Videoklipi i këngës “Bohemian Rhapsody” i grupit “Queen” ka kaluar shifrën prej një miliard shikimesh në YouTube duke vënë rekord të ri, si videoja e parë muzikore e xhiruara para vitit 1990 që kalon këtë numër.
Për të arritur këtë sukses i janë dashur 11 vite, pasi klipi është vendosur
në shërbimin e popullarizuar të videove më 1 gusht të vitit 2008.
Ndërsa këtij suksesi padyshim se i ka dhënë një shtytje edhe filmi
autobiografik me të njëjtin emër për Freddie Mercuryn dhe bendin legjendar.
“Është e pabesueshme që muzika jonë akoma vazhdon të ketë kaq ndikim dhe ju
falënderojmë për këtë”, është thënë në faqen e grupit, në të cilën iu është
ofruar versioni HD i përpunuar i videoklipit.
Klipi i “Bohemian Rhapsody” është dhënë premierë më 20 nëntor të vitit 1975
në emisionin televiziv “Top Of the Pops” dhe konsiderohet si një prej
videoklipeve të arta muzikore.
Xhirimet në studiot Elstree kanë zgjatur vetëm tre orë, ndërsa regjinë e ka bërë Bruce Gowers. / KultPlus.com
Hip hop ylli, G4shi, edhe këtë vit pritet të performojë në festivalin “Sunny Hill”, i cili do mbahet më 2, 3 dhe 4 gusht.
Reperi shqiptar i cili prej vitesh jeton dhe vepron në Amerikë, duket se mezi pret të vijë në vendlindje.
Kjo u bë e ditur nga vet ai, teksa ka ndarë një fotografi me fansat në llogarinë e tij personale, Instagram.
“Jam në Kosovë edhe katër ditë”, ka shkruar ai krahas këtij imazhi.
28-vjeçari po ashtu në “Sunny Hill” do të promovojë edhe albumin e tij më të ri.
Ndërkohë, ky festival edhe këtë vit do mbahet në parkun e kryeqytetit, Gërmi, pasi nga viti i ardhshëm do i ndërrohet lokacioni.
Ndryshe, të pranishëm do jenë edhe Dua Lipa, Calvin, Harris, Miley Cyrus, e shumë emra tjerë të mëdhenj të muzikës së huaj dhe lokale. /Telegrafi/KultPlus.com
Nuk do ta harroj kurrë herën e parë që kam qenë në Bourke, në vizitë tek motrat e Dashurisё. Shkuam në periferi të qytetit. Njerëzit jetonin në baraka të bëra me karton. Hyra në njërën nga ato shtëpi të vogla. Po e quaj “shtëpi”, sepse në fakt bëhej fjalë për një dhomë të vetme. I thashë atij njeriut që jetonte aty: “Të lutem më lejo ta shtroj krevatin, të të laj rrobat dhe të pastroj dhomën.”
Ndërsa ai vazhdonte të përsëriste: “Jam mirë kështu… Jam mirë kështu…”
E unë i thashë: “Po do të jesh edhe më mirë nëse më lejon ta bëj këtë shërbim për ty.”
Së fundi pranoj dhe më lejoj. Atëherë nxori nga xhepi një zarf të vjetër, pastaj një tjetër e një tjetër sërish. Filloj t’i hapte njërin pas tjetrit. Brenda zarfit të fundit ishte një foto e vogël e të atit, të cilën ma dha ta shoh. E pashë foton, pastaj vëzhgova atë dhe i thashë: “Ti i ngjan vërtetë t’atit tënd”. Fakti që e kisha parë ngjashmërinë mes tij dhe të atit e lumturoi shumë. E bekova foton dhe ia dhashë. Të njëjtën gjë bëra me zarfin e parë, të dytin dhe të tretin. Foton e vuri afër zemrës.
Pasi ia pastrova dhomën gjeta në një qoshe një llambë të madhe, plot me pluhur, e pastrova dhe i thashë: “Pse nuk e ndezë këtë llambë ? Është një llambë aq e bukur!”
Pse nuk e ndezë? Ai m’u përgjigj: “Për kë? Janë muaj e muaj që askush nuk vjen më të më shohë… Për kë duhet ta ndezë?”
Atëherë iu drejtova: “A do ta ndiznit nëse motrat e mia do të vinin të të takonin?” E ai m’u përgjigj që po.
Motrat shkonin tek ai për 5- 10 minuta çdo ditë dhe filluan ta ndezin atë llambë. Pas pak kohe, ai vetë mori zakon ta ndezë. Më pas, gradualisht, motrat nuk u ndalën më tek ai, por megjithatë çdo mëngjes, kalonin andej sa për ta përshëndetur. Unë, e harrova krejtësisht këtë fakt, por dy vjet më vonë ai m’i përcolli këto fjalë: “THUANI NËNËS, MIKËS SIME, SE DRITA QË KA NDEZË NË JETËN TIME VAZHDON TË NDRIÇOJË”./drita.info
U gjindëm nji ditë të dy njaq ngat, njaq sa fryma m’frymonte në frymën e saj, njaq sa syt, shkreptinin n’detin e dhanun tallaz, ishim njaq ngat, sa me mujt me e ndigjue shkulmin e kurmit mishit qi epshëm i kridhej në zjarm.
N’kyt tërbim
e trazim gjimueshëm n’zemër e gjak,
hutimi, ngurimi e cytje me ngulm,
u epëm pa ja da t’anshmeve dëshirime,
syt, syt prekën tue u dridh tulin e hepuem t’buzëve,
buzëve qi epshi i kuqlonte, me adh, tue i kall.
U epëm n’kyt
çast pror, si pend sfinksi, nderej mbi prush,
dhe… ngulmueshëm e rrëmbeva kryet e saj,
qafën qi i’u kput, mbi mua u prarua si nji han,
gishtat i’a ngërtheva rrëmbyeshëm mbi floknajë,
t’mijat buzë i’a ngjesha ngulmueshëm mbi buzët e saj.
I’a nduka me
zjarm e afsh t’lumet buzë, shpuzë,
t’amlat buzë, qi njaq fort andës po mi hidhnin prush,
dhe t’mija buzë kafshonte ajo me huj,
u puthëm, u puthëm hujshëm e mujshëm… s’di se sa.
Pambarim i’u
dhamë atij ngazëllimi epshi, n’hy blatue
njaq, sa edhe tash…
n’buzt e mia e ndjej zjarmin e buzëve t’saj,
përskuqjes s’hepueme qi struket e djeg,
nën hinin e atij çasti që e kallën ato puthje, ai purtek.
Ndalëm s’di
se kur njat turr me huj e újë,
tue lan, sa shumë eshkë e etje në buzë,
e harruem me u pa në sy t’përshkënditur Vezuv,
heshtëm, ndonji fjal s’xumë mes vedi me than,
me buzët e shkrumuna, n’zjarmin e epjes s’mbram.
Ndërmendem se munda me than vetëm një fjalë, kurrnji ma shumë jo, vetëm nji… m’fal! Atëditë e sot tue kafshu n’buzt e mija puthjen e saj hala ndihem i xanun n’faj./KultPlus.com
Ç’është dashuria? Fjala është falsifikuar dhe molepsur aq shumë, saqë nuk kam ndonjë dëshirë të madhe ta përdor. Të gjithë flasin për dashurinë – çdo revistë e çdo gazetë, çdo misionar flet papushim për dashurinë. E dua vendin tim, e dua mbretin tim, e dua librin, e dua atë mal, e dua kënaqësinë, e dua gruan, e dua Zotin.
Dashuria është një ide? Nëse po, mund të kultivohet, ushqehet, ledhatohet, urdhërohet me shkop, mund ta trajtojmë si të duam. Kur thoni se e duam Zotin, çdo të thotë? Do të thotë se doni një projeksion të imazhit tuaj, një projeksion të vetes suaj nën një farë mveshjeje respektueshmërie, varësisht prej asaj që e besoni si fisnike dhe të shenjtë. (…)
Dashuria mund të jetë zgjidhja e fundme e të gjitha vështirësive, problemeve dhe mundimeve të njeriut. Pra, si do t’ia bëjmë për të zbuluar se ç’është dashuria? Duke u mjaftuar me përkufizimin e saj? Kisha e ka përkufizuar në një mënyrë, shoqëria në një tjetër, e kësisoj ekziston një numër i madh devijimesh dhe interpretimesh të gabuara.
Të adhuruarët e dikujt, të fjeturët bashkë, shkëmbimi i emocioneve, miqësia – vallë, kjo është ajo që ne mendojmë se është dashuri? (…) Dashuria mund të ndahet në të shenjtë dhe në profane, në njerëzore dhe në hyjnore, apo ekziston vetëm dashuria? Dashuria i përket ndokujt, dhe jo shumë njerëzve? Nëse them, “Të dua”, mos vallë kjo e përjashton dashurinë e tjetrit? Dashuria është personale, apo jopersonale? Morale apo imorale? Është diçka intime, apo jo? Nëse e doni njerëzimin, a mund ta doni edhe të veçantën.
Dashuria është një ndjenjë? Është një emocion? Është kënaqësi? Është dëshirë? Të gjitha këto pyetje tregojnë – është apo s’është e vërtetë?- që ne kemi ide mbi dashurinë, një ide mbi atë që duhet e s’duhet të jetë; një model ose një kod të krijuar brenda kulturës në të cilën jetojmë. Kështu, për të thelluar çështjen se ç’është dashuria, pikësëpari do të na duhet të çlirohemi nga ndryshku i shekujve, t’i lëmë mënjanë të gjitha idealet dhe ideologjitë, mbi çka duhet e çka s’duhet të jetë. Të ndarët e çfarëdolloj gjëje, në atë që duhet të jetë e në atë që është, përbën mënyrën më gënjeshtare e të jetuarit.
Pra, si do t’ia bëj për të zbuluar se ç’është ajo flakë që ne e quajmë dashuri- jo për t’ia shprehur ndokujt tjetër, po veç për të ditur se ç’është ajo në vetvete? Si punë të parë, më duhet të largoj mënjanë ato që, kisha, shoqëria, prindërit e mi dhe miqtë, ato që çdo person e çdo libër ka thënë mbi dashurinë, sepse dua ta zbuloj vetë se çfarë është (…) Qeveria thotë: “Shko e vrit për dashurinë ndaj vendit tënd”. “A është kjo, dashuri? Religjioni thotë: “Harroje seksin për dashurinë ndaj Zotit”. A është kjo, dashuri? Dashuria është dëshirë? Mos thoni jo. Për pjesën tonë më të madhe, është – dëshirë e kënaqësi, kënaqësi që rrjedh nga shqisat, nga tërheqja seksuale e nga kënaqësia.
Ajo që seksi ju jep çastërisht, është braktisje e plotë e vetes suaj. Mandej riktheheni në konfuzionin tuaj, e kështu, doni ta ripërsërisni e ripërsërisni atë gjendje në të cilën nuk ka shqetësime, probleme, nuk ka unë. (…) T’i përkasësh një tjetri, të jesh psikologjikisht i ushqyer nga një tjetër, të varesh nga një tjetër- në gjithë këtë duhet të jetë prorë ankthi, frika, xhelozia, faji, e përsa të jetë frika, nuk është dashuria. Një mendje e ndrydhur nga dhimbja nuk ka për ta ditur kurrë se ç’është dashuria; sentimentalizmi dhe emotiviteti nuk kanë të bëjnë absolutisht me dashurinë. E kështu, dashuria nuk ka të bëjë fare me kënaqësinë dhe dëshirën.
Dashuria nuk është një prodhim i mendimit, që është e kaluara. Në mënyrë absolute, mendimi nuk mundet kurrsesi të kultivojë dashurinë. Dashuria nuk është e kufizuar apo e kurthëzuar nga xhelozia, meqë xhelozia i përket së shkuarës. Dashuria është gjithmonë prani aktive. Nuk është “Do të dua” ose “Kam dashur” Shkëputur nga libri: “Liri nga e njohura” – Jiddu Krishnamurti –
Në historinë e kulturës spanjolle të shek. XIX-XX zor se mund të gjendet një figurë më origjinale, sesa ajo e Migel de Unamunos, filozofit, shkrimtarit, poetit, dramaturgut, filologut, pedagogut dhe veprimtarit shoqëror. Atij i pëlqenin shumë paradokset në letërsi, gjë që ka ngjallur një polemikë të gjatë midis kritikëve letrarë, por ai edhe vetë ishte një paradoks i gjallë: një Don Kishot, që fsheh brenda vetes Sanço Pançon, racionalist, që hedh poshtë arsyen, poet në filozofi dhe filozof në poezi, dramaturg në prozë dhe prozaik në dramaturgji, ateist, që vazhdimisht i drejtohet Zotit, ai dukej sikur ishte gatuar nga një sërë kontradiktash. Por është diçka, një cilësi dhe, pikërisht dashuria e pakufishme për atdheun e tij, tokën e thatë dhe të ashpër spanjolle, që e bën atë të vuajë bashkë me të varfërinë, hidhërimet e pikëllimet dhe i jep atij forcë që të hakmerret për çdo fyerje që i bëhet vendit të vet. Mbase kjo e bëri profesorin e gjuhës greke dhe rektorin e Universitetit të Salamankës, Migel de Unamunon, njeriun e mbyllur e fjalëpakë, të pashoqërueshëm dhe nganjëherë edhe absurd, një shkrimtar të madh.
Tematika jetësore si dhe personazhet origjinalë kanë bërë që veprat e tij të pëlqehen dhe përkthehen në shumë vende dhe popuj të botës. Lexuesi ynë këtë radhë ka fatin të njihet me disa nga novelat dhe tregimet e tij të mrekullueshme. Në gjuhën shqipe ato vijnë me përkthimin e Qamil Bredhias botuar nga “Toena” me titullin “Kur të zë dashuria (titulli i një prej tregimeve, që po e botojmë në këtë numër të Milosaos).
MIGEL DE UNAMUNO lindi më 27 shtator të vitit 1864 në Bilbao. Vitet e fëmijërisë të shkrimtarit të ardhshëm përkojnë me ngjarje të mëdha historike: revolucionin 1868-1873 dhe luftën karliste (të republikanëve me karlistët monarkikë). Mbresat e fëmijërisë gjetën pasqyrim në romanin e tij të parë “Paqe në kohën e luftës”. Në vitet 1880-1884 ndjek studimet universitare në fakultetin e filozofisë dhe shkencave humanitare në Universitetin e Madridit. Mbasi mbaron universitetin kthehet përsëri në qytetin e lindjes, në Bilbao. Rrugën e krijimtarisë ai e ka filluar në radhët e shkrimtarëve që i përkasin të ashtuquajturit “Brezi i viteve ’98”, d.m.th. në grupin e shkrimtarëve, kritikëve, filozofëve, sociologëve që u bënë të njohur në dhjetëvjeçarin e fundit të shek. XIX. Në fund të viteve ’90 Unamuno përjeton një krizë të rëndë shpirtërore, i zhgënjyer nga Spenseri dhe pozitivizmi i tij, të cilin ai e tall në romanin “Dashuria dhe pedagogjia” (v.1902). I zhgënjyer nga shkenca, shkrimtari i drejtohet fesë, por edhe kjo nuk e kënaq. Atë e preokupon së tepërmi problemi i pavdekësisë individuale. “Për ndjenjën tragjike të jetës të njerëzve dhe popujve” ishte libri filozofik i botuar ne 1913, i përshkuar tërësisht nga pesimizmi.
Veprat kryesore:
Përmbledhja “Vjersha” (1907); “Pasazhe nga sonetat lirike” (1911)
Dramat: “Fedra” (1921); “Medea” (1933); “Vëllai Huan ose Bota është teatër” (1934) etj.
Kujtime dhe shënime: “Kujtime për fëmijërinë dhe rininë” (1908)
Vepra filozofike: “Feja ime dhe shënime të tjera” (1910)1
Pamflete publicistike: “Jeta e Don Kishotit dhe e Sanços” (1905)
Shënime udhëtimi: “Nëpër Portugali dhe Spanjë” (1911)
Romani i parë: “Paqe në kohën e luftës” (1897); “Dashuria dhe pedagogji” (1902)
Novela: “Mjegulla” (1914); “Abel Sançesi” (1917); “Tre novela moralizuese dhe një prolog” (“Dy nënat”, “Markezi de Lumbrija”, “Burrë i vërtetë” – 1920) “Teze Tula” (1920).
Tregime: Përmbledhja “Pasqyra e vdekjes” (1913).m.v./r.k./ Shqiptarja.com
Shtatorja e Gjergj Kastriotit Skënderbeut do të vendoset në rrethrrotullimin, në qendër të qytetit të Ulqinit, tek ndërtesa e Komunës.
Këtë lajm për portalin Ul-info e vërtetoi kryetari i Komunës së Ulqinit, Loro Nrekiq, i cili shtoi se për këtë gjë u fitua pëlqimi i Ministrisë së Kulturës.
Edhe bulevardi në të cilin gjendet rrethrrotullimi mban emrin e këtij heroi kombëtar shqiptar.
Këtë vit festohet 550-vjetori i vdekjes së Skënderbeut.
Shoqata Sindikale e Teatrit Kombëtar të Kosovës, së bashku me shumë artistë dhe qytetarë nga Kosova, thotë se po i përcjellë me shqetësim zhvillimet e fundit rreth tentimit për rrënimin e objektit të Teatrit Kombëtar të Shqipërisë dhe ka shprehur mbështetjen dhe solidaritetin e plotë me artistët që janë vënë në mbrojtje të kësaj vlere shpirtërore, kulturore dhe historike.
SHSTKK e konsideron të papranueshme sjelljen e dhunshme të policisë ndaj aktorëve protestues dhe paqësorë, si rasti i dhunës ndaj aktorit dhe regjisorit Edmond Budina, i cili, siç thotë SHSTKK, është një ikonë e padiskutueshme e teatrit dhe kinematografisë shqiptare.
“Institucionet e shtetit shqiptar duhet ta kenë parasysh, se lotët e derdhur të artistëve në mbrojtje të objektit të Teatrit Kombëtar, janë një mallkim për këdo qoftë që i shkakton ata, se kur thyhet shpirti i artistit, është thyer shpirti i një kombi”, thotë kjo Shoqatë.
Më tej, Shoqata Sindikale e Teatrit Kombëtar të Kosovës vë në dukje se në asnjë vend demokratik nuk rrënohen objektet që paraqesin pasuri historike dhe kulturore, por këto objekte mirëmbahen, restaurohen dhe rifunksionalizohen, “prandaj çdo tendencë për rrënimin e objekteve të tilla përfshirë dhe Teatrin Kombëtar është sulm mbi historinë, kulturën dhe shkëputje e dhunshme nga vlerat e të kaluarës”.
“Shoqata Sindikale e Teatrit Kombëtar të Kosovës kërkon nga institucionet vendimmarrëse të shtetit shqiptar, që urgjentisht të anulojnë vendimin për rrënimin e këtij objekti dhe të fillojnë procedurat për restaurimin dhe rifunksionalizimin e tij për arsye se e ardhmja e ndritshme e një institucioni dhe vendi nuk ndërtohet mbi rrënojat e të kaluarës, por mbi themelet e sigurta të saj”, ka përfunduar reagimi i SHSTKK në mbështetje të artistëve të shtetit shqiptar ndaj Teatrit Kombëtar të Shqipërisë.
Një pikturë e veçantë tregon humanitetin e njeriut në kohërat e vështira.
Piktura me emrin “Roman Charity” nga Bartolommeo Esteban
Murillo tregon një burrë i cili thithë qumësht nga gjiri i vajzës.
Historia është e gjatë, e dhimbshme deri në palcë.
Emri i burrit është Cimon. Ai është dënuar të lihet si i tillë deri sa të vdesë pa bukë, në një burg pa ujë e ushqim. Pero, vajza e Cimon, e viziton babain e saj në burg. Në këto vizita ajo e sheh se babai i saj po kalon në agoni, dhe përkundër se nuk lejohet ajo i jep gji babait të saj, një trohë ushqim ky për të mbajtur gjallë shpirtin e Cimon.
Bartolommeo Esteban Murillo Lorenzo Pasinelli (1629-1700)
Në fund të dytë raportohen tek autoritetet kur merret vesh
çfarë ka bërë vajza, një vepër të jashtëligjshme.
Legjendat janë të ndryshme. Disa thonë se ata u liruan meqë
sigurimi i burgut u fascionua nga veprimi i vajzës për prindin e saj të dërrmuar.
Tregimi lart është edhe i shkruar në Nëntë Librat e Veprimeve të Bukura nga Romakët, shkruar nga Valeriues Maximues. Në mes të romanëve gjithmonë ka pasur mitologji të tilla të cilat historia jo gjithmonë ka mund t’i vërtetojë.
Dirck Van Baburen (1595-1624)
Ekzistojnë disa piktura, përpos asaj nga Bartolommeo, të cilat e përshkruajnë të njëjtën situatë. Në një qytet evropian, të lashtë, vajza i jep gji babait të saj për ta shpëtuar nga vdekja dhe uria, shkruan KultPlus.
Jean-Baptiste Deshays (1729-1765) Jean-Baptiste Greuze (1725-1805) Peter Paul Rubens (1577-1640)
Me rastin e përkujtimit të 1-vjetorit të vdekjes së veprimtarit të çështjes kombëtare Adem Demaçi, Nagip Tashi nga Tërrnoci i Bujanovcit, ka bërë një dedikim të veçantë.
Duke dashur që ta përkujtojë veprimtarin Demaçi, ai ka realizuar mozaikun me portretin e tij, ndërsa e ka punuar me tri lloje të druve: arrë, bagrem dhe çam. Në postimin në rrjetet sociale, Tashi ka theksuar se këtë mozaik e ka punuar brenda tri ditëve, raporton KTV.
Madje, në dedikimin e tij për Adem Demaçin, Tashi shkruan: “Unë tri ditë sakrifikova, nuk dola prej shpisë tu e punu’ mozaikun e figurës së Bacit, m’u dokën sa tri vjet, baca Adem 28 vjet burg, e një jetë sakrificë për lirinë e Kosovës!”
Tashi njihet për punën e tij me lloje të ndryshme të drurit, duke realizuar punime të shumta, veçanërisht portretet e figurave të shquara shqiptare të punuara në mozaikë nga druri. Para pak kohësh, ai ka realizuar mozaikun me portretin e aktorit të njohur shqiptar, Bekim Fehmiu.
Me datë 30 korrik bëhet 1 vit nga vdekja e Bekim Lumit.
Lumi ka qenë një prej regjisorëve më të mirë në Kosovë. Qendra Multimedia në Prishtinë po e kujton Bekim Lumin me një ngjarje ku do të përkujtohet regjisori dhe puna e tij kolosale.
Ndër veprat që ai ka vënë në skenë mund të përmendim Teatri Laborator “Loja”, Prishtinë 2010 – William Shakespeare, “Këmisha e gjakut” (bazuar në tragjeditë “Makbethi”, “Rikardi III” dhe “Hamleti” të W. Shakespeare-it, si dhe në disa tekste të Kanunit të Lekë Dukagjinit), Teatri Laborator “Loja”, Prishtinë 2008 – Eugene Ionesco, “Çifti Martin”, Teatri Kombëtar i Kosovës, Prishtinë 2006 – Federico Garcia Lorca, “Shtëpia e Bernarda Albës”, Teatri Kombëtar i Kosovës, Prishtinë 2005 – A. P. Çehov, “Arushani” & “Fejesa” (dy komedi), Teatri Kombëtar i Kosovës, Prishtinë 2003 – Slavomir Mrozhek, “Galani”, Teatri “Dodona”, Prishtinë 2002 – Eugene Ionesco, “Mësimi”, Teatri “Dodona”, Prishtinë 2000 – “Kësulëkuqja në botën e minave” (shfaqje me kukulla), Teatri “Loja”, Mynih (Gjermani) 1999 – A. P. Çehov, “Për gruan dhe tokën e jap edhe kokën” (komedi e adaptuar mbi disa tekste të Çehov-it dhe mbi disa fragmente të Kanunit të Lekë Dukagjinit), Teatri “Loja”, Mynih (Gjermani) 1998 – Gjergj Fishta, “Zogu i shqiptarit dhe zogu i gomarit” (tragjikomedi mbi veprat epike dhe satirike “Lahuta e Malcis’ ”, “Gomari i Babatasit”, “Anzat e Parnasit”), Teatri “Loja” & Theater Truebuene, Mynih (Gjermani), etj.
Lumi ka qënë kryeredaktor i revistës teatrale “Loja”.
Vlerësuar si një nga ngjarjet më të rëndësishme të kulturës kombëtare, Mik Festival, nata e katërt e edicionit të dytë në Korçë ka qenë një mbrëmje magjike dhe e mbushur plot me emocione për artdashësit e qytetit.
Me misionin për të risjellë, promovuar dhe përcjellë trashëgiminë e pasur që lanë kontribuesit e artit ndër shekuj, festivali synon të bëjë bashkë në 5 ditë 120 artistë me performancat e tyre në 10 koncerte në qytetin juglindor.
Pentagrami i MIK Festival është Korça e Tefta Tashkos, Lola Gjokës, Mihal Cikos, Thoma Nasit, Kristo Konos, Loni Llogorit e të një plejade të tërë që ishte tabani dhe frymëzimi për një brez të ri artistësh të Shkollës së Muzikës “Tefta Tashko” që sot performon në skenat e orkestrat më të mira në botë.
Muza e MIK Festival është sopranoja shqiptare me famë botërore Inva Mula. Inva ka jetësuar idenë e MIK-ut duke e vizatuar çdo notë mbi këtë pentagram me pasionin e një misionareje.1 nga 7
Në vitin 1958, revista “Popular Photography” përpilon listën e 10 fotografëve kryesorë aktivë të kohës. Në listë ishte shqiptari Gjon Mili dhe Henri Cartier-Bresson (1908-2004), shkruan Telegrafi.
Cartier-Bresson fillimisht kishte studiuar pikturën, në klasën e të famshmit Andre Lhote. Si student shoqërohet me artisten dhe muzën më të madhe të Pablo Picassos, Dora Maar, të cilën ai e këshillon të merret me fotografi. Në fakt, as ai nuk do të merret gjatë me pikturën. Siç do të thotë në një intervistë të vitit 1957, për “Washington Post”: “Fotografia nuk është si piktura. Ka një fraksion kreativ prej sekonde kur e shkrep fotografinë. Sytë duhet ta shohin kompozicionin ose të shprehurit që vet jeta ta ofron, dhe ti duhet të dish me intuitë kur ta shtypësh sustën. Ky është momenti kur fotografi është kreativ. Momenti. Nëse e huq, iku përgjithmonë”. Ky citat dhe stili i tij përcaktojnë atë që quhet “Momenti vendimtar” e që, sipas ditores “New York Times”, e ka modeluar fotografinë moderne.
Emri i tij ndërlidhet edhe me një ndërmarrje të madhe: në vitin 1947, ai, Robert Capa, David Seymour, William Vandivert dhe George Rodger themelojnë agjencinë prestigjioze, Magnum Photos. Ndërsa, ishte bashkëshorti i artistes Martine Franck (që ka qenë asistente e Gjon Milit), që po si ai konsiderohet si një nga emrat kryesorë të fotografisë së shekullit XX.
Në vitin 1965, Cartier-Bresson e vizitoi ish-Jugosllavinë. Ndër shumë qytete të shtetit të dikurshëm, qëndroi edhe në dy të Kosovës – në Pejë dhe në Prizren. Teksa nga Peja janë të njohura shtatë fotografi (shih tekstin e Telegrafit, në linkun më lartë), nga Prizreni është e njohur vetëm një (e postuar në fund të shkrimit).
Cartier-Bresson ka hapur dhjetëra ekspozita; është autor i shumë librave; fitues i shumë çmimeve prestigjioze… ndërsa karriera e tij shtrihet edhe në film. Nga fotot e famshme të tij është edhe një që ia ka bërë Gjon Milit më 1958. /Telegrafi/
Russi Taylor, gruaja që për më shumë se 30 vjet ishte zëri historik i personazhit të famshëm të Disneyt, Minnie Mouse, ndërroi jetë në moshën 75 vjeçare.
Aktorja vdiq në Glendale të Kalifornisë.
Që prej 1986-tës, Taylor ishte burim i shumëvleresuar zeri për seri televizive të animuar, filma dhe parqe tematike, duke përfshirë ketu dhe partneren aq te adhuruar te Mickey Mouse-t. por ka pasur role tek seriali I famshem The Simpsons, duke përfshirë ketu Martinin, shokun e ngathët të klasës se Bartit.
Interesante është se duke pasqyruar karakterin qe interpretoi, Taylor u martua me Wayne Allwine, zërin e Mickey-t deri në vdekjen e tij në 2009.
Taylor, e lindur në Cambridge, Massachusetts, ne 4 maj 1944, u zgjodh ne mesin e 200 kandidateve për zërin e Minniet ne nje prove te vitit 1986. Taylori u martua me Allëine ne 1991, dhe ishin po aq te pandashem sa edhe personazhet e famshme, te cilëve u dhanë gjallërinë me zërin e tyre ne ekran.
“Nuk kam dashur kurrë të jem e famshme“, pat thene ajo dikur “Personazhet që bëj interpretoj janë të famshem, dhe kjo më mjafton”.
Dikur njiheshin në gjeneratën e tyre si djemtë e guximshem që po sillnin ndryshime në rininë shqiptare. Emëri i tyre artistik ishte “Purgatory”.
Ky grup shpejt u bë i njohur duke krijuar hite dhe treguan guxim si me përmbajtjen e këngëve te tyre ashtu edhe me paraqitje.
Po thenin tabut dhe po dilnin nga kornizat e një gjenerate të shtypur dhe të izoluar.
Këta ishin dikur djemt e rock bendit të mirnjohur të viteve 90-a, Purgatory.
Sikur edhe shumë rocker të tjera të asaj gjenerate dhe të viteve të 80-a, edhe grupi Purgatory u bashkua rrugëve të Prishtinës.
Largë luksit dhe kushteve të mira, në vitin 1992 nisen karrjeren e tyre grupi, fillimisht i përbërë nga dy anëtarët, Valon Gashi në kitarë dhe Veton Nushi ne keyboard, për tu bashkuar me pas edhe me disa artisë të tjerë të grupit si Valton Berisha – Solo Gitare, Enis Potoku – Vocal, Haxhi Berisha – Vocal, Faton Kika – Vocal, Faton Lahaj – aka: Dashi – Bas, Visar Rexha – Daulle, Berat Fejzullahu – Bass, Driton Ajeti – Daulle, Bekim Krasniqi – Ritëm Gitare.
Historia e tyre ngeli në kujtesen e kohës pasi të gjithë anëtarët ishin në diasporë. Fillimisht pas largimeve masive të rinisë kosovare bendi u shua në Kosovë por u ripërtrirë në Zvicër me iniciativen e Valton Bërishës ku edhe për një kohë vazhduan të përformojnë në diasporë.
Por në kohën e fundit ata janë bashkuar për të kujtuar kohërat e tyre të arta, keshtu edhe shfaqen në disa paraqitjë në rrjetet e tyre sociale.
E kjo afersi dhe lidhje e fortë qe e kanë ruajtur ndër vite si duke i ka motiviar që të rikthehen edhe një hërë në skenë se bashku për të kthyer të publiku nostalgjinë e hiteve të kohës.
Gazeta Infokus ka kuptuar se disa nga anëtarët e bendit, ditë me parë janë takuar në Prishtinë e Basel të zvicrres dhe diçka janë duke planifikuar por nuk dihet se a do të jetë ndonjë koncert gjatë kësaj verë në Prishtinë apo do të fillojnë punomet e ndonjë albumi të ri ose kthimin e hiteve të tyre.
Nuk janë bërë të ditur shumë detaje por nga ajo qe kuptohet edhe nga postimet e gitaristit, Valton Berisha diçka është duke u bërë gati dhe vetëm pritet të publikohët.
Ndryshe, Grupi “Purgatory” është një prej rock bendeve kosovare më të pëlqyera të viteve 1990-ta. Hitet e tyre me të pelqyera të asaj kohë kanë qenë, ‘Largësia’, ‘Unë dhe ti’, ‘Jakup Ferri’, ‘Do t´i lutem qiellit’, ‘Shqiponjat’, ‘Sadija’, ‘Nëna’, ‘No Place for me in Heaven’, ‘Chaos – Kaosi’ dhe ‘Në stilin tonë’.
Ka shume e shume vjet Ne nje vent afer ne det, Ish nje vajze qe mundni ta njini tani Nene emerin Annabel Li; Dhe kjo vajze me donte edhe tjeter s’kerkonte Vec ta deshja sikunder me desh.
Isha i vogel dhe ish e vogel ne vjet N’ ate vent afer ne det; Po duheshim me teper se me dashuri Une dhe im Annabel Li; Me nje dashuri qe edhe Engjejte lart ne lavdi Qe te dyve na kishin zili.
Andaj, tani e shume vjet, Tek ky vent afer ne det, Fryri veriu nga ret’ e ma ngriu Te bukuren Annabel Li; Edhe motrat e saj engjellesha Ma rrembyen, ma mbyllen ne varr se e desha, Dhe keshtu me la shendet Nga ky vent afer ne det.
Engjejte qe s’kishin sa ne dashuri Qe te dyve na mbanin meri. Po perandaj, sic e dini vertet, Tek ky vent afer ne det Fryri veriu nje nat’ e ma ngriu E ma vrau tim Annabel Li.
Dashuria qe kishim ish m’e forte se cdo dashuri, S’e ka patur as plak as i ri, As i marr’ as i urte njeri Dhe as Engjejt e qiellit ne ere, As demonet perposh ne sketerre; Shpirtin tim s’mund ta shqitin nga shpirti I se bukures Annabel Li.
Se tek hena qe ndrit, syri im enderrit Per te bukuren Annabel Li; Dhe cdo yll qe shkelqen syt’ e embel rrefen Te se bukures Annabel Li; Nat’ e dite e shoh, edhe zemren ma ngroh, Shoq’ e dashura ime, e mjera jetime, Permi varrin ku deti bucet, I rri prane mi varrin ne det.
Në periudhën time universitare në Francë, një koleg student, nga që e dinte se jam shqiptar, më tha se dispononte një revistë të vjetër franceze, e botuar para viteve 90, në të cilën flitej për Shqipërinë. Menjëherë u bëra kurioz dhe i thashë se jam i interesuar të lexoj se çfarë i tregohej asokohe lexuesit frankofon për Shqipërinë, e cila gjendej plotësisht e izoluar ndaj botës së jashtme.
Revista prestigjoze franceze « GEO Magazine », në numrin e saj të 118-të, të muajit dhjetor 1988, në kopertinën e saj shkruan : « Shqipëria, shteti më i çuditshëm i Evropës – Albanie, le plus étrange pays d’Europe ». Reporteri Eduar Bajbi (Edouard Bailby) dhe fotografi Mishel Setbun (Michel Setboun) kanë patur mundësinë të vizitojnë Shqipërinë nga veriu në jug.
Artikulli trajton tema të ndryshme të realitetit shqiptar, si kontrollet në kufi, demagogjia dhe parrullat politike enveriste, bunkerët, feja, ritmi i një jetë të qetë si refuzim ndaj agjitacioneve të kohëve moderne, pamundësia e të huajve për të dialoguar me shoqërinë civile shqiptare, përdorimi i gjuhëve të huaja, uniformizimi i shoqërisë, mënyrat e transportit, Ilirët, Skënderbeu, etj.
Në vazhdim, rrëfimi i reporterit Bajbi [1] në 1988, i cili e fillon shkrimin me titullin « Immobile Albanie – Shqipëria e palëvizshme (e shtangur) » :
Papritur, pas një kthese, autobuzi ndalet pranë një ndërtese ku valvitet flamuri jugosllav. Na duhet të zbresim valixhet tona dhe t’i hapim të shtrira përtokë. Dy doganierët na shikonin me vëmendje. Që prej tensionit mes Jugosllavisë dhe Shqipërisë i rritur për arsye të provincës së Kosovës, turistët e rrallë që kalojnë kufirin shikohen me mosbesim. Zyrtarët jugosllavë paralajmërojnë grupin tonë : « Kur të ktheheni, në qoftë se kaloni këtu, ne do të ju konfiskojmë çdo shkrim të botuar në Shqipëri ». Bëhej fjalë edhe për broshurat turistike dhe librat e artit.
Nuk është e thjeshtë të arrish në malësinë e Republikës popullore socialiste të Shqipërisë, e ndodhur mes Jugosllavisë dhe Greqisë. Vendet në avion janë pothuajse të rezervuara për diplomatët, biznesmenët, dhe të ftuarëve të qeverisë së Tiranës. Një linjë e vetme ajrore siguron fluturime nga Evropa perëndimore, dy herë në javë, mes Zyrikut dhe kryeqytetit shqiptar. Përsa i përket hekurudhës së vetme që lidh Shqipërinë me botën e jashtme, të inaguruar në 1986, as që bëhej fjalë t’a përdorje : ajo shërben për transportin e mineraleve dhe mallrave. Mundësia e vetme për të udhëtuar ngelet rruga. Dy poste kufijsh, në jug, për grekët ; dy të tjera, në veri dhe lindje, për evropianët e tjerë.
Pasi kaluam kontrollin doganor jugosllav, grupi ynë, i formuar prej 12 turistësh, drejtohet për në postin kufitar shqiptar, Hani i Hotit. Secili duhet të marrë valixhet e veta dhe të ecë 100 metra në këmbë, një sipërfaqe e cila nuk i përket askujt – no man’s land. Ushtarë me pushkë – mitraloz, ngrejnë barrierën. Na fusin në një ndërtesë të vogël. Gjatë kohës që guida jonë franceze jep dokumentat e vizës kollektive, neve na kërkojnë të hapim valixhet tona. Para se të nisesha nga Franca, pata marrë një dokument të agjensisë së udhëtimëve ku shkruhej : « Materialet e shtypura jashtë Shqipërisë nuk janë të autorizuara të hyjnë në vend. Veçanërisht, prospektet (traktet) mbi Jugosllavinë dhe revistat pornografike ». Një pensionist nga Metz-i (qytet në veri-lindje të Francës) i konfiskojnë një gazetë të përjavshme sportive. Një tjetër turist detyrohet të dorëzojë disa revista mode.
Udhëtari inkurajohet të relaksohet
« Ne do të ju kthejmë të gjitha këto pas kthimit tuaj », shpjegon doganieri që na bën shenjë të kalojmë dhe të presim në një sallon. Pas një vitrine, disa vepra të Enver Hoxhës – drejtuesi i madh shqiptar vdekur në 1985 pas 40 vitesh pushteti absolut – dhe disa paketa cigaresh. Një gjysëm ore më vonë, ne hyjmë në një autobuz me ajër të kondicionuar d’Alb-turist, agjensisë zyrtare të turizmit. Fjalët e para të guidës (shoqëruesit) tonë, në frengjisht : « Mirësevini në vendin tonë. Mbi të gjitha, relaksohuni… ». Disa herë, gjatë ditëve të para, ai përsëriti : « Ju lutem, relaksohuni. »
Pothuajse para 20 vitesh, reporter për një gazetë të përjavshme franceze e botuar në masë, kisha arritur, pas disa negociatash të rëndësishme, të merrja një vizë individuale. Asokohe, pothuajse vetëm 12 gazetarë perëndimorë kishin arritur të hynin në Republikën popullore socialiste të Shqipërisë, që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Dhe turistët e rrallë ishin për pjesën më të madhe militantë partishë politike. Kohët kanë ndryshuar : në qoftë se kuotat e turistëve fancezë (pothuajse 600 në vitin 1988) janë shumë pak në rritje, shoqata e Miqësisë franko-shqiptare nuk e mban më monopolin e udhëtimëve në regjimin më enigmatik socialist të Evropës.
« Shteti i shqiponjave » : ky është emri, në shqip, i këtij vendi pothuajse prej 29 000 km², ku dy të tretat janë zona malore, dhe një e treta fushë bregdetare. Gjatë rrugës buzë liqenit të Shkodrës (45 km i gjatë dhe 10 km i gjërë) është rrëmujë në hyrje dhe në dalje të fshatrave. Nuk ka automjete individuale (të ndaluara nga që përfaqësojnë « egoizmin borgjez »), por karroca të tërhequra nga demat, tufa me dele, lopë duke u shëtitur, fshatarë duke ecur apo punëtorë me biçikleta, dhe ndonjëherë disa autovetura. As traktorë nuk ka, por disa kamionë dhe Jeep-a që u përkasin organizmave zyrtarë. Këto automjete zigzagojnë përmes kafshëve dhe këmbësorëve që ecin në mes të rrugës ose anash saj.
Në fusha, gratë kosisin, presin, punojnë me bel, prashisin fermat e mëdha shtetërore sikur të punonin në një shumëllojshmëri kopshtesh (pronash) individuale. Të krijohet ndjenja e kthimit 50 viteve mbrapa, kur plugimet dhe korrjet bëheshin me dorë. « Më kujton fëmijërinë time » – shprehet një burrë i moshuar nga Burgonja (Bourgogne) i ulur afër meje. Në sytë e tij dallohej një nostalgji e papërcaktueshme…Gjatë rrugës, në hyrje të uzinave, në fasadat e ndërtesave, disa prej tyre të rrënuara, kishte parrulla : « Lavdi RPSSH (glorifikim për Republikën socialiste shqiptare) » ; « Përjetë me Enverin ». Ndonjëherë, një shkrim urdhëron qytetarët : « Merr librin, kazmën dhe pushkën tënde. » Shqipëria i përket një bote, e cila nuk është më ajo e evropianëve të fund-shekullit XX. I përket të shkuarës apo të ardhmes ? « Japonezët nuk kanë përse të vijnë tek ne. » – thotë shoqëruesi ynë. « Ata vendosin teknologjinë mbi njeriun. » Ky mendimi ka lidhje me nacionalizmin të futur në mendje nga Enver Hoxha dhe vullneti i rezistencës ndaj përparim-zhvillimit të përjetuar nga e gjithë shoqëria perëndimore…
Të ndërtuara me mijëra, bunkerët individualë i gjen në të gjithë territorin shqiptar. I shohim buzë rrugëve, përrreth uzinave, në fushat e duhanit, grurit dhe misrit, në vreshta, në plazhe, në male, ku më i larti është Korabi (2 764 m). Ndonjëherë, bunkerët janë të rreshtuar njëri pranë tjetrit, ose të shpërndarë nëpër fshatra pas asnjë lloj logjike. Rojet që ndodhen brenda, a janë në gjendje t’u rezistojnë trupave ajrore ? Këta bunkerë betoni, në formë të rrumbullakët, janë diçka e pazakontë dhe mbresëlënës. Mos vallë janë rrënojat e një të kaluare të afërt ? Pashë në oborrin e një uzine disa bunkerë të rinj gati për t’u dërguar porositësve të tyre. Që prej ndërhyrjes së trupave sovietike në Ceko-Sllovaki, para 20 vitesh, shqiptarët qëndrojnë në gatishmëri lufte. Ata nuk kanë harruar. Ata e dinë, se në çdo moment, duke mos pasur asnjë lloj mundësie aleance, as me Jugosllavët, as me Sovietikët, as me kinezët e largët, mund të jenë viktimë e një konflikti në Europë. Ata i njohin fare thjeshtë virtytet e guximit. Në shkollë, vazhdojnë të mësojnë që vendin e çliruan vetëm në fundin e Luftës së Dytë Botërore…
Shkodra, qyteti më në veri të Shqipërisë, është vendi i parë që vizitojnë turistët perëndimorë. Eshtë një zonë e banuar me shumicë katolike, që mund të përbëjë 15 % të popullsisë totale. Mos pyesni ku ndodhet katedralja, një nga më të mëdhajat në Ballkan. Do ju përgjigjen : Ju pyesni për pallatin e sportit ? Ai është i hapur për vizitorët – publikun. Një parrullë vë në dukje virtytet e marksizëm-leninizmit. E pajisur me karrige – shkallë stadiumi, aty ftohen të luajnë ekipet e basketbollit dhe volejbollit. Vendi i peshkopit pret të ftuar prestigjozë, dhe sakristi (aneksi i katedrales) është transformuar në tualet.
Ekspozita ateiste irritonte vizitorët e huaj
Gjatë udhëtimit tim të parë në Shqipëri (1971), pata vizituar në Shkodër një « ekspozitë ateiste ». Pata parë një koleksion imazhesh fetare, krahun e një shenjtorje, dhe disa fotografi priftërinjsh të akuzuar për tradhëti dhe të dënuar me vdekje si arsye bashkëpunimi me pushtuesin nazist. U bë disa vite, që kjo ekspozitë është në ri-amenaxhim. « Në fakt, më treguan disa zyrtarë, ajo irritonte vizitorët e huaj ».
Kur qeveria e Enver Hoxhës mori iniciativën të zhdukë kultin e Zotit në 1967, ajo mbylli 156 kisha katolike, 608 kisha ortodokse dhe 740 xhami. Pati disa rezistentë më këmbëngulës nga ana e katolikëve dhe myslimanëve. Për disa muaj, vendet e kultit (fesë) u transformuan në salla teatri, kafene, shtëpi kulture, ose u braktisën. Deri më sot, çdo praktikë fetare është e ndëshkuar me dënim me burg. Biblën nuk e gjen askund, përveç se në Bibliotekën kombëtare. Megjithatë, autoritetet vazhdojnë restaurimin e monumenteve më prestigjoze : në Berat, qytet historik, disa punëtorë rinovojnë kishën ortodokse të Fjetjes së Hyjlindëses, e ndodhur brenda kështjellës. Ikonat e piktorit Onufri, ku ngjyra e kuqe e tyre është legjendare, ekspozohen aty. Në hyrje, disa rreshta të Enver Hoxhës kujtojnë që « këta vepra i përkasin trashëgimisë kombëtare shqiptare », pavarësisht arsyeve të frymëzimit të tyre…Në Korçë, në juglindje të vendit, ku liceu francez kishte dikur mësues Enver Hoxhën, 6 000 ikona destinuar artit mesjetar janë duke u restauruar.
Xhamia e pushtuar nga dy dyqane
Shqipëria mundohet të rikonstituojë të shkuarën e saj. Katolikë, myslimanë, ortodoksë dhe hebrenj kanë bashkëjetuar, mirë dhe keq, gjatë kohërave të ndryshme. Më shumë se pesë shekuj pushtim turk i kanë siguruar fesë islame një vend të rëndësishëm. Sa ishin që lexonin Kuranin çdo ditë para regjimit aktual ? Mes 50 e 70 % e popullsisë. Xhamia kryesore e Tiranës, në sheshin qëndror, është e mbyllur ; ajo e Beratit, pranë hotelit të madh, është pushtuar nga dy dyqane.
Përgjegjësit (drejtuesit) shqiptarë janë shumë të mbyllur për praktikat e tyre fetare familjare. Sidoqoftë, moda e sotme është t’u vësh fëmijëve emra ilirë, edhe në familjet tradicionale myslimane. Për cilën arsye ? Para ardhjes së grekëve, në shekullin e VII para erës sonë, Iliria ishte një perandori e madhe ku kufijtë e saj shtriheshin deri në brigjet e Danubit. Shqipëria, në kufijtë e sotëm të saj, ishte zemra e kësaj perandorie. Flitej që atëherë një gjuhë indo-evropiane. Tre shekuj më vonë, kur romakët filluan të zgjeronin territoret e tyre, duke krijuar rrugën kryesore të komunikimit mes Romës dhe Bizantit, via Egnatia, tre perandorë me origjinë iliriane – Aurel-i, Diokleciani, dhe Konstandini – drejtuan vendin që shtrihej atëherë deri në mesdheun lindor.
Sot, në gjuhën shqipe, kanë mbetur vetëm 8 % e fjalëve me origjinë latine, por shqiptarët konfirmojnë që kjo periudhë e historisë u ka trashëguar atyre me shumë elementë se pushtimi osman. Zyrtarët shqiptarë, gjatë bisedave me vizitorët, nuk reshtin të përsërisin këtë fakt, ndoshta për të dëshmuar vullnetin e tyre për t’u integruar në Evropë. Në të gjithë Shqipërinë, janë rrënojat (gërmadhat) greko – iliriane që turistët ftohen të vizitojnë. Më të shquarat, janë ato të Butrintit, të cilat gjenden disa kilometra afër kufirit grek. Qyteza, e ndërtuar gjatë shekullit të VI-të para erës sonë, ngrihet buzë një lagune. Eshtë për tu admiruar tempulli i Asklepit, teatri, dhe fortesa turke…Më lart, në rrethanat e Fierit, rrënojat e Apollonisë, themeluar në fillim të shekullit të VI-të para erës sonë nga kolonët grekë, u krijojnë mundësinë vizitorëve të shohin një stom të mrekullueshëm, një teatër dhe një kullë mbështetëse, tempullin e Apollonit dhe disa shtëpi të dekoruare në mozaik…
Eshtë ora një e natës. Në Tiranë, në dhomën e hotelit, ndërtesë 15 katëshe e ndërtuar në vitet 80 dhe « grataçela » e vetme e kryeqytetit, dalloj një burrë që fshin sheshin qendror (Sheshin Skënderbe), me metodë, pa u ndalur. Ndonjëherë, një kalimtar i vonë kalon xhaden me hapa të ngadaltë. Asnjë veturë, asnjë zhurmë. Pastruesi fshin edhe një herë gjurmat e këpucëve. Po ashtu, në brigjet e detit Adriatik, në Durrës, kam patur gjithashtu ndjenjën e përjetimit të një filmi të viteve 30. Në mbrëmje, kur dielli fillon të zhduket në horizont, qindra shëtitës ecin mbi rërë me një ritëm të qetë. Në qytete, në fshatra, nuk kam parë njeri të ngutë hapat. Bota duket sikur rrotullohet me ngadalësi. « Relaksohuni », përsëriste guida jonë. Në fakt, ne kishim ndjenjën sikur të ishim katapultuar në orbitën e një kohe të harruar. Në vitin 1971, në zemër të Tiranës, dëgjoja vetëm zhurmën e gjinkallave. S’kishte semaforë, disa Jeep-a zyrtarësh, dhe busti i Stalinit përballë atij të Leninit në bulevardin e Heronjve.
Që nga ajo kohë, sheshi qëndror i Tiranës është zbukuruar me një shatrivan të ndriçuar dhe disa ndërtesa moderne. Dhe dy semaforë janë instaluar në kryeqytet. Muzetë, të amenaxhuar shumë mirë, tregojnë historinë kombëtare…Në lulishtet e shumta publike, stolat presin qetësisht familjet dhe të dashuruarit. Kudo është e njëjta qetësi, sikur Shqipëria refuzon agjitacionin e kohëve moderne. Në një kodër mbi Tiranë, dy ushtarë ruajnë gjatë gjithë kohës varrin e Enver Hoxhës. Asgjë madhështore, përveç bukurisë së peisazhit…
Gjatë gjithë qëndrimit tim në Shqipëri, u mundova me të gjitha mënyrat të flas me qytetarët në lulishtet publike apo kafenetë e Tiranës, Durrësit, Beratit, Krujës, Sarandës apo Gjirokastrës (qyteti i lindjes së shkrimtarit Ismaïl Kadaré, i bërë i famshëm për librin e tij « Gjenerali i ushtrisë së vdekur »). Nuk arrita, ishte e pamundur.
Të rinjtë duan të mësojnë italishten
Shqiptarët komunikojnë shumë pak dhe me vështirësi me të huajt. Frika, indiferenca apo mosnjohja e gjuhëve ? Viktima të pushtimit italian gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, brezi i vjetër flet akoma italishten. Por edhe të rinjtë po fillojnë të studiojnë këtë gjuhë. A mos vallë është radioja italiane, të cilën e kapin lehtë në radiot e tyre, që i tërheq drejt botës së jashtme ? Gjithsesi, gjuha frënge është një gjuhë e privilegjuar, sidomos tek klasa drejtuese, dhe anglishtja po fillon të zë një vend sa më shumë të rëndësishëm në arsim…
Ka pasur 12 000 turista gjatë këtij viti në Shqipëri. Të gjithë kanë ardhur me grupe, nga 12 apo 15 persona minimumi. Asnjeri nuk lejohet të lëvizë lirshëm dhe vetëm…Guidat e Alb-turist preferojnë të flasin për shoqërinë shqiptare, origjinën dhe gjeografinë e saj, influencën bujqësore, minierat apo luftërat heroike për pavarësinë, në vend se të angazhohen në çështje që e kanë të vështirë t’u përgjigjen.
Cmimet nuk janë rritur që prej 1944
Disa fakte mjaftojnë për të treguar që Republika popullore socialiste e Shqipërisë është e veçantë në llojin e saj. Kështu, çmimet nuk janë rritur që prej 1944 ! Madje, kohët e fundit, çmimi i një kilogrami sheqer ka kaluar nga 10 në 8 lek. Përsa i përket rrogave, egzistojnë dy lloje : minimumi 500 lek në muaj, dhe maksimumi 1 000 lek. S’ka lluks, s’ka të privilegjuar dhe as nomenklaturë si në Bashkimin Sovjetik.Toka (prona) i përket shtetit, dhe pothuajse të gjitha banesat. Pajisjet shtëpiake kushtojnë shtrenjt dhe janë të ralla : 3 000 lek për një lavatriçe, 4 500 për një televizor. Ndërsa biçikletat, i vetmi mjet udhëtimi individual i pranuar zyrtarisht, kushtojnë rreth 750 lek secila. Nuk ka shumë kohë që edhe disa motoçikleta të huaja janë në treg. « Nuk është një shkelje e regjimit marksist-leninist sipas të cilit prona private duhet dëbuar nga shoqëria ? » Para kësaj pyetje, bashkëbiseduesi im është i paqartë : « Blerësit janë diplomatë ose inxhinierë që kanë punuar jashtë shtetit. Kanë bëre disa kursime para se të ktheheshin ».
Eshtë e vështirë të dallosh në rrugë një punëtor nga një funksionar, një katundar nga një ministër, një fshatar nga një qytetar, madje edhe një ushtar nga një oficer. Tek të gjithë thjeshtësia është rigorozitet…
Biçikletat, mbretëreshat e vogla të Shqipërisë
Biçikletat ishin ende të rralla para 20 viteve, madje edhe në Tiranë. Ato importoheshin nga Kina popullore, shtet me të cilin Shqipëria kishte asokohe marrdhënie të mira. Sot, shohim mijëra të tilla që përbëjnë mjetin kryesor për të lëvizur. Atobuzat nuk janë të shumtë…Përsa i përket rrjetit hekurudhor, para vitit 1945 nuk egzistonte. Linja prej 37 km që lidh Tiranën me portin e Durrësit është e mbingarkuar gjatë stinës verore.
Durrësi ka një plazh me rërë të hollë, gjashtë hotele, ndër të cilët Hotel Adriatikun, i ndodhur buzë detit dhe i hapur për të huajt. Dushet funksionojnë vetëm dy a tri herë në ditë, gjatë një gjysëm ore dhe gatimet nuk janë më të mirat e vendit. Kamarierët shërbejnë birrë dhe ujë mineral, ndonjëherë edhe raki, pija tradicionale. Në katin e parë të hotelit ka një dyqan të thjeshtë që ofron prodhime artizanale, si për shembull disa qilima me ngjyrë të kuqe, qeramikë dhe cigare.
Në Berat, ku gjendet plantacioni më i madh i fiqve në të gjithë Europën, turistët kërkojnë me entuziazëm kavanozët me reçel që shiten me një çmim të vogël. Kudo gjenden cigare dhe verë e kuqe, dy prodhime kombëtarë me një cilësi të mirë. Në përgjithësi, dyqanet nuk furnizohen dhe aq sa nevojitet. Shqiptarët thonë : « Ne jetojmë thjeshtësisht – por, shtojnë – Tek ne, asnjeri nuk jeton mjerisht. Ne kemi të hamë dhe të vishemi ». Nuk pashë asnjë lodër fëmijësh, qoftë plastike apo druri. Në shëtitoren e Sarandës, bregut detit, djem dhe vajza lozin me disa rrathë të vegjël të fabrikuar në mënyrë artizanale. : një tel hekuri në forme rrote et dhe një tjetër që shërben si shkop. Ecën (rrotullohet), dhe nuk bën zhurmë…
Ruajtja e kulturës dhe rezistenca ndaj pushtuesit
Të nënshtruar gjatë shekujve ndaj pushtimeve të njëpasnjëshme të grekëve, romakëve, sllavëve, osmanëve, italianëve dhe gjermanëve, shqiptarët janë strehuar në zonat e tyre malore për të ruajtur kulturën e tyre dhe për t’i rezistuar pushtuesit. Heroi më i madh kombëtar mbetet Gjergj Kastrioti Skënderbeu. I lindur në fillim të shekullit të XV-të në një fshat të pushtuar nga ushtria osmane, ai u dërgua në Stamboll ku realizoj studimet. Më vonë, si pjesë e ushtrisë turke në Nish, në vitin 1443 dezertoj turqit për t’u larguar drejt Shqipërisë me një batalion prej 300 ushtarësh me origjinë shqiptare dhe orgazinoj sa më shpejt rezistencën. Pasi mori Krujën, një vend i mrekullueshëm në veri të Tiranës, ai mblodhi rreth tij me mijëra luftëtarë dhe formoj një ushtri e cila i shkaktoj gjatë 25 viteve disfatë pas disfate Osmanëve, duke i mundësuar Shqipërisë, për herën e parë në histori, të jetë totalisht e pavarur. Një muze i mrekullueshëm në kështjellën e Krujës kujton jetën e tij…Skënderbeu vdiq i pamposhtur në 1468. Pas vdekjes, pasardhësit e tij humbën lirinë ndaj turqve. Shqiptarëve pritën deri me 28 nëntor 1912 që të valvitet përsëri flamuri i tyre kombëtar…
Ëndrra e regjisorit dhe aktorit Gëzim Kame për ndërtimin e një Teatri të ri Kombëtar është e kahershme. Ai i kujton ende përpjekjet, që janë bërë për ndërtimin e një teatri të ri që në vitet ’70. Regjisori i konsideron skandaloze kushtet, në të cilat gjendet sot Teatri Kombëtar, ndërsa edhe nga pikëpamja estetike e quan një turp të madh, që një kryeqytet si Tirana të ketë një teatër të tillë.
“Problemi i një teatri të ri me sa mbaj mend unë ka filluar që në vitet ’70. Pothuajse të gjithë artistët e asaj periudhe, që nga Naim Frashëri, Kadri Roshi, Sulejman Pitarka, Pjetër Gjoka, të gjithë me radhe e kanë ngritur këtë problematikë. Sepse ajo godinë është e papërshtatshme, që në zanafillën e ndërtimit të saj, s’ka të bëjë me teatrin”, shprehet Kame.
Ai sjell në vëmendje debatin e zhvilluar edhe në vitin 98, ku shumë emra të njohur të skenës shqiptare mbështetën nevojën e prishjes dhe ndërtimit të një teatrit të ri Kombëtar.
“Ky është ngritur përsëri me fuqi të madhe në 1998-ën. Dhe aty kam qenë protagonist për këtë punë. Isha në pozicionin e drejtorit të përgjithshëm të Teatrit Kombëtar. Bëra një përpjekje duke krijuar një grup aktorësh me në krye Kadri Roshin, unë, Ndriçim Xhepa, Yllka Mujo dhe Agim Qirjaqi. Dhe e pashë që duhej larguar si problem nga politika. Atëherë patëm atë vizionin që më mirë t’ia lëmë Presidencës, ose Presidentit këtë problem sesa të merrej shteti. Kjo u ndërpre pastaj me ndërrimin e ministrave të Kulturës, ikjen e Arta Dades dhe ardhjen e Edi Ramës”, deklaron regjisori Kame, askohe Kame drejtor i TK.
Pas 20 vitesh, regjisori mendon se godina e Teatrit Kombëtar ka degraduar. Rrezikshmëria e saj nuk është vetëm nga zjarri, por edhe nga struktura që ka. “Për 20 vite ajo godinë ka degraduar në mënyrë të tmerrshme, sepse janë bërë ndërtime të mëdhaja gjigande pranë saj, dhe themelet e saj janë shkatërruar. Pra vërtet tani paraqet një rrezikshmëri, po jo vetëm nga zjarri, por edhe nga struktura që ka ajo si godinë, dhe është e papërshtatshme fare”.
Gëzim Kame ndjen keqardhje që në këtë situatë ka ndërhyrë politika dhe janë krijuar dy qëndrime antagoniste mes artistëve.Në bazë të nenit 4 të ligjit ”Për funksionimin e Agjencisë Telegrafike Shqiptare”, ndalohet kopjimi, riprodhimi dhe publikimi i informacionit pa cituar burimin e tij.
Duke qenë se dashuria dhe fëmijëria janë dy prej realiteteve më të rëndësishme letrare të krijuesve, dy prej mundësive më fatlume që një krijues shtin në dorë për të bërë letërsi, unë po ndalem në atmosferën që krijojnë këto dy gjëndje. *** Shumë më përpara se të mësoja për kalin e Trojës, mllefin dhe tërbimin e Menelaut për tradhëtinë e Helenës, dhe para se të merrja vesh se “për një puthje u shemb Troja”, e kam kuptuar dhe ndjerë pothuaj porsi trojanët dhe akejtë se ç’ndodh nga një puthje e fshehtë për dikënd që nuk është e vendit tënd. Kam qenë rreth 8 vjeç, kur një djalë i pallatit tonë puthi një vajzë të një lagjeje tjetër. Dhe sedra prej djemësh gangstera, inati dhe mllefi i tërë mëhallave të tjera, u turr e ra si një mallkim mbi të gjithë fëmijët e godinës sonë. Për shumë e shumë kohë, djemtë dhe camërdhokët e qytetit, si shpagim rrihnin e godisnin ku të zinin, fëmijë nga pallati ynë.
Madje për vite e vite me radhë, deri sa unë jam rritur e kam ikur prej atje, të gjithë ne, që patëm dalë nga ai pallat quheshim “rrugaçët e katërkatëshit”, kishim apo s’kishim lidhje me puthjen. (“Katërkatëshi” quhej pallati, mbasi qe ndërtesa më e lartë e qytetit). Çdo gjë lidhej me atë natë kur kishte ndodhur puthja e fshehtë. Megjithëse unë kisha qenë fare i vogël kur pati ndodhur ai akt, nuk kisha lidhje me puthjen dhe qesh fëmijë i urtë, (që merreshe me libra dhe pulla poste), dhe për më tepër nuk qesh aspak “rrugaç”, përsëri seç kisha një dëshirë të fshehtë, një turbullim të lehtë, dhe më dukej vetja disi më krenar kur, dhe unë isha pjesë e “atyre rrugaçëve”.
Mbasi e mendoja veten edhe unë të përfshirë në fshehtësinë e asaj nate, sikur pata ndihmuar në komplotin e puthjes, madje e dëshiroja vetën të isha në qendrën e asaj historie me zullume, zarare, shamatë e sherre. Se ç’kisha një krenari prej fëmije, se qemë pikërisht ne ata që, ua kishim puthur vajzën atyre të tjerëve, ne qemë trimat, kaubojsit, gangsterët.
Në atë kohë më duket se një pjesë e vajzave të bukura që këndoheshin në këngët e rrugës quheshin Neti. Nuk e di se përse e kam përshtypjen se dhe vajza e puthur është quajtur Neti. Madje nuk kishte se si të quhej ndryshe përveç se Neti, emri më i përdorur në tërë atë atmosferë këngësh dashurie. Bash në atë kohë thuhej se një poet i quajtur Ndoc Gjetja, dhe që jetonte tri lagje përtej nesh, pati shkruar në librin e tij “… përse puthja të mbetet ilegale”.
Atëherë nëpër qytetet e vogla, dashuritë e fshehta dhe puthjet, disa i shihnin si flamë, sëmundje a dert, dhe disa të tjerë magjepseshin me vezullimin e tyre misterioze, pak të zbehta dhe të rrethuara nga thashethemet dhe hamendjet. Ngjarjet që lidheshin me dashuritë ndaheshin në dy lloje. Në “filanen e ka zënë qymyri me filanin” dhe “atë grua e kanë zënë në flagrancë”.
Ndërsa e para kishte diçka poetike, ku rënia në dashuri qe një vendim i marrë në gjysmëjerm, pak në marrakotje, nga një turbullim i lehtë koke, nga një hutim, dhe kishte dhe shumë poezi në atë veprim, tek e dyta qe krejt prozaike. “Filanen e kanë zënë në flagrancë”, kishte në tërë atë thënie diçka policore, shtetërore, si një fletë gjobe, si të thoje ndryshe “je zënë me presh në duar”, e duke bërë një faj, kishte një tradhëti, shumë terr e thashetheme. Dhe fjala “flagrancë” e bënte më zyrtare dhe më të zezë se sa duhej atë situatë, që tregonte se një grua i kishte kthyer shpinën të shoqit dhe pat shkuar pas të dashurit.
Nëpër qytet, buzëmbrëmjeve, lulishteve, disi me zë të ultë, silleshin ca këngë sentimentale, me dashuri, herë fatzeza, ku dashuria shkonte deri në vdekje, dhe herë të tjera ku vajzat e dashuruara i zinte ndonjë sëmundje pikërisht nga dashuritë e parealizuara. Por qenë dhe një grusht këngësh që këndoheshin ose nga pijanecë mejhanesh, ose nga jevgj të dëshpëruar, ose nga rrugëtarë që nuk e dinin se as nga ç’vend qenë nisur dhe as se ku do të mbërrinin.
Ato këngë më duket se këndoheshin vetëm mesnatave, krejt në vetmim, mbasi duke u kënduar natën, nëpër rrugët shkret, qenë më të rënda, më të përmallshme e të përvajshme. Dhe brenga, dhimbja e dashurisë, sëmundja apo vdekja e ardhur prej saj, dukeshin shumë më të thekshme. Dhe sa më shpesh këndoheshin këto këngë, aq më shumë më dukej se zbukuroheshin vajzat e qytetit tim të vogël, dsa që mendoja se ato vajza silleshin nëpër qytet, të dëgjonin pikërisht ato këngë, që unë kujtoja se qenë bërë enkas për to.
Kam qenë 9 apo 10 vjeç kur, mes tërë atij muri me libra të tim ati, (zyrtar arsimi dhe pedagog letërsie), gjeta në një faqe të vjetër reviste “O ti këngëtar i vetmuar i rrugës / Që në mesnatë i bie kitarës ,/ Mos m’i zgjo të lutem shumë / Ëndërrat e së dashurës…”
Qenë katër vargje që kishin brenda tyre edhe këngëtarin e vetmuar, edhe që bredh rrugëve, pikërisht në mesnatë, edhe që ka brenda tij bohemin dhe shpirtin e aventurës së njeriut të dashuruar, dhe i bie kitarrës duke kënduar serenata poshtë dritareve të vajzave, të vajzave të bukura që ashtu në gjumë shikojnë ëndërra dashurie.
Më kanë tronditur dashuritë e leximeve që nga Eva dhe Adami, Orfeu dhe Euridika, Fiklemoni dhe Baukida, Perikliu dhe Aspasia, Antoni dhe Kleopatra, Abelardi dhe Heloiza, Tristani dhe Izolta, Zigmundi dhe Ziglinda, Dantja dhe Beatriçja, Romeo dhe Zhulieta, Markezi dhe zonja Dë Sad, Gëte dhe Kristina Vulpius, Napoleoni dhe Zhozefina, Persi B. Shelli dhe Meri Shelli, Kuazimodo dhe Esmeralda, Shumani dhe Klara Vik, Karl dhe Zheni Marks, Rikardi dhe Kozima Vagner, Roza Luksemburg dhe Leo Jozhikes, Eleonora Duze dhe Gabriele D’Anuncio, Gertrudë Shtein dhe Alis Toklas, Lorens dhe Frida von Rihtofen, Martin Hajdeger dhe Hanah Arend, Virxhinia Ulf dhe Vita Sakvill, Salvadore Dali dhe Gala, Zhan Pol Sartri dhe Simonë de Bovuar, Anais Nin dhe Henri Miller, Ingrite Bergman dhe Roberto Roselini, Martin Luter King dhe Koreta Skot King, Lolita dhe Humbert Humberti, Merlin Monroe dhe Artur Miler, Uini dhe Nelson Mandela, Xhon dhe Xheki Kenedi, Elizabet Teilor dhe Riçard Barton, Xhon Lenon dhe Joko Ono, etj etj etj, por ato katër vargje dhe sot e kësaj dite, që unë kam ikur prej kohësh prej fëmijërisë dhe rinisë sime, më kujtohen si t’i kem lexuar sot. Një pjesë e vajzave të bukura të qytetit tonë qenë nga familje që shteti i pati shtyrë e degdisur nga qytetet e mëdha dhe zyrat e larta, në fund të rrugicave të ngushta të lagjeve dhe mëhallave tona.
Qenë të hijshme, gjithë nur, sharm, bukuri, të heshtura, të përkora, të përvuajtura nga një vuajte dinjitoze, pak në distancë, (qenë “me hije”, shprehja që përdorej për ata që kishin diçka në biografi, një cen, sikur nga radioskopia e tyre të ishte dalluar brenda trupit të tyre një njollë e zezë, apo hija e një sëmundje të fshehtë).
Dashuria qe një atmosferë pak misterioze, e mbajtur disi në fshehtësi, me ca pusulla letrash që shoqe mbas shoqeje mbërrinin në duart e djemve, rrahje me djemtë e tjerë për t’u dalë zot vajzave të lagjes, tatuazhet në trupat e të rinjve ku pikturoheshin zemra të përshkuara nga shigjetat, (simbole të vrasjes nga dashuria), koka të bukura femrash, apo ndonjë datë që gjithësesi kishte lidhje me ndonjë ngjarje dashurie.
Dhe si për të mos mjaftuar tërë këto dashuri, një mesnatë mbërritën në qytetin tonë, me ca makina të vjetra, ngarkuar plot tesha e njerëz, familja e Fadil Paçramit, si dhe Todi Lubonja me familjarët e tij. Thuhej e përshpëritej nga mëhalla në mëhallë se, shteti qe nervozuar me to, mbasi ato kishin kërkuar më shumë dashuri dhe puthje.
E shikoja Lubonjën kur dilte darkave për të bërë xhiron e zakonshme me Lirinë. Kalonte bri pallatit tonë dhe humbte në periferi, atje ku rrugët qenë të qeta dhe pa njerëz. Ai pati lënë kryeqytetin e madh, rrugët e gjëra, shtëpitë e mobiluara, vajzat e bukura të Tiranës që shëtisnin më të çlirta dhe pa teklif, djemtë e veshur bukur që këndonin në kodrat e liqenit serenata.
I pati lënë të gjitha, (për atë “liberalizmin e tij”, që njerëzit e përkthenin “që të kishte më shumë dashuri dhe puthje”), Dhe e patën sjellë e rrasur në qytetin tonë të vogël, me pak njerëz, me rrugica të ngushta e me tri lagje të vjetra. Kisha një dhimbje të turbullt e të zbehtë prej fëmije kur e shihja. Vërtetë për pak më tepër dashuri dhe pak më tepër puthje, qe shembur dhe Troja e këtij burri.
1. Zhvendoseni propozimin e kundërshtarit përtej kufijve të tij natyrorë; ekzagjerojeni atë.
Sa më e përgjithshme të bëhet deklarata e kundërshtarit tuaj, aq më shumë kundërshtime mund të gjeni kundër tij. Sa më të kufizuara dhe të ngushta të mbeten propozimet tuaja, aq më lehtë janë ato për t’i mbrojtur.
2. Përdorni kuptime të ndryshme të fjalëve të kundërshtarit tuaj për të hedhur poshtë argumentin e tij. Shembull: Nëse X thotë, “Ju nuk i kuptoni misteret e filozofisë së Kantit”, ti i përgjigjesh: “Oh, nëse janë misteret për të cilat po flisni, unë nuk kam të bëj me to”.
3. Injoroni propozimin e kundërshtarit tuaj, e cili kishte për qëllim t’i referohej ndonjë gjëje të veçantë. Përkundrazi, kuptojeni atë në një kuptim krejt të ndryshëm, dhe pastaj hidheni poshtë atë. Sulmoni diçka ndryshe nga ajo që është pohuar.
4. Fshihni përfundimin tuaj nga kundërshtari juaj deri në momentin e fundit. Përziejini premisat tuaja sa këtu atje në bisedën tuaj. Bëjeni kundërshtarin tuaj që të biedakord me to jo në një rend të qartë/të rregullt. Me këtë rrugë qarkore ju fshihni qëllimin tuaj derisa të keni arritur të gjitha pranimet e nevojshme për të arritur qëllimin tuaj.70 ditë në shtrat, fitoni 13 mijë euro!
5. Përdorni besimet e kundërshtarit tuaj kundër tij. Nëse kundërshtari juaj refuzon të pranojë premisat tuaja, përdorni premisat e tij në avantazhin tuaj. Psh., nëse kundërshtari është anëtar i një organizate ose një sekti fetar të cilit nuk i përkisni, mund të përdorni opinionet e deklaruara të këtij grupi kundër kundërshtarit tuaj.
6. Ngatërroni çështjen duke ndryshuar fjalët e kundërshtarit tuaj ose atë që ai/ajo kërkon të provojë. Psh: thirrni diçka me një emër tjetër: “reputacion të mirë” në vend të “nderit”, “virtyti” në vend të “virgjërisë” etj.
7. Paraqisni propozimin tuaj dhe tregoni të vërtetën e tij duke i bërë kundërshtarit shumë pyetje. Duke bërë shumë pyetje të gjëra në të njëjtën kohë, mund të fshehësh atë që dëshiron të pranosh. Më pas, shpejt shtroni argumentin që rrjedh nga pranimet e propozuesit.
8. Bëjeni kundërshtarin tuaj të zemëruar/të irrituar Një person i zemëruar/i irrituar është më pak i aftë të përdorë gjykimin ose të kuptojë se ku qëndron avantazhi i tij/saj.
9. Përdorni përgjigjet e kundërshtarit tuaj në pyetjen tuaj për të arritur konkluzione të ndryshme apo edhe të kundërta.
10. Nëse kundërshtari juaj i përgjigjet të gjitha pyetjet tuaja negativisht dhe refuzon t’ju japë ndonjë pikë, kërkoni nga ai që të pranojë të kundërtën e premisave tuaja.
Kjo mund ta ngatërrojë kundërshtarin për pikën që ju vërtetë kërkoni që ai ta pranojë.
11. Nëse kundërshtari pranon të vërtetën e disa prej premisave tuaja, përmbahuni t’i kërkoni atij/asaj që të pajtohet me përfundimin tuaj. Më vonë, prezantoni konkluzionet tuaja si një fakt i vendosur dhe i pranuar. Kundërshtari juaj dhe të tjerët në prani mund të besojnë se përfundimi yt u pranua.
12. Nëse argumenti kthehet në ide të përgjithshme pa emra të veçantë, duhet të përdorni një gjuhë ose një metaforë që është e favorshme për propozimin tuaj. Shembull: Çfarë një person i paanshëm do ta quante “adhurimi publik” ose “sistemi i fesë”, mund të përshkruhet nga një përkrahës si “devotshmëri” ose “besim” dhe nga një kundërshtar si “fanatizëm” ose “supersticion”. Me fjalë të tjera, fusni atë që synoni të provoni në përkufizimin e idesë.
13. Për ta bërë kundërshtarin tuaj të pranojë një propozim, ju duhet t’i jepni atij gjithashtu edhe një kundra-propozim, të kundërt. Nëse kontrasti është i dukshëm, kundërshtari do të pranojë propozimin tuaj për të mos qenë paradoksal. Shembull: Nëse doni që ai të pranojë se një djalë duhet të bëjë çdo gjë që babai i thotë atij, pyeteni atë: “nëse në të gjitha gjërat duhet t’i bindemi ose të mos i bindemi prindërve tanë”. Ose, nëse një gjë thuhet të ndodhë “shpesh”, ju do të kuptoni pak ose shumë herë, kundërshtari do të thotë “shumë”. Është njëlloj sikur të vendosësh gri në ngjyrë të zezë dhe ta quash atë të bardhë; ose gri ngjitur me të bardhën dhe ta quani atë të zezë.
14. Mundohuni të luani bllofin me kundërshtarin tuaj. Nëse ai/ajo i është përgjigjur disa pyetjeve tuaja pa përgjigjet që janë në favor të përfundimit tuaj, avanconi triumfalisht përfundimin tuaj, edhe nëse ai nuk pason logjikisht. Nëse kundërshtari juaj është i turpshëm ose budalla, dhe ju vetë posedoni një masë paturpësie dhe një zë të mirë, kjo teknikë mund të ketë sukses.
15. Nëse dëshironi të përparoni një propozim që është vështirë të provohet, vendoseni atë mënjanë për momentin. Në vend të kësaj, paraqitni për pranimin ose refuzimin e kundërshtarit tuaj një propozim të vërtetë, sikur të dëshironit të nxirrni provën tuaj prej saj. Nëse kundërshtari e refuzon atë sepse dyshon në një mashtrim, ju mund të shfaqni triumfin tuaj duke treguar se sa absurde është që kundërshtari të kundërshtojë një propozim të qartë. Nëse kundërshtari e pranon atë, tani keni arsyen në anën tuaj për momentin e propozimit të vështirë. Ju ose mund të përpiqeni të faktoni propozimin tuaj origjinal, si në rregullin nr. 14, pohoni se propozimi juaj origjinal vërtetohet nga ajo që kundërshtari juaj e ka pranuar. Për këtë nevojitet një shkallë e mirë e pafytyrësisë, por përvoja tregon raste kur ai ka pasur sukses.
16. Kur kundërshtari juaj parashtron një propozim, vërini në dukje kundërshtimet me deklaratat, besimet, veprimet ose mungesën e veprimeve të tij të tjera të kundërshtarit. Shembull: Nëse kundërshtari juaj po mbron idenë e vetëvrasjes, ju mund të thërrisni menjëherë: “Pse nuk e varni veten?” Nëse kundërshtari pohon se qyteti i tij është një vend i pakëndshëm për të jetuar, ti mund të thuash: “Pse nuk largohesh në aeroplanin e parë?”
17. Nëse kundërshtari juaj ju shtyn me një kundër-provë, shpesh do të jeni në gjendje të shpëtoni veten duke avancuar disa dallime delikate. Mundohuni të gjeni një kuptim të dytë ose një ndjenjë të dykuptimtë për idenë e kundërshtarit tuaj.
18. Në qoftë se kundërshtari yt ka ngritur një grup argumentesh që do të përfundojë në humbjen tënde, mos lejoni që t’i cojë ato në përfundimin e tij. Ndërprisni mosmarrëveshjen, thyejini krejtësisht, ose drejtojeni kundërshtarin në një subjekt tjetër.
19. Nëse kundërshtari juaj shprehimisht ju kundërshton të bëni ndonjë kundërshtim ndaj një pike të caktuar në argumentin e tij dhe nuk keni asgjë për të thënë, përpiquni ta bëni argumentin më pak të veçantë. Shembull: Nëse ju pyeteni përse nuk mund të pranohet një hipotezë e caktuar, mund të flisni për gabimin e njohurive njerëzore dhe të jepni ilustrime të ndryshme të tij.
20. Nëse kundërshtari juaj ka pranuar të gjithë ose shumicën e premisave tuaja, mos e pyetni atë drejtpërdrejtë që ta pranojë përfundimin tuaj. Përkundrazi, tërhiqni përfundimin vetë sikur të ishte pranuar.
21. Kur kundërshtari juaj përdor një argument që është sipërfaqësor dhe e sheh falsitetin, mund ta hedhësh poshtë duke vënë në dukje karakterin e tij sipërfaqësor. Por është më mirë të përballeni me oponentin me një kundër-argument që është po aq sipërfaqësor, dhe kështu e shkatërroni atë. Nëse jeni të shqetësuar për fitoren, dhe jo me të vërtetën. Shembull: Nëse kundërshtari bën thirrje për paragjykime, emocione ose sulme ndaj jush personalisht, kthejeni sulmin në të njëjtën mënyrë.
22. Nëse kundërshtari juaj ju kërkon të pranoni diçka nga e cila do të vijë menjëherë çështja në mosmarrëveshje, ju duhet të refuzoni ta bëni këtë, duke deklaruar se ajo e kërkon pyetjen. 23.Kontradiktat dhe grindjet e irritojnë një person në ekzagjerimin e deklaratave të tyre. Duke kundërshtuar kundërshtarin tuaj, ju mund ta nxirsni atë në shtrirjen e deklaratës përtej limitit të tij natyror. Kur pastaj kundërshtoni formën e ekzagjeruar të saj, ju duket sikur e keni hedhur poshtë deklaratën origjinale. Në të kundërt, nëse kundërshtari juaj përpiqet të zgjasë deklaratën tuaj më tej se cfarë synoje ti, ripërcaktoni kufijtë e deklaratës tuaj dhe thoni: “Kjo është ajo që thashë, jo më shumë”.
24. Tregoni një sillogizëm të rremë. Kundërshtari juaj bën një propozim, dhe me inferencë të rremë dhe shtrembërim të ideve të tij, ju e detyroni nga propozimi i parë të nxjerrë propozime të tjera që ai nuk i kishte për qëllim dhe që duken absurde. Më pas duket se propozimi i kundërshtarit i jep jetë mospërputhjeve, dhe kështu duket se është hedhur poshtë në mënyrë jo të drejtpërdrejtë.
25. Nëse kundërshtari juaj po bën një përgjithësim, gjeni një shembull për të kundërtën. Vetëm një kontradiktë e vlefshme është e nevojshme për të përmbysur propozimin e kundërshtarit. Shembull: “Të gjitha kafshët ripërtypëse janë me brirë”, është një përgjithësim që mund të përmbyset nga shembulli i vetëm i devesë.
26. Një veprim i shkëlqyeshëm është të ktheni pozicionet në të kundërt dhe të përdorni argumentet e kundërshtarit tuaj kundër vetes. Shembull: Kundërshtari juaj deklaron: “kështu është një fëmijë, duhet të bëni një tolerancë për të”. Ju i thoni: “Vetëm për shkak se ai është fëmijë, duhet ta korrigjoj atë; përndryshe ai do të vazhdojë me zakonet e tij të këqija “.
27. Nëse kundërshtari juaj ju befason duke u bërë veçanërisht i zemëruar me një argument, duhet ta nxisni atë me gjithnjë e më shumë zell. Jo vetëm që kjo do ta bëjë kundërshtarin tuaj më të zemëruar/të irrituar, por do të duket se ju keni vënë gishtin në pikën e dobët të rastit të tij, dhe kundërshtari juaj është më i hapur për ta sulmuar mbi këtë pikë se sa prisni.
28. Kur auditori përbëhet nga individë (ose një person) i cili nuk është ekspert i një subjekti, bëni një kundërshtim të pavlefshëm ndaj kundërshtarit tuaj i cili duket se është i mundur në sytë e publikut. Kjo strategji është veçanërisht efektive nëse kundërshtimi juaj e bën kundërshtarin tuaj të duket qesharak ose nëse publiku qesh. Nëse kundërshtari juaj duhet të bëjë një shpjegim të gjatë, të zjarrtë dhe të ndërlikuar për t’ju korrigjuar, audienca nuk do të jetë e gatshme për ta dëgjuar atë.
29. Nëse ju gjeni se po mposhteni, ju mund të krijoni një devijim – domethënë, ju mund të filloni papritur të flisni për diçka tjetër, sikur të kishte një ndikim mbi këtë çështje në mosmarrëveshje. Kjo mund të bëhet lehtë nëse devijimi ka ndonjë ndikim të përgjithshëm mbi këtë çështje.
30. Bëjini apel autoritetit dhe jo arsyes. Nëse kundërshtari juaj respekton një autoritet ose një ekspert, citojeni atë autoritet për të shtyrë rastin tuaj përpara. Nëse është e nevojshme, citoni atë që autoriteti ka thënë në ndonjë kuptim ose rrethanë tjetër. Autoritetet që kundërshtari juaj nuk arrin t’i kuptojë janë ato që ai përgjithësisht admiron më së shumti. Ju gjithashtu mund të, nëse është e nevojshme, jo vetëm t’i këmbeni autoritetet tuaja, por edhe t’i falsifikoni ato ose të citoni diçka që e keni shpikur tërësisht vetë.
31. Nëse e dini se nuk keni përgjigje ndaj argumenteve që kundërshtari juaj përparon, ju me një goditje të shkëlqyer të ironisë e deklaroni veten të jeni gjykatës i paaftë. Shembull: “Ajo që ju thoni kalon fuqitë e mia të dobëta të të kuptuarit; mund të jetë e vërtetë, por unë nuk mund ta kuptoj atë, dhe unë përmbahem nga çdo shprehje e opinionit mbi të”. Në këtë mënyrë, i lëni të kuptoni auditorit, me të cilin jeni në reputacion të mirë, se ajo që thotë kundërshtari juaj është e pakuptimtë. Kjo teknikë mund të përdoret vetëm kur jeni mjaft të sigurt se audienca mendon shumë më mirë për ju sesa për kundërshtarin juaj.
32. Një mënyrë e shpejtë për të hequr qafe pohimin e një kundërshtari ose për të hedhur dyshime mbi të, është duke e futur atë në një kategori të urryer. Shembull: Ju mund të thoni, “Kjo është fashizëm” ose “Ateizëm” ose “Supersticion”. Në bërjen e një kundërshtimi të këtij lloji, ju e merrni si të mirëqenë se: 1) pohimi ose pyetja është identike, ose të paktën i përmbahet, kategorisë së cituar; dhe 2) sistemi i referuar është hedhur poshtë plotësisht nga audienca aktuale.
33. Ju pranoni premisat e kundërshtarit tuaj, por mohoni përfundimet. Shembull: “Kjo është shumë mirë në teori, por nuk do të funksionojë në praktikë”.
34. Kur parashtroni një pyetje ose një argument, dhe kundërshtari juaj nuk ju jep përgjigje të drejtpërdrejtë, ose e shmang me një pyetje kundër ose përpiqet të ndryshojë subjektin, është shenjë e sigurt që keni prekur një pikë të dobët, ndonjëherë duke e bërë edhe pa e synuar këtë Ju keni e cuar kundërshtarin tuaj në heshtje. Ju duhet, të nxisni më tej në këtë pikë, dhe mos ta lejoni kundërshtarin tuaj të shmangë atë, edhe kur nuk e dini se ku dobësia që keni goditur qëndron vërtetë.
35. Në vend që të fokusoheni në intelektin e kundërshtari apo rigorozitetin e argumenteve të tij, fokusoheni në motivin e tij. Nëse keni sukses në formësimin e mendimit të kundërshtarit tuaj, nëse ajo provohet e vërtetë si e dëmshme për interesin e tij, ai do ta lëshojë atë menjëherë. Shembull: Një klerik po mbron disa dogma filozofike. Ju i tregoni atij se propozimi i tij është në kundërshtim me një doktrinë themelore të kishës së tij. Ai do ta braktisë menjëheër argumentin.
36. Ju gjithashtu mund ta hutoni dhe trullosni kundërshtarin tuaj me një gjuhë të thjeshtë bombastike. Nëse kundërshtari juaj është i dobët ose nuk dëshiron të shfaqet sikur s’ia ka idenë se për çfarë po flisni, ju lehtë mund t’i impononi atij disa argumente që tingëllojnë shumë të thella, ose që tingëllojnë si të padiskutueshme.
37. Nëse kundërshtari juaj ka të drejtë por, për fat të mirë për ju, zgjedh një dëshmi/argument të gabuar, ju lehtë mund ta përgënjeshtroni dhe pastaj të pohoni që e keni hedhur poshtë të tërë pozicionin. Kjo është mënyra në të cilën avokatët e këqinj humbin raste të mira. Nëse nuk ka prova të sakta për kundërshtarin tuaj, ju keni fituar.
38. Bëjeni personale, ofendues dhe të vrazhdë sa më shpejt që të kuptoni se kundërshtari juaj ka dorën më të mirë (është në avantazh ndaj jush). Duke e bërë personale largoheni gjithnjë nga tema, dhe e ktheni sulmin tuaj tek personi me anë të vërejtjeve të një karakteri sulmues. Kjo është një teknikë shumë popullore, sepse ajo kërkon fare pak aftësi kaq pak për ta bërë të funksionojë.
Dhimbjet e goditjeve, edhe pse i kujtohen si rrëqethje kohë pas kohe, tani janë shuar.
Shenjat e plagëve janë zhdukur. Sëmundja e përkeqësuar në qeli, që për pak i mori jetën, është shëruar, por Feridum Doko ka një plagë në zemër, që nuk mbyllet.
Kanë kaluar mbi 65 vjet nga ajo kohë, por atij ende i dhemb që, në gjyq, pasi kishte duruar tortura të pafunda për të mos e pranuar akuzën e arratisjes, dëshmitare kundër i doli e ëma. Ndoshta, dënimi me 10 vjet burg, pas asaj dëshmie të pakundërshtueshme, ishte gjëja që i dhembi më pak djalit 19-vjeçar, që kishte vendosur të arratisej nga diktatura.
Teksa ka mbushur 85 vjeç, Feridum Doko, i lindur në Berat, ka treguar për evenwallshaveears.org, historinë e tij që ngjason me historinë e dhjetëra të rinjve që kanë jetuar në Shqipërinë komuniste, që nis me një plan për t’u arratisur, vazhdon me nuhatjen e një tradhtie e më pas me kapjen nga policët, tortura, presione, hetuesi dhe një gjyq ku shpallet vendimi që, brenda pak çasteve, u merr rininë djemve, për t’ua zëvendësuar me vite të kaluara në burgje dhe kampe pune, por diku, historia e tij ndryshon nga historia e të tjerëve dhe e bën atë më të dhimbshme seç do e bënte çdo torturë, sepse përmban zhgënjimin më të madh që dikush mund të pësojë, atë që nuk të shemb thjesht planet dhe një pjesë të së ardhmes, por vetë themelet e qenies.
“Insistimi për pafajshmërinë time rezultoi në 4 seanca gjyqësore; nuk bëhej fjalë që unë ta pranoja që kisha thyer ligjin. Gjyqtari (që në atë pikë ishte irrituar) ftoi si dëshmitare Myzafere Dokon, mamanë time.
Fotografi Roland Tasho ka çelur këtë fundjavë në Korçë, ekspozitën e titulluar “Notre-Dame, një vështrim fotografik”.
Imazhe të katedrales ikonë të Parisit u sollën në Korçë në ekspozitën e hapur fotografike në mjediset e Pedonales.
Ekspozita përmban 48 punime dhe është realizuar pas pas një qëndrimi disamujor në Paris, ku Tasho ka fiksuar momente shprehëse edhe nga Katedralja Notre-Dame.
Tasho e konsideroi ekspozitën si kujtesë botërore dhe historike për objektin e famshëm të kryeqytetit francez.
Në çeljen e kësaj ekspozite ishte e pranishme edhe ambasadorja e Francës në Tiranë, Christina Vasak.
Thellë në veten teme flejnë kangët e pakëndueme të cilat ende vuejtja as gëzimi s’i nxori, të cilat flejnë e presin një ditë ma të lumnueme me shpërthye, m’u këndue pa frigë e pa zori. Thelltë në veten teme kangët e mia jesin… e unë jam vullkani që fle i fashitun, por kur t’i vijë dita të gjitha ka me i qitun në një mijë ngjyra të bukra që nuk vdesin. Por a do të vijë dita kangët me u zgjue? Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen? Jo! Jo! Se liria filloi me lulzue dhe e ndjej nga Dielli valën. 0 kangët që fleni reliktet e mia q’ende s’keni prekun as një zemër të huej, vetëm unë me ju po kënaqem si fëmia unë djepi juej; ndoshta vorri juej.
Secila jetë është e veshtirë; në atë që e bën jetën të përmbushur po ashtu ekziston mënyra se si pranohen dhimbja dhe vuajtja. Secila dhimbje paraqet një shenjë të paqartë që diçka nuk është në rregull, që ajo diçka mund të kryhet mirë apo keq, varësisht nga dituria dhe qëndrueshmëria e shpirtit që vuan. Ankthi mund të shkaktojë panik, por njëkohësisht e bën dhe vlerësimin e duhur e asaj që po ndodh. Ndjenja e padrejtësisë mund të shpie deri në vetëvrasje, por edhe në luftë me rivalin si dhe në krijimin e një kryevepre.
Si filozofi i preferuar i Nietzsches, Montén shpjegoi në
paragrafin e fundit të esesë, se arti i jetës konsiston në gjetjen e zbatimit
të dobishëm të vuajtjeve dhe vështirësive tona.
“Ne duhet të mësojmë se si të tejkalojmë atë që nuk mund të shmanget. Jeta jonë është e komplikuar, si një lloj sinfoni botërore, prej tonesh kakofonike dhe harmonike, melodike dhe të mprehta, të lartë dhe të ulët , më të qetë dhe më të zhurmshëm. Nëse kompozitori do t’i dinte vetëm disa nga tonet, çfarë muzike do të mund të prodhoj? Ai duhet të dijë t’i përdorë të gjitha ato dhe t’i përziejë. Ne duhet ta bëjmë të mirën dhe të keqen, sepse ato janë pjesë integrale e jetës sonë …” / KultPlus.com
