Dyshja e artistëve të amed Gilbert & George, të cilët e përshkruajnë veten si dy burra që janë së bashku një artist, kanë zbuluar një galeri të re në Londër kushtuar punës së tyre.
Dyshja – Gilbert Prousch dhe George Passmore – kanë punuar së bashku për gjashtë dekada, duke krijuar art performancash absurde dhe vepra të bazuara në imazhe të përqendruara në idenë se artistët janë “skulptura të gjalla” – dhe se gjithçka që ata bëjnë është art.
Duke u hapur për publikun më 1 Prill, shfaqja e parë e Qendrës Gilbert & George, “The Paradisical Pictures”, shfaq një seri veprash haluçinuese në shkallë të gjerë të mediave mikse që duken si xham me njolla dhe paraqesin motive fetare dhe natyrore dhe autoportrete.
Duke folur me Christiane Amanpour të CNN përpara nisjes, Prousch tha: “Muzetë e rinj nuk kanë më hapësirë dhe është e kufizuar se çfarë mund të tregojnë. “Ne e filluam me idenë se ne donim të shiheshim dhe e vetmja mënyrë për t’u parë është të ndërtoni muzeun tuaj të vogël… Ata janë shumë të mbushur me artistë të tjerë.
Në vitin 2021, artistët i thanë Financial Times në një intervistë se “të gjithë muzetë tani janë zgjuar”, me Prousch duke thënë se Tate ka 23 nga veprat e tyre që “ato nuk i shfaqin kurrë”. Ai shtoi: “Për momentin është i gjithë arti i zi, i gjithë arti i grave, i gjithë ky art dhe ai art. Thjesht shkoni dhe hidhini një sy Tate Modern, jam i sigurt se ata nuk kanë një (Francis) Bacon lart.”
Vërejtjet e tyre u rishfaqën vitin e kaluar, me kritikët që vunë në dukje se komentet e tyre janë në kundërshtim me etikën e tyre të “artit për të gjithë”.
Të tjerët nuk i thyenin fjalët. Artisti dhe akademiku nigerian Chika Okeke-Agulu postoi në Instagram në tetor 2022: “Këta dy burra të bardhë britanikë po marrin vetë muzeun e tyre sepse [B] njerëzit e mangët dhe gratë kanë marrë përsipër institucionet e artit të të bardhëve”.
Artistët nuk folën për racën apo gjininë gjatë bisedës së fundit me Amanpour, dhe kur CNN Style kontaktoi me Gilbert & George pas intervistës në lidhje me deklaratat e mëparshme të artistëve, një përfaqësues nuk pranoi të komentonte.
Një histori provokimi
Në një intervistë për CNN, artistët u shprehën se janë të jashtëzakonshëm politikë për bindjet e tyre konservatore. “Në Britani, për shumë e shumë vite ishte një gjë e keqe të thuash se je konservator; ishte sikur të ishe i çuditshëm apo diçka e tillë,” i tha Passmore Amanpour. “Ne votojmë gjithmonë konservatorë sepse na pëlqen të votojmë për partinë fituese… Ne mendojmë se konservatori është më normal; pala tjetër është më e huaj, më revolucionare, më komuniste ose më ateiste ose diçka e çuditshme. Konservator do të thotë normal, mesatar.”
Por Prousch dhe Passmore kanë qenë prej kohësh provokues në veprat e tyre, duke krijuar fotograme të rrymave të urinës, feçeve dhe ikonografisë katolike, dhe duke u shfaqur të papërshtatshëm – një gjë e rrallë – dhe të përkulur në autoportretin e vitit 1994 “Bum Holes”. Në një diptik të hershëm së bashku, nga viti 1969, artistët e rinj mbanin shkronja të prera në kostumet e tyre që shkruanin “George the C” dhe “Gilbert the S“.
Kur u pyetën nëse e konsideronin veten “të çuditshëm”, Passmore u përgjigj “Sigurisht që jo. Ne jemi normal – normalë të çuditshëm”, duke shtuar, “Ne nuk duam të jemi të çuditshëm sepse tradicionalisht të gjithë artistët ishin të çuditshëm, me sandale dhe tuba duhani. Dhe ne nuk duam të jemi normalë, sepse kush dëshiron të jetë si gjithë të tjerët? Por të jesh i çuditshëm dhe normal në të njëjtën kohë është një ekuilibër i mirë, mendojmë.”/cnn/KultPlus.com
Isak Njutoni ka qenë një fizikan, astronom, filozof, teolog dhe matematicien anglez i cili konsiderohet si një nga shkenctarët më me influencë i të gjitha kohërave dhe figura kyqe në revolucionin shkencor, shkruan KultPlus.
Njutoni ka formuluar tri ligjet kryesore të matematikës:
Ligjin e inercisë
Ligjin e veprimit dhe kundëveprimit
Ligji i forcës
Njutoni formuloi ligjet e lëvizjes dhe të gravitetit universal që dominoi pikëpamjen e shkencëtarëve të universit fizik.
Ai ka ndërtuar teleskopin e parë praktik reflektues dhe zhvilloi teorinë e ngjyrës në bazë të vëzhgimit se një prizëm zbërthen dritën e bardhë në shumë ngjyra të spektrit të dukshëm. Po ashtu ai ka zbuluar edhe një ligj empirik të ftohjes dhe ka studiuar shpejtësinë e zërit.
Ndërsa në fushën e matematikës, Njutoni në bashkëpunim me Gotfrid Lajbnicin kanë zbuluar njehsimin diferencial dhe integral. Ai gjithashtu e demonstroi teoremën e binomit, dhe zhvilloi ‘metodën e Njutonit’ për gjetjen e zerove të një funksioni dhe kontribuoi në zbërthimin e funksioneve në seri potenciale të pafundme.
Së bashku me Gaussin dhe Arkimedin i takojnë ‘treshes së artë’ të matematikës.
Ai, ndër të tjera zbuloi se ndërmjet Tokës dhe Hënës vepron forca e gravitetit dhe se është njësoj me atë të Tokës. Forca e gravitetit vepron edhe ndërmjet Tokës dhe disa qindra satelitëve artificialë që sillen rreth saj.
Isak Njuton kishte lindur më 25 dhjetor 1642, në Woolsthorpe Manor, një fshat i vogël në qarkun e Lincolnshire./KultPlus.com
Ministrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural Frida Krifca përcolli nga Brukseli, ku ishte për vizitë zyrtare, imazhet e një biznesi shqiptar, sa inovativ aq dhe me lidhje të forta të kulturës e traditës shqiptare në Grand Place.
“Pikërisht në zemër të Brukselit, pesë hapa nga bashkia, prej disa muajsh qëndron një shtëpi kulture shqiptare e hapur nga Ledia Canaj, një vajzë e fortë dhe e mençur e cila ëndrrën e saj diti me maturi dhe punë ta bëjë realitet duke përballur çdo sfidë, me kurajo.@maisonculturellebeal ishte befasues për përzgjedhjen e konceptit, për karakterin e ngrohtësinë”, shkroi Krifca në rrjetet sociale duke sjellë edhe fotografi.
Krifca u shpreh se bëhet fjalë për një sallon shijeje e mikpritjeje shqiptare, me të ftuar shqiptarë e të huaj, të cilët në podcast-in që organizohet në katin e dytë, ndajnë informacion mbi mobilizimin e komunitetit, mbi kulturën, traditën, ushqimin, ndajnë projekte e iniciativa, ndërgjegjësojnë mbi rezultatet e shqiptarëve të cilët rrezatojnë sukses në çdo fushë.
“Ata që takohen aty duke shijuar prodhimet rreptësisht shqiptare – duke pirë një gotë verë apo duke ngrënë një gliko arre, flasin për prodhimet, origjinën, karakteristikat, simbolet që në këtë hapësirë janë të shumta, duke shfletuar literaturë të autorëve tanë apo duke parë artin e artistëve tanë, flasin për Shqipërinë me mallin e diasporës, me gëzimin e gjetjes së përkatësisë, me zjarrin për t’i treguar botës kush jemi e sa shumë mundemi t’i ofrojmë Evropës, botës”, tha ministrja, teksa i shprehu përgëzime dhe falënderime Ledias, për vizionin e saj dhe shembullin e qytetarisë./atsh/KultPlus.com
Juria e edicionit të dytë të çmimit “Lumo Skëndo”, e drejtuar nga prof. Belina Budini dhe me anëtarë Uran Butka, studiues i veprës së Mit’hat Frashërit, Ardit Bido, drejtor i Arkivës, prof. asoc.Teuta Toska dhe gazetarja Monika Stafa, vlerësuan në një konferencë për mediet prurjet në publicistikë dhe eseistikë për vitin 2022.
Ky çmim shihet si një vlerësim për të nxjerrë në pah vlerat më të mira të këtyre botimeve, që kanë një rol në diskutimet publike.
Çmimi “Lumo Skëndo” i themeluar një vit më parë nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit për veprën më të mirë në publicistikë dhe eseistikë, këtë vit shënon edicionin e tij të dytë.
Kryetarja e jurisë Belina Budini tha se edicioni i dytë i çmimit “Lumo Skëndo” nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit është një lajm i mirë për autorët, që do të vlerësohen kryesisht në gjinitë e publicistikës dhe eseistikës.
“Është një rast i mirë për të sjellë në vëmendje emrin e një figure të rrallë dhe të shumanshme, siç është Mit’hat Frashëri. Një mendimtar kalibri si ai meriton të çmohet dhe të rivlerësohet për gjeneratat e reja, për t’i bërë drejtësi mohimit të njohjes së tij nga regjimi i kaluar. Botimet që do të merren në shqyrtim janë ato të vitit 2022 dhe lista e autorëve në garë është gjithëpërfshirëse në këtë fazë të vlerësimit paraprak, prandaj jemi të hapur ndaj të gjitha prurjeve të reja në këtë fushë të lëvruar mjaft, por jo të vlerësuar aq dhe si duhet në hapësirën publike”, u shpreh Budini.
Dr. Ardit Bido drejtor i Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave shprehu falënderime për përzgjedhjen e tij në juri këtë vit.
“Falënderoj Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit që më përzgjodhi këtë vit për të qenë anëtar i jurisë për çmimin “Lumo Skëndo” për veprën më të mirë publicistike dhe eseistike të botuar në vitin 2022. Këto dy zhanre, që shpesh lihen në harresë, janë thelbësore në zhvillimin e debateve bashkëkohore konstruktive e të thelluara shoqërore, veçanërisht në epokën e zhurmshmërisë masive në të cilën jetojmë”, u shpreh Bido.
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit fton botuesit të dërgojnë pranë saj botimet në këto dy gjini për vitin 2022.
Në edicionin e mëparshëm fituese e çmimit Lumo Skëndo ka qenë Lea Ypi me librin “Të lirë’./atsh/KultPlus.com
Fshati Pastasellë, i Komunës së Rahovecit, sot shënon 24 vjetorin e masakrës, nga e cila mbetën të vrarë 106 persona, shkruan KultPlus.com.
Pas vrasjes së 106 cilvilëve të këtij fshati dhe fshatrave të tjera përreth, trupat e tyre u dogjën, sikurse ka ndodhur edhe në masakra të tjera, me qëllim të zhdukjes së gjurmëve të krimit të luftës së vitit 1999, të kryer nga forcat serbe.
Nga kjo masakër arritën të shpëtonin 13 persona, kurse një pjesë tjetër e të vrarëve figurojnë ende të zhdukur.
Po ashtu 24 vjetorin e masakrës, sot e shënon edhe fshati Burim i Komunës së Malishevës në të cilin mbetën të vrarë 42 persona.
Masakra e fshatit Burim konsiderohet si më e madhja e Komunën e Malishevës.
Në vendin e quajtur Vrella e Mëhillit në Burim të Malishevës, më 31 mars 1999 u vranë dhe u masakruan 42 civilë, shumica prej tyre ishin nga fshatrat Dragobil dhe Astrazup, si dhe tre banorë të Suharekës. Vrasje të civilëve shqipëtarë, në po këtë ditë ka pasur edhe në fshatrat tjera të Malishevës.
Në fund të marsit shënohen përvjetorët e masakrave të Krushës së Madhe, Krushës së Vogël, Familjes Berisha, dhe Izbicës, të cilat së bashku me masakrën e Pastasellës janë më të mëdhatë të kryera nga forcat serbe në vitin 1999./KultPlus.com
Filmi i ri i regjisorit amerikan Wes Anderson “Asteroid City” bashkon në skenë aktorët e mirënjohur Tom Hanks, Scarlett Johansson dhe Alienët.
Ky film, traileri i të cilit u lansua, është dramë, fantastiko-shkencor, komedi e romancë. Skenarin e tij po ashtu e shkroi Enderson.
Ngjarja në këtë film përqendrohet në një qytet të imagjinuar, të shkretë në SHBA në vitet e 50-ta.
Në konventën për kadet të rinj dedikuar për Gjithësi të quajtur Junior Stargazer , të disajnuar për të bashkuar studentët dhe prindërit e tyre në gara të diturisë, ndodh një kaos. Atje zhvillohen ngjarje që ndryshojnë botën.
Në filmin “Asteroid City” luajnë edhe: Margot Robbie, Hong Chau, Jeffrey Wright, Tilda Swinton, Ed Norton, Adrien Brody, e shumë të tjerë.
Filmi “Asteroid City” pritet të shfaqet premierë botërore në festivalin e filmit në Kanë të Francës. Ai do të lansohet në kinema në mënyrë të limituar me 16 qershor 2023, ndërkaq pas kësaj date, do të lansohet gjerësisht në kinema.
Këtë vit në Netflix do të lansohet edhe një film i ri i Wes Anderson. Fjala është pët filmin dramë-komedi-aventurë “The Wonderful Story of Henry Sugar”, që bazohet në librin me po këtë titull të Roald Dahl./21Media/KultPlus.com
Telefonata e parë nga një cellular u bë më 3 prill 1973, nga një telefon DynaTac Motorola në madhësinë e një kutie këpucësh në qytetin e Nju Jorkut.
Protagonist i këtij momenti historik është inxhinieri amerikan Martin Cooper.
“Ne në Motorola e kemi bërë këtë, telefonia celulare është një realitet,” thotë Cooper, në thirrjen e parë “wireless” të bërë ndaj rivalit të tij të drejtpërdrejtë, studiuesit të Bell Labs, Joel Engel.
Por vetëm shumë vite pas asaj telefonate të parë, eksperimenti arrin të ketë një audiencë më të gjerë falë caktimit të frekuencave të para dhe më pas marketingut të celularëve të parë.
Pasardhësi i prototipit të përdorur nga Martin Cooper është DynaTac 8000X, celulari i parë portativ që doli në shitje më 6 mars 1983, duke hapur kështu një epokë të re në sektorin e telekomunikacionit dyzet vjet më parë por edhe në jetën tonë.
Telefoni që ju lejonte të bënit 30 minuta telefonata kishte një çmim bazë prej 3 995 dollarë, ishte i njohur në industri si “tulla” dhe i dukshëm në shumë skena të filmit Wall Street të vitit 1987 me Michael Douglas.
Martin Cooper, i lindur në 1928 , nuk e ka humbur dëshirën për t’u përfshirë në teknologji: inxhinieri 94-vjeçar vazhdon të jetë ‘i lidhur’ me profilin e tij në Twitter @MartyMobile dhe publikon intervista.
Së fundmi ai shprehu shqetësime për varësinë e telefonit dhe efektet e pajisjeve te fëmijët./KultPlus.com
Bordi i RTK-së ka miratuar propozimin për emërimin e Arsim Halilit, drejtor i Radio Kosovës.
Me gjashtë vota pro dhe dy kundër, bordi i Radiotelevizionit të Kosovës, ka miratuar propozimin për emërimin e Arsim Halilit, në këtë detyrë.
Halili kishte rezultuar kandidati më i suksesshëm në konkursin për këtë pozitë në mesin e gjashtë pretendentëve të tjerë.
Drejtori i RTK-së, Shkumbin Ahmetxhekaj, në mbledhjen e bordit, ka paraqitur rekomandimin e tij. Arsim Halili është gazetar dhe redaktor shumëvjeçar në mediumin publik të Kosovës./ KultPlus.com
“Mjeshtrat e Vjetër” si Leonardo da Vinci, Sandro Botticelli dhe Rembrandt mund të kenë përdorur proteina, veçanërisht të verdhën e vezës, në pikturat e tyre me vaj, sipas një studimi të ri.
Gjurmët e sasive të mbetjeve të proteinave janë zbuluar prej kohësh në pikturat klasike të vajit. Një studim i ri i botuar të martën në revistën Nature Communications zbuloi se përfshirja ishte e mundshme e qëllimshme – dhe hedh dritë mbi njohuritë teknike të ‘Mjeshtrave të Vjetër’, piktorëve më të aftë evropianë të shekullit të 16-të, 17-të ose fillimit të 18-të, dhe mënyrën se si ata përgatiteshin bojërat e tyre.
“Ka shumë pak burime të shkruara në lidhje me këtë dhe asnjë punë shkencore nuk është bërë më parë për të hetuar këtë temë në një thellësi kaq të madhe,” tha autorja e studimit Ophélie Ranquet e Institutit të Inxhinierisë dhe Mekanikës së Procesit Mekanik.
“Rezultatet tona tregojnë se edhe me një sasi shumë të vogël të verdhë veze, ju mund të arrini një ndryshim të mahnitshëm të vetive në bojën e vajit, duke demonstruar se si mund të ketë qenë e dobishme për artistët”, shtoi ajo.
Thjesht duke shtuar pak të verdhë veze në punët e tyre, rezulton se mund të ketë efekte afatgjata që shkojnë përtej thjesht estetikës.
Studiuesit rikrijuan procesin e bërjes së bojës duke përdorur katër përbërës – të verdhën e vezës, ujë të distiluar, vaj liri dhe pigment – për të përzier dy ngjyra historikisht të njohura dhe domethënëse, të bardhën e plumbit dhe blunë ultramarine.
Reaksionet kimike midis vajit, pigmentit dhe proteinave në të verdhën e verdhë ndikojnë drejtpërdrejt në sjelljen dhe viskozitetin e bojës. Për shembull, pigmenti i bardhë i plumbit është mjaft i ndjeshëm ndaj lagështirës, por nëse e lyeni me një shtresë proteine, e bën atë shumë më rezistent ndaj tij, duke e bërë bojën mjaft të lehtë për t’u aplikuar.
Një dëshmi e drejtpërdrejtë e efektit të të verdhës së vezës në bojë vaji, ose mungesës së saj, mund të shihet në “Madonna e Karafilit” të Leonardo da Vinçit, një nga pikturat e vëzhguara gjatë studimit. Aktualisht i ekspozuar në Alte Pinakothek në Mynih, Gjermani, vepra tregon rrudhje të dukshme në fytyrën e Marisë dhe fëmijës.
“Madonna e Karafilit”, e ekspozuar në Alte Pinakothek në Mynih, Gjermani, është një nga pikturat më të hershme të Leonardo da Vinçit. Rrudhat e bojës së vajit janë të dukshme në fytyra.
Një arsye për rrudhat mund të jetë sasia e pamjaftueshme e pigmenteve në bojë, dhe studimi ka treguar se ky efekt mund të shmanget me shtimin e të verdhës së vezës./ KultPlus.com
Në vitin 2022 Google hoqi mbi 5.2 miliardë reklama dhe pezulloi 6.7 milionë llogari reklamuesish për shkelje të rregullave të sigurisë.
Në veçanti, më shumë se 17 milionë reklama në lidhje me luftën në Ukrainë u bllokuan sipas politikës së ngjarjeve të ndjeshme.
Këto janë disa nga numrat që përmban Raporti i Sigurisë së Reklamave, të cilin kompania e harton periodikisht.
“Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, ne kemi vepruar për të ndaluar reklamat që shfrytëzojnë, injorojnë ose justifikojnë luftën”, shkruan në një postim zyrtar Alejandro Borgia, Drejtor Menaxhimi i Produkteve.
“Ne gjithashtu kemi pezulluar shumicën e aktiviteteve tona tregtare në Rusi në produktet tona, duke përfshirë pezullimin e shfaqjes së reklamave në Rusi dhe reklamuesit me bazë në Rusi, si dhe pezullimin e fitimit të parave të mediave të financuara nga shteti ruse në platformat tona. Gjatë vitit 2022, ne kemi qëndruar vigjilentë në zbatimin e këtyre rregullave dhe kemi bllokuar më shumë se 17 milionë reklama në lidhje me luftën në Ukrainë sipas politikës sonë të ngjarjeve të ndjeshme. Ne kemi hequr reklamat nga më shumë se 275 sajte mediatike të financuara nga shteti në platformat tona.”
Në përgjithësi, Google kujton se ka bllokuar dhe hequr më shumë se 51.2 milionë reklama për përmbajtje të papërshtatshme duke përfshirë gjuhën e urrejtjes, dhunën dhe deklaratat e dëmshme për shëndetin dhe 20.6 milionë reklama për produkte ose shërbime të rrezikshme si armët dhe eksplozivët. Ka zhvilluar një politikë specifike në lidhje me mohimin e ndryshimeve klimatike ku ka bllokuar shfaqjen e reklamave në mbi 300,000 faqe botuesish dhe për moshat nën 18 vjeç ndalon reklamat që promovojnë aplikacione takimesh, konkurse dhe lotari, si produkte për humbje peshe./abcnews.al/ KultPlus.com
Gjurmët, rock grupi kosovar që ishte i pranishëm në skenën e muzikës shqiptare gjatë periudhës 1980-1986 kanë realizuar shumë këngë që edhe sot këndohen nga rock grupet tjera e vazhdojnë të dëgjohen akoma nga adhuruesit e këtij zhanri. ‘
’Mendoja çdo gjë merr fund pa ty’’, është një ndër këngët më të njohura të grupit. Kjo, një këngë që përçon një emocion të jashtëzakonshëm dhe është himn i plot gjeneratave dhe realiteteve të ndryshme prej njëra tjetrës në Kosovë, shkruan KultPlus.
Në vitin 2002, Gjurmët publikuan projektin Gjurmët LP, një përmbledhje e këngëve të tyre me incizim të lartë dhe shkrime retrospektive të Kelmendit për kohën e funksionimit të grupit.
Më poshtë keni tekstin e plotë të këngës:
Vallë është e mundur më kalon pranë dhe një copë akull më bën një puthje ta kujtoj Ishe ti ajo
Duket me bëhet nuk di çfarë kam sot..
Ledhatimet a thua ishin dhe ajo ëndërr
Një sheti s’me bie n’mend sa je larg nga unë sa afër ishim të premtoja mrekulli i marri, thosha çdo gjë merr fund pa ty
Një grimcë, ti një grimcë unë kështu fati e do këtë punë Një grimcë, ti një grimcë unë kështu fati e do këtë punë
Kthehem rrotull nganjëherë ç’kanë këta njerëz ç’shikojn n’qiell
Ledhatimet a thua ishin dhe ajo ëndërr
Një sheti smë bie n’mend sa je larg nga unë sa afër ishim të premtoja mrekulli i marri, thosha çdo gjë merr fund pa ty
Një grimcë, ti një grimcë unë kështu fati e do këtë punë Një grimcë, ti një grimcë unë kështu fati e do këtë punë Kthehem rrotull nganjëherë ç’kanë këta njerëz ç’shikojnë n’qiell./ KultPlus.com
Veprimtaria e Visar Zhitit dhe kontributi i tij në letërsi: si në prozë, poezi, në fushën e përkthimeve është mjaft i gjerë. Vepra Valixhja e shqyer botohet në vitin 2016, si ribotim. Kjo vepër përbëhet nga 19 tregime, disa nga to janë: Ora e Atjonit, Përroi i vogël ëndërrimtar, Çizmet e balerinës, Romani i një kali, Ringjallja e statujës etj, në të cilat autori realizon me mjeshtëri artistike kombinimin e prozës me poezinë, inkuadrimin e botës së përrallës e sekuencave filmike. Nga të gjitha këto dominante mbetet komunikimi me botën e fëmijës, dëshirat e vështirësitë, botë në të cilën gjithçka është e mundur: statujat flasin e ringjallen, objektet kanë dëshira, ambienti dhe dukuritë natyrore shpërfaqen me ndjesitë dhe epshet e tyre, e legjendat rikrijohen.
Për rëndësinë e madhe të veprës flet vetë prezenca e disa prej figurave të rëndësishme si Bashkim Shehu, Frederik Rreshpja dhe figurave të tjera që kanë mbikëqyrur veprën para se ajo të botohej.
Struktura e veprës
Vepra Valixhja e shqyer e autorit Visar Zhitit strukturalisht përbëhet nga tri pjesë; e para fillon me një Ese e ndërprerë dhe emërtohet si e tillë për dy arsye kryesore të ndërlidhura pashkëputshëm me njëra tjetrën; ndërprerjen e veprimtarisë së tij konkretisht rrëfimet e tij që kishin karakterin e përrallave të vërteta e, sepse, historia e valixhes së shqyer kishte një vazhdim në fund të veprës. Vërehet se nga mënyra se si përshkruan poeti heton dhe vë në thumb një shumës njerëzish që përfaqësonin sistemin që ia shqyen valixhen (pra veprën), duke mos i krahasuar as me hajdutët, sepse veprimi ishte edhe më mizor se aq. Në këtë kontekst autori vazhdimisht përdor simbolikën e valixhes, duke nënkuptuar që pavarësisht sulmit të ashpër, ekzistonte një defansivë edhe më e fuqishme: Shkrimet kishin një mburojë që ka funksion mbrojtës. Mbrojtja më e mirë e veprës del të jetë përveç ruajtjes, edhe rikonstruktimi i saj. Nëse baza e valixhes së shqyer buronte në sistemin komunist që e kishte ndaluar veprën e autorit Visar Zhiti, kalimi në valixhen e kujtesës në kuptimin e shtimit të pjesëve të veçanta në vepër ishte personifikim për rendin demokratik. Autorit si në një monolog imagjinativ i fliste valixhja e kujtesës si kumt i të birit për rrëfimet e humbura. Nëse dokumentet nuk ishin lënë për botim, mendimi për to sigurisht nuk kishte humbur, andaj kemi edhe një lloj përpunimi të tyre:
Siç e shqyhen valixhen time atëherë, ngjarjet, fatin, po kështu dhe unë po shqyej me dëshirë diçka, brenda këtij teksti po fut një tjetër tekst. Kemi thënë, valixhe brenda valixhes. (f. 12).
Në pjesën e parë gjithashtu kemi parathënien që e kishte lënë Bashkim Shehu për këtë vepër me nëntitullin Përralla për fëmijë nga 7 deri 77 vjeç ku ndër të tjerash paraqitet esenca e kësaj vepre; praninë e shpirtit fëmijëror, engjëllin fëmijëror edhe tek një njeri qe është i shtyrë në moshë. Edhe këtu preket përciptas çështja e mos botimit të veprës së Visar Zhitit si pasojë e censurës dhe burgosjes së tij, deri te djegia e një dorëshkrimi të kësaj vepre nga Bashkim Shehu për arsye të rrezikshmërisë, për t’i lënë më pas vend premtimit të vazhdimit të historisë së veprës në fund.
Në pjesën e dytë të veprës atë më kryesoren kemi 19 tregimet e shoqëruara me vizatime të djalit të autorit – Atjon Zhitit, të cilat përkojnë me moshën e tij, moshë në të cilën vdes tragjikisht në një aksident rrugor. Në këto tregime autori me mjeshtëri të madhe bën një sinkretizëm mes jetës reale dhe asaj fantastike gjithmonë të bashkuar me personazhe njerëz, kafshë, objekte e dukuri natyrore, në përgjithësi ambiente ku njerëzit veprojnë veçse të mbështjella me velin e simbolikes e fantastikes së fëmijës. Në mënyrë të tillë duke qenë në fokus të tregimeve objekte, qenie, dukuri që në jetën reale i njohim fare të heshtura është krijuar e trajtuar me mjaft sukses një botë e re, botë që faktikisht kishte ekzistuar veçse e modifikuar në kahe të reja, ku gjithçka duket reale e bindëse. Përveç kësaj përfshihen edhe diskutimet e gjyshit të shoqëruara me pyetje e kureshtje të Atjonit rreth legjendës së Gjergj Elez Alisë. Atjoni gjatë pyetjeve të gjyshit jepte mendimin se një pike e caktuar si liqeni nuk mund te jetë asnjëherë një pikë ndarëse, por përkundrazi bashkuese. Me këtë nënkuptohet që brezi i vjetër (ai i gjyshit), e kishte të drejtuar kah vetja harkun e shigjetës e të luftës, ndërsa brezi i ri që përfaqësohet me Atjonin kishte më afër horizontit paqen e bashkimin. Legjenda mbetet një lloj kujtese për secilin njeri, ajo në këtë vepër ka premisa të ndryshimit të ideve. Legjendën e shoqëronin gjithmonë plagët e luftërat, ndërsa në legjendën e treguar nga gjyshi Atjonit rendi përmbyset; ndodh zëvendësimi i shpatës e topuzit me penën. Diskursi që aplikon Atjoni për ndryshimin e këtij mentaliteti është në formën urdhërore andaj patjetër lufta duhet t’i linte vend zhvillimit. Tashmë përballja nuk është më me bajlozët, por legjendë ishin bërë të gjitha dukuritë e këqija. Tendenca për të komunikuar me legjendën, është tendencë edhe për t’i dhënë fund plagëve të rënda, që kishin përfshirë vendin në të gjitha anët. Në legjendën për Gjergj Elez Alinë plagët e heroit janë fizike, ndërsa në veprën Valixhja e shqyer ato janë plagë shpirtërore të cilat kanë edhe një kundërplagë. Gjetja e kësaj të fundit shënon një ironi e replikë ndaj popullit shqiptar që kishte jetuar gjatë gjithë kohës me plagët pa mundur të gjente anën tjetër të medaljes.
Në pjesën e tretë të librit si në formë epilogu kemi Vazhdimi i esesë me Atjonin që është një mbajtje e premtimit të dhënë lexuesit në pjesën e parë të veprës pra atë që e quan si valixhe brenda valixhes. Shkrimet që ishin brenda valixhes kishin pasë një impakt të madh në burgosjen e tij. Poeti flet herë në vetën e parë, herë në të dytën rrëfimin e jetës së tij ku vihen në pah raportet që i kishte me autorët e tjerë ndër ta Frederik Rreshpja e Bashkim Shehu; me të parin si recensent e motivues të veprës e me të dytin në proces të redaktimit, ndonëse kishte dështuar e kishte mbetur vetëm parathënia. Këtu kemi kalime nga diktatura (cilësohet me mos botimin e veprës nga një shkrimtar me arsyetimin që ishin përralla të vërteta, deri te vlerësimet që ia nxjerrin librin me gabime ideore), në rend demokratik (botimi i shkrimeve). Flet edhe për ribotimin pas njëzet vjetëve për Atjonin…
Fëmijëria, dëshira dhe kureshtja
Dëshira e fëmijës, për të bashkëvepruar me botën e kafshëve shfaqet në mënyrë të drejtpërdrejt pasi që ato për fëmijët janë shumë të dashura dhe që projektohet me formën e foljes në dëshirore. Në tregimin Ngjarje të gëzuara, pastaj të trishtuara dhe përsëri të gëzuara që më ndodhën mua…, si në formë të nëntitullit kemi këtë projektim Qenit që do të donte të kishte Atjoni dhe në tregimin tjetër po kështu me protagonist një kafshë Romani i një kali, gjithashtu e shoqëruar me shpjegimin siç do të donte ta shkruanin.
Përputhjet e jetën e kafshëve dhe atë të fëmijëve e kemi të paraqitur më së miri në tregimin Ngjarje të gëzuara, pastaj të trishtuara dhe përsëri të gëzuara që më ndodhën mua…
Ngulmimin e fëmijës për të pasur një liri dhe hapësirë ndërveprimi, të atillë që nuk duan t’ua kufizojë askush, e hetojmë edhe te kafshët, respektivisht te qeni i Atjonit që quhet Labeat. Kur jemi te ky emër, duhet potencuar që me termin labeat emërtohej një prej fiseve kryesore ilire. Kjo zgjedhje e autorit për një emërtim të tillë bën që të nënkuptonte rëndësinë e madhe që duhet dhënë kafshëve në shoqërinë tonë, sepse ndodh që kafshët në veprat letrare shpesh përgjithësohen dhe në shoqëri të përbuzen. Mbrojtjen që e merr Labeati nga Atjoni dhe shokët e tij është e ngjashme me mbrojtjen që i ofron prindi – fëmijës nga rreziqet që mund t’i kanoseshin. Gjithashtu pjesëmarrja në film e të dyve bashkë Atjonit dhe Labeatit në njërën anë dhe konfliktet që i dalin përpara qenit nga të tjerët në anën tjetër bëjnë të qartë që përfshirja e kësaj dyshe bashkë (Atjon – Labeat) dhe triumfi pas sulmeve ndërlidhet me dëshirën dhe imagjinatën e fëmijës për t’i bërë bashkë edhe në jetën reale këto qenie.
Fokusimi i përqendrimit te paraqitja e veprimeve te Labeatit shpesh herë del të jetë i ngjashëm me reagimet e një fëmije. Entuziazmin e fëmijës dhe insistimin e tij që të përcjell te njerëzit me të cilët komunikon në përditshmëri emocione që përcjellin gjallëri, hare e gëzim e shohim te qeni i Atjonit:
E dini ç’ bëj unë? U ngatërrohem nëpër këmbë atyre që luajnë e që nuk luajnë, ua marr topin me gojë, vrapoj si i çmendur prej qejfit. ( f. 24).
Komunikimi i fëmijës, çiltërsia, brishtësia, kureshtja për të analizuar çdo detaj e veprim ofron më së miri mundësi që të ketë një lloj interaktiviteti me kafshe, objekte e në përgjithësi gjallesa që në jetën reale nuk komunikojnë. Në tregimin tjetër Romani i një kali përsëri kemi protagonist kafshë veçse rrëfimi prek kontrastin mes jetës së njerëzve dhe atyre të kafshëve, rrëfimi bëhet mjaft emocional kur jepet një tablo e jetës së kuajve në kurrizin e të cilave përfundoheshin të gjitha punët me një shfryrje emocionale ndaj krijesave njerëzore që duhet të ishin vërtet njerëzore ndaj kafshëve. Më tej ndodh një digresion ndaj kritikës së njerëzve për ta vënë në pah Atjonin që përfaqëson shpirtin e fëmijës dhe me këtë edhe një distancim të botës së njerëzve dhe asaj të fëmijëve duke u koncentruar në një dallim mjaft të madh. Shohim që kuajt janë të angazhuar në jetën vetëm në punët fizike, karakteristika këto të cilat kryesisht e vënë në thumb një pjesë të shoqërisë njerëzore. Indinjatën ndaj njerëzve si revoltë shpirtërore shfaqet me ngjarjen në garën e kalërimit ku prezantohen emrat e njerëzve e jo të kuajve, ndonëse energjinë e harxhonin këta të fundit. Risia qëndron edhe te pjesa psikologjike e kuajve e cila del në pah si dëshirë që kuptohet pak nga ana e shoqërisë njerëzore. Në këtë aspekt jepen mjaft shembuj si : dhimbjen për distancimin me nënën e më pas edhe vdekjen e saj të cilën e shpjegonte sikur një vdekje të njerëzve që e shpjegojmë ne sot. Gjithashtu dhuna fizike e njerëzve ndaj kafshëve nuk kalonte pa u manifestuar psikologjikisht:
Siç duket, diçka jona është fshehur në brendësi të tyre, por ne jemi shpirtra, zemra, jo vetëm valvola metalike e pistona, gjak si ai i njerëzve, jo karburant që furnizohet me pompa… ( f. 135).
Jeta e një gjallese që nuk flet, nuk ia di askush dëshirat e ndjenjat bën që të ketë në një farë forme një mbyllje ndaj veprimtarive të ndryshme. Këtë lloj izolimi e shohim edhe te njerëzit. Kemi p.sh rastin e konfrontimit mes brezave kur prindi ia pamundëson fëmijës të zgjedhte profesionin që dëshironte. Edhe ky është një lloj izolimi: Babai nuk do që unë të mësoj kinezqen, ngaqë ata, sipas tij tradhtuan njëherë dikur, u bënë me imperializmin. As anglisht nuk do, ngaqë ma mëson një profesor plak, i cili ka qenë në burg politik më përpara, kur unë s’kisha lindur. (f. 156).
Kjo dëshmon për dy raste të kundërta të izolimit, ndonëse dëshirat ekzistojnë.
Portretizimi njerëzor fshehur pas figurave
Në kuadër të veprës siç cekëm edhe më lart 19 tregimet janë të shoqëruara me vizatime të Atjonit, imazhe që vihen paralelisht me tregime. Po i njëjti inkuadrohet nëpër tregime me role të ndryshme duke qenë mjaft ndikues në secilin nga to, edhe kur nuk është protagonisti kryesor, edhe kur protagonistëve u mungon fizikisht vazhdimisht ndjehet mungesa e tij: herë duke marrë pjesë në mënyrë të drejtpërdrejt, herë duke shfaqur sekuenca të dëshirave të tij që ndërlidhen me praninë e kafshëve, pastaj sekuenca të filmit ku skenarist ishte vetë Atjoni, ndonjëherë si te Përroi i vogël ëndërrimtar si personazh që arrin të depërtojë deri në bisedat më të thella mes gurëve dhe për të reaguar ndaj kësaj bisede. Krahas Atjonit, personazhet shpeshherë nuk emërtohen, ata veçohen me talentet e tyre ose veprimtaritë me të cilën merren (një djalë me flokë të artë që i bie violinës, ajo piktorja nga fshati, skulptori, Teuta Z., metalurgu L., oficeri K., piktori Y.) personazhe fëmijë (ai djali i vogël, Atjoni), me përemra (ajo piktorja, atë librin e trashë).
Personazhet njerëz janë pak të pranishëm, ata u lënë vendin dukurive e qenieve të tjera; pemët flasin në shenjë proteste që me to të mos të ndërtoheshin jo kondakë pushkësh, por djepa, vegla pune, pena. Më tej elemente të tilla si përroi, lumi, pemët, deti e mali paraqiten me dëshirat, epshet e tyre si të njerëzve; dashuria e lumit dhe mollës ngjason me dashurinë e të rinjve. Ndjesia e lumit kur kishte në gjoks mollën është sikur përqafim kur kemi pranë ata që i dashurojmë.
Në anën tjetër dukuritë natyrore të cilat duket që kishin mbetur të vetmet të cilat u kishin shpëtuar luftërave, kësisoj të vetmit dëshmitar në tregimin Nëna e detit dhe malit kishin mbetur drunjte (pemët), mali dhe deti e nëna e tyre. Kemi të bëjmë me një gjendje lufte, dhe me këtë fokusimi bie jo më te dëmet në njerëz dhe te shkatërrimet që kishin pësuar, por te shkatërrimet në natyrë. Autori në këtë vepër është mjaft simbolik dhe përmes simboleve që përdor arrin që të shpalos mjaft mirë dukuri të jetës njerëzore. Duhet përmendur tregimin Përroi i vogël ëndërrimtar në të cilin subjekt kryesor vihet përroi ku kemi projektimin e dëshirës për gjëra të mëdha e madhështore. Autori pas kësaj ndodhie ka krijuar dialog mes gurëve në të cilin ndeshemi me argumente e kundër argumente për zgjerimin e përroit, sikurse arritjet e njerëzve që nuk kalojnë pa kritika, pëlqime e mospëlqime edhe në këtë rast ato janë të pashmangshme madje sikurse në titull Përroi i vogël, ashtu edhe debati realizohet nga përmasat fizike të gurëve. Pra përroi i vogël kundër përmasave të tjera (guri më i madh, më i vogël dhe as i madh, as i vogël). Përmasat e tyre thonë gjithçka, sikurse autoriteti dhe pushteti i njerëzve ndonjëherë. Pas fuqisë (gurit të madh) portretizohej dyshimi e pamundësia që të tjerët të arrinin një nivel të tillë, me gurin e vogël arrihej efekti i dëshirës për të përparuar, ndërsa te më neutrali (as i madh, as i vogël) shpërfaqen të dy anët e medaljes: të mirën (guximin) dhe të rrezikshmen (tjetërsimin).
Pas çizmeve të balerinës fshiheshin pasionet e një femre reale që tentonte të magjepste një djalë dhe shpresën që buzëqeshja e saj të arrinte në cak, pra dëshirën për të qenë në qendër të vëmendjes. Shqetësimi që i shkaktojnë çizmet balerinës së vogël para performancës së saj shfaq brendësinë e individëve për të arritur perfeksionim në atë që tentojnë të bëjnë, duke tentuar që të drejtojnë fajin jo tek vetja, por në rastin konkret te këpuca tjetër: Ti, m’u duk sikur doje të dilje edhe nga këmba! E ke zakon braktisjen. Ti… Unë…(f. 61).
Vënia e fajit këpucës tjetër gjithsesi për publikun shkakton efekte komike, mirëpo duke pasur parasysh se pas saj gjendej një njeri duhet thënë se në jetën reale krijon një vorbull mendimesh të këqija brenda vetes. Inkuadrimi pikërisht në këtë moment kulminant i figurës së një dallëndysheje që ka rolin e një mbikëqyrësi për të bindur në mbarëvajtjen e rregullt të gjithçkaje shpërfaq që prania e një personi tjetër që është në gjendje të vlerësojë objektivisht është e domosdoshme, pasi që gjithmonë duhet një person tjetër të përfshihet në mënyrë edhe talentëve më të mëdhenj u duhet një sy që u vlerëson punën.
Komikja që shkaktojnë veset e njerëzve është ndonjëherë tepër e madhe, ndonëse pas asaj të qeshure fshihen veprime të njerëzve. Në tregimin Dy pallatet përballë fillimisht zhvillohen debate e biseda mes katit më të lartë, ndaj atij më të ulët ku ndër të tjerash vihet re karakteristika e pushtetit ose marrjes së benefiteve, të të parit, të cilat e vënë atë në maje dhe e ulin në tokë tjetrin. Ky dialog duket real kur ai bëhet konflikt mes njerëzve. Në këtë kontekst marrim shembullin e hulumtuesit shkencor i cili kishte shprehinë e të studiuarit natën, njëkohësisht edhe të vrojtimit të kateve të lagjes deri ne ndaljen e dritave të të gjithë kateve. Një person i tillë përfaqëson mënyrën e të jetuarit me kompleksin e vëmendjes, duke kaluar deri në ekstremin e të shqetësuarit të fqinjëve të tij që rrinin zgjuar për arsyet e veta pa menduar fare që ajo mund ta shqetësonte dikë tjetër, ndonëse merret me sportivitetin më të madh dhe të qeshura pa fund nga pala e kundërt.
Valixhja e shqyer e autorit Visar Zhiti përcakton momentin e ndalimit të veprës së tij në mënyrë të dhunshme nga sistemi, në të njëjtën kohë edhe shumë ëndrra të mbetura peng, dhe si pasojë e saj valixhja e përdorur thuajse në secilin tregim shndërrohet në një simbol që risemantizohet secilën herë, e që shërben më së paku për të bartur rrobat e personazheve. Valixhja në këtë vepër në një koncept të vetëm shndërrohet në një valixhe të projektimit të dëshirave, qoftë dëshirat fëmijërore të Atjonit dëshira për të depërtuar në detajet më të vogla, mburoja për mbrojtjen e kafshëve dhe me to edhe disa qenie të pafajshme, apo dëshirat njerëzore në përgjithësi si ajo për arritjen e qëllimeve personale e pasurimit (si në rastin kur tregtari i thotë gruas se posedonte një valixhe bosh, kur realisht kishte një margaritar që vlente shumë), po e njëjta përbuzet si manifestim i nervozizmit e revoltës si shenjë e mosplotësimit të dëshirës për të qenë të parët).
Shënim: Punimi është paraqitur në lëndën “Letërsi aktuale shqipe”, që ligjërohet nga prof. dr. Sali Bashota, në studimet e nivelit master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./ KultPlus.com
Lehtësisht një nga holandezët më të famshëm që ka jetuar ndonjëherë, Vincent van Gogh është një artist jashtëzakonisht me ndikim dhe me famë botërore, i njohur kryesisht për goditjet e tij të guximshme dhe dramatike të penelit, të cilat mund të gjenden në shumë nga pikturat e tij më të njohura, duke përfshirë ‘Sunflowers’ dhe ‘The Starry Night’, transmeton KultPlus.
Por sa dini për njeriun që qëndron pas veprës së famshme artistike? Për nder të ditëlindjes së tij të 169-të, le të zhytemi në jetën e trazuar të Vincent van Gogh.
Jeta e hershme e Van Gogh në Holandë
I lindur në fshatin Zundert në Brabant më 30 mars 1853, jeta e hershme e Van Gogh ishte e mbushur me familje, natyrë dhe dashuri. Si djali i madh i ministrit protestant Theodorus van Gogh dhe Anna Carbentus, ai kishte tre motra më të vogla dhe dy vëllezër.
Duke u larguar nga shtëpia në moshën 11-vjeçare për të ndjekur shkollën me konvikt në Zevenbergen, Van Gogh nuk premtonte shumë si artist apo si student. Ai u transferua në një shkollë të mesme në Tilburg në moshën 13 vjeçare, përpara se ta braktiste në gjysmë të vitit të dytë.
Kur ishte 16 vjeç, xhaxhai i tij arriti t’i siguronte një punë si praktikant në Goupil & Cie, një tregtar ndërkombëtar arti me qendër në Hagë. Katër vjet më vonë, në 1873, ai u transferua në zyrat e kompanisë në Londër.
Vitet pa qëllim në Francë, Angli dhe Belgjikë
Van Gogh kaloi disa vite në Londër, ku vizitoi muze dhe galeri të ndryshme dhe mundi të admironte punën e një numri artistësh të njohur. Në 1875 ai u transferua në Paris, por megjithë dashurinë e tij në rritje për artin e të gjitha llojeve, ai luftoi për të gjetur ndonjë gëzim në punën e tij në Goupil & Cie. Ai u pushua nga detyra në 1876 dhe u kthye në Angli, ku punoi në shkollat në Ramsgate dhe Isleworth.
Duke u ndjerë pa qëllim, Van Gogh u kthye në Holandë në 1877 dhe kaloi disa muaj duke punuar në një librari afër Roterdamit përpara se të regjistrohej si student i teologjisë në Amsterdam – edhe pse kjo nuk zgjati shumë. Ai u largua nga Amsterdami, duke u zhvendosur në Belgjikë ku punoi si predikues laik. Devotshmëria dhe përkushtimi i tij ndaj besimit të tij e panë atë të mbiquajtur Krishti i Minierës së Qymyrit.
Fillimi i karrierës artistike të Van Gogh
Pikërisht pas kësaj, Van Gogh vendosi të ndiqte këshillën e vëllait të tij Theo dhe të ndiqte aftësinë dhe interesin e tij për vizatim, duke u bindur se mund t’i shërbente Zotit si artist. Ai kaloi vitet e para të karrierës së tij artistike duke përsosur teknikat e tij dhe duke takuar piktorë të tjerë, duke u kthyer në Brabant në 1881. Pas një debati shpërthyes me të atin, Van Gogh u transferua në Hagë ku ndoqi klasa pikture me Anton Mauve, një artist i famshëm dhe burri i një prej kushërinjve të Van Gogh.
Theo e mbështeti financiarisht vëllain e tij të madh gjatë gjithë kësaj periudhe, edhe kur, në 1882, Van Gogh ra në dashuri me Sien Hoornik, një ish-prostitutë dhe nënë e dy fëmijëve. Kjo lidhje ishte jetëshkurtër dhe Van Gogh u largua nga Haga për të udhëtuar nëpër fshatra në provincën e Drenthes për tre muaj përpara se të kthehej në shtëpinë e prindërve të tij në Nuenen në 1883.
Van Gogh punoi si “piktor fshatar” për shumë vite, duke marrë me qira një studio në fshatin Brabant. Pikërisht gjatë kësaj periudhe ai filloi punën për një nga pikturat e tij më të famshme: “Patato Eaters”. Në vitin 1885, ai u largua për herë të fundit nga Holanda, duke u regjistruar në akademinë e artit në Antwerp – të cilën e la pas vetëm disa muajsh. Ai vendosi të transferohej në Paris, ku vëllai i tij Theo e prezantoi atë me punën e artistëve të ndryshëm modernë.
Jeta e tij në Paris pati një ndikim të rëndësishëm në stilin e Van Gogh-ut, pasi ai hoqi ngjyrat më të errëta dhe tonet e zymta që preferonte në “The Potato Eaters” dhe i ndërroi ato me nuanca më të ndritshme. Ndikimi i artit modern bëri që Van Gogh të zhvillonte stilin e tij të pikturës; goditjet më të shkurtra të penelit për të cilët është i famshëm tani.
Vitet e fundit të Vincent van Gogh
Pas dy vjetësh në kryeqytetin francez, Van Gogh hoqi dorë nga ngutja dhe rrëmuja e qytetit për paqen e jetës në fshat, duke u zhvendosur në qytetin Arles në Francën jugore në 1888, ku jetoi me kolegun e tij artist Paul Gaugin. Ky ishte vendi ku, në vitet e fundit të jetës së tij, Van Gogh përsosi më tej stilin e tij dhe krijoi disa nga veprat e tij më me ndikim.
Marrëdhënia midis Gaugin dhe Van Gogh ishte e tensionuar, me Van Gogh duke u bërë gjithnjë e më i shqetësuar dhe i pakënaqur. Një debat mes të dyve rezultoi në përfundimin se Van Gogh ia preu veshin, e mbështolli me një copë gazetë dhe ia paraqiti një prostitute vendase. Pas kësaj, Van Gogh u shtrua në një spital lokal.
Pasi u lirua në janar 1889, Van Gogh vazhdoi të punonte, pavarësisht nga shëndeti i tij i dobët mendor. Disa muaj më vonë, ai u pranua në spitalin psikiatrik Saint Paul de Mausole. Gjatë 12 muajve që kaloi atje, Van Gogh përfundoi 150 piktura, duke përfshirë Lulëzimin e Bajames, të cilat ia dërgoi Theos pas lindjes së fëmijës së tij të parë me gruan Jo: Vincent Willem van Gogh.
Ai u lirua në maj 1890 dhe vendosi të transferohej në fshatin Auvers-sur-Oise në periferi të Parisit. Këtu, nën inkurajimin e mjekut të tij, Paul Gauchet, Van Gogh përfundonte një pikturë në ditë. Edhe pse, për njëfarë kohe, dukej sikur shëndeti i tij po përmirësohej, shqetësimet financiare bënë që ai të shqetësohej gjithnjë e më shumë për të ardhmen e tij të pasigurt. Më 27 korrik 1980, pasiguria u bë e tepërt për t’u duruar dhe Van Gogh qëlloi veten në gjoks, duke iu nënshtruar plagëve të marra dy ditë më vonë.
Trashëgimia e Vincent van Gogh si një artist me famë botërore
Statusi i Vincent van Gogh si një artist me famë botërore nuk mund të diskutohet. Deri në kohën e vdekjes së tij, Van Gogh përfundoi mbi 850 piktura dhe pothuajse 1.300 vepra të tjera në letër. I nënvlerësuar gjerësisht gjatë jetës së tij, ai shiti pikturën e tij të parë vetëm disa muaj para vdekjes së tij në një ekspozitë në Bruksel. Që atëherë, vlerësimi publik për aftësitë e Van Gogh ka vazhduar të rritet.
Muzeu Van Gogh në Amsterdam
Pas vdekjes së vejushës së Theos, Jo në 1925, nipi i Van Gogh, Vincenti i huazoi pikturat e xhaxhait të tij në Muzeun Stedelijk në Amsterdam në vitin 1930. Kërkesat për një muze kushtuar artistit u rritën, megjithatë, dhe në vitin 1962, Vincent transferoi pronësinë e veprave të xhaxhait të tij te Fondacioni Vincent van Gogh. Qeveria holandeze filloi punën për muzeun, i cili u hap përfundimisht nga mbretëresha Juliana më 2 qershor 1973. Një nga muzetë më të famshëm në Holandë, nëse jo në botë, Muzeu Van Gogh në Amsterdam tani mirëpret dy milionë vizitorë çdo vit./ KultPlus.com
“Muzika më shëroi mua”, pati thënë Eric Clapton, duke mos e realizuar faktin se është pikërisht muzika e tij ajo që shëroi shumë dëgjues të tij. Dashuria e tij për muzikën jeton në telat e kitarës së tij, e tekstet e këngëve janë art në vete, shkruan KultPlus.
Eric Clapton, kitaristi i njohur anglez është një nga kitaristët më të njohur dhe më të dashur për publikun. Këngët e tij priten shumë mirë nga dëgjuesit të cilët i qëndrojnë besnik muzikës së tij ndër vite.
Muzika e tij ofron një vend të komfortit që gjithmonë të bënë të ndihesh si në ‘shtëpi’.
Clapton u rendit i dyti në listën e ‘Rolling Stone’ për “100 Kitaristët më të mëdhenj të të gjitha kohërave” dhe i katërti në “50 Kitaristët më të mirë të të gjitha kohërave” të ‘Gibson’. Ai gjithashtu zuri vendin e pestë në listën e revistës ‘Time’ të “10 Lojtarëve më të Mirë të Kitarës Elektrike” në vitin 2009.
“Sa herë që merrni kitarën tuaj për të luajtur, luani sikur të jetë hera e fundit”, sugjeron Clapton, i cili i qëndron prapa fjalës së tij, gjithmonë duke i dhuruar publikut performancat më të mira.
Clapton ka fituar 18 ‘Grammy Awards’, e po ashtu edhe ‘Brit Award’ për ‘Kontribut të Shquar në Muzikë’.
Në karrierën e tij solo, Clapton ka shitur më shumë se 280 milionë disqe në të gjithë botën, duke e bërë atë një nga muzikantët më të suksesshëm të të gjitha kohërave.
Disa nga këngët më të njohura nga Eric Clapton janë:
“Blue Eyes Blue”
“Layla”
“Wonderful Tonight’’
“Badge”
“Old love”, e shumë të tjera që ende i dhurojnë publikut të njëjtat emocione si kur u dëgjuan për herë të parë. / KultPlus.com
Shkrirja e shpejtë e akullit të Antarktidës po ngadalëson në mënyrë dramatike rrjedhën e ujit nëpër oqeanet e botës dhe mund të ketë një ndikim katastrofik në klimën globale, zinxhirin ushqimor detar dhe madje edhe stabilitetin e rafteve të akullit, ka zbuluar një studim i ri.
“Qarkullimi përmbysës” i oqeaneve, i nxitur nga lëvizja e ujit më të dendur drejt dyshemesë së detit, ndihmon në shpërndarjen e nxehtësisë, karbonit, oksigjenit dhe lëndëve ushqyese jetike në mbarë globin.
Por rrjedhat e ujit të thellë të oqeanit nga Antarktiku mund të ulen me 40% deri në vitin 2050, sipas një studimi të botuar të mërkurën në revistën Nature.
“Është mahnitëse të shohësh që kjo të ndodhë kaq shpejt,” tha Alan Mix, një paleoklimatolog në Universitetin Shtetëror të Oregonit dhe bashkëautor në vlerësimet e fundit të Panelit Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike, i cili nuk ishte i përfshirë në studim. “Duket se është duke u nisur për momentin. Ky është lajmi kryesor.”/KultPlus.com
Miliona vjet pasi dinozaurët sunduan Tokën, skeleti i një Tyrannosaurus Rex iu prezantua publikut në Zvicër të mërkurën përpara daljes në ankand muajin e ardhshëm.
Mishngrënësi gjigant, i quajtur TRX-293 Trinity, pritet të arrijë 5.43 milionë dollarë dhe 8.70 milionë dollarë kur të dalë në shitje në Cyrih më 18 prill.
Me lartësi 3.9 metra dhe gjatësi 11.6 metra, ky është skeleti i tretë T-Rex që ofrohet në ankand në botë dhe i pari në Evropë.
Zbulimet e fosileve të T-Rex janë jashtëzakonisht të rralla, tha Hans Jacob-Siber, një paleontolog në Muzeun e Dinozaurëve Aathal në Zvicër.
“Nuk është një kopje, është origjinali. Dhe ka shumë pak, shumë pak”, tha Siber për Reuters. “Në fakt, deri në vitin 1970 ose 1980, kishte më pak se një duzinë Tyrannosaurus, shumica e tyre ishin tashmë në muzetë e Shteteve të Bashkuara”, tha Jacob-Siber.
Dy T-Rexes të tjerë të zbuluar në Amerikën e Veriut – të quajtur Sue dhe Stan – arritën përkatësisht 8.4 milionë dollarë dhe 31.8 milionë dollarë kur u shitën në vitin 1997 dhe 2020./ KultPlus.com
Në se të duhen trena për t’ia mbathur botës E anije me vela që udhëtimesh të shpien larg Për të kërkuar diell që t’a mbash në sy E kengë që ti lehte mund t’i kendosh atëhere …
Në se të duhet agimi për të besuar të nesërmen Dhe të nesërmen që të mundësh të shpresosh Për të gjetur shpresën që të kap për dore Për të gjetur dorën që ti ke braktisur Atëhere …
Në se do të dëgjosh rrëfime e fjalë të moçme pleqsh Për t’u ngushëlluar për ato që s’ke bërë dot Në se poezia për ty humbet vlerë e bëhet lojë E në se jeta jote nuk është veç një pleqëri Atëhere …
Në se do të duhet pak mërzitje për t’u dukur i thellë A rrëmujë qytetesh për të harruar çdo zhgënjim E pastaj delikatesë për t’a ndjerë vehten të denjë E pastaj zjarr e nevrik per t’u dukur i fortë trim Atëhere…
Sot është ditëlindja e kitaristit, këngëtarit dhe kompozitorit anglez Eric Clapton, shkruan KultPlus.
Eric Patrick Clapton (i lindur më 30 mars, 1945) është i njohur për këngët e tij “Tears in Heaven”, “Layla”, “Crossroads”, “White Room”, “Wonderful Tonight” etj.
Këngëtari, autori dhe kompozitori anglez Eric Clapton, u bë legjendë e muzikës blues rock, karriera muzikore e të cilit filloi në vitet ‘60 për të arritur kulminacionin në vitet ‘70 dhe ’80, por që hitet e tij dëgjohen me shumë endje edhe në ditët e sotme.
Ai ishte pjesëtar i grupeve rok Cream dhe The Yardbirds. Ai njihet më shumë për karrierën e tij solo./ KultPlus.com
Makina e drejtuar nga personazhi i luajtur nga aktori i ndjerë Paul Walker në filmin ikonik ‘Fast & Furious’ do të shitet në ankand.
Bonhams do të mbajë një ankand online nga 28 prilli deri më 5 maj për të shitur Nissan Skyline R34 GT-R të vitit 2000, të cilin e quan “një nga makinat më të famshme moderne të kinemasë”.
Paul Walker, i cili vdiq në vitin 2013 në një aksident me makinë, është më i njohur për rolin e tij si Brian O’Connor në serinë e filmave. Ai drejtoi makinën në Fast & Furious, filmi i katërt në seri, i cili u publikua në 2009.
Walker ishte shumë i përfshirë në konvertimin e R34 GT-R, duke punuar me Daryl Allison nga Kaizo Industries.
Paul Walker's customised Fast & Furious Nissan GT-R car to go on sale https://t.co/2f7psAqzqL
GT-R u shfaq gjerësisht në film, kaloi nëpër Los Anxhelos në një garë rrugore me aksione të larta dhe u përdor për të kontrabanduar mallra përtej kufirit meksikan. Skenat e aksionit, duke përfshirë shpërthimin e makinës, u kryen nga gjashtë kopje të Skyline, katër prej të cilave ishin modele GT-T me rrota të pasme jo turbo./abcnews.al/ KultPlus.com
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjëndjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të, ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës i historisë së pikturës.
Francisco Goya ziente nga energjia në dukej e një fshatari; me dell zjarmues dhe temperament flakatar, me muskuj të çeliktë, me fytyrë të errët, e me sy të zhytur thella në gropa të përqarkuara nga vetulla të degëzuara. Ai i binte kitarës dhe vallëzonte bukur. Ishte i shkathët në mbrojtje dhe pëlqente të gjitha lojërat popullore sportive – kryesisht garën tradicionale të demave. Mbi të gjitha, tek Goja dallohej magnetizmi i tij, ishte i mrekullueshëm dhe ambicioz, nuk mbështetej në fraksione politike, prandaj kishte shokë nga të gjitha kategoritë. Ishte energjik dhe kur pikturonte vepronte si një tornado në pëlhurë, sa të lente përshtypje se ndonjë furtunë ia shtynte dorën e tij.
Francisco Goya erdhi për të mbetur në historinë e pikturës një emër i një vepre monumentale. Puna me zjarr, fantazi dhe fuqi shprehëse e vendosin atë në shkulmet më të ndërsyera të kumtimit romantik. Dritëhija, drita kafshuese, terri therës, alegoria ngjethëse, trajtat shprehësi estetike dhe e mundshmja e një shpirti që ngulmon të zgjojë britmat dhe heshtjen duke e kumtuar gjithëkëtë ngulm në tablonë që jepet ethshëm ndryshesash tematike dhe trajtesash. Vjen me një qartësi natyrale duke shfletuar historinë e memorizuar në tablo që zë rend me portretet dhe profilet, për t’u ngurtësuar, ngjeshur dhe garrametur te alegoria, te mëtimi filozofik, te e amshta e historisë, së cilës ai i jep gjithçmos, duke u përpjekur ta ruaj të paprekur dhe rrëfyese. Nga tiparet dalluese të këtij vigani të tablosë veçohet liria dhe kuraja me të cilën ai jetësoi në punët e tij gjithëçfarë përbën ngulmin e një shpirti të paepur, një zemre dhe një zëri që kishte si udhëprijës idealet e larta të dëshmuesit dhe ngadhnjyesit. Edhe pse ishte i detyruar të punonte në një mjedis ku pak e vlerësonin, ai nuk reshti së skalituri me gërma zjarri gjeniun.
Gdhendjet grafike të Goyas janë shpikje teknike, stilistike e tematike, që e bëjnë piktorin e parë modern. Goya kërkon që e vërteta “të shfaqet…e t’u tregohet të tjerëve; përfshirë ata që nuk duan ta shohin…Sepse i verbëri në shpirt ngul sytë në aspektin e jashtëm të gjërave, prandaj këto aspekte të dukshme duhen deformuar e nxjerrë vendit derisa të klithin për atë që përpiqen të thonë!”
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjendjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës.
Piktori i shquar spanjoll, Francisco Goya, për nga fatkeqësia e shurdhimit, për nga lufta kundër pushtuesit francez dhe për nga idetë përkrahëse të Revolucionit Francez është binjak me kompozitorin Ludvig van Bethoven. Ai pikturoi kryesisht në pallatin e mbretit spanjoll në Madrid. Në pikturat e tij, Goja merr elemente të artit italian dhe francez, dhe ishte i ndikuar nga piktorët Tiepolo Batista dhe Diego Velaskezi. Pa dyshim që Goja me artin e tij karakteristik është një piktor i jashtëzakonshëm, që tregon edhe përfshirjen në librin e njerëzve më të shquar në botë si dhe shkrimet e ndryshme për jetën dhe veprimtarinë e tij. Piktori e urrente mbretin dhe mbretëreshën, prandaj u bënte piktura të shëmtuara. Ai ishte pjesë e shpirtit të popullit spanjoll që luftonte për liri, njëkohësisht e përkrahte Revolucionin Francez në vitin 1789. Po ky piktor i shurdhër ndikoi tek mjeshtri i shquar i pikturave heroike Eugjen Delakroa si dhe impresionistët e mëvonshëm.
Goya ishte një piktor i kurorës spanjolle dhe një kronist syçelët i historisë. Ai nuk pajtua me realitetin, sikundër guxoi si një spartan të hidhej mes zjarrit dhe flakës së ferrit e së andejmi të ndizte urët e diellit dhe dritës, dritë e cila lëmoi plot pezëm e trishtim çaste kapërcyelli, dritoi plot pasion kurme të ethshme prej afshit dhe dëshirimit, dritë që përpëliti në gërmushjen e shtjellave të tmerrit dhe britmës, zë i cili atë ditë e sot ngjeth kur e dëgjon, makthshëm të përpin kur e shikon. Element armiqësor dhe subjektive në artin e tij, si dhe trajtimi i guximshëm të bojës, tonit dhe thellësisë, dritës dhe cegmës, u bënë elemente dalluese të unikes në krijimtarinë Goya-s, gjithashtu ushqyn uritë e babzitura të artistëve të mëvonshëm, përmendim Manet, Picasso e Francis Bacon.
Edhe pse ka pak dëshmi për legjendat e karakterit rebele Goya-së dhe veprimeve të dhunshme, ai ishte pa dyshim një artist revolucionar. Prodhimi i tij të mëdha dhe të ndryshme të pikturave, vizatimeve, dhe gravura, që kanë të bëjnë gati çdo aspekt të jetës bashkëkohore, pasqyron periudhën e trazirave politike dhe sociale në të cilën ai jetoi.
Të vërtetat ulëritëse të Goyas, janë dëshmimi i patakt i tmerrit dhe vdekjes, të cilat vijnë nga puna në punë përmes një forcë të garrametshme shprehjeje. Terri dhe tmerri, kacafytjet dhe britmat, gjaku dhe kuja e përshkojnë me një ngarkesë të papërballueshme. Ai të ngulet në kurm si dhëmbët e një bishe të egësuar dhe nuk ikin pa të shkulur një copë prej paqes së rrejshme të cilën sekush rreket ta ndërtojë, qoftë edhe përmes përfytyrimesh të vagullta në realitetin që i rrethvjen. Piktura e Francisco Goya është manifestimi i një zemërate që kërkon gjithnjë gjithëkohjen e vet, edhe pse ajo është tashmë zemra dhe zëri i memuarit të asaj të shkuare që piktori e sendërton me gjakun që e turit e mendjen që e sëmbon.
Duke e konsideruar se piktura s’do të mund të thoshte gjithçka që e shqetësonte, s’do të mund ta ngrinte aq lart zërin e tij kushtrues, ai më 1824 dështi në një përpjekje për të krijuar një qeveri liberale, gjunjëzim që e kishte çuar në persekutimit të përtërirë. Asokohe Goya aplikuar për leje për të shkuar në Francë për arsye shëndetësore. Pasi vizitoi Paris ai u vendos në mërgim vullnetlirë në Bordo, ku ai qëndroi deri në të shuar, përveç një udhëtim të shkurtër në Madrid. Atje, me gjithë vitet e rënda mbi supe dhe ligështinë në shëndet vazhdoi të shënojë përshtypjet e tij në pikturat, vizatimet, dhe teknikë e re e litografi, që ai kishte filluar të përdorë në Spanjë. Pikturat e tij të fundit përfshijnë subjektet e zhanër dhe disa portrete të miqve në mërgim: Don Juan Bautista de Muguiro, Leandro Fernández de Moratín, dhe Don José Pio de Molina, të cilat tregojnë zhvillimin e fundit të stilit drejt një sintezë e formës dhe të karakterit në drejtim të dritë dhe hije, pa skicë apo detaje dhe me një minimum toni koloristik. /Albert Vataj /KultPlus.com
E gjithë jeta artistike dhe kulturore e veriut të Shqipërisë dhe kryesisht Kukësit, përgjatë viteve 30-70, erdhi përmes një ekspozite në Muzeun Kombëtar të Fotografisë “Marubi”.
Fotot janë të shkrepura nga çifti Safet dhe Gjylzade Dokle, dhe pasi i ruajtën për vite me radhe dhe u kujdesen për to, djemtë Ramadan dhe Melaim Dokle, çuan deri në fund amanetin e prindërve për t’i ekspozuar për artdashësit.
“Ruajtja e fotove ka qenë tmerrësisht e vështirë sepse babai ka filluar fillimisht t’i mbajë nëpër dhoma të ndryshme aty ku kërkonte që lagështia të ishte sa më… edhe dimrit i sillte në kuzhinë, në verë i çonte tek dhoma më e freskët. Dhe kjo vazhdimisht i hapte, i mbyllte, mirëpo ishin shumë dhe rrjedhimisht duhej t’i hapje, t’i mbyllje, t’i pastroje ndonjë që dëmtohej dhe ka qenë shumë, shumë e vështirë. Unë mendoj që gjëja më e vështirë ka qenë edhe mbajtja e shënimeve se çfarë përfaqëson secila fotografi dhe ato janë për mendimin tim flori”, është shprehur djali i çiftit fotograf Melaim Dokle.
Ky koleksion është më i madhi i dhuruar ndonjëherë pas viteve ’90 Fototekës Marubi.
“Më vjen mirë që muzeu Marubi është kthyer prej vitesh në një qendër e rëndësishme për artin në rajon, për fotografinë po ashtu, por edhe si një institucion ku njerëzit e besojnë. Besojnë në faktin se është shumë e rëndësishme që koleksionet të ruhen në mënyrën e duhur. U dhuruan këtu rreth 20 mijë rol firma”, ka thënë Lucian Bedeni, drejtor i Muzeut Kombetar “Marubi”.
Në këtë koleksion fotografik, të kuruar nga Lekë Gjeloshi, dokumentohet një pjesë e rëndësishme e historisë tonë. Safet Dokle, nisi të fotografonte në vitet 40 për të përballuar shpenzimet e studimeve në Vlorë ndërsa më pas, profesionin ia mësoi edhe bashkëshortes së tij./ top chanel / KultPlus.com
Pas një beteje me sëmundjen, sot ka vdekur artisti kosovar Mentor Ejupi.
Mentor Ejupi piktor që vepronte në Gjermani, i cili atje viteve të fundit kishte hapë edhe galerinë e tij “Toro”, i cili realizonte herë pas herë evente kulturore.
Mentor Ejupi kishte lansuar së fundi edhe brendin e tij me fanella, i cili kishte përfshirë figura të shquara kombëtare, duke përfshirë edhe atë të Gjergj Kastriot Skenderbeut./ KultPlus.com
