Kulaçi arbëresh, (cugliaccio) është një nga elementët e përfshirë në kandidaturën e Motit të Madh, riteve dhe trashëgimisë arbëreshe për në UNESCO.
Cugliaccio (në arbërisht Kulaç) është një ëmbëlsirë tipike e traditës gastronomike arbëreshe të San Costantino Albanese. Që nga shekulli i 16-të, përgatitja e kësaj buke ka qenë e lidhur me dasma dhe festat e Pashkëve, dhe karakterizohet nga një simbolikë e fortë fetare, e cila vepron në ndërtimin dhe mirëmbajtjen e kultures Arbëreshè.
E pasur me vezë, ajo përgatitet me përbërës të thjeshtë (miell gruri i butë, bollgur i bluar, vaj, sallo, maja natyrore, maja birre dhe kopër e egër), për të përmirësuar jetën dhe Ringjalljen, duke kujtuar shpërndarjen tradicionale të vezëve të ziera të ngjyrosura, gjatë së Dielës së Pashkëve. Në Mesjetë, në fakt, ishte e ndaluar të hahej vezë, ushqim me origjinë shtazore, gjatë kërkesave shumë të rrepta të agjërimit të Kreshmës. Vezët e pjekura nga pulat në ato gjashtë javë duhej të hidheshin shpejt, kështu që ato u bekuan në kishë gjatë meshës së së Dielës së Pashkëve dhe më pas u dhuruan, të konfirmuara, për miqtë dhe të afërmit, si një dëshirë për pjellori.
Me rastin e dasmave, Kulac përgatitet dhe paketohet nga të afërmit e dhëndrit, të enjten para dasmës, e cila në San Costantino Albanese drejtohet me ritin Greko-Bizantin. Në këtë rast ajo ka një brumë rrethor, me një ndërthurje që formon katër krahë, që dëshiron të përfaqësojë pazgjidhshmërinë e martesës.
Sipërfaqja e saj dekorohet me simbole të bëra me brumë: një fole, dy zogj dhe dy gjarpërinj. Foleja, në qendër të tortës, përfaqëson familjen e re dhe shtëpinë e saj. Vezët në të janë gjithmonë të çuditshme, si një shenjë e fatit të mirë dhe pjellorisë. Zogjtë fillimisht përfaqësojnë vjehrrat; nga ana tjetër, gjarpërinjtë përshkruajnë bashkëshortët, të cilët me keqardhje shikojnë prindërit e lënë. Më vonë, zogjtë shndërrohen në çift të ri dhe gjarpërinjtë përfaqësojnë të keqen.
Sipas traditës, duhet të përgatiten dy “cugliaccio” për secilën ceremoni, njëra e zbukuruar dhe tjetra e thjeshtë. E thjeshta vihej nën tjetrën, meqenëse gjatë meshës, e dekoruara ofrohej nga prifti, pasi ishte lagur me verë, dhe i jepej fillimisht nuses dhe më pas dhëndrit, si shenjë e përkatësisë së ndërsjellë.
Gërshetat e kulaçit
Ajo e kulaçit, siç e shohim, nuk është thjesht një recetë e kuzhinës, por një simbolike dhe përfaqësim i botës arbëreshe, e cila tregon një histori dhe shënon një ndryshim. Ky rit i kalimit ka të bëjë me ndryshimin që, me kremtimin e martesës, do të ndodhë brenda bashkësisë së vogël, fqinjësisë, familjeve të përfshira dhe veçanërisht jetën e bashkëshortëve.
Por mbi të gjitha “cugliaccio” është paraqitja e ndryshimit brenda jetës së dy të rinjve. /dp/ KultPlus.com
Ritualet e pranverës, njohur si “Moti i madh” i Arbëreshëve është dorëzuar zyrtarisht në UNESCO.
Lajmi bëhet i ditur nga ministrja e Kulturës Elva Margariti e cila shprehet se viti i ri nis edhe me këtë lajm të mirë. “Le ta nisim këtë vit të ri me një lajm të mirë, që vjen nga bota arbëreshe, nga “gjaku ynë i shprishur”, ajo degë besnike, që prej 500 vjetësh ruan traditat dhe gjuhën, që morën me vete, kur lanë tokën mëmë”, u shpreh ajo.
“Ritualet e pranverës, njohur si “Moti i madh”, kjo pasuri e jashtëzakonshme traditash kulturore, rite festash, lindjesh, dasmash e vdekjesh, këngësh, vallesh, kostumesh popullore e zejesh është dorëzuar zyrtarisht në UNESCO, si kandidate për listën e praktikave më të mira të trashëgimisë botërore”, njoftoi Margariti.
Po ashtu, Margariti uron fondacionit “Prof. Papas Francesco Solano”, profesorët e nderuar Francesco Altimari e Matteo Mandala për përkushtimin dhe mbledhjen e kësaj pasurie./atsh/KultPlus.com
Këto ditë iu transmetua Komitetit Kombëtar Italian të UNESCO‑s propozimi i kandidaturës së riteve arbëreshe të pranverës, titulluar “Moti i Madh”, me kërkesën për t’u regjistruar si pasuri kulturore jomateriale e Njerëzimit.
“Në emër të Fondacionit universitar “Francesco Solano” që ka bashkërenduar këtë nismë dhe që kam nderin të drejtoj, u shpreh falënderimin tim të sinqertë të gjitha grupeve praktikuese të traditave rituale arbëreshe për bashkëpunimin që na siguruan me aq bujari gjatë kësaj kohe të kushtëzuar nga pandemia. Letrat e aderimit plot dyzet përbëjnë jo vetëm një ndihmesë të çmuar që i shtohet punës përgatitore tekniko-shkencore për hartimin e projektit, por edhe një nxitje të mëtejshme për gjithë praktikën procedurale”, thotë profesori Francesco Altimari, President i Fondacionit.
Tutje Altimari ka shkruar:
Mbi bazën e veprimtarisë së përbashkët kërkimore dhe sensibilizuese që kanë kryer gjatë këtyre tridhjetë viteve të fundit mbi këtë temë katedrat albanologjike të universiteteve të Kalabrisë dhe të Palermos, Fondacioni ynë ka bashkërenduar, mes vështirësive të shkaktuara nga pandemia aktuale, një veprimtari të gjatë kërkimore në terren me synimin për të identifikuar, përshkruar dhe rindërtuar rrjetin e traditave rituale që përfaqëson visarin e përbashkët kulturor të Arbërisë dhe që, paçka se i lënë në harresë nga institucionet, është ruajtur vetëm falë angazhimit të drejtpërdrejtë dhe vendosmërisë së grupeve praktikuese aktive në gjirin e komuniteteve arbëreshe.
Një falënderim të veçantë i drejtoj grupit të specialistëve të formuar nga studiues të albanologjisë, të antropologjisë, të etnomuzikologjisë dhe të historisë së kulturave që punojnë pranë universiteteve të Kalabrisë, të Palermos, të Salentos, të Venecias dhe të Milanos, përveçse nga ekspertë juristë dhe informatikanë, të cilët në frymën e vullnetarizmit të vërtetë kanë punuar pa u kursyer gjatë këtyre muajve të vështirë për të hartuar një propozim sa më funksional të kësaj kandidature. Me mua kanë bashkëpunuar: Matteo Mandalà, Nicola Scaldaferri, Monica Genesin, Eugenio Imbriani, Giuseppina Turano, Giovanni Macrì dhe Battista Sposato. Në komitetin shkencor të projektit janë përfshirë edhe specialistë të tjerë, italianë dhe shqiptarë, çka konfirmon edhe më tej vlerën e madhe shkencore që ngërthejnë veçoritë kulturore arbëreshe për rindërtimin e bazës së lashtë kulturore të përbashkët të Europës sonë.
Së bashku me gjuhën dhe letërsinë e pasur të arbëreshëve të Italisë, Vallet e Pashkëve, kremtimi i të vdekurve në traditën fetare lindore, praktikat sugjestive ceremoniale që lidhen me ritet e dasmave, por edhe këngët popullore arbëreshe qofshin laike apo fetare (sidomos kalimerat) sikurse edhe prodhimet tipike të artizanatit dhe kostumet e pasura femërore arbëreshe, prodhimet e endjes në avlëmend apo prodhimet ushqimore, qofshin ushqime rituale apo tradicionale, të gjitha këto janë disa nga shprehjet kulturore dhe rituale që bëjnë pjesë në propozimin e kandidaturës së kulturës jomateriale arbëreshe, e cila gjatë këtyre muajve të fundit është bërë objekt i vëmendjes dhe interesit të veçantë nga ana e Zv-Ministres së Pasurive dhe Veprimtarive Kulturore të Qeverisë italiane, me origjinë arbëreshe, dr. Anna Laura Orrico.
Nuk mund të mos përmend këtu mbështetjen që i dha propozimit tonë FAI Fondi për Ambientin Italian – organizmi më përfaqësues që vepron në Itali në nivel kombëtar në suazën e kulturës dhe mjedisit, çka u kurorëzua me nënshkrimin e një protokolli mirëkuptimi mes FAI dhe Fondacionit tonë për të bashkëpunuar në këtë nismë për regjistrimin e riteve, të dokeve dhe këngëve popullore të MOTIT TË MADH në listën e praktikave të frytshme për shpëtimin e trashëgimisë kulturore jomateriale, sipas konvencionit Unesco 2003.
Në kuadrin e përgjithshëm të marrëdhënieve institucionale ndërkombëtare theksojmë veçanërisht bashkëpunimin e ngushtë dhe përkrahjen e vazhdueshme që na siguroi Ministrja Elva Margariti dhe Zv Ministrja Meri Kumbe, të cilat i falënderojmë përzemërsisht.
Last but not least, kujtojmë këtu me kënaqësi të madhe se shumë shoqata dhe fondacione prestigjioze kombëtare dhe ndërkombëtare kanë shprehur interes për propozimin tonë dhe se këto kontakte të para na bëjnë të shpresojmë për bashkëpunime edhe më të frytshme në të ardhmen. /Shqiptarja.com / KultPlus.com
Kultura finlandeze e saunës i është shtuar listës së trashëgimisë kulturore jomateriale të agjencisë kulturore të UNESCO-s.
“Banjot në sauna janë një pjesë përbërëse si e jetës së përditshme dhe e festave, ashtu edhe e mirëqenies dhe stilit të jetesës për popullin finlandez”, tha Annika Saarikko, ministre e Shkencës dhe Kulturës.
“Kjo do ta bëjë kulturën tonë të saunës edhe më të njohur në të gjithë botën”, shtoi ajo.
Pothuajse 90 % e 5,5 milionë banorëve të Finlandës bëjnë një sauna një herë në javë, në një vend që numëron rreth 3,2 milionë sauna.
Kjo është hera e parë që Finlanda hyn në listën e trashëgimisë kulturore jomateriale të UNESCO-s, e cila përfshin tradita dhe njohuri të ndryshme kulturore, që transmetohen përmes traditave gojore, arteve skenike, ritualeve dhe festave./ atsh/ KultPlus.com
Një vend i vogël si Shqipëria por me pasuri të rralla dhe një trashëgimi të pasur kulturore, ku shtatë prej tyre janë tashmë të vendosura nga UNESCO në listat e trashëgimisë botërore. IntoAlbania i sjell ato së bashku duke na treguar pasuritë e saj të shumta natyrore, shpirtërore dhe kulturore, përcjellë KultPlus.
Butrinti
Ky mikrokozmosi i rrallë i historisë së Mesdheut u shpall si Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO në vitin 1992 dhe kryeson çdo listë ndërkombëtare të atraksioneve që duhen parë në Shqipëri! Rrënojat 2500-vjeçare të Butrintit, brenda një parku madhështor të gjelbërt e me një hapësirë prej 30 km, janë disa nga më të bukurat e të mirëmbajturat në Evropë. Teatri i shekullit të III-të para Krishtit, Tempullit i Eskulapit (shek I – II), perëndisë antike të shëndetit, dhe mozaiku me 69 medaljone kishtare janë vetëm tre prej kryeveprave të Butrintit. Liqeni i Butrintit, kanali i Vivarit që lidh luginën e Butrintit me detin Jon, Kalaja trekëndore e ndërtuar aty pranë, si dhe pyjet e dendura që veshin gjithë peizazhin janë disa nga arsyet pse Buthrotum-i i lashtë përmendet në poemën epike të Virgjil-it, Eneidi!
Gjirokastra
I njohur si një nga vendet e shpallura Trashëgimi Botërore e UNESCO-s, ky qytet i veçantë është ndërtuar në shpatet e pjerrëta, me shtëpitë prej guri që duket sikur janë ngritur mbi njëra-tjetrën. Bashkë me shtëpitë më të famshme në vend, si ajo e fëmijërisë së Ismail Kadarsë apo Enver Hoxhës, por edhe të familjeve të tjera vendase të shquara, në rrugët me kalldrëm të këtij qyteti gjendet pazari dhe kalaja më e vjetër e gjithë Ballkanit. Qyteti i gurtë njihet jo më pak edhe për panoramën e tij malore, e cila e rrethon Gjirokastrën në tërësi. E sikur të duhej më tepër, në rrethinat e Gjirokastrës gjenden qytetet e bukura antike të Antigonesë dhe Adrianopolit si edhe disa bukuri të rralla natyrore si Liqeni i Viroit dhe Kanioni i Lengaricës ndër shumë të tjera.
Berat
Është arkitektura e veçantë e qytetit që e ka pozicionuar Beratin si një nga vendet e Trashëgimisë Botërore UNESCO në Shqipëri. I ndarë në dy lagje historike, Mangalemin dhe Goricën, nga lumi Osum, qyteti bashkohet përmes urës së gurtë të Goricës. Ky qytet, një herë e një kohë i quajtur Antipatrea, është i rrethuar nga Tomori dhe Shpiragu, dy nga malet më mitike të Shqipërisë. E kështu Berati zë vend të veçantë dhe në hartën e adhuruesve të natyrës. Ngjitje mali, çiklizëm, rafting apo kayaking janë vetëm disa nga aktivitetet në natyrë që mund të realizoni përreth këtij qyteti. Kalaja mesjetare e Beratit bashkë me Muzeun Kombëtar të Onufrit ofrojnë gjithashtu një udhëtim të rrallë. Për mos t’u harruar janë edhe Qendra Mesjetare në Berat e kuzhina e famshme e këtij qyteti!
Kodikët e Beratit
Vlen të përmenden këtu këto dorëshkrime me rëndësi të veçantë historike për fillimet e letërsisë biblike të cilat quhen zyrtarisht “Kodiku i Purpurt i Beratit.” Kodiku u regjistrua në listën e veprave më të rëndësishme të njerëzimit, të ashtuquajturën Kujtesën e Botës të UNESCO-s, në vitin 2005. Dy kodikët e Beratit, të botuar në vitin 1887, janë pjesë e grupit të “shtatë kodikëve të purpurt” të shkruar në 13 vende të ndryshme në Europë midis shekullit VI-të dhe VIII-të. Një herë e një dy kodikët, të shkruar në greqishten e lashtë, mbaheshin në kishën e Shën Gjergjit në Berat por sot ata gjenden në Arkivin Kombëtar të Shqipërisë.
Liqeni i Ohrit
Me një thellësi prej 285 m, Liqeni i Ohrit është më i thelli në Ballkan dhe lag në pjesën më të madhe të tij Maqedoninë (Ohër, Strugë), dhe Pogradecin në Shqipëri. “Liqeni i dritës” u shpall pasuri natyrore nga UNESCO në vitin 1980 dhe, që prej korrikut te vitit 2019, është pjesë e listës së UNESCO-s edhe pjesa shqiptare e liqenit. Plot 4 milionë vjet janë dashur që të krijohet një liqen i këtyre përmasave, dhe gjithçka filloi kur nisi të shembej toka në pjesën perëndimore të Alpeve Dinarike. Sot, ky liqen i bukur i mjelmave është një ekosistem që përmban më shumë se 200 specie, duke përfshirë koranin, peshkun e shijshëm i cili noton vetëm në këto ujëra. Ka shumë vende të bukur, si Pogradeci, fashti Lin apo edhe shumë fshatra të tjerë në këtë zonë të cilët rrethohen nga pamja qetësuese e këtij liqeni e ku kjo e fundit mund të shijohet më së miri.
Lumi i Gashit
Lumi i Gashit është një prej dy rezervateve natyrore shqiptare të pëfshirë në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s. Me një sipërfaqe prej 3000 ha, lugina e Gashit gjendet në pellgun e parkut kombëtar të Valbonës, në verilindje të Alpeve, në rrethin e Tropojës, shumë larg zonës së banuar. Një pjesë e madhe e sipërfaqes së Lumit të Gashit mbulohet me pyje të virgjëra ahu e këto pyje të lashta janë arsyeja pse Shqipëria i është bashkuar 12 vendeve të tjerë në listen e UNESCO-s. Kjo mrekulli natyrore ruan një nga natyrat më të paprekura në Shqipëri! Në afërsi të Lumit të Gashit ndodhen liqejtë akullnajorë të Dobërdolit dhe Sylbicës, të cilët i dhurojnë gjithë zonës një pamje përrallore.
Rrajca
E dyta në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s është Rrajca, pjesë e European Green Belt të pyjeve të ahut si edhe një prej vendeve të pakta ku gjendet rrëqebulli ballkanik. Pranë zonës së Përrenjasit apo Librazhdit, kjo hapësirë prej 4700 ha, pëfshin katër liqene të mahnitshme akullnajore. Rrajca është pjesë e Parkut Kombëtar Shebenik-Jabllanica, i cili është ende relativisht i panjohur sepse ka qenë zonë e ndaluar kufitare gjatë gjysëm shekulli të diktaturës komuniste. Ishte pikërisht kjo mbyllje, që sot përbën dhe një nga asetet më të mëdha të tij, pasi rreth 34 mijë ha sipërfaqe plot me pyje, livadhe e lule shumëngjyrëshe, janë tejet të paprekura.
Iso-polifonia
Kjo mënyrë të kënduari e trashëguar në breza, tashmë njihet dhe si pasuri e të gjithë botës. Arti i iso-polifonisë është shpallur nga UNESCO në vitin 2005 si trashëgimi gojore dhe shpirtërore e njerëzimit si edhe përfshihet në 50 atraksionet më tërheqëse të popujve në botë. Edhe poeti i njohur britanik Bajroni, i sugjestionuar nga magjia e iso-polifonisë, i ka dedikuar disa vargje asaj. Koha e shpërbleu këtë trashëgimi të shqiptarëve nga shekulli në shekull, e ajo mbetet një nga më të mbrojturat e të paharruarat në vend. Kjo këngë po aq e qetë sa edhe tronditëse mund të këndohet ose, më saktë, isoja të mbahet, prej dy, tre apo katër zërave, të cilët bashkohen për të arritur harmoninë e vërtetë. Iso-polifonia mbahet si një praktikë komunikuese që ka mbërritur në ditët tona që nga periudha e Homerit!/intoalbania/ KultPlus.com
Presidenti i Republikës Ilir Meta mori pjesë dhe përshëndeti veprimtarinë artistiko-kulturore që u mbajt në Muzeun Etnografik të Vlorës, në 15-vjetorin e përfshirjes së isopolifonisë shqiptare në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit”, të mbrojtura nga UNESCO-ja.
Gjatë fjalës së tij Meta tha se “gjuha, kënga polifonike dhe identiteti i shqiptarit kanë qenë dhe do të jenë përherë një e të pandara”.
Presidenti Meta uroi veçanërisht korifejtë shqiptarë të polifonisë, ata që “në rolet e ‘Marrësit’, ‘Prerësit’, ‘Hedhësit’ dhe ‘Isos’ së kësaj kënge, kanë mbajtur gjallë dhe transmetuar këtë traditë të shquar kombëtare, brez pas brezi.”
Duke përshëndetur kontributin e grupeve krijuese, bartësve, interpretuesve, rapsodëve, muzikologëve, studiuesve dhe artistëve të folklorit e kulturës popullore, Presidenti theksoi se ky akt vlerësimi i UNESCO-s reflekton shkallën e lartë të cilësisë së trashëgimisë sonë shpirtërore kombëtare, identitetin e spikatur kulturor dhe talentin e bartur në vite të genit shqiptar. Gjuha, kënga polifonike dhe identiteti i shqiptarit kanë qenë dhe do të jenë përherë një e të pandarë!”
Në fjalën përshëndetëse, Presidenti Meta u shpreh se “Në këtë ditë të shenjtë të ngritjes së Flamurit tonë Kombëtar këtu në Vlorë ndihem dyfish i gëzuar, sepse krahas nderimit të veprës së lavdishme të firmëtarëve të Pavarësisë me në krye Ismail Bej Vlorën, po përkujtojmë sot edhe një arritje të shënuar të kulturës sonë shpirtërore dhe kombëtare si komb: 15-vjetorin e përfshirjes së isopolifonisë shqiptare në listën e ‘Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit’, të mbrojtura nga UNESCO-ja”.
“Ku tjetër më bukur se sa në Vlorë dhe kur më shumë se sa sot, pikërisht këtu në djepin e lirisë dhe të polifonisë, në këtë qytet të ndërtuar mbi atdhedashurinë, midis valëve të detit dhe maleve të Çikës, do të mund ta festonim këtë përvjetor të shquar! Shqiptarët nuk e ndanë kurrë këngën nga pushka apo flamurin kombëtar nga gjuha dhe eposi etno-kulturor! E meritojnë gjigandi Lefter Çipa dhe të gjithë korifenjtë e polifonisë këtë nder dhe kënaqësi për gjithçka që kanë bërë për atdheun, për flamurin, për shpirtin kulturor të kombit dhe lartësimin deri në UNESCO të polifonisë shqiptare”, u shpreh Meta.
Presidenti solli në vëmendje se data 25 nëntor e vitit 2005 është dhe do të mbetet një datë historike për kulturën shpirtërore të popullit shqiptar.
Në atë ditë, 15 vite më parë, nga selia qendrore e UNESCO-s në Paris, Drejtor i saj i Përgjithshëm kumtoi për të gjithë botën se dukuria e ‘Polifonisë me iso’ e Shqipërisë futet në listën e ‘Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit’ të mbrojtura nga UNESCO-ja.
Juria ndërkombëtare e mbledhur në Paris nga data 21-24 nëntor 2005, e përzgjodhi polifoninë tonë për t’u përfshirë në listën ‘Kryevepër e njerëzimit’ midis 60 kandidaturave të propozuara nga shtete të ndryshme në çdo anë të botës.
Presidenti theksoi se, “Polifonia, gjuha shqipe dhe shqiptaria janë një. Ajo lindi nga vajtimi dhe u bë këngë përmes muzikalitetit të gjuhës sonë të bukur, për të cilën populli nuk thotë ‘e lexoi’, por ‘e këndoi’, sepse kënga ruajti edhe gjuhën. Kjo traditë madhështore e shoqëron shqiptarin nga lindja në vdekje dhe i ka dhënë kuptim këtij udhëtimi njerëzor, në çdo kohë e nën çdo sistem”.
“Se çfarë përfaqëson polifonia më lejoni sot të citoj përsëri ikonën e saj Lefter Çipën, i cili na mblodhi sot në këtë takim të paharruar: ‘Polifonia shqiptare, njëkohësisht është këngë klasike, këngë perëndie, për ta parë, për ta dëgjuar, për ta puthur, për ta dashuruar. Por duhet patur kujdes me dashurinë e saj. Duhet ta duash me gjithë shpirt, të të hyjë në gjak e deje. Polifonia është shpirti i ditës, dhe zëri i natës, është bota shpirtërore e shqiptarit. Aty ku dëgjohen zërat e polifonisë, të bën të besosh se aty ka zot.”- u shpreh gjatë fjalës së tij Meta.
Ndërsa theksoi se “sot kujtojmë, nderojmë dhe do të vlerësojmë të gjithë ata korifej të këngës, me emra të përveçëm e që njihen nga të gjithë, të cilët në rolet e ndryshme, sepse polifonia është ekip, kanë mbajtur gjallë dhe transmetuar gjithë këtë traditë të madhe”.
Meta tha se “Presidenca ka dekoruar me tituj nderi disa prej artistëve të folklorit të spikatur të vendit, sot jemi mbledhur të vlerësojmë disa të tjerë të shquar prej qarkut të Vlorës, në të ardhmen do të rikthehemi sërish këtu, por edhe në treva të tjera, si dhe do të shkojmë në të tjera treva për të vendosur në piedestal të tjerë artistë me emër të këngës polifonike dhe folklorit në përgjithësi”.
Ai tha se, një nderim të veçantë e kam edhe për studiuesit, muzikologët dhe folkloristët e mëdhenj si Prof. Ramadan Sokoli, Prof. Benjamin Kruta, Prof. Spiro Shetuni, Prof. Afërdita Onuzi, Prof. Vaso Tole, Prof. Piro Miso e shumë të tjerë si dhe për të gjitha ato institucione studimore, të cilët e vendosën polifoninë shqiptare në shtratin e një strukture vlerash të mirë studiuara shkencërisht.
Por sot është dita që të kujtojmë dhe vlerësojmë me nderim edhe të gjithë ata këngëtarë e këngëtare popullore anonimë, ‘të heshtur’, të cilët nuk kanë emër pasi njihen thjesht me emrin ‘kori i isos’, ose ata që ‘ia mbushin këngës’ apo siç thonë ‘që bëjnë eee’.
Presidenti nderoi me Titullin “Mjeshtër i Madh” këngëtarët dhe valltarët e talentuar Arap Çeloleskaj dhe Taip Madani (pas vdekjes); zoti Sejmen Gjokoli, zonja Katina Mërkuri, zotit Hysen Ruka, zoti Rrahman Nuredini; zoti Syrja Hodo, zonja Fatbardha Brahimaj, zoti Abdyl Lizaj dhe zoti Berdo Berdaj për kontributet e paçmueshme në interpretimin, ruajtjen, transmetimin dhe popullarizimin e vlerave të polifonisë me iso, në festivalet folklorike nëpër skenat kombëtare dhe ndërkombëtare.
Me Dekoratën “Nder i Kombit” Kreu i Shtetit çmoi poetin e shquar Lefter Çipa në vlerësim të rolit të tij brilant si krijues, rapsod, mbartës dhe interpretues i perlave të këngëve polifonike shqiptare tradicionale dhe bashkëkohore duke e quajtur: “Poet të talentuar me frymëzim thellësisht kombëtar dhe me vargje të shtrydhura nga dallgët e detit dhe të përshkuara nga dashuria për dheun e mëmëdheut dhe frymëzues i përjetshëm i bukurisë së jetës dhe shpirtit njerëzor, eposit historik dhe vlerave morale, identitetit dhe ndjenjës kombëtare”.
Zotit Dhimitër Varfi iu akordua Titulli “Kalorës i Urdhrit të Flamurit” për talentin artistik, interpretimin e spikatur dhe zërin e veçantë prej tenori, si dhe rolin unik në mbajtjen gjallë, kultivimin dhe përsosmërinë e këngës himarjote.
Ndërsa me “Titullin Naim Frashëri” Presidenti Meta çmoi zotin Sinan Gjoleka dhe zoti Dule Beqir Gjoka për kontributet e tyre vyera si këngëtarë, valltarë dhe instrumentistë popullor të shquar të Labërisë. /ata/ KultPlus.com
Ministria e Kulturës dhe Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim AADF nënshkruan sot në Razmë, Shkodër, memorandumin e mirëkuptimit për përgatitjen e dosjeve të aplikimit dhe regjistrimit të katër dukurive të trashëgimisë jo-materiale shqiptare në “Listën Përfaqësuese të Dukurive Jo-Materiale të Njerëzimit” të UNESCO-s.
Lajmi u bë i ditur nga ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cila tha se “kemi rrugë të vështirë përpara, por të bindur t’ia dalim me sukses, lidhur ngushtë me komunitetin lokal”.
“Rrethuar nga natyra e mrekullueshme, në Razëm, nënshkruam sot Memorandumin e mirëkuptimit për përgatitjen e dosjeve të aplikimit dhe regjistrimit të katër dukurive të trashëgimisë jomateriale shqiptare në “Listën Përfaqësuese të Dukurive Jo-Materiale të Njerëzimit” të UNESCO-s. Bëhet fjalë për katër pasuri të jashtëzakonshmë shqiptare, me të cilat ne krenohemi e fëmijët tanë nuk do të na e falnin nëse nuk do t’ua trashëgonim. E jo vetëm kaq, por ta ndanim edhe me botën”, – tha Margariti.
Ministrja Margariti bëri të ditur se këto pasuri janë “K’cimi i bjeshkës me tupan i Tropojës”, pasuri e folklorit koreografik, si tipologji e trashëgimisë shpirtërore kombëtare shqiptare, rituali i lashtë i shtegtimit të bagëtive”, ritual shumë i vjetër, që zhvillohet nga Veriu në Jug të Shqipërisë, “Xhubleta”, kjo veshje e rrallë, e mrekullueshme, si teknologji dhe ribërje artizanale unikale dhe të formave të përdorimit të saj dhe “Eposi i Kreshnikëve”, i kënduar dhe shoqëruar në lahutë, si tipologji e trashëgimisë shpirtërore jo materiale shqiptare”/ATSH/ KultPlus.com
Ministria e Kulturës dhe Fondacioni Shqiptaro – Amerikan për Zhvillim AADF nënshkruan sot në Razmë, Shkodër, memorandumin e mirëkuptimit për përgatitjen e dosjeve të aplikimit dhe regjistrimit të katër dukurive të trashëgimisë jo-materiale shqiptare në “Listën Përfaqësuese të Dukurive Jo-Materiale të Njerëzimit” të UNESCO-s.
Lajmi u bë i ditur nga ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cila tha se “kemi rrugë të vështirë përpara, por të bindur t’ia dalim me sukses, lidhur ngushtë me komunitetin lokal”.“Rrethuar nga natyra e mrekullueshme, në Razëm, nënshkruam sot Memorandumin e mirëkuptimit për përgatitjen e dosjeve të aplikimit dhe regjistrimit të katër dukurive të trashëgimisë jomateriale shqiptare në “Listën Përfaqësuese të Dukurive Jo-Materiale të Njerëzimit” të UNESCO-s. Bëhet fjalë për katër pasuri të jashtëzakonshmë shqiptare, me të cilat ne krenohemi e fëmijët tanë nuk do të na e falnin nëse nuk do t’ua trashëgonim. E jo vetëm kaq, por ta ndanim edhe me botën”, – tha Margariti.
Ministrja Margariti bëri të ditur se këto pasuri janë “K’cimi i bjeshkës me tupan i Tropojës”, pasuri e folklorit koreografik, si tipologji e trashëgimisë shpirtërore kombëtare shqiptare, rituali i lashtë i shtegtimit të bagëtive”, ritual shumë i vjetër, që zhvillohet nga Veriu në Jug të Shqipërisë, “Xhubleta”, kjo veshje e rrallë, e mrekullueshme, si teknologji dhe ribërje artizanale unikale dhe të formave të përdorimit të saj dhe “Eposi i Kreshnikëve”, i kënduar dhe shoqëruar në lahutë, si tipologji e trashëgimisë shpirtërore jo materiale shqiptare”./ atsh/ KultPlus.com
Përfaqësues nga 44 shtete, më 16 nëntor 1945, u mblodhën në Londër për të “ndërtuar paqe në mendjen e njerëzve”, për të krijuar një organizatë që do të mishëronte një kulturë të mirëfilltë paqeje, mbështetur në solidaritetin intelektual dhe moral të njerëzimit për të parandaluar shpërthimin e një lufte tjetër botërore.
Në këtë konferencë u themelua UNESCO, akronim në gjuhën angleze për Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë.
Kushtetuta e UNESCO-s, nënshkruar më 16 nëntor 1945, hyri në fuqi një vit më vonë, pas ratifikimit nga 20 vende: Australia, Brazili, Kanada, Kina, Çekosllovakia, Danimarka, Republika Dominikane, Egjipti, Franca, Greqia, India, Libani, Meksika, Zelanda e Re, Norvegjia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut, Turqia, Britania e Madhe dhe SHBA.
Sesioni i parë i Konferencës së Përgjithshme të UNESCO-s u mbajt në Paris nga 19 nëntor-10 dhjetor 1946 me pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga 30 vende me të drejtë vote.
Përndryshe, Kosova në vitin 2015 ka aplikuar në këtë organizatë, por nuk ka arritur të anëtarësohet për tri vota. / KultPlus.com
Figura iluministes së shquar shqiptare Parashqevi Qiriazi ka frymëzuar edhe drejtuesit e UNESCO-s për ta përfshirë atë në kalendarin e jubileve të mbështetur nga kjo organizatë për vitin 2020. Pritet që së shpejti Parashqevi Qiriazi të prezantohet në UNESCO.
Në vitin 1919, Qiriazi lundroi nga Nju-Jorku në Francë (për Paris) si delegatja e vetme femër shqiptare në Konferencën e Paqes, kur po rishkruhej harta politike e botës.
Aty, kjo grua 152-centimetra qëndroi dallueshëm, si një Skënderbe në një det burrash politikanë.
Europianët u çuditën se “Shqipëria e prapambetur” (siç pohonin grekët etj) ishte aq e “emancipuar” sa kishte dërguar një përfaqësuese femër të këtij niveli.
Një libër dedikuar historisë së Parashqevi Qiriazi “Parashqevi Qiriazi dhe viti i saj 1919” vjen nga shkrimtarja Teuta Toska. Çfarë bëri ajo në kohën e lirë? Me kë shoqërohej? Cili ishte mendimi i saj për politikanët e kohës dhe për burrat në përgjithësi? Këto zbulohen në këtë libër, ku autorja paraqet jo vetëm këto, por edhe zgjidh enigma që as nuk dinim që ekzistonin, lidhur me veprimtarinë politike dhe arsimore të Parashqevisë. Ky libër 500-faqësh, që do të dalë në fund të këtij viti, do të befasojë studiues, do të ndriçojë historinë e Shqipërisë politike në fazat më kritike të fillimit të saj dhe, më e mira, do të frymëzojë çdo femër shqiptare dhe do të sfidojë çdo mashkull shqiptar të qëndrojë sa më tepër si burrë e atdhetar.
Gjithashtu “Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve” në Shkup ka pasuruar fondin botues me librin më të ri “Ditari i Parashqevi Qiriazit – Ditët e mia në Konferencën e Versajës”, tërësisht i panjohur për opinionin e gjerë.
Të dy librat janë botuar më rastin e 50-vjetorit të vdekjes së Parasheqevi Qiriazit.
Ditari i lënë në dorëshkrim nga Qiriazi, dëshmon për punën e palodhshme të kësaj ilumniniste shqiptare, e cila kësaj radhe na paraqitet si dëshmitare e gjallë e një prej ngjarjeve më vendimtare për fatet e popullit shqiptar, siç ishte Konferenca e Versjajës e vitit 1919/20.
Figura emblematike e Parashqevi Qiriazit këtu ndriçohet dhe plotësohet me detaje fare të panjohura, përmes të dhënave autentike që ajo na i prezanton në ditarin e saj dhe ajo përligj zërin më përfaqësues të gruas së shquar shqiptare, e cila, siç mund të shihet nga dëshmitë e ofruara, del të jetë edhe themeluese e diplomacisë shqiptare. Parashqevi Qiriazi ishte delegate e Konferencës së Versajes dhe ditari i saj zbulon dritë-hijet e kësaj konference përmes syrit vëzhgues dhe mjaft aktiv të saj.
Ditari i Parashqevi Qiriazit nuk është thjeshtë kujtim personal i një gruaje që spikati shumë anë të njohura e të panjohura të kësaj Konference, por është edhe fryma dhe konteksti i kohës, të shqiptarëve në raport me Fuqitë e Mëdha, sidomos me SHBA-të, ku shqiptarët, me të drejtë kishin varur të gjitha shpresat./ KultPlus.com
Vallja e Tropojës është po aq e lashtë sa dhe vetë populli që e përfaqëson. Etnokoreografi Skëndër Haklaj tregoi se që prej vitit 2019 po përpiqet që ky kërcim të jetë pjesë edhe e UNESCO-s, sepse kjo valle është një pasuri e çmuar kombëtare. Ai u shpreh se jemi në rrugë të mbarë por shkak për të penguar punën është bërë vetëm pandemia.
‘’ Është fat i madh që ministria e ka marrë në dorë, dje pata takim me zv/ministren për këtë punë, është akorduar fondi, është caktuar grupi i punës shkencore që duhet të plotësohet dosja përfundimtare, janë bërë shumë filmime, ka momente që na del ndonjë problem dhe unë lëvizjet i kam të gatshme tashmë, dhe grupet i kam shumë të gatshme, dhe ata në Tropojë e duan shumë dhe fati më i madh është që Tropojanët e duan vallen’’ tha ai.
Ndër të tjera, ai tregoi se pothuajse të gjithë bëjnë gabim duke e ngatërruar vallen e Tropojës me atë të Rugovës:
‘’ Faktikisht kjo është futja në punë e një shteti tjetër, se Kosova po quhet shtet tjetër….ka motiv tjetër, ka kërcim tjetër se mbi Rugovën është edhe Shota dhe nëqoftëse nuk e dallon në Tropojë me këto bëhet pastaj një tallava që ka shkatërruar muzikën shqiptare , tallvaja e ka shkatërruar. Ai që ka e futur në youtube e ka bërë gabim, po ta takoja do t’i thosha hiqe more djalë se nuk është kjo, nuk është muzika. Rugova mund të zemërohet, por është shumë e çuditshme se nuk kemi nevojë të marrim ne kemi thesarin në Tropojë, e kemi aq shumë sa për ta na e marrë nuk biem defiçit’’ u shpreh ai.
Dosja e “Kcimit të Tropojës” për në UNESCO është në fazën e plotësimit të formularit, i cili do të dorëzohet në muajin mars 2021 për në UNESCO/Shqiptarja.com./ KultPlus.com
Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti mori sot pjesë në ngjarjen kulturore në të cilën u promovua diversiteti ynë i pasur kulturor, përmes veshjes tradicionale dhe punimeve artizanale në Parkun arkeologjik “Ulpiana”.
Pasi përshëndeti të pranishmit, kryeministri Hoti tha se sot është edhe obligim institucional me qenë bashkë me ministren e Kulturës, por edhe kënaqësi me qenë në këtë ambient për t’i parë vajzat, djemtë, burrat e gratë që i prezantojnë veshjet e trevave të ndryshme shqiptare edhe të komuniteteve që jetojnë në Kosovë që e përbëjnë gjithë atë koloritin dhe trashëgiminë kulturore jo vetëm të Kosovës por edhe të Evropës dhe mbarë botës.
“Është ngjarje shumë e mirë që sot në këtë vend historik mijëra vjeçar bashkë edhe me Manastirin e Graçanicës edhe plot pasuri tjera historike kulturore të Kosovës që përbëjnë histori edhe trashëgimi botërore, të jemi bashkë ne promovimin e këtyre veshjeve kombëtare. Ndjehemi mjaftë të nderuar që kjo trashëgimi e jona nxitë interesim edhe të studiuesve, studentëve, profesorëve nga Kili, India, e nga vendet e ndryshme të botës”, u shpreh kryeministri Hoti.
Kosova së shpejti do ta ketë vendin në hartën e UNESCO-s, tha kryeministri Hoti duke u shprehur i bindur që me eskpertizën që e kemi, me këtë pasuri dhe me kujdesin e jashtëzakonshëm që ka Ministrja e Kulturës në nivelin lokal dhe këtu në nivelin qendror.
“Ne shpejt duhet të lëvizim drejt anëtarësimit edhe në organizata ndërkombëtare për të promovuar më shumë kulturën tonë edhe diversitetin kulturor që e kemi si Kosovë”, theksoi kryeminitri Hoti duke përgëzuar Ministren e Kulturës, Vlora Dumoshi, për këtë organizim dhe në veçanti studentët nga vendet e ndryshme që sot na nderuan dhe na bënë pjesë të komunitetit të trashëgimisë së kulturore dhe arekologjike në nivel botëror”./ KultPlus.com
Berati, ose siç njihet ndryshe ”qyteti i një mbi një dritareve”, është një qytet simpatik i UNESCO-s, plot shtëpi të epokës otomane, struktura mbresëlënëse të kështjellës dhe kishave mistike dhe xhamive, të vendosura në krah të kodrave dhe maleve që kanë në mes lumin Osum, shkruan faqja e njohur turistike, bucketlistly.blog.
Berati është një qytet që nuk duhet ta humbisni kur vizitoni Shqipërinë.
Eksploroni Kalanë e Beratit
Kalaja e Beratit është një nga atraksionet më piktoreske në zonë. Kjo kështjellë e epokës romake ulet sipër një kodre shkëmbore në bregun e majtë të lumit Osum me pamje nga qyteti i Beratit. Kalaja është më e madhe se sa duket nga qyteti. Mund të kaloni disa orë duke zbuluar të gjitha kishat bizantine dhe xhamitë osmane brenda kështjellës. Rruga deri në kështjellë nga qyteti është mjaft e pjerrët dhe në mes të nxehtit të verës së Shqipërisë mund të jetë mjaft e padurueshme të ngjitesh në kështjellë gjatë ditës, kështu që shkoni më mirë pasdite atje. Duke parë peizazhin përreth, do të vini re dy male në të dy anët e lumit Osum. Ata janë Tomori dhe Shpiragu. Legjenda thotë ka se këto dy male ishin dikur gjigantët që luftuan me njëri-tjetrin për të fituar zemrën e një gruaje në Berat.
Admironi Kishën e Trinisë së Shenjtë
Brenda mureve të kalasë së Beratit, ndodhet një kishë e jashtëzakonshme, Kisha e Trinisë së Shenjtë. Kjo kishë është një vizitë e domosdoshme nëse jeni të interesuar të shihni një shembull të shkëlqyeshëm të ndikimit të madh të Perandorisë Bizantine të lënë në këtë zonë. Kjo kishë bizantine mesjetare u ndërtua diku midis shekullit XIII dhe XIV.
Vizitoni xhamitë dhe kishat e tjera në Berat
Shumë civilizime kanë arritur të bashkëjetojnë në Berat për shekuj dhe ju mund ta shihni atë nga të gjitha xhamitë dhe kishat që do të gjeni atje. Ka edhe disa kisha dhe katedrale të tjera që duhet t’i shikoni. Aty ndodhen Kisha e Shën Teodorit dhe Kisha e Shën Mërisë si edhe Katedralja e Shën Dhimitrit, e vendosur në skajin lindor të bulevardit ”Republika”. Për xhamitë, ju do të gjeni Xhaminë e Plumbit jo shumë larg nga Katedralja e Shën Dhimitrit si edhe Xhaminë Mbret.
Shëtisni natën në bulevardin ”Republika” dhe përjetoni një xhiro fantastike
Pas perëndimit të diellit, sigurohuni që të shëtisni përgjatë bulevardit ”Republika” dhe të provoni ”xhiron”, një traditë shqiptare pasi bie dielli, ku i gjithë qyteti do të mblidhet së bashku në një bulevard dhe do të ecë lart e poshtë rrugës duke u shoqëruar me njëri-tjetrin. Me njerëz jashtë, duke luajtur shah në natyrë, duke folur me njëri-tjetrin ndërsa ecin lart e poshtë, na duhet të themi se nuk kemi parë kurrë një traditë si kjo. Ajo që jo shumë njerëz e dinë është se bulevardi ”Republika” është gjithashtu vendi më i mirë për të bërë një foto të Beratit.
Vizitoni Muzeun Etnografik
Muzeu Etnografik është një vend i shkëlqyeshëm për të vizituar nëse dëshiron të mësosh për historinë e Beratit dhe kulturën shqiptare. Pamja është gjithashtu e mahnitshme nga ballkoni i muzeut, me pamje nga qyteti. Është një vend i shkëlqyeshëm për të ndaluar për një orë pasi të keni zbritur nga kështjella.
Kanionet e Osumit
Nëse keni një ditë tjetër për të pushuar, ju rekomandojmë ta kaloni atë ditë në natyrë dhe të eksploroni peizazhin përreth të Beratit. Kanioni i Osumit është kanioni më i madh në Shqipëri. Është gjithashtu një shans për ju që të pushoni dhe të notoni në kanion. /atsh/ KultPlus.com
Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë̈ Kulturore Jo Materiale, vendosi shtimin e listës së pasurisë sonë shpirtërore, e cila merret në mbrojtje nga shteti.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti bën të ditur se listës për t’u mbrojtur nga shteti i janë shtuar “Kcimi i bjeshkës me tupan i Tropojës”, “Rituali i lashtë i shtegëtimit të bagëtive”, “Xhubleta si teknologji dhe dijebërje artizanale unikale dhe format e përdorimit të saj, “Kcimi i Logut”, Eposi i Kreshnikëve i kënduar dhe shoqëruar me lahutë”, etj.
Margariti shprehet se këto janë të denja për t’u kandiduar edhe si “Kryevepra të trashëgimisë shpirtërore të njerëzimit”, nën mbrojtjen e UNESCO-s. Sipas saj, tashmë po punohet për plotësimin e dosjeve, në mënyrë që të mund të kapin afatet e kandidimit.
”Populli ynë ka një traditë mjaft të pasur në këngë, valle, doke, zakone, zejtari, të cilat në epokën e vrullshme të globalizimit dhe teknologjisë rrezikojnë të zhduken. Por pikërisht, këtë të fundit, ne do ta shfrytëzojmë për të ruajtur traditën, ta mbledhim, ta regjistrojmë, digjitalizojmë, ta bëjmë të aksesueshme për studiuesit, por mbi të gjitha, t’ua përcjellim brezave”.
Një ditë më parë, kryetarja e LSI-së, Monika Kryemadhi e cila zhvilloi një takim me banorët e Malësisë së Madhe, tha se është e pafalshme që qeveria ”Rama 2” që nuk ka bërë asgjë këto vite për regjistrimin e Lahutës dhe ”Eposit të Kreshnikëve” si pasuri kombëtare në UNESCO. / atsh/ KultPlus.com
Keqardhje e thellë për vendimin e autoriteteve turke, të marrë pa diskutime paraprake, për të ndryshuar statusin e Shën Sofisë nga muze në xhami, pas një vendimi të gjykatës turke të publikuar nga presidenti Recep Tayyip Erdogan, thuhet në një njoftim të UNESCO-s.
“Shën Sofia është një kryevepër arkitekturore dhe një dëshmi unike e ndërveprimeve midis Europës dhe Azisë ndër shekuj. Statusi i tij si një muze pasqyron natyrën universale të trashëgimisë së saj dhe e bën atë një simbol të fuqishëm për dialog”, tha drejtori i përgjithshëm i UNESCO-s Audrey Azoulay.
Gjykata turke anuloi dje një vendim të 24 nëntorit të vitit 1934, sipas të cilit xhamia e Shën Sofisë shndërrohej në muze.
Ndërkohë, zëdhënësi i presidencës turke, Ibrahim Kalin deklaroi se Shën Sofia do të vazhdojë të jetë pjesë e trashëgimisë botërore dhe e hapur për vizitorët.
”Hapja e Shën Sofisë për adhurim nuk i heq statusin e trashëgiminë botërore”, deklaroi Kalin./ atsh/ KultPlus.com
Mbi 100 botime përfshirë libra, fakte historike, harta, fotografi artikuj të gazetave për Shqipërinë në periudha të ndryshme historike, vijnë online për lexuesit shqiptarë kudo në botë.
Në këto ditë të izolimit, organizata ndërkombëtare UNESCO ka hapur e bibliotekën së saj digjitale për të gjithë qytetarët anë e mbanë botës.
Në arkivin e kësaj biblioteke gjenden dokumente të shumta arkivore, fotografi, artikuj e studime mbi aspekte të ndryshme të jetës shoqërore, politike e ekonomike të Shqipërisë.
Pjesë e kësaj biblioteke është edhe vepra “Historia e Skënderbeut” nga Marin Barleti.
Biblioteka është një trashëgimi e mirëfilltë. Në fondin e saj ruhen gati 20 mijë skedarë nga artikujt historikë, të cilët e kanë origjinën nga 193 vende të ndryshme të botës. Të gjitha materiale që ofrohen për lexuesit në shtatë gjuhë të botës.
Biblioteka dixhitale është projekt i Bibliotekës së Kongresit Amerikan, i realizuar me mbështetjen e UNESCO dhe në bashkëpunim me bibliotekat, arkivat, muzetë, institucionet arsimore dhe organizata ndërkombëtare nga e gjithë bota.
Qëllimi i saj është të vendosë në dispozicion në internet, falas dhe në disa gjuhë, materiale parësore të rëndësishme nga të gjitha vendet dhe kulturat e botës.
Materialet e gjendura në fondin e kësaj biblioteke kanë si qëllim promovimin ndërkombëtar dhe ndërkulturor si dhe zgjerimin e aksesit të informacionit mbi materialet për kulturat e vendeve të ndryshme të botës.
Kjo bibliotekë virtuale është krijuar në vitin 2010. /atsh/ KultPlus.com
UNESCO njoftoi se i ka kërkuar Belgjikës sqarime në lidhje me disa vizatime me përmbajtje antisemite që, sipas institucionit, mund të përdoren gjatë edicionit të vitit 2020 të Karnavaleve të Alostit, duke nxitur kështu zemërimin e organizatave hebreje.
Karnavalet e Alostit, që do të zhvillohen në fund të shkurtit në këtë qytet flamand mes Gentit dhe Brukselit, që prej vitit 2010 janë në listën e trashëgimisë njerëzore të UNESCO-s.
Por, ato kërcënohen të hiqet nga UNESCO për shkak të polemikave që shenjuan edicionin e vitit 2019, kur në paradë sfiloi një karrocë me karikatura të hebrenjve ortodoksë të ulur mbi thasë të mbushur me florinj. Alsat.tv /KultPlus.com
“Manteli me pupla” dhe “Merimanga e tokës” ishin dy pjesët e interpretuara mbrëmjen e së dielës, nga Teatri Japonez Noh, pasuri Jomateriale e Trashëgimisë Kulturore Botërore, UNESCO.
Për gati dy orë pjesëmarrësit kanë shijuar interpretimin e artistëve, shoqëruar me instrumente dhe britma. Sinkronizimi, paraqitja skenike mjaft e lartë, kostumet, mbajtën nën emocione publikun që ka shijuar çdo moment të një shfaqje që të kthente sa larg në kohë dhe afër realitetit. Festivali “Takimet Muzikore të Dy Botëve” në edicionin e tij të 13-të bëri të mundur që për herë të parë publiku shqiptar të prekte magjinë e Teatrit Noh.
Ambasadori i Ambasadës Japoneze akredituar në vendin tonë Makoto
Ito, Kryepeshkopi Anastas, drejtues të institucioneve më të rëndësishme të
artit dhe kulturës në Shqipëri, artistë, miq të artit, përfaqësues të
ambasadave të ndryshme, etj, mbushën mbrëmjen e së dielës sallën e Qendrës
Kultrore të Katedrales Orthodokse.
Ilda Mara, drejtuesja e Shoqatës Franko-Shqiptare “Argjiro” pasi falënderoi
të gjithë ata që mundësuan realizimin e këtij festivali, bëri një përmbledhje
të rrugëtimit artistik të tij dhe që këtë vit ka arritur plotësisht të
ndërthurë dy botë në një, të gërshetojë traditën dhe identitetin me klasiken.
Përshëndetje solli në këtë mbrëmje dhe Ambasadori i Japonisë në
vendin tonë, Makoto Ito. Si rezultat i bashkëpunimit mes Ambasadës Japoneze dhe
“Argjiro” u bë e mundur që Teatri Noh të mbërrijë në Shqipëri.
“Unë jam shumë i kënaqur që dhe publikut shqiptar i krijohet
mundësia të njoh traditën tonë të dramës, Noh, atë traditë që familjet tona në
shumë breza e kanë praktikuar, e kanë ndjekur, kush më shumë e kush më pak, por
askush nuk e ka harruar, ndaj dhe jam shumë i gëzuar që dhe në Shqipëri
mbërriti, Noh”, u shpreh për publikun Ambasadori i Japonisë në vendin tonë,
Makoto Ito.
Me titra që shfaqeshin në ekran, mistiken që përfaqësojnë dhe një
paraqitje skenike mjaft të lartë, Teatri Noh, nisi interpretimin e pjesëve, të
cilat kombinoheshin më mënyrë perfekte me instrumentet, veshjet, dhe një mori
aksesorësh që mbushën sallën.
Drama e një peshkatari, që një ditë të jetës së tij gjen mantelin
e një zane, të cilin ja rikthen dhe fal kësaj gjiri ku ai jetonte merr lutje
për bukuri dhe shpresë prej këngës së saj, ishte pjesa e parë që teatri Noh,
interpretoi dhe që u prit me mjaft kërshëri nga publiku.
Ndërsa, më pas publiku u njoh më shumë me instrumentistët e
Teatrit Moh. Me anë të një përmbledhje që solli me fjalë të shpjeguara dhe me
interpretime se si katër instrumentistët, një artist me fyell dhe tre me daulle
mund të kombinohen më mënyrë perfekte mes tyre pa pasur dirigjent dhe aq më
shumë kur muzika shoqërohet me britma.
“Merimanga e tokës” kishte në fokus një Lord që ndërsa sëmuret në
mënyrë të mistershme një natë vizitohet nga një merimangë monstruoze, e cila e
sulmon, por përballet me shpatën e Lordit, i cili e lëndon. Në lojë hyn më i
besuari i Lordit dhe njerëzit e tij. Ai zotohet se do ta vras merimangën dhe
gjurma e çon në një gurë mali, i cili çahet dhe prej andej del merimanga
monstuoze, e cila përpiqet të mashtrojë me rrjetën e saj, por në fund i pritet
koka.
Me një gjuhë japoneze të lashtë dhe me këtë formë arti të
kombinuar mes traditës dhe modernes, Noh, tregoi se si jeta triumfon, se si ëndrrat
na shoqërojnë çdo ditë të saj, se si nëpërmjet artit mund të kuptohemi kaq mirë
me njëri tjetrit, por dhe me ata që ndodhen në botën tjetër.
Me një interpretim dinjitoz, kostume shumë ngjyrëshe që i përshtateshin pjesëve dhe instrumentet që e shoqëronin, teatri Noh, mori duartrokitje nga publiku shqiptar, i cili fal Festivalit “Takimet Muzikore të Dy Botëve”, mundi ti shijonte në Tiranë./ KultPlus.com
Studiuesi Zymer Neziri, mes rapsodëve nga të gjitha trevat shqipfolëse, prezantoi në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë studimin e një jete. Ai e cilëson folklorin shqiptar, pasuri të përmasave të jashtëzakonshme, që duhet që ta nderojnë të gjithë se janë rrënjët edhe identiteti ynë, pavarësisht se në Kosovë edhe në Shqipëri ka pushtetarë shqiptarë që nuk e vlerësojnë sa duhet folklorin. Megjithatë, studiuesi i njohur shpreson që të vazhdojnë të bëhen përpjekje për futjen e lahutës, gjurmët e së cilës janë mbi 2000-vjeçare, për futjen e sa në UNESCO, ashtu sikundër ndodhi para disa muajsh edhe me guslën serbe.
“Çfarë të them?! Dua që të them se po presim ditë më të mira. Këto ditë kanë nisur në dhjetorin e vitin që shkoi, kur ndodhi ajo që ndodhi me projektin serb për lahutën, e cila u pranua në UNESCO. Dosja tani është në Tiranë, por nuk e di gjendjen e saj të saktë. Ajo që mungon do të plotësohet edhe shpresoj, që së shpejti dosja të marrë rrugën e vet në drejtim të Parisit”, shprehet profesor Neziri.
Të pranishëm në këtë aktivitet ishin edhe lahutarë nga Kosova. Ata u bëjnë thirrje, të gjithë intelektualëve shqiptarë, që të bëhen bashkë edhe të punojnë, që Eposi i Kreshnikëve edhe lahuta, të futet në UNESCO sa nuk është vonë.
“Ne jemi paksa të vonuar. Faji është tek ne jo tek të tjerët. Nuk duhet që të krahasohemi me serbët apo malazezët, por ne jemi të vonuar si komb. Kemi pasur mundësi që të reagojmë më herët, por i kemi lënë pas dore, ashtu siç po lëmë pas dore edhe xhubletën. Nuk shkohet në UNESCO me duar në xhepa. Shqipëria është në UNESCO, përse mos të shfrytëzohet kjo, të shkruhet e folura, ritet, këngët, vallet edhe instrumentet. Ne na i marrin këto vlera, sepse rrimë duarkryq. Vetëm së bashku mundet që t’i ruajmë të gjitha, veçmas nuk mundet që të ruajmë asgjë”, shprehet lahutari Vesel Nikçi, i cili është njëkohësisht edhe kryetar i Ansamblit Folklorik “Rugova”.
Isë Elezi edhe Rustem Bajramaj, janë dy nga lahutarët më të njohur në mbarë trevat shqiptare. Teksa rrëfejnë eksperiencën e tyre, si lahutar, që prej vegjëlisë, dëshirojnë që kjo traditë të vazhdohet edhe tek brezat pasardhës
“Ne nuk kemi punuar, ndoshta edhe ne mund të na pranojnë, sepse ne nuk ua marrim serbëve, as ata neve, sepse lahuta është e globit”, thotë Isë Elez Muriqi, lahutari që di mbi 30 mijë vargje.
Rustem Bajrami, lahutari 90-vjeçar, që ka marrë udhën nga Kosova, për të qenë prezent në Tiranë, shprehet se: “ Unë lus kombin shqiptar, që mos të humb veten, të duan njëri-tjetrin edhe mos të duan armikun…”.
Profesor Neziri, i cili numëron rreth 40 vite punë edhe kërkime mbi Eposin e Kreshnikëve ndalet edhe tek emergjenca që duhet bërë për ruajtjen e kësaj tradite, sepse ndonëse në trevat tona janë rreth 300 bartës të eposit të kreshnikëve, vetëm 2 rapsodë dinë rreth 10 mijë vargje.
“Para 40 vitesh 8 lahutarë dinin mbi 10 mijë vargje, sot janë vetëm dy bartës të Eposit të Kreshnikëve. Pra gjendja nuk po ndryshon për të mirë, por është e mirë në krahasim me të tjerët, që nuk e kanë më. Ne kemi edhe 300 bartës të Eposit të Kreshnikëve që dinë mbi 100 mijë vargje. Të hapen kudo shkollat e lahutës, kemi edhe bartës të brezit të rinj, që në vijimësi do të vazhdojnë herë pas here. Unë fajësoj kohën, që ka vepruar kështu me shumë etnokultura, por në këtë rast s’fajësoj vetëm kohën, por edhe pushtetin lokal edhe qendror, që nuk i ruajnë si Monumente të rralla. Ata duhet që të kenë statusin e mbrojtjes shtetërore, edhe pension të shtetit, sepse shumica e tyre jetojnë keq, por shteti nuk është mbrapa tyre”, shpjegon studiuesi Neziri.
Në përfundim të ligjëratës në kuadër të projektit “Tragë” në Akademinë e Shkencave profesor Neziri u bënë thirrje institucioneve shtetërore, që të t’i mbrojnë këto vlera, të cilat përfaqësojnë identitetin tonë kombëtar./shqiptarja / KultPlus.com
Emigrimi i studentëve dhe punëtorëve të kualifikuar po shoqërohet me humbje të kapitalit njerëzor dhe kjo po ndikon negativisht te vendet e varfra. Shqipëria renditet ndër 10 vendet me hemorragjinë më të lartë të njerëzve të arsimuar, transmeton BW raportin e UNESCO-s.
Raporti i Monitorimit Global për Arsimin nga UNESCO për vitin 2019 i kushtoi vëmendje të veçantë faktit se si po ndikon emigracioni në sektorin e edukimit kudo në botë. Studimi gjeti se, shkalla e emigrimit të personave të arsimuar është mbi 20%, në rreth një të tretën e 174 vendeve. Në Shqipëri, deri në vitin 2010, kishin emigruar 26% të personave me aftësi të zhvilluara, raporton UNESCO.
Sipas studimit, Shqipëria dhe Malta renditen me përqindjen më të lartë të emigrimit të personave të arsimuar, ndërsa vendet e tjera të prekura nga ky fenomen janë kryesisht në Afrikë, të tilla si Eritrea, Grenada, Haiti, Sri Lanka etj. Lëvizja në këto nivele do të ketë pasoja të pafavorshme për zhvillimin ekonomik.
Ndihmat në formën e bursave nga donatorët për vendet e varfra, si edhe Shqipëria, mund ta përkeqësojnë këtë prirje, pasi studentët kanë prirje të mos kthehen. UNESCO sugjeron se ndihmat e donatorëve duhet të fokusohen në mbështetjen me logjistikë dhe me fonde tek universitetet në vendet e varfra. Vendet e varfra me emigracion të lartë të personave të arsimuar vuajnë edhe nga keqpërdorimi i fondeve publike për arsimin. Një vlerësim i Bankës Botërore zbuloi se rreth 18% e shpenzimeve publike të arsimit universitar në Afrikën Sub-Sahariane shkuan për bursa studimi jashtë vendit gjatë periudhës 2003-2008.
Sipas të dhënave të OECD-së, emigrimi i shqiptarëve të arsimuar në vitin 2010 dhe 2011 është rritur me 223% krahasuar me vitin 2000 dhe 2001. Kjo rritje ishte më e lartë se emigrimi për pjesë të tjera të popullatës me arsim të mesëm dhe të ulët. Një studim i profesorëve Ilir Gëdeshi dhe Russell King, për llogari të Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara (PNUD) i publikuar së fundmi, tregoi se Shqipëria renditet në mesin e 15 vendeve për emigracion të lartë të personave të arsimuar dhe me grada shkencore. / KultPlus.com
Qyteti i dashurisë dhe karnavaleve prej 118 ishuj të ndarë me kanale, Venecia është një nga destinacionet më atraktive në botë.
Bukuritë natyrore, arkitektura, kanalet, urat dhe trashëgimia kulturore-historike e bëjnë Venecian një nga vendet më të vizituara turistike në botë në të cilin ka lindur edhe artisti i njohur Antonio Vivaldi.
Çdo cep i Venecias përshkruan të kaluarën, më saktë kohën e karnavaleve. Venecia është një nga qytetet më të bukura në botë dhe gjendet në listën e trashëgimisë kulturore të UNESCO-s. Disa nga vendet më atraktive veneciane turistike janë edhe kanali Grande, ura Ponto Rialto dhe Bazilika Shën Mari. /KultPlus.com
UNESCO është organizatë ndërkombëtare që ruan dhe promovon objektet me rëndësi kulturore dhe historike anembanë botës. Kjo organizatë shpenzon shuma të majme jo vetëm për sigurinë e tyre por edhe për mirëmbajtjen dhe restaurimin e të njëjtave, shkruan KultPlus.com
Lista e objekteve mirëmbahet nga Programi i Trashëgimisë Botërore ndërkombëtar i administruar nga Komisioni i Trashëgimisë Botërore i UNESCO, i përbërë nga 21 shtete anëtare të UNESCO-s të cilat janë zgjedhur nga Asambleja e Përgjithshme.
Këto janë kriteret kulturore për të hyrë pjesë e listës së UNESCO-së:
“Paraqet një kryevepër gjeniale krijuese të njeriut ose
rëndësi kulturore”
“Ekspozon një shkëmbim të rëndësishëm të vlerave
njerëzore, në një hark kohor, ose brenda një zone kulturore në botë, në
zhvillimin e arkitekturës ose teknologjisë, artit monumental, planifikimit
urbanistik, ose dizajn të peizazhit”
“Të mbajnë një dëshmi unike ose të paktën të
jashtëzakonshme për një tradite kulturore apo një qytetërim i cili jeton apo
është zhdukur”
“Është një shembull i shkëlqyer i një lloji të ndërtimit,
arkitekturës, apo ansambël teknologjik apo peizazhin i cili ilustron një fazë
të rëndësishme në historinë njerëzore”
“Është një shembull i shkëlqyer i vendbanimeve njerëzore
tradicionale, shfrytëzimi i tokës, ose shfrytëzimi i detit që është një
përfaqësues i një kulture, ose ndërveprimi i njeriut me natyrën veçanërisht kur
ajo është prekur nga ndikim e ndryshimeve të pakthyeshme”
“Është e lidhur dukshëm ose drejtpërdrejt me ngjarje apo tradita që jetojnë, me ide, ose me besime, me veprat artistike dhe letrare të një rëndësie të jashtëzakonshme universale”. / KultPlus.com
Parku i Butrintit është përzgjedhur nga studentë të Universitetit të Bristolit në Mbretërinë e Bashkuar për të zhvilluar një seri leksionesh në formë filmike lidhur me praktikat e menaxhimit të trashëgimisë botërore.
Modeli shqiptar i menaxhimit të turizmit si dhe konceptet novatore që janë implementuar në Parkun e Butrinti është nominuar për çmimin Green Gown Award në Mbretërinë e Bashkuar.
Duke pasur për qëllim nxitjen e projekteve inovatore në sistemin e edukimit të lartë në të gjithë botën, për këtë çmim votojnë mbi 1 milion studentë.
Në praktikat e tyre mësimore, studentët e universitetit prestigjioz kanë përfshirë modelin e krijuar dhe të administruar nga Drejtoria e Agjencisë Kombëtare të Bregdetit, ku Auron Tare, aktualisht kreu i UNESCO-s për Komitetin Shkencor dhe Teknik për Trashëgiminë Botërore Nënujore ka shpjeguar praktika që ndiqen për mirëmenaxhimin e Butrintit.
Ky model kërkon të krijojë një lidhje sinergjike midis turizmit bregdetar dhe ekonomive lokale të zonave që fillojnë menjëherë pas vijës bregdetare të jugut. Pikërisht këto dy modele u përzgjodhën nga universiteti i njohur britanik për të qenë pjesë e një serie leksionesh mbi modelet më të mira botërore të turizmit të qëndrueshëm duke i përfshirë në programet mësimore.
“Një nga shqetësimet që ne kemi sot është numri i turistëve i cili kur ne filluam projektin 18 vite më parë kishim 2500 turistë në vit. Tani kemi 10 mijë turistë në vit shifër kjo që tregon se Butrinti po bëhet një pikë e suksesshme turistike”, shprehet Tare.ATSH
UNESCO ka shtuar 29 vende të reja nga e gjithë bota në listën e Trashëgimisë Botërore.
Vendet përfshijnë që nga ishuj të mbushur me jetë të egër, pallate të lashtë, shumë prej të cila ruajnë trashëgimi të lëna nga njerëzit e lashtë.
Territoret dhe Detet Australe Franceze, Francë, Kjo zonë në Oqeanin Indian përbëhet nga shumë ishuj, ku jeton një numër shumë i madh shpendësh dhe gjitarësh detarë. Territori prej 67 milionë hektarësh ka popullsinë më të madhe të Pinguinëve Mbret dhe të Albatrosëve Hundë-Verdhë.
Paratyand Ilha Grande, Brazil Kjo zonë përfshin një pyll tropikal të Brazilit, dhe një nga qytezat bregdetare që janë ruajtur më mirë në vendin latino-amerikan. Sipas UNESCO-s, aty jeton një larmi e madhe speciesh në rrezik zhdukjeje, si disa lloje jaguarësh dhe majmunësh.
Bagan, Myanmar, Vendi i shenjtë ka tempuj e manastire të lashta, si dhe vende pelegrinazhi që ruajnë vepra të veçanta të arkitekturës dhe artit budist.
Seouon, Akademitë neo-konfuciane të Koresë së Jugut. Vendi i shenjtë ka tempuj e manastire të lashta, si dhe vende pelegrinazhi që ruajnë vepra të veçanta të arkitekturës dhe artit budist. Ky vend përbëhet nga nëntë institucione arsimore të quajtura “seuonë”, ku nxënësit mësojnë të ndërveprojnë me mjedisin, gjë që shprehet shumë qartë në dizenjon e tyre.
Shkrimet në gur, Kanada. Ky vend në kufirin kanadez me SHBA-në ka gdhendje dhe vizatime të lëna nga vendasit e fiseve “Këmbëzinj”. Gjurmët arkeologjike datojnë që në vitin 1800 p.e.s.
