Eja me mua, i thashë, në një vend që askush nuk e di, të ndjesh si regëtin dhimbja e madhe për mua as këngë gondolash, as karafil vetëm një plagë që dashuria la hapur
I them sërish; eja me mua, edhe sikur të vdes dhe askush të mos e shoh hënën kur e pi goja ime dhe gjakun e trëndafilit që mbytet ne heshtje. Eja dashuri, le të harrojmë dhe yllin që nxin prej trishtimit!
Dhe kur dëgjova zërin tënd që tha; Eja me mua, m’u duk sikur u çlirua krejt papritur brenga, dashuria, tërbimi si një tape vere që hapet!
Gajzerët nga thellësitë shpërthyen lart në qiell në gojë unë ndieva sërish shijen e zjarrit të gjakut të karafilave, të gurit dhe plagës.
Nuk është se mendimet më janë mbyllur, Nuk është se nuk dua te shoh dritë përsëri… Është e thjeshtë, më mungon kjo, Kjo që adhuroj – Më mungon ti!
Nuk është se fëmijët, nuk me pëlqejnë, Por vdes morali, para syve të mi… Edhe iluzionet e mia vdesin, Përpara trishtimit – Më mungon ti!
Nuk është se kam harruar, qe për burrat, Te mos tregosh qe dashuron, quhet trimëri… Nuk është asnjë nga këto, Por nuk me përgjigjesh, Kur te thërras – Më mungon ti! / KultPlus.com
S’kam qenë asnjëherë në Shqipëri, në tokën e ashpër, plot dashuri, peisazheve bjeshkatare me barinj trima. S’kam qenë, po ja që sot kam shpresë të vij ashtu si festat apo dasmat popullore, për të pare i etur diellin e madh që praron fuqishëm muskujt viganë të vargmaleve të saj epikë! Si zambaku i ri dhe i freskët që shpërthen mes shkrepave shpërthen nga gjiri i saj kultura, arti, librat, ndërsa përpara bujkut e punëtorit ngrihet nderimi i epokës, përmendorja e dashurisë e virtuti lulëzon viset e lashta! O Shqipëri e vogël, por sa e fortë! E vendosur e patundur e fjalëmbël. Tingulli i kitarës tënde është i gjallë e i çeliktë e vjen e i shtohet me dinjitet melodive të historisë, këngës së epokës që s’ka të heshtur! Është një zë malesh, ndërtimesh të pafundme e të bardha, kjo është kënga e njerëzve dhe bjeshkëve e zogjve të pranverës dhe drurëve të mollëve plot lule të porsaçelura e erërave e valëve të detit. Qëndresa, pamposhtmëria dhe lulet e tua Shqipëri janë dhurata që po i sjell vetë ndërtimit të jetës së re mbi botë.
Në qiellin tem n’kohë mugëtire ti si nji re je E ngjyra jote e forma jote janë pjellë e temes mendje. Ti je imja, imja grue me buzët e ambla sheqer E aty në jetën tande andrra jem jetën hedh.
Drita e shpirtit tem kambët e tua t’i ngjyron, Vena e hidhun n’buzët e tua ambël lëshon, Oh korrëse e kangës tem n’perëndim! Që andrrat e vetmueme besojnë t’jesh fati im!
Ti e jemja je, e jemja, e unë kështu bërtas në t’mesditës fllad, e flladi në zanin tem shterp nuk ka m’shirë aspak. Gjahtare e thellësisë të syve t’mi, unë preja juj Rri i qetë n’vështrimin tand t’natës si me kanë ujë
Tash t’kam mbërthy n’rrjetën tem plot muzikë, dashni E rrjetat e muzikës tem janë të gjera-pafundësi. Shpirti jem është lindë në bregun e syve tu t’zisë. E në sytë e tu t’zisë mëmëdheu i andrrave nis. / KultPlus.com
L’ ecrivain chilien Pablo Neruda (1904-1973, nom de plume de Neftali Ricardo Reyes Basoalto) vers 1969 — chilean writer Pablo Neruda, (1904-1973, pen-name of Neftali Ricardo Reyes Basoalto) c. 1969
Para se të dashuroja, e dashur, Asgjë s’ishte e imja: endesha rrugëve, midis sendeve asgjë s’kishte vlerë, as emër nuk kishte: vetëm ajër që priste ishte bota. Unë pashë sallone në ngjyrë hiri, galeri të banuara prej hënës, hangare të pashpirt në ndarje, pyetje që ngulnin këmbë në rërë. Gjithçka ishte bosh, e vdekur, e heshtur, rrëzuar, braktisur, lëshuar; gjithçka ishte e huaj, tjetërsim, e të tjerëve ishte dhe e askujt, – gjersa bukuria jote dhe varfëria e mbushën vjeshtën me dhurata. / KultPlus.com
Më pëlqen kur hesht se duket sikur s’je, e më dëgjon së largu, por s’të prek zëri im. Është sikur sytë të t’jenë mërguar diku, e një puthje të të ketë zënë fytin.
Meqë të gjitha, me shpirtin tim janë plot, atëherë ti del mbi gjërat plot me shpirtin tim. Me vete shpirtin më ngjan atëherë, o flutur ëndrre, më ngjan me fjalën trishtim.
Më pëlqen kur hesht dhe je si e largët. Më dukesh se ankohesh o flutur që klloçit. E më dëgjon nga larg e zëri s’të arrin: me heshtjen tënde, lër të heshtë dhe zëri im!
Lërmë që të të flas dhe unë me heshtjen tënde, të kthjellët si një llampë e t’thjeshtë si unazë. Se ti je si nata e heshtur, e yjëzuar. Heshtja jote është prej ylli, e largët dhe e qartë.
Me pëlqen kur hesht se duket sikur s’je. E largët dhe e dhembur, si t’kishe vdekur vetë. Mjafton pastaj një fjalë, një buzëqeshje. E ngazëllehem krejt, që kjo s’është e vërtetë. / KultPlus.com
Po të duash më lër pa bukë edhe pa ajër më lër, veç mos më lër pa buzagazin tënd. Mos më lër pa trëndafilin, pa shigjetën që aq ëmbël shpon, pa ujin që papritmas shpërthen te buzagazi yt, si dallgë e beftë bime që të gjallëron. I paepur luftoj dhe kthehem me sytë këputur së lodhuri sa herë që shikoj tokën që nuk ndryshon, por dije se buzagazi yt në qiell ngrihet e më kërkon e atëherë para meje hapen gjithë dyert e jetës. E dashur, në çastet më të errëta derdhet buzagazi yt, e nëse befas sheh se gjaku im lag gurët e rrugës, qesh, se gazi yt në duart e mia do të jetë si një shpatë e vërtetë. Buzë detit në vjeshtë, le të ngrihet gazi yt si një ujëvarë perçeshkumë, e dashur, buzagazin tënd e dua në pranverë si edhe lulen që mezi pres, lulen e kaltër, trëndafilin e atdheut tim gjëmimtar. Qeshu kur bie nata qeshu kur vjen dita, qeshu kur ka hënë, qeshu me rrugët e shtrembra të ishullit, qeshu me këtë djalë të hutuar që të dashuron, po sa herë që unë hap e mbyll sytë, sa herë që hapat e mia dëgjon, pa bukë më lër po deshe, pa ajër, pa dritë, pa pranverë, veç jo pa buzagazin tënd, sepse pa të nuk jetoj dot.
Më pëlqen kur hesht se duket sikur s’je, e më dëgjon së largu, por s’të prek zëri im. Është sikur sytë të t’jenë mërguar diku, e një puthje të të ketë zënë fytin.
Meqë të gjitha, me shpirtin tim janë plot, atëherë ti del mbi gjërat plot me shpirtin tim. Me vete shpirtin më ngjan atëherë, o flutur ëndrre, më ngjan me fjalën trishtim.
Më pëlqen kur hesht dhe je si e largët. Më dukesh se ankohesh o flutur që klloçit. E më dëgjon nga larg e zëri s’të arrin: me heshtjen tënde, lër të heshtë dhe zëri im!
Lërmë që të të flas dhe unë me heshtjen tënde, të kthjellët si një llampë e t’thjeshtë si unazë. Se ti je si nata e heshtur, e yjëzuar. Heshtja jote është prej ylli, e largët dhe e qartë.
Me pëlqen kur hesht se duket sikur s’je. E largët dhe e dhembur, si t’kishe vdekur vetë. Mjafton pastaj një fjalë, një buzëqeshje. E ngazëllehem krejt, që kjo s’është e vërtetë./KultPlus.com
Eja me mua, i thashë, në një vend që askush nuk e di, të ndjesh si regëtin dhimbja e madhe për mua as këngë gondolash, as karafil vetëm një plagë që dashuria la hapur
I them sërish; eja me mua, edhe sikur të vdes dhe askush të mos e shoh hënën kur e pi goja ime dhe gjakun e trëndafilit që mbytet ne heshtje. Eja dashuri, le të harrojmë dhe yllin që nxin prej trishtimit!
Dhe kur dëgjova zërin tënd që tha; Eja me mua, m’u duk sikur u çlirua krejt papritur brenga, dashuria, tërbimi si një tape vere që hapet!
Gajzerët nga thellësitë shpërthyen lart në qiell në gojë unë ndieva sërish shijen e zjarrit të gjakut të karafilave, të gurit dhe plagës.
Dua ta dish Një gjë. Ti e di si është kjo punë: Nëse vështroj hënën prej kristali, degën e kuqe të vjeshtës së ngeshme në frëngjinë time, nëse prek tok me zjarrin të pakapshmin hi e të rrudhurin kurm të drurit gjithë më shpie tek ti sikur gjithë ç’ekziston, erëmime, dritë, metale, të ishin varka të vogla që lundrojnë, drejt ishujve të tu që më presin.
Në e gjykon të gjatë e të çmendur valëvitjen e flamujve që kalon në jetën time dhe vendos të më lësh bregun e zemrës ku kam rrënjë, mendo se në atë ditë, në atë orë do të ngre krahët dhe rrënjët e mia do të dalin të kërkojnë të tjerë troje.
Por nëse çdo ditë, çdo orë ndjen se për mua ke qenë e shkruar me ëmbëlsi të paepur. Nëse çdo ditë ngjitet t’më kërkojë një lule në buzët e tua, ah dashuria ime, ah e imja, në mua gjithë ai zjarr përsëritet, në mua asgjë nuk shuhet e as harrohet, dashuria ime me dashurinë tënde ushqehet, e dashur, e gjersa të kesh jetë do të jetë në krahët e tu pa u larguar prej të mive.
Neftalí Ricardo Reyes Basoalto i njohur si Pablo Neruda ishte poet, diplomat dhe politikan kilean. Pablo Neruda konsiderohet një ndër poetët më të mëdhenj të shekullit të XX, shkruan KultPlus.
Si diplomat kaloi shumë vite në Madrid,i cili u shoqërua me Lorcën dhe me poetët e tjerë spanjoll, pastaj kaloi në lëvizjen antifashiste, për shkak të saj u bë i dëbuar nga atdheu. Në fillim shkruante kryesisht poezi të dashurisë, a më vonë kaloi në temat shoqëroro-politike dhe në poezinë e angazhuar politike e cila flet kundër marrëzirave në luftra dhe çdo herë në mbrojtje të të shtypurve.
Botoi 19 përmbledhje të poezive, nga e cila më e njohura është “Spanishtja në zemër” në të cilën jep dridhjet, apo fotografinë e vërtetë të luftës për popullin spanjoll. Jetën dhe botën i ka përjetue, para së gjithash me ndijime, por janë zgjimet, zemrimet, vetmia dhe shoqërimi janë motive të poezisë së tij.
Me stil, kaloi rrugën nga neoromantizmi nëpër nadrealizmëm deri te poezitë e pastërta luftarake dhe sociale. Bazë ishin temat e dashurisë në kohët e hershme të rinisë, më vonë shkretirë, vetëmi, mendime, luftë dhe vdekje. Temperamenti i tij vullkanik, veçanërisht i gatshëm për diçka të reagoj dhe për diçka të luftoi, e bëri atë njërin nga poetët më të plleshëm, dhe të pakrahasueshëm të kohës në të cilën jetoi.
Me punën e tij të përkthyer në shumë gjuhë të huaja, Pablo Neruda konsiderohet një ndër poetët më të mëdhenj të shekullit të XX. Në vitin 1971 Neruda fitoi Çmimin Nobel për Letërsi, një çmim ky i kundërshtuar për shkak të aktivitetit të tij politik. Novelisti Kolumbian Gabriel García Márquez e quajti “Poeti më i madh i shek. XX”.
Më poshtë disa prej shprehjeve të tij më të njohura:
Mund të presin të gjitha lulet, por nuk mund ta ndalin pranverën.
Për trukun tim të ardhshëm kam nevojë të më puthësh dhe, në mënyrë magjike, do të shfaqen flutura në stomakun tënd.
Që asgjë mos të na ndajë asgjë mos na bashkoftë. Nëse asgjë nuk na shpëton nga vdekja, të paktën dashuria të na shpëtojë nga jeta.
Fëmija që nuk luan nuk është fëmijë, por njeriu që nuk luan e humbi përgjithmonë fëmijën që jetonte brenda tij dhe do t’i mungojë shumë. Dashuria lind nga kujtimi, jeton nga inteligjenca dhe vdes nga harresa.
Mos bëj me dashurinë çfarë bën një fëmijë me tullumbacen që kur e ka e injoron dhe kur e humbet e qan.
Është e ndaluar mos t’i buzëqeshësh problemeve, mos të luftosh për çfarë do, të braktisësh gjithçka nga frika, mos të bësh realitet ëndrrat e tua.
Ka një farë kënaqësie të çmenduria, që vetëm i çmenduri e njeh /KultPlus.com
S’kam qenë asnjëherë në Shqipëri, në tokën e ashpër, plot dashuri, peisazheve bjeshkatare me barinj trima. S’kam qenë, po ja që sot kam shpresë të vij ashtu si festat apo dasmat popullore, për të pare i etur diellin e madh që praron fuqishëm muskujt viganë të vargmaleve të saj epikë! Si zambaku i ri dhe i freskët që shpërthen mes shkrepave shpërthen nga gjiri i saj kultura, arti, librat, ndërsa përpara bujkut e punëtorit ngrihet nderimi i epokës, përmendorja e dashurisë e virtuti lulëzon viset e lashta! O Shqipëri e vogël, por sa e fortë! E vendosur e patundur e fjalëmbël. Tingulli i kitarës tënde është i gjallë e i çeliktë e vjen e i shtohet me dinjitet melodive të historisë, këngës së epokës që s’ka të heshtur! Është një zë malesh, ndërtimesh të pafundme e të bardha, kjo është kënga e njerëzve dhe bjeshkëve e zogjve të pranverës dhe drurëve të mollëve plot lule të porsaçelura e erërave e valëve të detit. Qëndresa, pamposhtmëria dhe lulet e tua Shqipëri janë dhurata që po i sjell vetë ndërtimit të jetës së re mbi botë. /Shqipëroi Moikom Zeqo / KultPlus.com
Le të zbulojmë se kush është Pablo Neruda. Historia e një prej artistëve më të mëdhenj të shekullit XX, i cili. Ka marrë çmimin prestigjioz Nobel për letërsinë.
Pablo Neruda është padyshim një nga personazhet më me ndikim të shekullit XX. Përveç që ishte një pikë referimi e letërsisë së Amerikës Latine, ai ishte politikan dhe diplomat dhe luftoi për Kilin, vendlindjen e tij. Poeti lindi në Parral, me emrin Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto, më 12 korrik 1904. Prindërit e tij. José del Carmen Reyes Morales dhe Rosa Neftalí Basoalto Opazo, ishin punonjës hekurudhe dhe mësuese. Nëna e tij vdiq nga tuberkulozi kur Pablo ishte ende fëmijë.
Interesimi i Pablo Nerudës për letërsinë dhe poezinë erdhi me adoleshencën dhe mbi të gjitha falë inkurajimit të poetes Gabriela Mistral, e cila ishte profesorja e tij. Edhe pse babai i tij ishte kundër këtij pasioni, nga mosha gjashtëmbëdhjetë vjeç poeti filloi të botojë shkrimet nën pseudonimin Pablo Neruda. Emri u zgjodh në nderim të shkrimtarit Jan Neruda, me origjinë nga Republika Çeke, dhe për të mos lejuar që babai i tij ta pengonte të realizonte ëndrrën e tij. Në moshën njëzet e tre vjeç, pasi kishte botuar tashmë vëllimin e parë në vargje të quajtur Crepuscolario, Neruda u transferua në Birmani.
Iu desh të lëvizte për të ndjekur një karrierë diplomatike si konsull. Në vitet e kaluara në Azinë Juglindore ai u martua me bankieren holandeze Maryka Antonieta Hagenaar Vogelzang dhe vazhdoi të shkruajë poezi. U kthye në Kili pasi kishte mbajtur rolin e konsullit në Buenos Aires, Barcelonë dhe Madrid. Në vitin 1945 ai u bë senator i Partisë Komuniste të krahinave kiliane të Antofagastas dhe Tarapacás. Për shkak të një mosmarrëveshje me Presidentin Videla ai u detyrua të largohej nga vendi në 1949 dhe të jetonte në mërgim.
Më 21 tetor 1971 ai u bë poeti i tretë i Amerikës së Jugut, pas profesores Gabriela Mistral dhe Miguel Ángel Asturias, i cili u dekorua me Çmimin Nobel për letërsinë. Rreth dy vjet më vonë, kur qeveria e Augusto Pinochet u krijua në Kili, Pablo Neruda vdiq në Santiago de Kili më 23 shtator 1973. Vdekja e tij është ende e mbështjellë me mister: raportet zyrtare thonë se ai vdiq për shkak të një tumori, por shumë besojnë se poeti ishte viktimë e një vrasje të urdhëruar nga Pinocheti. / bota.al/ KultPlus.com
Nobelisti Pablo Neruda, ky oaz i thellësive të deteve dhe i tingëllimave të kambanave, ka mbetur përjetësisht korife i këngës dhe i vjershërimit për dashurinë dhe dëshpërimin, për shpresën dhe trishtimin dhe për ëndrrën e flijimin. Emri i tij i vërtetë është Neftali Rejes Basulato. Për herë të parë emiri i tij i ri, që do ta shoqëronte tërë jetën , u shfaq në vitin 1920, i shkruar në ballinën e poemës së tij me titull “Hombre” (Burrë). Neruda u lind më 12 korrik të vitit 1904, në Parrol, qytezë në Kilin e Jugut. Studimet e larta i mbaroi në Santiago për frëngjisht.
Me librin “20 poezi dashurie dhe një këngë dëshpërimi”, pa mbushur mirë moshën 20-vjeçare, ai nga qarqet letrare, filloi të konsiderohej si një nga poetët e rinj më premtues të kohës. Vrulli që kishte marrë, bëri që në vitin 1921, me poemën “Kënga e festës”, të nderohet me Çmimin e Parë. Gjatë udhëtimit mespërmes vendeve të Orientit, ai njihet dhe merr përgëzimin e njerëzve të mëdhenj të artit e letërsisë së kohës si: Garsia Lorka, Gerard Defo etj. Ne vitin 1934 Neruda emërohet konsull në Madrid. Kur ai jeton në kryeqytetin spanjoll, Madridi bombardohet nga trupat e Frankos. Refleksion i përjetimit të dhimbjeve të tmerrshme , që shkaktuan këto bombardime çnjerëzore , është dhe brendia e librit të tij “Spanja në zemër”. Me krijime të tilla disa vite më vonë, P. Neruda do të marrë Çmimin e Lartë Kombëtar për Letërsinë. Në vitin 1948 ai bëhet anëtar i Partisë Komuniste. Prandaj persekutohet e përndiqet, derisa e detyrojnë të largohet nga Kili, për të marrë rrugën drejt Francës, Meksikës… Në vitin 1954 rikthehet përsëri në Kili. Në moshën 60-vjeçare, ai boton 5 vëllimet e librit “Memorial i Ishullit të zi”. Ndërsa në dhjetor të vitit 1969 Pablo Neruda merr në Stokholm , nga dora e vetë mbretit Gustav Adolf VI çmimin “Nobel” për letërsinë. Ndërroi jetë, më 23 shtator të vitit 1973 në Santiago. Vdekja e tij kaloi në heshtje, aq sa shumë njerëz u ndaluan të bënin homazhe para trupit të tij. Autobiografia e tij u botua vetëm pas vdekjes. Kur Neruda nis startin e krijimtarisë së tij poetike, në mjediset krijuese letrare të Kilit, vazhdonte të përziheshin elementet e rrymave romantike tradicionale me ato moderniste e surealiste. Në fillimet e tij, si poet që vinte nga provinca, ai nuk mund t’i shmangej përshkrimit të mjedisit të natyrës. Mësuesit e tij të parë do të bëhen poetët e mëdhenj Dario dhe Tagara. Por shpejt Neruda do të shfaqte individualitetin e tij të papërsëritshëm, gjë që do të duket qartë në poezinë me titull“Kënga e festës”, me të cilin fitoi Çmimin e Parë në konkursin poetik të Santiagos (1921), sapo kishte mbushur 17 vjeç. Në poezitë e para të Nerudës shkrihen njeriu me natyrën dhe pasioni me trillin e ngjarjeve. Gruaja, bukuria dhe shpirti i saj i pastër, identifikohen me tokën dhe dimensionet e natyrës. Një nga kryeveprat e Nerudës është vëllimi poetik “Deti dhe kambana”, i cili është një gërshetim motivesh mes elementeve autobiografikë dhe fantazisë krijuese të autorit, të vendosura në kohë dhe mjedise të ndryshme, në çastet e fundit të jetës së tij. Brendia e këtyre poezive është një ndjesi e çuditshme, që lidh ngushtë e metaforikisht detin me kambanat. Në brendësi të detit dhe kambanave ai gjen sinoniminë e tyre të plotë poetike. Brenda tyre ai zbulon jetën dhe dashurinë, ëndrrat dhe lirinë, butësinë dhe egërsinë, bukurinë dhe shëmtinë, vdekjen dhe pathyeshmërinë. Në poezinë “Fund”, me të cilën e mbyll këtë vëllim, Neruda përshkruan motivin për të cilin luftoi, këndoi dhe sakrifikoi tërë jetën. Ai gjithë jetën kërkoi të ishte zëri i ndërgjegjes së popullit të tij, shpirti i atyre që u harruan në varfëri , i atyre që, siç shkruan dhe vetë , nuk mundën të kishin zë. Prandaj Neruda, për ta thuri mijëra këngë e vargje , me shpresën se jehona e kambanës, do të shkrihej me dallgët e detit, për ta bërë më të fuqishëm zërin e tyre. Ai që lidh më ngushtë poetikisht detin me kambanat është gjëmimi. Edhe pse gjëmimi i këtyre dy dukurive vjen nga drejtime të ndryshme natyrore dhe njerëzore, ato përçojnë herë gëzim e herë trishtim, herë shpresë e herë thirrje për flijim. Lidhjen mes kambanave dhe detit poeti e sheh si lidhje mes tokës dhe yjeve. Neruda veten e vendos në mes të tyre , gjë që e shpreh në vargje të tillë sa të thjeshtë, aq edhe të bukur:”Aty ku janë deti dhe këmbanat jam unë”. Deti dhe kambanat në poezitë e tij janë kthyer në simbol i pavdekësisë dhe pafundësisë. Për Nerudën këto dukuri nuk janë thjesht dy sinonime metaforike, por dhe vetë jeta. Lindja dhe vdekja, këto dukuri antonimike që riciklojnë jetën, janë të shkrira jo vetëm në shkumën e dallgëve kaltëroshe të detit, por dhe në tingëllimat, herë të ashpra e herë të ëmbla të kambanave. Në vargjet e Nerudës për kambanat ndien edhe dhimbjen edhe trishtimin që e kanë mbërthyer poetin në vitet e fundit të jetës. Prandaj, i mbetur në vetminë e tij të thellë shkruan: “S’më ka mbetur gjë tjetër veç detit”. Në oshtimën e detit dhe tingëllimat e kambanave ai gjen të djeshmen, të sotshmen dhe të ardhshmen. Në poezitë e tij , deti dhe kambanat flasin. Çdo kambanë dhe dallgë deti ka gjuhën e vetë të papërsëritshme. Përzierja e tingujve të tyre krijojnë simfoninë më të bukur të poezisë së jetës. Vitet e fundit ai, edhe pse ndjen vetminë e një “kambane të thyer “kurrë nuk gjunjëzohet, gjë që e shpreh metaforikisht në vargjet: “Kjo kambanë e thyer/do të këndojë pa pushim “. Për Nerudën, ata që kambanës së thyer i dhanë “gjelbërimin dhe lumturinë “, ishin “duart e ujit”. Në autobiografinë e tij imagjinare Neruda shkruan: “Jeta ime është jeta e poetit”. Shiu, deti, kambanat dhe dashuria janë kuarteti i simfonisë së tij poetike. Pikat e shiut, për t ë ishin si gishtërinjtë e duarve që prodhojnë tingujt e ëmbël të simfonisë poetike. Ishte deti që e bënte Nerudën të ndjeshëm ndaj dhimbjeve, ishte dashuria dhe lidhja me natyrën që zbutnin edhe kambanat, të cilat i bëjnë ato të këndojnë këngët më të bukura mbi dhe. Në poezitë e Nerudës gjallërojnë e rriten edhe deti edhe pishat, edhe errësira edhe drita, edhe urrejtja edhe dashuria, edhe vdekja edhe liria. Në shpirtin poetik të Nerudës ka hedhur rrënjë dashuria për natyrën dhe gjithë njerëzit , por veçanërisht për gruan , simbolin e bukurisë dhe brishtësisë. Binomi i tij i përjetshëm ishte dashuria dhe gruaja , të cilat e kishin emrin Matildë Urrutia. Dashurisë për gruan dhe bukuritë e saj të rralla Neruda i kushton librin e tij më të bukur poetik me titull “100 sonete dashurie”. E dashuria e tij e zemrës, ruan në gjirin e saj edhe diellin edhe hënën, edhe tokën edhe zemrën. Matilda për të ishte: “Det, ritëm e buçimë ndjenjash njerëzore”. Dashurinë e tij të përjetshme për gruan Neruda e shpreh nëpërmjet vargjeve: “Nëse do të rilindja përsëri do të doja të bija përsëri në dashuri me ty/sepse me ty fillon dhe mbaron e vërteta e jetës sime”, të cilët tingëllojnë si sentenca të bukura për besnikërinë. Për Nerudën dashuria është këngë e pëllumbeshë, është kuje e rrëke. Për zemrën e poetit mjafton gjoksi i saj, ndërsa për lirinë e të dashurës së tij mjaftojnë guximi dhe flatrat e saj. Prandaj i lutet të dashurës së tij: “puthmë, kafshomë , ndizmë…”. Për Nerudën dashuria nuk ka as lindje , as vdekje të përjetshme. Brenda dashurisë së Nerudës ka gurë dhe erë, gjethe dhe diell, oqean dhe kripë, koracë dhe kratere. Në poezinë “Nëse unë vdes” Neruda shkruan: “Nëse unë vdes dhe ti je gjallë/ kjo dashuri s’ka marrë fund/ ashtu si nuk pati lindje/as vdekje nuk ka/ajo është një lumë i gjallë/që ndërron vetëm shtratin e brigjet”. Neruda , nga kritika botërore është quajtur Homeri i shekullit të XX. Në poezitë e tij, shkruan Fatos Arapi , heroikja shkrihet me liriken, ndërsa simbolika me jetën. Me poezitë e tij, ai i thur ditirambet më të bukura për jetën, Atdheun dhe dashurinë. Burim frymëzimi për të janë bërë bukuritë e rralla të Kilit, vendlindjes së tij. Neruda ngazëllehet nga drithërimat e erës dhe blerimi i barit, nga shushurima e lumenjve dhe dallgët e detit dhe oqeaneve. Dashuria për natyrën është dashuria për Kilin. Poezia e tij është sa përshkruese aq dhe histori e gjallë e fatit të njerëzve të thjeshtë të Kilit dhe të gjithë Amerikës Latine. Për Nerudën “Atje ku liria u bie kambanave të kushtrimit, vjen dhe agimi i skuqur me gjakun e njerëzimit”. Në krijimtarinë e larmishme të Nerudës zënë vend të rëndësishëm edhe“Odat”, këngët heroike për personalitete të tilla të shquara si Lorka , Bolivari etj. Në krijimtarinë e Lorkës, Neruda sheh njerëz të veshur me “rrobat e agonisë”, “plugjet e vdekur dhe lulëkuqet e vyshkura”, nga“planete e harta të gjakosura”, nga vajza “të sakatuara me thika të helmuara”dhe nga “trëndafilat e urrejtjes”, që në vend të gonxheve aromatike , të dhurojnë hidhërimin e gjembave shpues.
Një nga krijimet më të bukura të Nerudës është poema “Një këngë për Bolivarin”, e cila i kushtohet Simon Bolivarit , Heroit e luftëtarit të shquar për liri e pavarësi, i cili jetoi, punoi dhe luftoi në kolonitë spanjolle të Amerikës Latine, në vitet 1783-1930. Është kjo arsyeja që Nobelisti Neruda i drejtohet atij me vargjet më të bukura. “Ati ynë, që je në dhe, në ujë, në ajër/ka emrin tënd çdo gjë që ne kemi/ prej teje lulëzon ëmbëlsia e kallamit të sheqerit/ dhe kallaji Bolivar , ka shndritjen Bolivar… /Ti o At na ke lënë trashëgim lumenj, fusha, kambanare, bukën tonë të përditshme”. Nga brendia e pyetjeve retorike metaforike : “Ç’ngjyrë do të marrë trëndafili që rritëm pranë / Si do të jenë duart që hirin tënd prekin?”, buron mesazhi filozofik poetik. . ”I kuq bëhet trëndafili, kur dëgjon hapin e Bolivarit. Hija e tij i prin popujt e shtypur të botës drejtë shpresës. Bota e lirë lindi nga vështrimi i tij i kthjellët i Bolivarit. Është kjo arsyeja që zëri i tij ringrihet nga thellësitë e tokës duke thirrur. . ”Unë zgjohem një herë në njëqind vjet , kur populli im zgjohet.
Të shkruash për krijimtarinë poetike të Nerudës, është sa e lehtë, aq dhe e vështirë. Dimensionet e personalitetit të tij krijues dhe njerëzor , janë aq të mëdha, sa do duheshin faqe të tëra për ta trajtuar të plotë krijimtarinë, problematiken dhe stilin e papërsëritshëm të vjershërimit modern të tij. Ai ishte dhe mbeti artist i madh, gjeni i vjershërimit dhe i përdorimit të gjuhës së gjallë poetike. Neruda e pasuroi më tej semantikën dhe polivalencën e saj, duke e shtyrë natyrshëm drejt magjisë së metaforës dhe simbolikës shumëkuptimëshe. Poezia e tij kalon natyrshëm nga Surealizmi i errët, drejt realizmit të gjallë, me ngjyrime të thella popullore tepër të besueshme e të perceptueshme. Neruda, jo vetëm dje, por edhe sot e në të ardhshmen do të mbetet një nga poetët më universal të letërsisë moderne botërore. /KultPlus.com
Në janarin e 1939-s, pas një lufte shkatërrimtare civile që zgjati rreth tre vjet e gjysmë, Francisco Franco mposhti Ushtrinë Republikane të Spanjës në Barcelonë, duke vënë një diktaturë që do të zgjaste për gati një gjysmë shekulli dhe do të zhvendoste qindra mijëra ushtarë, aktivistë dhe përkrahës republikanë.
Shumica u arratisën në anën tjetër të Pirinejeve, për të gjetur strehim në Francë. Duke menduar se i kishin shpëtuar më të keqes, ata do ta gjenin veten prapa telave gjemborë, nëpër kampe përqendrimi si “Argeles-sur-Mer”, “gati të vdekur nga i ftohti dhe uria”.
Ndonëse bota në përgjithësi nuk do t’ua vinte veshin të zhvendosurve të Spanjës, njëjtë siç kishte vepruar edhe me vetë luftën, diplomati dhe poeti kilian, Pablo Neruda, do të lobonte për t’i shpëtuar mbi 2000 refugjatë, sa i zinte një anije transportuese nëntëtonëshe e quajtur “Winnipeg”.
Ky akt humanist i Nerudës ta ndërmend Oskar Schindlerin dhe është temë e rrëfimit të novelës së 17-të të Isabel Allendes, “A Long Petal of the Sea”. Allende, siç mësojmë prej shënimit të saj në fillim të librit, kishte dëgjuar për “anijen e shpresës” së Nerudës gjatë fëmijërisë, duke iu gdhendur në kujtesë para më shumë se katërdhjetë vjetësh. /Koha Ditore//KultPlus.com
E humbëm edhe këtë mbrëmje. Askush nuk na pa të zënë për dore kur muzgu i kaltër binte mbi botë.
Nga dritarja unë pash’ lodrimin e perëndimit mbi kodrat e largëta.
E pastaj, si një monedhë, një copëz dielli u përndez në duart e mia.
Të kujtova ty me shpirtin e ndrydhur, me atë trishtimin që ti ke njohur tek unë.
Ku ishe ti në atë kohë? Me ç’njerëz? Çfarë fjalësh u thoshe? Oh, pse më ndodh kështu: dashuria shpërthen përnjëherësh, kur jam i trishtuar dhe kur ti je larg?
Libri që marr të lexoj mbrëmjeve më ra nga duart dhe te këmbët e mia, si një qen i plagosur, u rrotullua perëndia.
Gjithnjë, gjithnjë sapo vjen mbrëmja ti ikën, deri ku muzgu bredh duke tretur statujat.
Lermëni i lumtur të jem këtë herë, asgjë, askujt s’i ka ndodhur asgjëkund nuk kam shkuar, por, ja që i lumtur jam, deri thellë në zemër i lumtur. Eci, fle a shkruaj, çfardo që bëj, i lumtur ndjehem. Më keq se bari lëndinave jam shkelur, lëkura si lëvore peme m’është bërë i shkon ujët tek rrënjët dhe zogjtë ka në majë, deti si unazë e qarkon jetën time, si tokën, bërë me bukë dhe gurë dhe ajri si kitarë këndon.
Ti ulur krah meje mbi rërë, si rëra je,
këndon dhe je kënga.
Bota sot më është shpirti
këngë dhe rërë, bota sot në buzët e tua është,
lermë mbi buzët e tua dhe mbi rërë
i lumtur të jem,
të jem i lumtur… sepse jam,
sepse marr frymë, merr edhe ti,
i lumtur sepse t’i prek gjunjët
si trupin e kaltër të qiellit ta prek
dhe freskinë e tij.
Sot lermëni të jem i lumtur dhe kaq, vetëm o me të tjerë, i lumtur ndjehem me barin dhe rëra e lumtur të jetë me ajrin dhe tokën, të jem i lumtur me ty, me buzët e tua, të jem i lumtur./KultPlus.com
Pablo Neruda | Sonte mund të shkruaj vargjet më të trishta |
Sonte mund të shkruaj vargjet më të trishta, Të shkruaj, për shembull: ”Nata është yjëzuar, Dhe drithërues, të kaltër yjet atje lart”.
Era e natës sillet nëpër qiell dhe këndon.
Sonte mund të shkruaj vargjet më të trishta. E doja dhe nganjëherë edhe ajo më donte.
Në net si kjo e mbaja ndër krahë, E puthja aq shumë nën qiellin e pafund.
Ajo më donte dhe ndonjëherë edhe unë e doja. E si të mos i doje sytë e saj të mëdhenj!
Sonte mund të shkruaj vargjet më të trishta, Duke menduar që nuk e kam. Duke ndjerë që e humba.
Të dëgjoj natën e pamat, më e pamat pa të. Vargjet bien mbi shpirtin si mbi barin vesa.
Po ç’rëndësi ka kur dashuria ime nuk mund ta ruante atë! Nata është yjëzuar dhe ajo nuk është me mua. Kjo është e gjitha. Së largu dikush këndon. Atje larg… Shpirti im nuk ndihet mirë se e humbi atë.
Si të jenë duke kërkuar, sytë e mi vështrojnë për të, Zemra ime vështron, por ajo nuk është me mua.
E njëjta natë që zbardhëllon të njëjtat pemë Ne vetë, ata të atëhershmit, nuk jemi të njëjtët.
Më nuk e dua, është e qartë, por sa shumë e doja! Zëri im vështron për erën që të takojë veshin e saj.
E tjetrit. Do jetë e tjetrit, si më parë e puthjeve të mia. Zëri i saj, trupi i saj i tejdukshëm, sytë e saj të mëdhenj…
Unë nuk e dua, është e qartë, por mbase e dua akoma. Është kaq e shkurtër dashuria dhe kaq i madh harrimi!
Sepse në net si kjo e mbaja në krahë, Shpirti im ndihet keq që e ka humbur.
Megjithëse kjo është dhimbja e fundit që ajo me shkaktoi, Dhe këto janë vargjet e fundit që unë i shkruaj.
nëse do arrijmë të jemi “Ne”, në mesin e kësaj botë
dhe bashkë në botë, të qajmë, të qeshim, të jetojmë.
Nëse çdo ditë do të zbulojmë se cilët jemi
dhe jo të kujtojmë se cilët ishim,
nëse do të dijmë t’i jepemi njëri-tjetrit
pa e ditur kush do jetë i pari dhe kush i fundit,
nëse trupi yt do të këndojë me timin, se së bashku është gëzimi…
Atëherë do të jetë dashuri
dhe nuk do të ketë qenë e kotë, kjo pritje e gjatë.
L’ ecrivain chilien Pablo Neruda (1904-1973, nom de plume de Neftali Ricardo Reyes Basoalto) vers 1969 — chilean writer Pablo Neruda, (1904-1973, pen-name of Neftali Ricardo Reyes Basoalto) c. 1969
