Joseph Pulitzer ishte një gazetar, editor dhe politikan hungaroamerikan. Lindur në Makó, në Hungari, dhe emigruar në Shtetet e Bashkuara, Pulitzer u bë një reporter dhe editor i famshëm. Një shpërblim i tij, Pulitzer, më i rëndësishmi në fushën e gazetarisë, që u caktua për herë të parë në vitin 1917, sipas dëshirës së lënë nga gazetari.
Fillimet
Pulitzer emigroi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në 1864, gjatë luftës së secessionit amerikan. Pas përfundimit të konfliktit u vendos në St. Louis, në Missouri, filloi të punojë për një gazetë në gjuhën gjermane, Westliche Post, më 1868. Në zgjedhjet parlamentare në Missouri, më 1869, Partia Republikane e paraqitën si kandidat të saj në një kolegj që demokratët e konsideronin të blinduar. Befas ai u zgjodh duke mundur kandidatin demokrat.
Vazhdoi një periudhë të shkurtër me republikanët për të kaluar tek Partia Demokratike, deputet i së ciës u bë më 1885. Më 1872, Pulitzer bleu The Post për 3.000 dollarë. Pastaj, në vitin 1878, bleu edhe St. Louis Dispatch për 2.700 dollarë, si dhe dy gazeta, të cilat e shndërruan The St. Louis Post-Dispatch, e cila mbetet ende sot e përditshmja kryesore e qytetit.
New York World
Në vitin 1883, Pulitzer bleu edhe The New York World (një gazetë që po qëndronte me humbje prej rreth 40.000 dollarë në vit) për 346.000 dollarë nga Jay Gould. Pulitzer e ktheu vëmendjen tek lajmet me interes njerëzor, skandalet dhe sensazionalizmi. Pulitzer ishte bërë një urë ndërmjet shoqërisë amerikane dhe emigrantëve që e popullonin Nju Jorkun në vitet e fundit të shekullit XIX. Në brendësi të gazetës së tij vendosi rubrika të cilat vazhdojnë edhe sot e kësaj dite në gjithë shtypin botëror, përfshiu reklama tregtare.
Emigrantët e shohin gazetën e Pulitzerit si një pikëtakim ku ata grumbullohen në një vend që nuk ishte (ende) i tyre. Në vitin 1885, një vit më vonë, kur do të zgjidhej në Dhomën e Përfaqësuesve, punësoi Richard F. Outcaultin për të sjellë ilustrime bazuar në jetën e përditshme në rrethinat më të varfëra; kështu gazeta arriti në 600.000 kopje – kundrejt 15.000 sa ishte kur e bleu gazetën – duke e bërë The New York World të parën të përditshme të Shteteve të Bashkuara. Atë vit u bë protagonist i mbledhjes së fondeve për ndërtimin e bazamentit për Statujën e Lirisë, i cili u përurua më 26 tetor 1886. Falë kësaj iniciative u grumbulluan 100.000 dollarë.
Në vitin 1887, filloi të punojë në The New York World gazetarja Elizabeth Cochran, e cila do të bëhej e famshme me pseudonimin Nellie Bly, së cilës Pulitzer ia beson disa hetime të bëra më vonë të famshme si, si keqtrajtimet ndaj pacienteve femra në spitalin psikiatrik të qytetit me titull “Ten Days in a Mad-House” ( “Dhjetë Ditë në një shtëpi të çmendur “). Ky hetim pati jeohnë tejet të madhe në publik dhe i deturoi autoritetet të marrin masa të posaçme.
Udhëtimi rreth botës
Më 1888 Pulitzer kishte idenë e realizimit të asaj që shkrimtari francez Jules Verne kishte imagjinuar në një nga librat më të famshëm të tij, Udhëtim rrotull botës për 80 ditë. Pulitzer ia ngarkoi këtë mision gazetares Nellie Bly dhe ajo e sfidoi duke realizuar udhëtimin në më pak se 80 ditë. Më 14 nëntor 1889 ajo u nis nga Hoboken, në Nju Xhersi, për udhëtimin e saj prej 40 000 kilometrash. Më 25 janar 1890 Nellie arriti në New York, pas shtatëdhjetë ditësh, një rekord absolut (edhe pse u përmirësua pak muaj pas nga George Francis Train, i cili përfundoi udhëtimin në 60 ditë). Ditari i saj Around the World in Seventy-two Days (Rrotull botës në shtatëdhjetë e dy ditë) ishte një sukses i madh.
Sulmi
Po më 1890, botuesi i revistës “New York Sun”, e sulmoi Pulitzerin në gazetën e tij, duke e definuar “hebreu që ka braktisur fenë e tij” (babai i Pulitzerit ishte hebre, nëna katolike, ndërsa gruaja, Kate Davis, ungjillore). Ky veprim, që kishte për qëllim t’ia largonte Pulitzerit lexuesit e besimit të krishterë, e përkeqësoi shëndetin e gazetarit, tashmë jo në gjendje të mirë, dhe e detyroi atë të largohet nga drejtimi i gazetës, duke mbajtur, megjithatë, kontrollin financiar.
Në vitin 1895, William Randolph Hearst bleu The New York Jurnal, duke filluar një betejë gazetareske kundër The New York World të Pulitzerit. Kjo garë me Hearstin, sidomos para dhe pas Luftës Spanjollo-Amerikane, e lidhi emrin e Pulitzerit me gazetarinë e karakterizuar nga sensacionizmi apo spekulimet skandaloze. Më 1896, The New York World inauguroi një shtojcë me ngjyra, një inovacion absolut për atë kohë.
The New York World denoncoi një skandal që përfshinte një pagesë mashtruese prej 40 milionë dollarësh nga Shtetet e Bashkuara në kompaninë franceze të French Panama Canal Company në vitin 1909, dhe Pulitzer u hodh në gjyq nga Theodore Roosevelt dhe John Pierpont Morgan. Gjykata hodhi poshtë akuzat duke vendosur një fitore të rëndësishme për lirinë e shtypit. Më 1892, Pulitzer i propozoi presidentit të Universitetit të Kolumbias, Seth Low, të krijonte një shkollë të gazetarisë dhe ofroi veten si huadhënës i kursit.
Do të ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë. Universiteti fillimisht nuk pranoi propozimin dhe paratë, por në vitin 1902 presidenti i ri i Universitetit, Nicholas Murray Butler, pranoi kërkesën. Por projekti u realizua vetëm pas vdekjes së Pulitzerit, i cili nuk mund të admirojnë ëndrrën e tij të realizuar. Me vullnetin e tij, Pulitzer dhuroi 2 milionë dollarë në universitet, gjë që çoi në krijimin e Shkollës së Studimeve të Avancuara të Gazetarisë në vitin 1912; megjithatë, nuk ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë, pasi u parapri nga Universiteti i Misurit.
Çmimi i parë
Më 1917 u dha Çmimi i parë Pulitzer, në përputhje me dëshirat e Pulitzerit; shkolla e gazetarisë që ai donte mbetet më prestigjiozja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës sot. Joseph Pulitzer vdiq ndërsa ishte në bordin e jahtit të tij në portin e Charleston, Karolina e Jugut, në vitin 1911. Ai është varrosur në Varrezat e Woodlawn në Nju Jork (në rrethin e Bronksit)./ KultPlus.com
Joseph Pulitzer (1847- 1911) me prejardhje nga nje familje cifute hungareze, dhe gazeta e tij Bota e New Yorkut paten ndikim shume te madh ne zhvillimin e mass medias.
Betejat e tij me konkurrentin William Randolph Hearst (1863- 1951) dhe produkti mediatik i ketyre perplasjeve flitet te kene pershpejtuar luften amerikano – spanjolle.
Edhe gjate kohes qe shetiste boten, Joseph Pulitzer asnjehere nuk hoqi dore nga kontrolli me dore te hekurt mbi Boten e New Yorkut, gazeten e tij me mjaft influence ne kohet e reja te komunikimit masiv.
Pothuajse nje rrjedhe e panderprere telegramesh, te gjitha te shkruara ne menyre te koduar, fluturonin nga portet dhe destinacionet e ndryshme te botes per ne New York, per te drejtuar cdo element te veprimtarise se gazetes.
Mesazhet perfshinin dhe detaje te tilla si lloji i germave te perdorura per reklama apo planifikimi i pushimeve te editoreve.
Manaxheret dergonin me poste pako te tera letre me te dhena financiare, raporte editoriale, dhe raportime alla spiunesh per punet e njeri-tjetrit.
Megjithese ai kishte shkelur ne zyrat qendrore te grataceles se tij ne Park Row vetem tre here, kurdohere qe dikush fliste per gazeten, ish gjithmone ‘Bota e Pulitzer-it’. Dhe flitej shume per gazeten e tij. Qe kur Pulitzer mori frenat e gazetes qe ish duke dhene shpirt ne 1883 dhe prezantoi marken e tij te gazetarise ne New York, Bota ish rritur me shpejtesi drite, duke u bere ne nje moment te caktuar gazeta me qarkullim me te madh ne glob.
Gati 2.5 ha druresh priteshin cdo dite per te perballuar nevojat e gazetes per leter. E perfolur per zgjedhje presidentesh, guvernatoresh, dhe kryetaresh bashkie; per dergim politikanesh ne burg; dhe per diktimin e axhendes publike, gazeta e tij Bota ish nje instrument i fuqishem ndryshimi.
Si nje burre ne moshe te re dhe i nxituar, Pulitzer e kish perdorur gazeten pa turp si sherbetore te reformes, per te rritur ndergjegjesimin social dhe promovuar nje axhende politike progresiste- gati radikale.
Ndryshimet qe ai kish trumbetuar, si per shembull idete jopopullore per taksimin e trashegimise, te te ardhurave, dhe korporatave, ishin pranuar ne shkalle te gjere. ‘Bota duhet te jete me e fuqishme se presidenti,’ u shpreh njehere Pulitzer…
Shperthimi i anijes luftarake USS Maine ne 15 Shkurt 1898, qe ndodhi gjate tensioneve ne ngritje mes Spanjes dhe Amerikes ( shume aluduan ish veper e spanjolleve- shenimi im), u kthye ne dru zjarri ne duart e editoreve te gazetave konkurruese ne New York. William Randolph Hearst, nje imitues i ri nga Kalifornia, i armatosur me nje pasuri te madhe familjare, kishte bere te paimagjinueshmen.
Ne 1898 gazeta e tij, gazeta e New Yorkut (New York Journal ne origjinal) po e konkurronte shume afer dominimin e Botes ne Park Row.
Duke luftuar per cdo lexues, dhe secili duke u perpjekur t’ia kalonte tjetrit ne entuziazmin per te cuar vendin ne lufte, dy gjigandet e gazetarise ndezen ethe patriotizmi agresiv.
Dhe kur lufta ndodhi, ata vazhduan konkurrencen e tyre me thike ne gryke duke grumbulluar ushtri gazetaresh, ilustratoresh, dhe fotografesh per te mbuluar cdo detaj te lavdise se premtuar te luftes…
Kjo lloj sjelljeje i coi te dy gazetat ne nje spirale ne renie per shkak te sensibilizimit te tepruar, fabrikimeve totale, dhe shpenzimeve ekstravagante. Nese nuk do kontrollohej, kercenonte te falimentonte reputacionin dhe kredibilitetin e te dy gazetave…
Ne fund, te dy gazetat i mbijetuan kesaj lufte te shkurter dhe intensive por rivaliteti i tyre u be po aq i famshem sa dhe vete lufta spanjollo-amerikane.
Pulitzer ishte pazgjidhshmerisht i lidhur me Hearst si tregetar i ‘gazetarise se verdhe’ (gazetari qe bazohet ne sensacion dhe ekzagjerim te tepruar- shenimi im).
Ne fakt, disa kritike dyshojne se planet e Pulitzer per te financuar nje shkolle gazetarie ne Universitetin e Kolumbise dhe per te krijuar nje cmim kombetar per gazetaret ishin ne fakt perpjekje disi te maskuara per te pastruar trashegimine e tij profesionale ndersa po i afrohej vdekja.
Dhe nje tjeter thenie e tij e madhe: “Nje shtyp cinik, mercenar, demagog me kalimin e kohes do te prodhoje nje popull po aq te ulet sa vetja e vet.”
Marrë nga libri, “Pulitzer: Nje Jete ne Politike, Gazetari, dhe Pushtet nga James McGrath Morris”/ KultPlus.com
binte shi litarë – litarë kohë të largëta; kollotumba shi bie prap, shi me rrshekë muzgu flên në zgrip t’kujtesës nji zâ në horizon’ vjen e voket kadalë në fyt; ngjyrat zân e vdesin dimni don me qên’ i gjatë dy hana të verdha flejnë paq sysh gri – kujtime t’vrânta gjithçka vorfnohet – gjithçka veç grija mbétet, rrugave bosh të qytetit;
-mbyt dëshira t’hershme e koha perëndon / KultPlus.com
Joseph Pulitzer ishte një gazetar, editor dhe politikan hungaroamerikan.
Lindur në Makó, në Hungari më 10 janar 1847 dhe emigruar në Shtetet e Bashkuara, Pulitzer u bë një reporter dhe editor i famshëm. Një shpërblim i tij, Pulitzer, më i rëndësishmi në fushën e gazetarisë, që u caktua për herë të parë në vitin 1917, sipas dëshirës së lënë nga gazetari i ndarë nga jeta pak vite më parë.
Pulitzer emigroi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në 1864, gjatë luftës së secessionit amerikan. Pas përfundimit të konfliktit u vendos në St. Louis, në Missouri, filloi të punojë për një gazetë në gjuhën gjermane, Westliche Post, më 1868.
Në zgjedhjet parlamentare në Missouri, më 1869, Partia Republikane e paraqitën si kandidat të saj në një kolegj që demokratët e konsideronin të blinduar. Befas ai u zgjodh duke mundur kandidatin demokrat. Vazhdoi një periudhë të shkurtër me republikanët për të kaluar tek Partia Demokratike, deputet i së ciës u bë më 1885.
Më 1872, Pulitzer bleu The Post për 3.000 dollarë. Pastaj, në vitin 1878, bleu edhe St. Louis Dispatch për 2.700 dollarë, si dhe dy gazeta, të cilat e shndërruan The St. Louis Post-Dispatch, e cila mbetet ende sot e përditshmja kryesore e qytetit.
Në vitin 1883, Pulitzer bleu edhe The Neë York Ëorld (një gazetë që po qëndronte me humbje prej rreth 40.000 dollarë në vit) për 346.000 dollarë nga Jay Gould. Pulitzer e ktheu vëmendjen tek lajmet me interes njerëzor, skandalet dhe sensazionalizmi. Pulitzer ishte bërë një urë ndërmjet shoqërisë amerikane dhe emigrantëve që e popullonin Nju Jorkun në vitet e fundit të shekullit XIX. Në brendësi të gazetës së tij vendosi rubrika të cilat vazhdojnë edhe sot e kësaj dite në gjithë shtypin botëror, përfshiu reklama tregtare. Emigrantët e shohin gazetën e Pulitzerit si një pikëtakim ku ata grumbullohen në një vend që nuk ishte (ende) i tyre. Në vitin 1885, një vit më vonë, kur do të zgjidhej në Dhomën e Përfaqësuesve, punësoi Richard F. Outcaultin për të sjellë ilustrime bazuar në jetën e përditshme në rrethinat më të varfëra; kështu gazeta arriti në 600.000 kopje – kundrejt 15.000 sa ishte kur e bleu gazetën – duke e bërë The Neë York Ëorld të parën të përditshme të Shteteve të Bashkuara. Atë vit u bë protagonist i mbledhjes së fondeve për ndërtimin e bazamentit për Statujën e Lirisë, i cili u përurua më 26 tetor 1886. Falë kësaj iniciative u grumbulluan 100.000 dollarë.
Në vitin 1887, filloi të punojë në The New York World gazetarja Elizabeth Cochran, e cila do të bëhej e famshme me pseudonimin Nellie Bly, së cilës Pulitzer ia beson disa hetime të bëra më vonë të famshme si, si keqtrajtimet ndaj pacienteve femra në spitalin psikiatrik të qytetit me titull “Ten Days in a Mad-House” ( “Dhjetë Ditë në një shtëpi të çmendur “). Ky hetim pati jeohnë tejet të madhe në publik dhe i deturoi autoritetet të marrin masa të posaçme.
Më 1888 Pulitzer kishte idenë e realizimit të asaj që shkrimtari francez Jules Verne kishte imagjinuar në një nga librat më të famshëm të tij, Udhëtim rrotull botës për 80 ditë. Pulitzer ia ngarkoi këtë mision gazetares Nellie Bly dhe ajo e sfidoi duke realizuar udhëtimin në më pak se 80 ditë. Më 14 nëntor 1889 ajo u nis nga Hoboken, në Nju Xhersi, për udhëtimin e saj prej 40 000 kilometrash. Më 25 janar 1890 Nellie arriti në Neë York, pas shtatëdhjetë ditësh, një rekord absolut (edhe pse u përmirësua pak muaj pas nga George Francis Train, i cili përfundoi udhëtimin në 60 ditë). Ditari i saj Around the Ëorld in Seventy-tëo Days (Rrotull botës në shtatëdhjetë e dy ditë) ishte një sukses i madh.
Po më 1890, botuesi i revistës “Neë York Sun”, e sulmoi Pulitzerin në gazetën e tij, duke e definuar “hebreu që ka braktisur fenë e tij” (babai i Pulitzerit ishte hebre, nëna katolike, ndërsa gruaja, Kate Davis, ungjillore). Ky veprim, që kishte për qëllim t’ia largonte Pulitzerit lexuesit e besimit të krishterë, e përkeqësoi shëndetin e gazetarit, tashmë jo në gjendje të mirë, dhe e detyroi atë të largohet nga drejtimi i gazetës, duke mbajtur, megjithatë, kontrollin financiar.
Në vitin 1895, Ëilliam Randolph Hearst bleu The Neë York Jurnal, duke filluar një betejë gazetareske kundër The Neë York Ëorld të Pulitzerit. Kjo garë me Hearstin, sidomos para dhe pas Luftës Spanjollo-Amerikane, e lidhi emrin e Pulitzerit me gazetarinë e karakterizuar nga sensacionizmi apo spekulimet skandaloze. Më 1896, The Neë York Ëorld inauguroi një shtojcë me ngjyra, një inovacion absolut për atë kohë. The Neë York Ëorld denoncoi një skandal që përfshinte një pagesë mashtruese prej 40 milionë dollarësh nga Shtetet e Bashkuara në kompaninë franceze të French Panama Canal Company në vitin 1909, dhe Pulitzer u hodh në gjyq nga Theodore Roosevelt dhe John Pierpont Morgan. Gjykata hodhi poshtë akuzat duke vendosur një fitore të rëndësishme për lirinë e shtypit. Më 1892, Pulitzer i propozoi presidentit të Universitetit të Kolumbias, Seth Loë, të krijonte një shkollë të gazetarisë dhe ofroi veten si huadhënës i kursit. Do të ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë. Universiteti fillimisht nuk pranoi propozimin dhe paratë, por në vitin 1902 presidenti i ri i Universitetit, Nicholas Murray Butler, pranoi kërkesën. Por projekti u realizua vetëm pas vdekjes së Pulitzerit, i cili nuk mund të admirojnë ëndrrën e tij të realizuar. Me vullnetin e tij, Pulitzer dhuroi 2 milionë dollarë në universitet, gjë që çoi në krijimin e Shkollës së Studimeve të Avancuara të Gazetarisë në vitin 1912; megjithatë, nuk ishte shkolla e parë e gazetarisë në botë, pasi u parapri nga Universiteti i Misurit. Më 1917 u dha Çmimi i parë Pulitzer, në përputhje me dëshirat e Pulitzerit; shkolla e gazetarisë që ai donte mbetet më prestigjiozja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës sot.
Joseph Pulitzer vdiq ndërsa ishte në bordin e jahtit të tij në portin e Charleston, Karolina e Jugut, në vitin 1911. Ai është varrosur në Varrezat e Ëoodlaën në Nju Jork (në rrethin e Bronksit). / KultPlus.com
“Peja Jazz”, po rikthehet për edicionin e tretë me një seri të koncerteve që lindi si shpresë në kohën kur pandemia COVID-19 goditi skenën e kulturës gjithandej globit.
Me një program fantastik të kuruar nga Dardan Selimaj, ky edicion fillon prej 5 deri më 8 nëntor në Kinema “Jusuf Gërvalla”. / KultPlus.com
Libri “Tregime dhe fragmente në prozë” i Kafkës na mëson për prozën jo aq të njohur apo edhe të panjohur të autorit, të shkruar që në fillim të shekullit XX deri në vitet ’20 të atij qindvjeçari. Që atëherë, Kafka u shfaq si vizionar. Shihet se Kafka qysh në vitin 1907 dhe 1908, në tregimin “Përgatitjet për dasmë në verim” paralajmëroi temën e vet të madhe të metamorfozës së njeriut në kafshë dhe kuptimin absurd të saj, deri atëherë të paparë. Por, vetë metamorfoza nuk është shokuese.
Shokues është fakti se llahtari i zi durohet mu në mes të ditës, qetë dhe me rahati, thua ti nuk ndodh asgjë. Shokues është edhe fakti se metamorfoza për herë të parë shpërtheu në letërsi në një terren të përhimët, të turbullt, në mjedisin qytetar bashkëkohor, të shkëputur nga djepi i fantazive në të cilin e kishin përkundur përrallat folklorike dhe shkrimtarët ëndërrimtarë, plot fantazi të epokës së romantizmit. Në tregimin e sipërthënë, të papërfunduar dhe të botuar postum, dhëndri Eduard Raban, në një kohë me shi dhe në një rrugë të errët dhe të zymtë, mendon për udhëtimin neveritës për në verim. Përsiatën sesi do ta çojë atje trupin e vet të veshur, ndërsa ai do të rijë i shtrirë në shtrat, në formën e një insekti të madh – kandre, kacadreni apo kacabuni.
Metamorfaza është tejet mbresëlënëse edhe në tregimin “Artisti i uritur” (Ein Hungerkünstler, 1922/1924) po ashtu të përfshirë në libër. Artisti dyzet ditë rraskapitet në kafaz, para publikut që bën tifo dhe me përvuajtje, demonstron mjeshtërinë e vet, duke u shndërruar në kafshë kockore cirku, fatkeq se e shikojnë trupin e deformuar të tij, pa e kuptuar transformimin e shpirtit të tij. (Këtu Kafka, me përshkrimet e shkëlqyera të turmës, duket sikur paralajmëron sensacionalizmin mediatik).
Metamorfozat janë të fuqishme edhe në tregimin “Përshkrimi i luftës” (1904/1905) në të cilin, gjatë një shëtitjeje zhvillohen një sërë dialogësh absurdë dhe ndodhin ngjarje të pamotivuara, siç është ajo e transformimit të njeriut në peizazh dhe anasjelltas. Opsesioni tjetër i Kafkës – tmerri i botës si mekanizëm i burokracisë, me të cilin ai në mënyrë të padyshimtë e ka parashikuar kohën e sotme – është tejet i fuqishëm në tregimin “Në koloninë ndëshkimore” (In der Strafkolonie, 1919), që bën pjesë në radhën e shembujve më të mirë kotësisë së procesit, dhimbshëm të përshkruar me realizëm, që megjithëkëtë, pa kurrfarë shkaku dhe qëllimi, është vepron në hapësirën e joreales. Në ishull vjen një i huaj për të dëshmuar për ekzekutimin e të pandehurit i cili s’ka kurrfarë aktgjykimi. Oficeri premtimplot e përshkruan në hollësi mekanizmin e sofistikuar të ekzekutimit, ndërkaq asnjë prej personazheve nuk shfaq as më të voglin shqetësim të shpirtit. Thua ti se që të gjithë janë marionetë bredhës dhe të arnuar, në realitetin e vrazhdët Thënë me gjuhën moderne, duket sikur janë androidë të programuar nga Big Brother, për ta kryer me saktësi detyrën shoqërore, “për të mirën e përgjithshme” që s’e kuptojnë. (Pothuajse i tërë tregimi merret me përshkrimin e mekanizmit të ekzekutimit).
Bota si një mekanizëm i neveritshëm – Shembull i shkëlqyer i forcës irracionale të burokracisë është edhe tregimi “Blumfeldi, beqar i moshuar” (1915). I pamartuari i zellshëm, që i kalon ditët matematikisht të sistemuara, një ditë vëren në shtëpi të vet dy topa që kërcejnë vetë. Megjithëkëtë, dukurinë jonormale e pranon më se normalisht, si diçka të dhënë vetvetiu. Me fjalë të tjera, fantastikja dhe realja i qëndrojnë në të njëjtin rrafsh. Madje Blumfeldi, pa ndonjë shqetësim dhe mekanikisht, përpiqet ta llogarisë lëvizjen e topave, asisoj që ata gjithmonë mbeten të kërcejnë pas tij, pa dalë nga rrethi i kontrollit të tij. Në pjesën e dytë të tregimit e kemi heroin, një mbikëqyrës fabrike i cili punën e vet e llogarit në hollësi, duke i urryer dy ndihmësit e rinj ngase nuk i përmbahen rendit të tij që e kishte përvijuar në mënyrë patologjike. Çdo tekst i Kafkës i vë në vështirësi interpretuesit, për arsye se as vetë autori nuk dëshiron ta zgjidhë enigmën. Ndër shumë interpretime alegorike të tregimit të Kafkës, topat mund t’i kuptojmë si simbol të ndihmësve (të punëtorëve) të padisiplinuar, si një përpjekje dëshpëruese e qenies së ftohtë racionale që në projektin e vet burokratik të përditshëm t’i nënshtrojë edhe forcat e padukshme.
Në vitin 1911, i preokupuar nga bota që i duket si një makinë, në shënimet e ditarit, Kafka shkruan: “Çdo gjë më duket si një konstruksion”, ose “unë jam gjuetar i konstruksioneve”. A nuk i anticipon me këtë shkencëtarët e sotëm, të cilët me idenë morbide të klonimit, synojnë “të vrasin” botën klasike të sekreteve dhe të vendosin në tokë njeriun-Zot, duke e barazuar kësisoj jetën me vdekjen?
Duhet theksuar se, për dallim nga futuristët të cilët e lëvdonin shpejtësinë dhe bukurinë e makinës, ekspresionistët, e sidomos ekspresionistët gjermanë, jetonin në ankth dhe tjetërsoheshin skajshëm nga qytetërimi i mekanizuar. Këtë e dëshmojnë më së miri vizionet e mynxyrshme të Kafkës që vallëzojnë në hapësirën thellësisht të vetmuar. /HEJZA/ KultPlus.com
Referuar një studimi në Zvicër tregon se afro 40% e popullsisë ndjehet e vetmuar dhe ky fenomen është shqetësues për ekspertët, transmeton albinfo.ch.
Në Cyrih, psikologu Felix Hof rregullisht merret me njerëz që nuk kanë miqësi. “Shumë nga pacientët e mi thonë për veten e tyre se nuk kanë miq.” Në parim preken personat e të dy gjinive dhe nga të gjitha shtresat shoqërore. Dhe kur bëhet fjalë për moshën, do të ishin kryesisht të rinjtë midis 18 dhe 27 vjeç dhe njerëz mbi 45 vjeç.
Një studim i Zyrës Federale të Statistikave (FSO) – që daton nga viti 2017 – e konfirmon këtë: 38% e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart thonë se ndjehen të vetmuar.
Ndërkohë studimi i fundit tregon rritje të përqindjes në mbi 39% të njerëzve që ndihen të vetmuar në mungesë të shoqërisë, transmeton tutje albinfo.ch.
Referuar deklaratës së psikologut të Aargau, Thomas Spielmann, digjitalizimi luan një rol jo të vogël.
Sipas tij, kontaktet mbeten sipërfaqësore, nëse lëvizni shumë në botën digjitale, humbni kontaktin me të tjerët, shton ai.
“Ne nuk i njohim më ndjenjat e të tjerëve, por përqendrohemi në tonat. Atëherë ekziston një rrezik i madh për të mbetur pa miq”, shpjegon psikologu në jetën reale.
Nga ana tjetër, Felix Hof tregon se në 10 deri në 15 vjetët e ardhshme do të jenë vendimtare për evolucionin e shoqërisë sonë: “Nëse nuk e trajtojmë problemin e vetmisë dhe nuk e vendosim nën kontroll, ka shumë mundësi që sistemi shëndetësor të jetë i rëndë, test se në fund ekonomia vuan jashtëzakonisht.” Katja Rost sheh gjithashtu një rrezik për demokracinë, e cila kërkon një pjesëmarrje të caktuar: “Me çdo person që e shmang atë, kohezioni social zvogëlohet, gjë që rezulton në gërryerjen e strukturave demokratike”. Njerëzit e izoluar shpesh aspirojnë të bëjnë pjesë: “Duke bërë këtë, ata shpesh gjejnë – për shembull në rrjet – një lidhje me lëvizjet ekstremiste”. / KultPlus.com
Sot është e shtunë… Për mua dhe për ty Për të gjithë. Për të gjithë ata Që patën diçka në tokë.
Sot është e shtunë Edhe për ata që janë mërzitur Për ata që nuk dinë të jetojnë. Është e shtunë edhe për ata Që nuk janë më.
Sot është e shtunë Për kuajt që tërheqin karrocat në errësirë Për lodrat që u luajtën Dhe për vendet bosh në sallat e lavdisë.
Sot është e shtunë Edhe për ata që nuk e dinë këtë gjë Që vuajnë e s’janë të lumtur. Vetëm sot është e shtunë, E dëgjova në rrugë Në derën e spitalit.
Sot është e shtunë Edhe sikur askush të mos e kujtojë… Jo vetëm sepse unë sot jam mërzitur, Por për madhështinë e një dite Që veshi mbi vete pelerinën e vjetër të botës.
Është e shtunë Sepse nuk ekziston asnjë ditë tjetër Si kjo e sotmja Dhe dikush mund të thotë Se asnjëherë nuk ka qenë e shtunë, Se asnjëherë, asnjë ditë Nuk ka shpënë buzë greminës kuptimin e madh Jetën e madhe përpara një bluze Të thjeshtë dite Siç është dita e shtunë.
Ditë e shtunë sot Që u përsërit aq shumë Mbi atë çka bënë ata që nuk jetojnë sot Me lehtësinë e atyre që jetojnë Të mbështjellë nga e shtuna Që si letër karamelesh Bie mbi butësinë e vjetër.
Sot e shtuna bie mbi kërcënimin e vjetër Dhe thuhet nga të gjitha buzët kudo Edhe atje ku dita është ngatërruar me një tjetër Edhe atje ku dashuria është është zëvendësuar me një tjetër.
Kudo sot e shtuna përkëdheli plagët dhe buzëqeshi Për t’ua bërë më njerëzore, Për t’ua larguar sadopak nga pesha e kohës, Që e veshur me hijen dhe dritën e një të shtune Ndaloi lozonjare dhe tha: Sot është e shtunë Kur filluam të kuptojmë Se vetëm në botën tonë është diçka
Të rrish pak më shumë në të ftohtë Për të larguar diku drejt pafundësisë Nyjen e vërtetë, Që lëkundet me përkëdheli Brenda thellë së shtunës Që duket se nuk do të ndërrohet me asnjë ditë tjetër.
Sot është e shtunë Për të vetmen thjeshtësi dhe mendim Për të vetmen kënaqësi dhe trishtim Për të bërë një hap Në botën e vogël të njerëzve. / KultPlus.com
Festivali Ndërkombëtar i Filmit “PriFest” (Prishtina International Film Festival) vjen në Tiranë, i cili do të zgjasë tre dite. Në natën e hapjes, kryebashkiaku Erion Veliaj u shpreh se një nga arsyet e mbajtjes së këtij festivali në Tiranë ishte për të kujtuar pikërisht themeluesen e tij, Vjosa Berishën, por njëkohësisht për të pasur edhe Prishtinën më afër.
“Një nga arsyet për të pasur një edicion festivali, ishte patjetër për të kujtuar Vjosën, shoqen time dhe tonën, një njeri që ka lëne gjurmë me art, me njerëzit që dashuroi dhe frymës që përçoi në komunitetin tonë. Ajo ka qenë, siç e ka pasur emrin, Vjosë. Pra një lumë i rrëmbyer, i destinuar që të marrë përpara gjithë pengesat. Besoj se është nga të rrallat herë kur një njeri i qëndron vërtetë emrit të vet. Jam shumë i lumtur që për nder të Vjosës, t’i bëjmë edhe një nder Kosovës. Kemi një mundësi që ta trajtojmë marrëdhënien dhe raportin special qe kemi me Prishtinën, me Kosovën, jo si një nga 52 javët e vitit, por të mundohemi që në çdo javë te kemi ne Tirane shijen e Kosovës,” u shpreh Veliaj.
Gjatë fjalës së tij, bashkëshorti i Vjosa Berishës, themelueses së festivalit në Prishtinë, Fatos Berisha, u shpreh se kjo është hera e dytë që PriFest vjen në Tiranë. Ai theksoi se këtë herë ky festival rikthehet këtu për të kujtuar një anë të Vjosës, ndërsa foli edhe për filmat që ai do të sjellë për publikun.
“Më vjen mirë që jemi këtu si “PriFest”. Unë jam këtu shumë shpesh si shok i Albanit, por si “PriFest” është hera e dytë. Tani po vijmë për të festuar, po vijmë dhe për të kujtuar një anë të Vjosës, që e ka sjellë një pjesë të vogël të Prishtinës në Tiranë, ose një pjesë të vogël të festivalit të filmit të Prishtinës në Tiranë. Filmat që do të shikoni janë fituesit e edicionit të sivjetshëm, që e kemi pasur në shtator. Jam shumë i lumtur që këtu janë bashkë kineastë dhe miq nga Tirana, nga Prishtina, nga Kosova, nga Shqipëria. Festivali e ka këtë mision të krijojë miqësi të reja, por dhe të mbajmë ato të vjetrat. Një ndër miqtë e festivalit, por edhe të Vjosës, ka qenë dhe është Erion Veliaj, i cili mundësoi që sot ne të jemi këtu, jo vetëm sot, edhe nesër e pasnesër”, deklaroi Fatos Berisha.
Nga ana tjetër, artisti Alban Nimani theksoi se bashkëpunimi mes Tiranës dhe Prishtinës po vazhdon në veçanti për shkak të mbështetjes së Bashkisë së Tiranës duke njoftuar një program shumë të mirë me filmat dhe artistët më të mirë. “Më vjen mirë shumë që po vazhdon bashkëpunimi mes Prishtinës dhe Tiranës, sidomos në mbështetjen e Bashkisë së Tiranës. Sonte, nesër dhe pasnesër kemi një program shumë të mirë me filma, me kineastë, me artistë të Kosovës, Shqipërisë ku do të mblidhemi dhe të flasim që të vazhdojmë të forcojmë bashkëpunimin”, tha ai.
Festivali i filmit PriFest u themelua nga Vjosa Berisha në vitin 2008 pas pavarësisë së Kosovës si një nevojë për të promovuar imazhin e saj kulturor dhe artistik si shtet i pavarur. Edicioni i parë i tij u mbajt një vit më vonë, në vitin 2009. Vjosa Berisha u nda nga jeta në qershor të vitit të kaluar pas një beteje të vështirë me sëmundjen./atsh/ KultPlus.com
“Stamboul” ka botuar, të shtunën e 29 gushtit 1908, në ballinë, një shkrim në lidhje me krijimin e Klubit “Bashkimi shqiptar” në Stamboll, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Bashkimi shqiptar”. — Dje pasdite, fisnikët shqiptarë u takuan në zyrën sipër lokalit Yanni, në Pera. Ata hodhën themelet e një shoqate me emrin “Klubi i Bashkimit shqiptar”.
Ishin të pranishëm : Prenk Bib Dodë Pasha, Fazil Pashë Toptani, Halil Pashë Gjirokastra, Nexhet Pashë Vlora, Mehmet bej Frashëri, Çako efendiu, Shukri beu, Partew beu, Mexhi efendiu, Dr. Rifat bej Frashëri, Sulejman bej Korça, Hysen bej Vrioni, Dr. Xhmal beu, Sulejman bej Delvina, Mustafa beu, Filip Noga efendiu, etj.
Qarkulluan një listë abonimesh për të mbledhur fondet e nevojshme për zgjedhjen e një ambienti dhe mobilimit të tij. Totali i kësaj liste të parë mblodhi 120 lira turke.
Eqrem bej Vlora u emërua përkohësisht si arkëtar.
Zgjedhja e një lokali (zyre) do të rregullohet shumë shpejt.Menjëherë do të takohen sërish për të bërë aranzhime të reja me synimin për të hapur një abonim, të ardhurat e të cilit do të synohen pjesërisht për të ndihmuar shqiptarët në nevojë që banojnë në Kostandinopojë dhe pjesërisht ata që ndodhen jashtë vendit.
Komiteti shqiptar nis me punë filantropike. I urojmë “Bashkimit shqiptar” jetë të gjatë dhe begati.
Disa punëtorë ndërtimi kanë rrezikuar jetët e tyre duke e përsëritur një veprim të vitit 1932, i cili u kthye në një fotografi ikonike. Ata vendosën që të ulen mbi një gradaçel dhe të drekojnë.
“Dreka mbi një gradaçel” është një fotografi që u shkrep në Çikago të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në vitin 1932.
Punëtorët janë të ulur në të njëjtën mënyrë, por tani fotografia është me ngjyra./ KultPlus.com
Qamili i Vogël do të mbetet përherë në historinë e muzikës popullore qytetare të trevave shqiptare.
Sot KultPlus ju sjell këngën e tij ‘I vujtun jam në jetë”. Këngë kjo që i këndon vuajtjes qe dashuria i sjell.
Qamili i Vogël i takoi plejadës së parë të këngëtarëve popullorë kosovarë të pasluftës , siç janë : Zyhra Mula, Meserete Çavolli, Mazllom Mejzini, Nexhmije Pagarusha, Ismet Peja, Hivzi Vokshi, Xhejlani Broçi, Adem Ejupi , Lilijana Çavolli, Muhamet Shala, Shahindere Bërlajolli, Qerimane Imami, Myrvete Fetahu, Gonxhe Gashi, Lajde Berisha, Behixhe Pakashtica , Anton Tomi , Gonxhe Manaku , Ismet Veseli, Rexhep Zajazi e shumë të tjerë.
Bashkangjitur gjeni videon dhe tekstin e këngës.
I vu’jtun jam në këtë jetë Sa të rrnoj e të vdes. Sevdaja m’u ka pjek
Si bylbylit o në pranverë Bylbyli këndon n’Çabrat Vajzë mos qaj me lot.
Del sy zeza mos rri O në dhomë Ngo bylbylin si O këndon! Male dhe fusha jeshil Ç’u bona harabë.
Mjaft durova sa i mal me borë O se la pa të shti në dorë! Me t’shti n’dorë mori syzezë Mjaft moj më ke përvlu’. Qe shtat vjet n’zemër m’ke ndezë E t’lutem me m’u afru’. / KultPlus.com
Dizajneri i famshëm i modës afrikano-jugore Thebe Magugu shpreson që suksesi i tij të frymëzojë të rinj të tjerë në kontinent, shkruan Reuters, transmeton KultPlus.
Magugu së fundmi lançoi një koleksion të ri me markën globale të veshjeve sportive Adidas. Rrobat e tij janë veshur nga të famshëm si Rihanna dhe Miley Cyrus, dhe në vitin 2019 ai fitoi çmimin prestigjioz LVMH për stilistë të rinj.
“Unë jam veçanërisht krenar për këtë sepse mendoj se u tregoi njerëzve se nëse mund ta bëj, dikush nga qyteti Galesheëe dhe (me) shumë vështirësi gjatë rrugës… të gjithë ata njerëz mund ta bëjnë gjithashtu,” tha. 29-vjeçari nga studioja e tij në Johanesburg./ KultPlus.com
… Pra, bir, mos qaj: ky është ligji e qënies Të vijë rrotull dhe të kthehet rishtaz Përbrenda gjirit t’amës s’amëshuar Të mosqënies.
Ku janë ata që patën qënë? Shkuan Atje ku qenë – lanë prapa tyre Një tingull n’erë, shuar dalngadalë, Si çdo qënie.
Nga shtati i tyre ngjizet rishmë jeta Që duhet rrojtur: mbajtur, vojtur, falur Kur çasti i madh troket në derën tonë Urdhëronjës.
Koprace është jeta në të mira Dhe dorëhapur gjëmash dhe mënxyrash – Të gjitha duhen hequr dhe duruar Zemërkthjellët.
Un’ rrethin tim e mbylla keq a mirë, Si vdekëtar i thjeshtë – hallkë e lidhur Dhe shkoj i velur hojesh dhe sherbelesh Pa keqardhje.
Do rroj, shpresoj, ca kohë, brenda teje Se kjo ka qënë ëndra ime: shpirtin Tim trashëgim të ta le pas vdekjes Siç e mora.
Vazhdo dhe ti të jetës shteg, të shkruar: Të larta mos lakmo – se shtypës bëhesh As poshtë shumë mos rrëshqit, se shtypesh, Qofsh i lumtur!/ KultPlus.com
Pas një kohe të caktuar, dallimi midis historisë dhe legjendës turbullohet, ndërkaq është pikërisht magjia e filmave që ka fuqinë për t’u transportuar në çdo botë, reale apo imagjinare, për një periudhë të shkurtër kohe. Filmbërësit e bëjnë të mundur krijimin e vendodhjeve të vjetra dhe njerëzve të “ri-imagjinuar”, duke i sjellur ata në ekran të madh, njësoj siç bëri edhe “Illyricvm”, duke dëshmuar thënien se asnjë art nuk e kalon ndërgjegjen tonë ashtu siç bën filmi, dhe nuk shkon drejtpërdrejt te ndjenjat tona, thellë në dhomat e errëta të shpirtit tonë, siç bën filmi, shkruan KultPlus.
Edhe më intrigues është të shohësh sesi një kastë e artistëve kombinojnë faktin dhe trillimin për të portretizuar periudha historike si ilirët dhe mënyrën e tyre të jetesës.
Mbledhja e taksave mund të duket si një punë shumë e lehtë për t’u bërë, por nuk ishte për një të ri si Liburnus Volsus, i cili rekrutohet nga një njësi romake për të mbledhur taksat. Ilirët, të cilët në atë kohë konsideroheshin barbarë nga fiset romake, paraqesin kthesa të papritura në film, duke treguar forcën e tyre kundër nënshtrimit. Përmes Volsusit shohim se bota e njerëzve të kohës “37 vjet para lindjes së Krishtit”, nuk ishte aspak e ndryshme nga e jona.
Mënyra e jetesës së ilirëve – arsye për realizimin e filmit
Regjisori dhe njëri prej skenaristëve, Simon Bogojevic-Narath, shpjegon në konferencë për media se është pikërisht fakti që më herët nuk është realizuar një film për ilirët dhe mënyra e tyre e jetësës, si arsye, të cilat ndikuan edhe në realizimin e këtij filmi.
Duke filluar nga regjisori Narath, së bashku me aktorët: Robert Prebil, Dukagjin Podrimaj, Ylber Bardhi, Labeat Bytyqi, Gani Morina dhe Ali Demi, u mblodhën bashkë edhe një herë tjetër nga co-producenti Fatmir Spahiu, për të parë nga afër filmin “Illyricvm” dhe për të bashkëbiseduar më shumë rreth filmit.
“Për mua i gjithë procesi i realizimit të këtij filmi ishte i jashtëzakonshëm. Jemi të parët që kemi bërë një ‘subject in cinematography’ falë njerëzve që janë këtu që e bën të mundur gjithë realizimin. Për mua si regjisor dhe co-producent ishte një përgjegjësi e madhe dhe gjithashtu një kënaqësi e madhe. Në njërën anë ishte një gjë shumë e mirë, por edhe sfiduese. Ishte një nder i madh që të punoja me aktorë të talentuar siç janë këta që i kemi këtu”, thotë regjisori Simon.
Simon shpjegon se mungesa e informacioneve nëpër vende të ndryshme të botës për ilirët, është edhe motiv shtesë që ai të ketë premiera në shumë shtete, por sigurisht kjo nuk varet nga ta.
“Do të doja që ky film të udhëtonte nëpër shumë vende të botës dhe jo vetëm në shtetet ballkanike. Problemi im personal ka qenë që në shumë vende të botës dihet më shumë për vikingët dhe këtë lloj historie. Por, për ilirët nuk ka shumë njohuri nëpër botë dhe t’i shfaqesh ata përpara publikut, mënyrën si kanë folur, mënyrën si janë dukur dhe të prezantosh këtë botë antike përpara njerëzve është diçka shumë e madhe. Në qoftë se njerëzit do të jenë të interesuar për të parë këtë film, atëherë ata mund të shkojnë në kinema”.
Mozaiku i filluar, në pritje për t’u plotësuar
“Unë doja që të shfaqja përpara publikut mënyrën se si janë ilirët. Shpresoj që ky nuk do të jetë filmi i fundit për Ilirët dhe të kaluarën tonë antike. Mendoj që kemi të drejtën që të marrim primatin si njerëzit e parë që kemi realizuar një film për Ilirët. Për mua mesazhi i filmit ishte që të tregojmë që ne të gjithë jemi njerëz, pa marrë parasysh që jetojmë tani, apo rreth 1500 vjet më parë ose çfarëdo lloj kohe. Jemi të njëjtë, por jo shumë të njëjtë gjithashtu. Nëse e marrim për shembull një mozaik, ne mund të themi që kemi plotësuar vetëm një pjesë, për ta kompletuar atë, duhen shumë pjesë. Prandaj, shpresoj që të realizohen edhe filma të tjerë”.
Triumfues përpara vështirësive, në qendër shqiptarët dhe e kaluara e tyre
“Ne dëshironim që të krijojmë një portretizim të ilirëve në këtë film, një periudhë të caktuar kohore dhe për mua ka rëndësi se si e shihni në pjesën kinematografike këtë film. Ne donim që të krijonim diçka më poetike. Nëse ju jeni një person që kërkoni aksion, filma aksion, do të shkaktoj një konfuzion te ju. Ne jemi munduar që përmes këtij filmi të tregojmë një periudhë të caktuar kohore. Të kemi aktorë shqiptarë në këtë film ishte gjëja e duhur. Të jem i sinqertë, një film i tillë, në këtë rast i yni, është shumë i vështirë që ta bënim. Ka qenë sfidë e madhe dhe kemi arritur që ta bëjmë një gjë të tillë. Fatmirësisht ne kishim shqiptarë në këtë film”, shpjegon regjisori.
Njëri ndër aktorët shqiptar me rolin kryesor në këtë film, Ylber Bardhi, thotë se një film i tillë ishte sfidë interesante, por edhe punë e madhe që duhej bëhej.
“Normalisht që ka qenë e vështirë, por gjatë gjithë kohës, prej momentit kur e kemi marr tekstin, diku një vit përpara se të fillonin xhirimet. Kemi qenë në kontakt gjatë gjithë kohës edhe me profesorë të gjuhës, ata të latinishtes dhe të ilirishtës. E kemi pasur një lloj sfide shumë interesante që të mësojmë të flasim ilirisht, dhe me shumë punë e kemi bërë një gjë të tillë.
Në anën tjetër, Labeat Bytyqi, njëri ndër aktorët që kishte udhëtuar për xhirimet e këtij filmi, vetëm një apo dy javë pasi kishte diplomuar në këtë drejtim, thotë se ndjehet shumë i lumtur që është bërë një film i tillë dhe ai ishte pjesëmarrës.
“Secila pjesë i ka pjesët e veta të vështira, por gjatë procesit kemi kaluar shumë mirë. I kemi filluar më herët përgatitjet dhe gjithçka ka shkuar shumë mirë. Po, jam aktor i ri dhe sapo kam diplomuar, e pas një jave ose dy jam nisur për xhirime të filmit. Ka qenë e vështirë, por dashnia ka qenë më e madhe se lodhja dhe sigurisht gjatë gjithë kohës jam konsultuar me Bufin e Ylberin, të cilët kanë përvojë shumë më të gjatë se unë. Por edhe me regjisorin e profesorë të tjerë. Më pas, i gjithë procesi ka qenë shumë i mirë. Do të doja që të vazhdoja karrierën me filma të tillë. Po shfrytëzoj rastin që të falënderoj Fatmir Spahiun në realizimin e këtij filmi, sidomos që më ka ftuar në këtë film dhe e ka bërë të mundur daljen time në skenë menjëherë”.
Një nga aktorët më të njohur nga Sllovenia, Robert Prebil, thotë se që nga fillimi i realizimit të këtij filmi, ndodhi një ndërlidhje me aktorët nga Kosova, në këtë rast Ylber Bardhin (me të cilin ka një rol të ngjashëm), derisa shpjegoi edhe pjesët më të vështira e më të mira në realizimin e filmit.
“Asnjëherë në karrierën time nuk kam luajtur një film të tillë. Për mua ishte shumë interesant që të luaja këtu. Kur e pashë skenarin, që në fillim e pamë atë lidhjen mes aktorëve. Sapo u takuam me Ylber Bardhin, ne kaluam momente të mira dhe ishte shumë interesant se si regjisori na vendosi bashkë në mënyrën më të mirë të mundshme. Dukej sikurse gjithçka ishte e bërë më parë dhe lindi natyrshëm bashkëpunimi i veçantë. Gjatë gjithë kohës ne po mundoheshim që të mësonim gjëra të reja gjatë filmit, duke filluar nga pjesa për të hypur në kuaj dhe më pas edhe sigurisht po shikonim në “YouTube” se si ta zotërojmë më mirë shpatën dhe lëvizjet që njerëzit kishin në atë kohë. Zakonisht ditët e xhirimit dijnë të jenë të mërzitshme, por këto kaluan si një moment dhe kaluam shumë kohë të mirë, çdo dite ishte një ditë më e veçantë se tjetra. Nuk po i prisja detajet të jenë në këtë formë”, tha Prebil.
Edhe aktori Dukagjin Podrimaj pohon se mundësia për të pasur një rol të tillë, në një film të këtyre përmasave, është mundësi që vjen një herë në jetë.
“Vetë fakti që është film historik, po besoj që të gjithë aktorët i intrigon. Me të vërtet është një mundësi që të vjen një herë një jetë. Skenari ka qenë i kompletuar plotësisht. Nuk ka pasur shumë dialog, por për aq sa ka pasur ishte i plotë. Ky është një film historik që mund të realizohet në 100 mënyra. Unë e kam parë këtë film në “Pula” të Kroacisë, kur e ka pasur premierën botërore. Aty ka qenë si një koloseum amfiteatër dhe ishte shumë korrespodente, të shihej një film i tillë nga një vend i tillë ishte tamam e veçantë”.
Bashkëpunim i rastësishëm për realizimin e një filmi madhështor
“Bashkëpunimi ka ndodhur rastësisht gjatë një takimi në Festivalin e Filmit “Trieste”, me zonjën Ankica Tilliq Juriq, një super producente jo vetëm kroate por edhe evropiane. Ajo ka shfaqur një interesim që të ketë një kastë të aktorëve shqiptarë nga Kosova, që t’i luajnë rolet e ilirëve. Ekziston një lidhshmëri, sigurisht e natyrshme. Jemi në këtë projekt, sepse këtij projekti i takojmë, kësaj storie i takojmë dhe jemi në të pa asnjë dilemë”, thotë Spahiu.
Ngjashmëria në gjuhë, dëshmi e lidhshmërisë së natyrshme me shqiptarët dhe ilirët
“E keni pa edhe gjuhën, kur e dëgjoni frazën komplet mundet me tingëllu si diçka shumë e çuditshme, si diçka që nuk përngjan me gjuhën e sotme shqipe. Por nëse i ndani fjalët një nga një, e kuptoni që etimologjia e tyre bie në gjuhën e sotme shqipe, sidomos në këtë që e flasim ne në ditet e sotme. Fjalorin që e kemi pasur nga një prej linguistëve më të njohur botëror, mund të shihet se ndoshta secila fjalë shpie te gjuha e sotme shqipe. Nëse mund ta quajmë filmin politikisht korrekt, atëherë është korrekt. Nëse e quajmë historikisht korrekt, edhe ashtu është. Nuk kemi bërë diçka, të themi në thonjëza, që na “shkel” ose nuk është ashtu për neve”, vazhdon ai tutje, duke njoftuar se ky film në radhë të parë është një bashkë-produksion mes disa shteteve.
Aktorët nga Kosova si një vullkan prej talenti
“E quaj një të arritur personale, pjesëmarrjen e 13 aktorëve kosovarë në këtë projekt, sepse mendoj se ekziston një vullkan prej talenti, sidomos te aktorët në Kosovë. Këtu kemi aktorë si Ali Demi, me shumë eksperiencë nga Teatri i Gjilanit, të cilin pak e kemi parë në kinematografi dhe e shohim në film si një yll fare, si një aktor fenomenal të fshehur diku në një qytet, por po e shohim në një bashkëprodhim jo vetëm rajonal, por edhe ndërkombëtar. Këtë projekt e kam trajtuar shumë afër zemrës, për arsye të cilat i përmenda”.
Rrugëtimi i filmit
“Filmi e ka pas premierën e vet në “Pula” në një festival të Kroaicsë, premierë botërore. Pastaj ka qenë në Zagreb, këto ditë ka qenë edhe në Slloveni, ka qenë edhe i nominuar në kategorinë për filmin më të mirë ndërkombëtar në Festivalin e Sarajevës. Do të ketë një rrugëtim, besoj të gjatë, dhe interesant”, thotë ndër të tjerash Spahiu, një ndër producentëve të filmit.
Njerëz të kostumografisë në këtë film kanë qenë prej më të mirëve, duke filluar nga njerëz të cilët kanë marrë pjesë në filma sikurse “The Gladiator”, “The Great Beauty” dhe gjithashtu edhe prej serialit “Game of Thrones”, por për Spahiunyjet e vërtetë janë aktorët nga Kosova, që, sipas tij, kanë luajtur perfekt.
Edhe Podrimaj thotë se kur ka njerëz kaq profesionistë në një film, atëherë sigurisht që çdo gjë është më e lehtë.
“Njerëz të tillë ta lehtësojnë shumë punën si aktor, ata janë aq profesionistë, sa profesionalizmi i tyre ta bën aq të lehtë që ju të përshtateni. Theksi i natyrshëm i artistëve kroatë dhe atyre shqiptarë, normalisht që nuk mund të tjetërsohet. Ne dallojmë në të shprehur, është organike dhe sigurisht ky është një dallim i madh”.
Vendi ku është xhiruar 90 për qind e filmit është vendi ku janë zhvilluar lojërat olimpike dimërore të vitit 1984, një detaj shumë me rëndësi.
Debati për (mos)portretizimin e duhur të ilirëve
“Akademiku nga Kroacia, thotë se patjetër që gjuha shqipe rrjedh prej njërit dialekt të gjuhës ilire. Mua më pëlqen ky debat dhe shpresoj që të rritet më shumë. Unë shpresoj që ne në të ardhmën ta bëjmë një film edhe më të mirë, me më shumë buxhet, ku ilirët edhe flasin e gjëra të tjera. Mos të harrojmë të tregojmë që ky film është një produksion kroat në bashkëprodhim me të gjitha shtetet tjera. Ne e kemi bo një luftë të madhe që të kemi një numër kaq të madh të aktorëve, sigurisht me vullnetin e regjisorëve dhe të gjithë të tjerëve. U bëj thirrje të gjithëve që të vijnë ta shohin”, përfundon Spahiu.
Një kohë që na ka magjepsur gjithmonë me emocionet e saj ishte pikërisht epoka e viteve pas Krishtit, plot luftëra, aventura, skandale dhe sigurisht intriga politike. Shpesh në filma portretizohen histori të ndryshme nga e gjithë bota, duke përmendur këtu disa nga filmat për perandorinë romake dhe sigurisht ato për mitologjinë greke, por kjo është hera e parë kur ilirët personifikohen në një film, të cilët konsiderohen edhe si pasardhës të shqiptarëve
Aktorët që marrin pjesë në këtë film janë: Ylber Bardhi, Ilir Prapashtica, Labeat Bytyçi, Dukagjin Podrimaj, Ali Demi, Kushtrim Hoxha, Armend Smajli, Gani Morina, Rina Krasniqi, Fatmir Spahiu, Lulzim Bucolli, Isa Zenuni, Selman Lokaj dhe Bujar Ahmeti. Filmi ILLYRICVM është produkt i bashkë-producentëve nga katër shtete, ndër të cilat janë Kroacia, Italia, Sllovenia, Bosnja dhe Kosova. /KultPlus.com
Një rol ndryshe nga çfarë jemi mësuar, mund të konsiderohet për Taylor Swift ai i Hirushes, pasi ylli ynë i muzikës country është mësuar me paraqitje më të freskëta dhe më të relaksuara, larg atyre të princeshave të Disney -t.
Këngëtarja amerikane ka ndarë videoklipin e dytë nga albumi i saj i ri me titull “Midnights” dhe ka interpretuar në mënyrën e saj historinë e Hirushes me këngën “Bejeweled”.
Në videoklipin e suksesshëm, Taylor Swift luan rolin e princeshës së dashur, ndërsa aktorja e “Jurassic Park” Lora Dern luan njerkën e saj të keqe. Motrat Haim shfaqen si motrat e saj të llastuara dhe i gjithë “Bejeweled” sillet rreth një kërcimi, ashtu si në përrallë.
Njoftimi për publikimin erdhi nga Instagrami i këngëtares dhe bëri bujë te fansat e saj.
Sipas Taylor Swift, videoja është “e egër, me imagjinatë dhe e krijuar posaçërisht për ju, fansat e mi të dashur, që keni shtruar këtë rrugë të ndritur”./abcnews.al/ KultPlus.com
Një satelit i NASA-s kapi një imazh të asaj që dukej të ishte një model i lumtur fytyre në diell në fillim të kësaj jave, duke bërë që agjensia hapësinore amerikane të thoshte se dielli shihej “duke buzëqeshur”, transmeton KultPlus.
Agjensia publikoi imazhin të mërkurën në Twitter, duke shkruar: “Sot, Observatori Dinamik Diellor i NASA-s kapi diellin duke ‘buzëqeshur’. Të parë në dritën ultravjollcë, këto njolla të errëta në diell njihen si vrima koronale dhe janë rajone ku fryn era e shpejtë diellore. në hapësirë.”
Observatori Dinamik Diellor i NASA-s është një mision agjencie që synon të hetojë se si krijohet aktiviteti diellor dhe si nxit motin në hapësirë. E nisur për herë të parë më 11 shkurt 2010, anija kozmike e observatorit mat brendësinë e diellit, atmosferën, fushën magnetike dhe prodhimin e energjisë.
Që nga publikimi i saj, fotografia e NASA-s ka nxitur një mori përgjigjesh në internet, ku shumë prej tyre e krahasojnë imazhin me një kungull të gdhendur të Halloween-it, një luan dhe diell të paraqitur në shfaqjen për fëmijë Teletubbies.
Një përdorues u përgjigj: “A është kjo fytyra e njeriut të Stay Puf[t] marshmallow nga Ghostbusters?”
Një tjetër e krahasoi diellin me biskotat me çokollatë BN Mini që shfaqin edhe fytyra të buzëqeshura.
Pavarësisht pamjes së tij miqësore, ekspertët paralajmërojnë se vrimat koronale të diellit mund të nënkuptojnë një stuhi diellore që godet Tokën të shtunën. Spaceweather.com tha: “Mein [sic] i gëzuar po nxjerr një rrjedhë të trefishtë të erës diellore drejt Tokës.”
Stuhitë diellore janë një shumëllojshmëri shpërthimesh në masë dhe energji nga sipërfaqja diellore që nga ana tjetër deformon fushën magnetike të tokës. Si rezultat, këto stuhi rrisin dukshmërinë e dritave polare, të njohura edhe si aurora, në hemisferat veriore dhe jugore.
Say cheese! 📸
Today, NASA’s Solar Dynamics Observatory caught the Sun “smiling.” Seen in ultraviolet light, these dark patches on the Sun are known as coronal holes and are regions where fast solar wind gushes out into space. pic.twitter.com/hVRXaN7Z31
Edicioni i parë i Festivalit Ndërkombëtar të Dancit Bashkëkohor është çelur mbrëmjen e djeshme me “Balet Preljocaj” nga Parisi me koreografi të Angelin Preljocaj në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti shprehet në një postim në rrjetet sociale se “Winterreise”, pikëtakimi mes muzikës së Schubert-it dhe koreografisë nga artisti Angjelin Preljocaj ngriti siparin e Festivalit Ndërkombëtar të Dancit Bashkëkohor”.
“Zemra plot që skena e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit pret vepra të një niveli sipëror”, thekson ministrja.
Winterreise që do ngjitet edhe mbrëmjen e sotme në skenën e TKOB-së është një balet që mban titullin origjinal të ciklit më të famshëm Lieder të Franz Schubert, pas imazheve të përmbledhura nga poema e Wilhelm Müller: impresionizmi i saj romantik, emocionet dhe ndjenjat që përcjell.
Baza e saj dramatike dhe koreografike është ideja e një akti të gjatë vetëvrasjeje në lëvizje të ngadaltë.
Festivali Ndërkombëtar i Dancit Bashkëkohor do të vijojë në datat 31 tetor dhe 1 nëntor me trupën nga Berlini me koreografi të Blenard Azizaj.
Ndërsa në datat 3 dhe 4 nëntor do të ngjitet trupa nga Vjena me koreografi nga Eno Peci, koreografi nga Gentian Doda dhe koreografi nga Angelin Preljocaj me trupë nga Teatri i Operas dhe Baletit./atsh/ KultPlus.com
Një vepër e piktorit holandez Piet Mondrian është shfaqur në mënyrë të gabuar për dekada të tëra, por do të mbetet e tillë sepse ka të ngjarë të dëmtohet nëse ripozicionohet.
Vepra “New York City I”, e punuar nga Mondrian në vitin 1941, përbëhet nga shirita ngjitës të kuq, të verdhë, të zi dhe blu, horizontalisht dhe vertikalisht në telajo. Vepra nuk mban firmën e tij, sepse e ka konsideruar veprën të paplotë.
Piktura u ekspozua për herë të parë në vitin 1945 në Muzeun e Artit Modern në Nju Jork. Që nga viti 1980 është ekspozuar në Dusseldorf, Gjermani.
Disa muaj më parë, kur një kuratore gjermane nisi të organizonte një ekspozitë të re për artistin holandez, vuri re se vepra ishte varur me kokë poshtë për kaq shumë vite. Vijat horizontale duhet të bëhen “të trasha” në pjesën e sipërme të pikturës, aty ku duhet të jetë qielli, dhe jo në fund siç shihet sot.
Kuratori thekson se një vepër e ngjashme e Mondrian, “New York City”, e ekspozuar në Paris ka linjat “të trasha” në krye. Ndërkohë, një fotografi nga studioja e piktorit pak ditë pas vdekjes së tij në 1944 tregon punën në një kavalet me pjesën e “dendur” në anën e sipërme.
Por edhe nëse vërtet është bërë një gabim dekada më parë, tani është pothuajse e pamundur të korrigjohet. Shiritat ngjitës janë liruar dhe nëse kthehen me kokë poshtë, vepra do të shtrembërohet në mënyrë të rrezikshme. /abcnews.al/KultPlus.com
Verës sa nji mëngjes me vesë nuk ia pau kush ballin simjet me sy të përlotun të sjellun kah mali.
Vjetit nuk i mungon asnji ditë në kalendar e i dhimbet e mbramja pikë e dyllit në djegie: e sotmja ka ndijen e dridhjes së fletëve të shqemes para dhambëve të sutës./ KultPlus.com
Muzeu kushtuar sopranos me famë ndërkombëtare Maria Callas do të hapet në verën e vitit 2023 në Athinë, njoftoi kryebashkiaku i kryeqytetit grek Kostas Bakojanis.
Muzeu, i cili do të inaugurohet me rastin e njëqindvjetorit të lindjes së Callas, do të vendoset “në një ndërtesë të bukur neoklasike në numrin 44 të rrugës Mitropoleos, në zemër të Athinës”, thuhet në njoftimin për shtyp.
Muzeu pritet të ekspozojë dokumentet audio, regjistrimet e performancave dhe një koleksion unik i disqeve dhe sendeve personale të sopranos së madhe”, thuhet në njoftim.
Objektet e para në koleksionin e Muzeut u blenë nga Bashkia e Athinës në vitin 2000, falë pjesëmarrjes në një ankand ndërkombëtar në Paris.
Më pas arkivi u pasurua falë donacioneve nga e gjithë bota, duke përfshirë edhe ato të Teatro alla Scala në Milano, La Fenice në Venecia dhe Arena di Verona, ku Callas bëri debutimin e saj në Italisht në 1947 .
E lindur në vitin 1923 nga prindër grekë që emigruan në Nju Jork, Callas u kthye për të jetuar në Greqi, ku në 1941 bëri debutimin e saj në Athinë në Operan Kombëtare.
Ajo shpejt arriti famë ndërkombëtare që i dha asaj titullin Divina. Ai vdiq në Paris në vitin 1977 dhe hiri i tij u shpërnda në detin Egje./ KultPlus.com
Sot në fshatin Jezerc nis festivali i poezisë ‘Muzat e Jezercit’, përcjell KultPlus.
Festivali i organizuar nga klubi ‘De Rada’ në Ferziaj këtë vit i kushtohet shkrimtarit Xhevdet Bajraj
Njoftimi e kanë dhënë vetë organizatorët përmes një postimi në faqen zyrtare të festivalit.
Në vijim gjeni postimin e plotë:
Edicioni i gjashtë i “Muzave të Jezercit” mbahet nesër, më datë: 29.10.2022.
Ky edicion i kushtohet Xhevdet Bajrajt, anëtarit të nderit të klubit letrar De Rada.
Xhevdet Bajraj ishte mik i Klubit dhe librin me poezi “Vitet që nuk e sollën Pranverën” e botoi me klubin letrar “De Rada”. Ikja nga kjo jetë e Xhevdetit ka lënë boshllëk në letërsinë shqipe e botërore, gjithashtu edhe në veprimtarinë e Klubit tonë.
Për të kujtuar këtë kolos të letërsisë, në pjesën e parë, me kumtesa, shkrime e analiza, do të paraqiten një numër krijuesish e studiuesish.
