Atlasit i ishte lejuar opinioni se ai ishte i lirë, nëse donte, ta kapte Tokën dhe ta hidhte tutje; por ky opinion ishte e vetmja gjë që i ishte lejuar.
• Të besosh në progresin nuk do të thotë të besosh se është bërë ndonjë progres.
• Duke besuar me pasion në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Joekzistuesja është çfarëdo gjëje që ne nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm.
• Duke ia imponuar një përgjegjësi tepër të madhe, për më tepër, të gjithë përgjegjësinë, vetvetes, ti e rrënon vetveten.
• Fatkeqësia e Don Kishotit nuk është përfytyrimi i tij, por Sanço Pançoja.
• Mos u dëshpëro, madje as nga fakti se ti nuk dëshpërohesh.
• Çdo revolucion avullon dhe lë prapa vetëm lëmashkun e një burokracie të re.
• E ligë është çdo gjë dëfryese.
• Nga një pikë e caktuar e lëvizjes përpara nuk ka më kthim prapa. Kjo është pika e cila duhet arritur.
• Zoti t’i jep arrat, por nuk t’i thyen ato.
• Ai që kërkon nuk gjen, por ai që nuk kërkon do të gjendet.
• Qielli është memec, ai i bën jehonë vetëm memecërisë.
• Si mund të gjesh kënaqësi në botë nëse nuk e ke atë për strehë?
• Unë nuk i lexoj reklamat. Sepse do ta harxhoja gjithë kohën duke kërkuar gjëra.
• Unë kam ndjesinë e vërtetë të vetes sime vetëm kur jam tej mase i palumtur.
• Dembelia është fillimi i të gjitha veseve, kurora e të gjitha virtyteve.
• Nëse unë do të jetoj përjetësisht, si do të ekzistoj nesër?
• Në njëfarë kuptimi e mira është e parehatshme.
• Në luftën midis teje dhe botës, përkrahe botën.
• Në teori ka një mundësi të lumturisë së përkryer: Të besosh në elementin e pashkatërrueshëm brenda dikujt dhe të mos përplasesh me të.
• Është e rehatshme të mendosh se shpërpjesëtimi i gjërave në botë duket se është vetëm aritmetik.
• Është shpesh më e sigurt të jesh në zinxhirë se të jesh i lirë.
• Sa tmerrshëm e pakët është njohja e vetes sime, krahasuar me njohjen e dhomës sime.
• Lejomë ta kujtoj fjalën e moçme: njerëzit e dyshuar janë më normalë se të tjerët, gjersa ata rrinë në baraspeshë pa e ditur këtë gjë, duke qenë të peshuar bashkë me mëkatet e tyre.
• “Frika” ime është thelbi im, dhe ndoshta pjesa ime më e mirë.
• Parimi im prijës është ky: Faji nuk duhet dyshuar kurrë.
• Ende pa i thënë gjërat, i bën – kështu vepron njeriu me vlera.
• Askush nuk mund ta shohë të vërtetën, por mund të jetë e vërteta.
• Një përparësi në mbajtjen e ditarit është se ju nuk i vini re ndryshimet nga të cilat vuani pa pushim.
• Frytshmëri është të bësh gjëra që nuk ishe i aftë t’i bëje më parë.
• Vetëkontroll do të thotë të dëshirosh të jesh i frytshëm në një pikë në rrezatim të pafund me ekzistencën time shpirtërore.
• Sa kohë që e ke kafshatën në bojë, atëherë i ke zgjidhur të gjitha problemet e momentit.
• Fillo me çka është e drejtë sesa të fillosh me çka është e pranueshme.
• Vuajtja është elementi pozitiv i kësaj bote, në të vërtetë është e vetmja lidhje midis kësaj botes dhe pozitives.
• Dashuria sensuale është mashtruese si dhe dashuria hyjnore; ajo nuk mund të bëhet vetë, por gjersa e ka pavetëdijshëm elementin e dashurisë hyjnore brenda vetes, mund të bëhet edhe kështu.
• Historia e njerëzimit është çasti midis dy hapave të udhëtarit.
• Fakti që synimi ynë është i matur saktësisht me jetën tonë, na e jep ne përshtypjen se jemi të përjetshëm.
• Shpirti bëhet i lirë vetëm kur ai të pushojë së qeni një mbështetje.
• Ka vetëm dy gjëra. E vërteta dhe gënjeshtrat. E vërteta është e pandashme, gjersa ajo nuk e njeh veten; të gjithë ata që duan ta njohin, vetëm sa gënjejnë.
• Ne të gjithë kemi flatra, por ato nuk na duhen ne për asgjë dhe nëse do të mundnim, do t’i shqyenim.
• Rinia është e lumtur, sepse ajo e ka mundësinë ta shohë të bukurën. Të gjithë ata që janë të aftë ta shohin të bukurën, nuk plaken kurrë.
• Ne jemi mëkatarë jo vetëm se kemi ngrënë Pemën e Dijes, pore edhe sepse nuk e kemi ngrënë Pemën e Jetës. Gjendja në të cilën ndodhemi është mëkatare, pavarësisht nga faji.
Isha fëmijë frikacak; por edhe kokëfortë, siç janë fëmijët.
Padyshim, mamaja m’i plotësonte tekat, por nuk mund ta besoj se kam qenë aq i azdisur, s’mund ta besoj se një fjalë e ngrohtë, një vështrim i përdëllyer, duke më marrë qetësisht për dore, të mos e platitnin qenien time dhe të arrije çka dëshiroje. Dhe ti, në thelb, je njeri babaxhan dhe i dhembshur (ato çka po them nuk bien në kundërshti, flas për përshtypjen që kisha krijuar për ty në vogëli), por jo të gjithë fëmijët janë aq këmbëngulës dhe të guximshëm që të rendin kaq gjatë pas dashurisë, derisa të gjejnë atë. Ti di ta trajtosh një fëmijë vetëm sipas midesë sate, gjithë forcë, rrapëllimë e nerva të cingërisura dhe, në rastin tim, kjo të duket kaq e qëlluar, pasi doje të shihje tek unë një djalosh të fortë e guximplotë.
Sot, është e qartë, arrij t’i përshkruaj vetëm tërthorazi metodat edukative që përdorje në hapat e parë të jetës sime, por, sidoqoftë, arrij t’i ravijëzoj sërish në mendje, duke pasur parasysh periudhat e mëvonshme dhe mënyrën se si sillesh me Feliksin. Veç kësaj, duhet mbajtur parasysh se atëherë ishe mjaft më i ri, pra më i fuqishëm, më energjik, më i shpërqendruar, ishe më pak i kujdesshëm nga ç’je tani dhe i përpirë nga puna jote; mezi të shihja një herë në ditë dhe përshtypja që ngjallje tek unë ishte e thellë dhe kurrë nuk u nemit e s’u bë monotone. Nga vitet e para të jetës ndërmendësohej vetëm një ndodhi. Ndoshta e kujton edhe ti.
Një natë qarravitesha paprerë, sepse doja ujë, sigurisht jo për shkak të etjes, por ndoshta për të të bezdisur dhe për t’u zbavitur. Meqë kanosjet fjalërënda s’kishin bërë punë, më ngrite nga shtrati, më nxore në ballkon, mbylle derën dhe më le aty, për pak çaste, vetëm, në fill të këmishës. S’dua të them se nuk veprove drejt; ndoshta atë natë, me të vërtetë, s’ia dilje dot ndryshe që të preheshe në paqe; desha vetëm të të përshkruaj mënyrat e tua edukative dhe vragat që lan mbi mua.
Ai ndëshkim, sigurisht, më bëri më kokulur, por më trallisi në thellësi të shpirtit. Kurrë nuk arrita të vë në kandar ujin që kërkoja, kokëngjeshur si mushkë, dhe frikën pa anë e fund që ndieja teksa gjendesha jashtë. Edhe vite më vonë më kallte datën fantazia brejtëse sikur burri i stërmadh, im atë, vendi i fundit ku mund të përplasja kokën, mund të vinte natën, pa kufarrë shkaku dhe të më nxirrte vrikthi, nga shtrati në ballkon; pra, për të, s’isha veçse një zero me xhufkë.
„Nuk jam i pajisur me asgjë, nuk përmbledh në vetvete, për aq sa di unë, asgjë tjetër fituar nga jeta, absolutisht asgjë, duke përjashtuar dobësinë universale njerëzore. Por me këtë gjë, e në këtë kuptim, duhet të them se ajo është për mua një forcë kolosale. Unë kam thithur me forcë negativitetin e kohës që po jetoj dhe ai, negativiteti më rri aq afër, ngjitur fare, sa që unë nuk kam të drejtë ta luftoj, bile jo vetëm kaq, në një farë kuptimi e ndjej për detyrë ta përfaqësoj”. / KultPlus.com
“Letër babait”, Franz Kafka
Më 3 qershor të vitit 1924, në Austri vdiq Franz Kafka, shkrimtar në gjuhën gjermane, lindur në Pragë më 1883, nënshtetas austro-hungarez, me prejardhje hebraike.
Krijimtaria e tij ishte e ndërlikuar me tregime të shkurtra, romane që kurrë nuk i përfundoi, 90 për qind të krijimtarisë së vet e dogji, pjesën tjetër e la me testament që të digjej, tërhoqi vëmendje pas vdekjes më shumë sesa kur ishte gjallë.
Cilësuar si një nga autorët më me ndikim apo Dante i shekullit të njëzetë, Gabriel Garcia Marquez thoshte se me romanin Metamorfoza, Kafka tregoi se ishte e mundur të shkruhej ndryshe. / KultPlus.com
