Më 27 shkurt të vitit 1897 u botua në Stamboll “Alfabetarja e gjuhës shqipe”, e cila u botua me nismën e atdhetarëve Sami Frashërit, Jani Vretos e Pashko Vasës.
Ishte një nga veprimtaritë më të rëndësishme të patriotëve shqiptarë të Stambollit, të cilët më 12 tetor 1879 themeluan “Shoqërinë e të Shtypurit të Shkronjave Shqip”, shoqëri kulturore, që kishte për synim të nxiste zhvillimin e kulturës në gjuhën shqipe dhe ta vinte atë në shërbim të çështjes së çlirimit kombëtar nga Turqia, raporton koha.net.
Me alfabetin, plotësohej një nga kërkesat bazë për përhapjen e propagandës atdhetare dhe i hapte rrugën botimeve të para serioze të Rilindjes sonë Kombëtare. Në gjirin e saj bashkëpunuan ngushtësisht myslimanë të mëdhenj si vëllezërit Frashëri, katolikë të shquar, si Pashko Vasë Shkodrani, e ortodoksë të mësuar e atdhetarë si Jani Vreto, ishte pra model i bashkëpunimit ndërmjet feve në shërbim të Atdheut, shkruan ksp.
Gjithsesi çështja e alfabetit të shqipes do të zgjidhej përfundimisht vetëm me Kongresin e Manastirit, që u mblodh më 14 nëntor 1908, ku u hartua një alfabet i ri me shkronja latine. Është alfabeti që përdorin edhe sot e kësaj dite gjithë ata, të cilët shkruajnë shqip./ KultPlus.com
Mes 30 veprave të autorëve shqiptarë nga Shqipëria, Kosova dhe diaspora, të cilët u përfshinë në këtë konkurs, u veçuan dorëshkrimet e paraqitura nga këta pesë autorë në gjininë e romanit dhe të prozës së shkurtër.
Pesë finalistët në garë për Çmimin letrar “Kadare” 2021 janë Arbër Ahmetaj, Ballsor Hoxha, Behar Jacaj, Gani Mehmetaj dhe Marcel Hila. Ditën e dielë, më datë 28 shkurt pritet që të shpallet fituesi i këtij çmimi në gjininë e prozës, në edicionin e gjashtë të këtij konkursi.
Mes 30 veprave të autorëve shqiptarë nga Shqipëria, Kosova dhe diaspora, të cilët u përfshinë në këtë konkurs, u veçuan dorëshkrimet e paraqitura nga këta pesë autorë në gjininë e romanit dhe të prozës së shkurtër.
Kryetari i jurisë, shkrimtari Preç Zogaj bën me dije se veprat e paraqitura pohojnë fort dhe bindshëm një numër përfaqësues shkrimtarësh që gjakojnë letërsinë e mirë.
“Nga dorëshkrimet e paraqitura, vihet re një tendencë që sa vjen e konsolidohet, sidomos nga autorët e rinj, për të shkruar letërsi që nuk njeh kufinj gjeografikë apo konvencionalë,”- thotë Zogaj.
Këtë vit, ndryshoi edhe kalendari kohor i mbajtjes së këtij aktiviteti për shkak të kushteve të pandemisë.
Veprat e kualifikuara:
Arbër Ahmetaj me romanin “Koha e thertores“
Personazhi, Hetuesi L, gjatë vizitës në një fshat të humbur, në fëmijërinë e tij, gjen në tavanin e shtëpisë së tezes, qindra qelqe negativash, foto që dëshmojnë historinë e vendit tij. Por, s’duhet t’ia tregojë kujt këtë zbulim, pasi ato i janë lënë në besë të zotit të kullës, nga frika se do t’ia shkatërronin Shqipërisë atë thesar dokumentar. Ngjarjet zhvillohen në kohë…Shqipëria zien. Shenjat e luftës në Kosovë nuk vonojnë të bëhen të lexueshme. Qyteti ku janë të vendosura ngjarjet është në kufi…
Fati i Shqipërisë, si ai i xhamave të negativave të historisë së saj, vjen përmes dinamikës së zhvillimit të secilit personazh. Në emigracion, hetuesi, përpiqet të deshifrojë sëmundjet e qytetit, nisur prej barnave! Vite më vonë, ia bën dhuratë të birit regjistrin e vjetër në formë libri. Të gjithë personazhet kryesore të këtij libri largohen nga Shqipëria. Atdheu u thërrmohet nëpër duar. Përpiqen të rikrijohen jashtë tij, si shprehje e ripohimit të vetes: atdheun në supe, në shpirt. Këto janë dhimbjet e personazhit, kjo është nyja e rrëfimit!
Ballsor Hoxha me përmbledhjen me tregime “Momenti, ndanë lëkurës”
Përmbledhja me tregime “Momenti, ndanë lëkurës” përmban gjashtë kapituj, ku secili ndërlidh tregimet e tij me një hyrje filozofike-poetike dhe një përfundim të së njëjtës natyrë. Të gjithë tregimet kanë një temë të trajtuar në situata dhe personazhe të ndryshëm, gjithnjë duke krijuar një përmbledhje të së njëjtës temë në perspektiva të ndryshme. Po ashtu edhe si lajtmotiv i të gjitha tregimeve të përmbledhjes ndërlidhet edhe një këngë, e cila ndërthuret me temën e tregimit.
Në përgjithësi, kjo përmbledhje me tregime del si një trajtim i menduar i tërë bashkëkohësisë sonë, por edhe duke përfshirë situata të të kaluarës, të cilat provokojnë reflektim tek lexuesi dhe mishërojnë pavetëdijësinë tonë në të përditshmen e rëndë dhe shpesh tragjike. Po ashtu përmbledhja tenton të kapë në tërësinë e saj – kalimin e njeriut bashkëkohor, ndërgjegjes dhe sjelljes sonë, në këtë përshpejtim global të egzistencës së njeriut.
Behar Jacaj me përmbledhjen me tregime “Rrëfimi i tredhjes”
Paçka se me përmbajtje dhe personazhe të ndryshme, thuajse të gjitha tregimet e përmbledhjes “Rrëfimi i tredhjes”, i bashkon konflikti që ka njeriu me shoqërinë, me kohën, me vdekjen dhe mbi të gjitha konflikti që ka ai me veten. Në konfliktin me shoqërinë dy fate e presin individin: ose të fitojë ose të tredhet. Të tredhet psikologjikisht. Konflikti me kohën të interrnon në harrim. Të shndërron në një hije nëse nuk je i zoti t’a mbarsësh. T’i lësh një gjurmë. Tek konflikti me vdekjen njeriu nuk kërkon asgjë më shumë sesa një kapitullim të paqtë. Lufta e luftrave është lufta me veten.
Ajo nuk bën amnisti as kur njeriu është në gjumë. Mizoria e kësaj lufte qëndron tek fakti se as nuk mund ikësh, as nuk mund të rrish. Paqja është më e zorshmja për t’u arritur me të. Pjesa më intriguese e një konflikti mund të duket fati që merr përballja, kush humb, kush fiton dhe me çfarë kostoje vijnë humbja dhe fitorja. Ky libër intrigohet nga vuajtja dhe dhimbja që shoqërojnë gjatë gjithë kohës konfliket. Jo pa shkak, asnjë tregim në këtë përmbledhje nuk merret me shoqërinë, por me individin, me ato skuta ku rrinë të fshehura plagët dhe dhimbjet e tij.
Gani Mehmetaj me romanin “Zogjtë e qyqes”
Romani “Zogjtë e qyqes” është qasje e veçantë, me personazhe të veçantë, në ambiente të pazakonshme e ekzotike. Janë tre breza kolonësh nga gjyshi të nipi, secili më ëndrrat dhe zhgënjimet e veta. Romani “Zogjtë e qyqes” është kujtesë dyzetvjeçare e një koloni serb.
Dragani, protagonisti i kronikës, rrëfen në vetën e parë për gjyshin, ish-xhandar i Kralit, babanë milic i Titos, ai inxhinier- vrojtues pasiv dhe kronist i ngjarjeve, dhe së fundi për të birin ushtarak, që kthehet shumë vjet më vonë. Dashuria në mes serbit e shqiptares (Draganit e Vjollcës) është nëntema tjetër, ashtu si janë edhe martesat e përziera, në një mjedis të përzierë. Dëshpërimi i protagonistit të paanshëm, nis, kur sheh se janë mu si zogjtë e qyqes që i kanë hedhur në çerdhen e huaj, ndërsa ata s’dinë si të sillen.
Marçel Hila me përmbledhjen me tregime “Vëllazëri Ujqërish”
Tregimet marrin subjekte nga realiteti i afërt dhe bashkëkohor shqiptar – domethënë i kohës së komunizmit apo edhe i aktualitetit problematik të sotëm – ndonëse, tek këto rrëfenja subjekti nuk është një element aq i rëndësishëm. Me një narrativë të rrjedhshme shpërfaqen galeria e personazheve të këtyre tregimeve, duke mbajtur gjallë kuriozitetin e lexuesit për t’i shkuar rrëfimit deri në fund.
Personazhet komunikojnë intensivisht me njëri-tjetrin, duke i lënë pak hapësirë narratorit për të orientuar lexuesin. Tregime ku ndjehen teknikat e romanit, por duke ruajtur pavarësinë e gjinisë tregimtare. Tregimet janë të shkëputur nga njëri-tjetri, në një pavarësi të plotë. Lënda jetësore ku mbruhen këto tregime dominon rrëfimin, duke e mbajtur atë larg moralizimeve. E vërteta e shkrimtarit mëton të vijë si kategori estetike. /dosja.al/ KultPlus.com
Këtë vit mbushen 22 vjet nga eksodi i shqiptarëve të Kosovës ku rreth një milion ishin dëbuar nga shtëpitë e tyre gjatë luftës 1998-1999.
Forcat serbe, kishin dëbuar popullin e Kosovës me forcë nga shtëpitë e tyre, ndërsa vala më e madhe e refugjatëve ishte në Shqipëri.
E shqiptarët atje, ishin mjaft mikpritës me kosovarët që po iknin nga lufta, duke i hapur edhe shtëpitë e tyre e duke ndarë gjithçka bashkë. /express/ KultPlus.com
Shkrimtarja dhe përkthyesja e njohur shqiptare, Mira Meksi, është në luftë me një sëmundje të rëndë. Si të mos mjaftonte kjo, pandemia dhe mungesa e vaksinave ja kanë bërë shkrimtares akoma më të vështirë betejën me sëmundjen.
Mira Meksi është operuar nga një sëmundje e rëndë dhe i duhet të shkojë jashtë shtetit për kurim për terapi dhe shërbim mjekësor më të specializuar. Mirëpo një gjë të tillë mjeku nuk ja lejon, sepse së pari ajo duhet të marrë vaksinën anti-Covid që të sigurohet për shëndetin e saj. Mjeku ja ka ndaluar udhëtimin jashtë shkrimtares, pa bërë më parë vaksinën kundër Covid-19, pasi rrezikon edhe nga virusi.
Për këtë arsye, miq dhe të afërm të shkrimtares apelojnë që ajo të marrë sa më shpejt vaksinën dhe që të marrë më pas kurimin e duhur për sëmundjen nga e cila vuan.
Deri më sot në vendin tonë janë kryer 11.136 vaksinime, ku përfshihen mjekët që janë në vijën e parë të luftës me Covid-19, infermierët dhe disa personalitete, që i përkasin moshës së tretë. Shpesh është ngritur alarmi se procesi i vaksinimit në vendin tonë po ecën me hapa të ngadaltë, duke qenë se ende nuk është siguruar sasia e nevojshme e vaksinave kundër Covid-19. Ndërkohë që disa shtete, si për shembull Serbia, që mban rekord për vaksinimin, kanë marrë doza të vaksinave nga vende të ndryshme të botës për të siguruar shëndetin e qytetarëve. Ndërsa qeveria jonë refuzoi publikisht ofertën e bërë nga Rusia për të negociuar për disa doza vaksinash, sepse pret që t’i marrë të gjitha nga Bashkimi Evropian.
Ndërkohë kujtojmë se Mira Meksi është një nga personazhet më të rëndësishëm të artit dhe kulturës në vend. Fituese së fundmi e dy çmimeve, Çmimi i Akademisë Kult për Përkthimin më të mirë me “100 vjet Vetmi” të Markezit në edicionin e 16-të, dhe Çmimin e letërsisë për Romanin më të mirë për 2019, “Diktatori në kryq”, me motivacionin “Për krijimin e vlerave dhe risive origjinale në prozën romanore shqipe”, ku ndërthuren mjeshtërisht motivet e një historie besimi në trajektoren e një epoke politike.
Shkrimtarja nuk ishte e pranishme në ceremoninë e ndarjes së çmimeve, ndërsa trofeu u tërhoq nga botuesi i saj, Bujar Hudhri /konica.al/ KultPlus.com
Gjatë një interviste të fundit në aplikacionin “Clubhouse”, Bill Gates zbuloi se ai ende preferon të përdorë një telefon Android para atij iPhone. Ajo që vlen për të, shpjegoi Gates, është se prodhuesit e Android janë “më fleksibël” me integrimin e softuerit.
Gates edhe më herët publikisht ka deklaruar se është përdorues i Android, por u pyet sërish nëse ka ndryshuar preferencë.
Në përgjigje, themeluesi i Microsoft shpjegoi se ai ende preferon një Android, por që mban edhe një iPhone pranë për ta provuar kohë pas kohe. Arsyetimi i Gates për përdorimin e Android është sepse prodhuesit shpesh instalojnë paraprakisht programin Microsoft.
“Unë në të vërtetë përdor një telefon Android. Meqenëse dua të mbaj gjithçka, shpesh luaj edhe me iPhone. Disa nga prodhuesit e Androidit instalojnë paraprakisht programin Microsoft në një mënyrë që e bën më të lehtë për mua. Ata janë më fleksibël për mënyrën se si softueri lidhet me sistemin operativ. Kështu që ishte më e lehtë për ta mësuar përdorimin e tij”, ka thënë Gates. /Koha/ KultPlus.com
Henry Wadsworth Longfellow (lindi më 27 shkurt 1807 në Portland, Massachusetts, tani Maine; vdiq më 24 mars 1882 në Kembrixh, Massachusetts) ishte një shkrimtar, poet, përkthyes dhe dramaturg amerikan.
Nëna e Longfellowt vinte nga një familje e vjetër puritan në New England, gjyshi i tij Peleg Wadsworth ishte një gjeneral në Luftën e Pavarësisë dhe më vonë u bë anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA ashtu si babai i tij Stephen Longfellow. Longfellow, i cili lindi në atë që tani është Maine, u rrit i sigurt dhe studioi në Bowdoin College në Brunswick, ku ai u miqësua me Nathaniel Hawthorne. Midis 1825 dhe 1829 dhe nga 1831-1835 ai udhëtoi në Evropë, mësoi gjermanisht, holandezisht, suedisht dhe finlandisht, ndër të tjera, lexoi shumë dhe u ndikua aq thellë nga Romantizmi gjerman dhe Goethe. Pas kthimit të tij, ai dha mësim në Universitetin e Harvardit. Pasi gruaja e tij e parë Mary Storer Potter vdiq më 1835 pas vetëm katër vjet martese, Longfellow në vitin 1843 pati një martesë të dytë Frances Elizabeth “Fanny” Appleton, një vajzë e Nathan Appleton, me të cilën pati gjashtë fëmijë: Charles Appleton (1844-1893), Ernest Wadsworth (1845-1921), Fanny (1847-1848), Alice Mary (1850-1928), Edith (1853-1915) dhe Anne Allegra (1855-1934). Më 1844 Longfellow u zgjodh në Akademinë Amerikane të Arteve dhe Shkencave.
Longfellow ishte një poet popullor. Vjershet e tij ishin tërheqëse. Ai ishte një nga të parët që merrej me tema tipike amerikane: patriotizëm, dashuri për peizazhin, natyrën dhe traditat e atdheut të tij. Ai shkroi shumë dramë dhe disa romane, të gjitha këto pak a shumë janë harruar. Poezitë epike Evangeline (1847) dhe Kënga e Hiawathas (1855), të cilat ai i modeloi në epikën kombëtar finlandeze Kalevala, kanë një rëndësi të qëndrueshme. Ai përshkruan jetën e shefit të Ojibwa Hiawatha dhe përfundon me rekomandimin e tij për popullin e tij që të përkulen para ‘burrit të bardhë’. Vepra frymëzoi Antonín Dvořák në lëvizjen e 2-të të simfonisë së tij të 9-të “Nga Bota e Re”.
Për shkak se vepra e tij dukej se ishte tepër konvencionale – dhe kështu shumë evropiane – ajo u fshi nga kanuni i letërsisë amerikane pas vitit 1900, në veçanti për shkak të gjykimit të George Santayanas dhe Vernon Louis Parringtons. Sidoqoftë, deri jo shumë kohë më parë, shumë studentë amerikanë mësuan përmendësh poezinë e tij Paul Rvere’s Ride, e cila glorifikon një episod nga Lufta Revolucionare. Kënga I Heard the Bells Dita e Krishtëlindjes, e cila është e bazuar në poemën e Longfellowt “Christmas Bells” është akoma e popullarizuar në Krishtëlindjet.
Një pullë e Shërbimit Postar të Shteteve të Bashkuara e vitit 2007 tregon portretin e Longfellowt dhe në sfondin në të djathtë një përshkrim të kalorësit Paul Revere.
Busti i Longfellowt është në Këndin e Poeteve të Westminster Abbey në Londër, një monument u inagurua më 1888 në qytetin e tij të lindjes Portland. Në vitin 1959, një varg malesh në shtetin e Maine u emërua pas tij: Malet Longfellow. Ura e Longfellow në vendlindjen e tij në Kembrixh u emërua gjithashtu pas tij. Longfellow jetoi nga viti 1837 deri në vdekjen e tij në një shtëpi tradicionale që shërbeu si seli e ushtrisë kontinentale në Luftën Amerikane të Pavarësisë. Shtëpia ku Longfellow krijoi pjesën më të madhe të veprës së tij, mbeti në pronësi të familjes dhe u rendit në vitin 1966 si Shtëpia Longfellow – Sheshi Historik Kombëtar i Uashingtonit. Ajo u bë pronë e qeverisë federale më 1972 dhe tani është memoriali kombëtar për jetën dhe veprën e Longfellow tdhe për rrethimin e Bostonit në Luftën e Pavarësisë në 1775/76. Ndër të tjera, ajo përmban bibliotekën e ruajtur plotësisht të Longfellowt, por dokumentet e saj gjenden në arkivin e Universitetit të Harvardit.
Titulli i këngës Longfellow Serenade (1974) nga këngëtari Neil Diamond është një referencë për Henry Wadsworth Longfellow.
Shqiptarët e njohin nga poema e tij kushtuar Skënderbeut të cilën e ka shqipëruar Fan Noli./Elida Buçpapaj (Wikipedia)
VEPRAT
Outre-Mer: A Pilgrimage Beyond the Sea (Travelogue) (1835)
Sophie Boisvert Levesque ishte ushtare kanadeze që shërbeu në Kosovë gjatë luftës së fundit, megjithatë, për të Kosova u bë shumë më tepër se një zonë lufte, kurse kosovarët ishin shumë më tepër se refugjatë e të përndjekur.
Ajo tregon në detaje përjetimet e saj gjatë dhe pas mbarimit të misionit të saj në Kosovë dhe për mënyrën se si fëmijët kosovarë e ndryshuan jetën e saj përgjithmonë.
Më poshtë gjeni rrëfimin e saj të plotë:
“I jam bashkuar Ushtrisë Kanadeze në vitin 1990, kur isha 18 vjeçare, me pritshmërinë që një ditë do të dërgohesha diku në botë për të ndihmuar. Zgjodha të krijoja familje në një moshë të hershme, vajzën e linda kur isha në moshën 20 vjeçare de djalin tim të parë në moshën 23 vjeçare. Prandaj, nuk pata mundësi të shërbeja diku para se të bashkohesha në “408 Tactical Helicopter Squadron in Edmonton”, Alberta, Kanada.
Në fillim të vitit 1999 na thanë të bëheshim gati sepse do të vendoseshim në Kosovë. Kushërira ime erdhi që të kujdesej për fëmijët e mi dhe unë atë kohë fola me Majorin për t’u siguruar se do të vija.
Kjo ishte ëndrra ime dhe me lajmet që na vinin nga Kosova, e dija se ishte koha të ndihmonim.
Supozohej që të niseshim në fund të qershorit të vitit 1999, por për shkak të zgjedhjeve në Greqi (atje do të merrnim kamionin tonë dhe pajisjet tjera), u detyruam të niseshim më herët. Përfundimisht e lamë Greqinë më 8 qershor.
Atë kohë, për mua çdo gjë ishte, aksion, ngazëllim dhe aventurë. Kur vjen nga një vend i qetë dhe nuk ke pasur mundësi ta shohësh asnjëherë luftën në sy, të duket sikur diçka e re.
Kur mbërritëm në Greqi dëshiruan që ne të largoheshim që nga dita e parë. Nuk na deshën atje gjatë zgjedhjeve, prandaj i shkarkuam pajisjet dhe prisnim anijet që të arrinin me kamionët tanë. Posa i morëm të gjitha gjërat, u vendosëm në Maqedoni. Derisa po linim Greqinë, kishte grafitë kudo, në të cilët shkruante: “Kthehuni në shtëpinë tuaj, vrasës”, “U kthefshi në arkivole”.
Qëndruam në Maqedoni për disa javë përpara se të vendoseshim në Kosovë. Nuk më kujtohet data e saktë, por nuk do ta harroj kurrë se çfarë kam parë atë ditë. Të shohësh refugjatët dhe shkatërrimet në lajme është gjë e keqe, por ta shohësh atë me sytë e tu është e tmerrshme. U ndamë në grupe. Të fluturoja mbi tërë ato shkatërrime ishte zemërthyese. Burra, gra e fëmijë që lëviznin nëpër kampet e refugjatëve. Tenda të bardha të vogla, varre masive, shtëpi të djegura…. Për mua si kanadeze, më mbeti e shkruar në zemër përgjithmonë. E kjo ishte vetëm dita e parë.
U vendosëm në Kosovë, afër Gllogocit (tash Drenas), në një kamp 1 kilometër katrorë, që do të bëhej shtëpia jonë për pesë muajt e ardhshëm gjatë shërbimit tonë atje. Posa aterruam, fëmijët u afruan afër telave dhe na kërkuan ushqim. Një prej nesh kishte bonbone dhe çokolata dhe ua dha atyre. Një nga fëmijët më pyeti se pse nuk po buzëqeshja. Përgjigja ime ishte e shkurtë dhe e thjeshtë: “Më jep pak kohë derisa ta përpijë tërë këtë gjendje”. Instinkti i nënës që ndodhej brenda meje u lëndua shumë. Atë botë, e ardhmja ime po ndryshonte.
Gjatë ditëve në vijim, në shtëpinë tonë që e krijuam larg shtëpisë sonë të vërtetë, erdhën dy policë ushtarakë dhe po kërkonin një udhëheqëse grua për t’u marrë me fëmijët refugjatë, dhe më pyetën nëse doja të bëhesha unë lidere e tyre. Meqë i dua fëmijët, i doja edhe në atë kohë, si dhe dëshiroja të bëja diçka të mirë, pranova menjëherë.
Shefi im i ushtrisë më dha leje që të shkoja me ta një herë në javë.
Dita e parë që vizitova fëmijët ishte pak e çuditshme. E çuditshme sepse ata kishin sy të mëdhenj dhe të pikëlluar, e nuk dinin çfarë të prisnin, megjithatë ishin gati. Ne i fotografuam të gjithë fëmijët dhe në to dukeshin sikur të burgosur lufte. Pa buzëqeshje, fytyra të drejta dhe shumë të pasigurtë. Kurse, për mua ishte fillimi i një rrëfimi dashurie të përjetshme.
Ata 21 fëmijë u bënë të mitë. Ishin të çiltër dhe inteligjentë.
Unë nuk ishte trajnere asnjëherë më parë dhe nuk dija edhe aq nga veprimet që duhej të bëja me fëmijë, por bënim aktivitete të ndryshme.
Një ditë u thashë fëmijët të vizatonin se çfarë do të bëheshin kur të rriteshin.
Në Kanada, kjo ishte një pyetje e zakonshme. Kur i pyesje fëmijët kanadezë, ata donin të bëheshin policë, zjarrfikës, mësues. Por, nga fëmijët e mi kosovarë mora një shikim të trishtë. Dy prej tyre më dhanë përgjigje, kurse të tjerët nuk e dinin.
Erdha në përfundimin se, kur nuk e di nëse do të jesh nesër, nëse do të kesh çfarë të hash, kur shtëpia jote nuk ka çati, ajo se çfarë do të bësh pas 20 vitesh është plotësisht e parëndësishme.
Çdo javë më jepnin lule dhe biskota. Sa herë që i mbaja lulet, më vinte një ndjesi çlirimi, sepse edhe një ditë, fëmijët e mi kishin shpëtuar nga minat dhe do të kisha më shumë kohë t’i doja.
Isha e mrekulluar nga fakti se sa pak kishin ata fëmijë dhe sa shumë donin t’i ndanin gjërat me mua. Nuk munda t’i merrja lulet me vete, por asnjëherë nuk i kam hedhur dhe nuk i kam ngrënë çokolatat e dhuratat tjera që mora. Madje, i ruaj ende. Po të mos i ruaja do të më dukej sikur po shkatërroja lidhjen me fëmijët.
Dy nga vajzat e mia një ditë më erdhën me dy kukulla. Donin t’ia jepnin vajzës sime. Përmes përkthyesit u thashë që, me shumë gjasë, vajza ime kishte më shumë kukulla, kështu që do të ishte më mirë t’i mbanin. Nuk do ta harroj asnjëherë përgjigjen e tyre.
Ato po m’i dhuronin ato kukulla për ta falënderuar vajzën time që e kishte ndarë nënën e saj me to për gjashtë muaj.
Ditët e mia u bënë më të lumtura kur ishim në gjendje të shihnim dritat që po ktheheshin në fshatrat përreth. Kur shihnim se jetës së tyre po i kthehej realiteti, ishte një ngushëllim për mua dhe shumë njerëz të tjerë. Fëmijëve më në fund po u kthehej buzëqeshja.
Më kujtohet se nuk ishim të lejuar për të dhënë ilaçe apo ndonjë gjë tjetër për njerëzit rreth nesh, por ne e bëmë.
Një nga fëmijët e mi erdhi njëherë në tendë dhe më kërkoi. Nëna e tij kishte një dhimbje të fortë dhe nuk mund të shkonte tek dentisti. E takova dentistin tonë dhe i tregova të vërtetën se kisha nevojë për ndihmë, porse ilaçi nuk ishte për mua, e ai prapëseprapë më ndihmoi.
Ishte mashtrim, por nuk mund të rrinim pa bërë asgjë.
Pastaj, njëra nga vajzat e mia kishte lytha në duart e saj. Unë e kisha një të tillë, kështu që kisha mundësi të merrja ilaçe. Ia dhashë asaj. Përkthyesi ynë më ndihmoi t’ia shpjegoja asaj se si ta përdorte atë. Ne i thamë asaj që ta përdorte çdo ditë pas dushit. Për ne, një dush në ditë ishte normale. Ajo më shikoi dhe më tha që ajo nuk mund ta bënte dush çdo ditë, kështu që ne i thamë të lante duart me kujdes çdo ditë dhe pastaj ta përdorte ilaçin që i dhamë.
Ishim dy botë plotësisht të ndara, sepse neve kurrë nuk na u desh t’i mbijetonim asnjë lufte.
Po më mungonin shumë fëmijët e mi, por e dija se duke i ndihmuar fëmijët kosovarë, edhe ndarja kishte vlerë.
Takimi i fundit ishte shumë i vështirë. Ne ishim renditur në rresht për të thënë lamtumirën dhe i shtrënguam duart. Unë isha gruaja e vetme dhe ndodhesha në fund të rreshtit. Fëmijët filluan të qajnë para meje dhe unë i mora në krahët e mi. Kjo po e ngadalësonte procesin, por isha aq e lënduar sa nuk kisha zgjidhje tjetër, pos t’u thosha lamtumirë në atë formë.
Ferri filloi kur u ktheva në shtëpi. Unë nuk dija të bëhesha nënë për fëmijët e mi dhe isha e frikësuar për ata që lashë prapa. Për mua lufta nuk mbaroi sepse isha në shtëpi dhe kisha frikë se ata ishin lënduar, ose në rastin më të keq, fëmijët e mi ishin vrarë.
Para se të largohesha, i dhashë adresën time të gjithë fëmijëve që të mund të shkruanin. Isha në një periudhë shumë të errët të jetës sime kur mora një letër nga Labinoti im i vogël.
Unë kurrë nuk iu përgjigja letrës së tij dhe e pendohem për këtë gjë. Të gjitha kontaktet u ndërprenë për 19 vitet e ardhshme. Doja të dija, por isha shumë e frikësuar nga përgjigjja që mund të merrja Kështu m’u shfaq një çrregullim stresi post-traumatik dhe nuk kam qenë kurrë më në gjendje të jem e njëjtë me fëmijët dhe familjen time.
Çdo ditë, çdo javë, pa i treguar familjen time, po mendoja për 21 fëmijët e mi, fëmijët e mi nga Kosova. Më është dashur një kohë e gjatë për të mbledhur guximin për të bërë diçka. Unë isha luftëtare krenare dhe e fortë atje, por u ktheva u bëra një person i pafuqishëm dhe i mërzitur.
Më 8 qershor 2018, i thashë vetes mjaft! Postova në një grup të cilit i isha bashkuar disa javë më parë, “Young People of Kosovo” dhe kërkova ndihmë prej tyre për t’i gjetur fëmijët.
Kam ndjenjën sikur i gjithë vendi më ndihmoi, të gjithë ishin të gatshëm.
Një polic kishte shkuar derë më derë në Drenas për të gjetur informacion. Disa më thirrën, të tjerët më shkruan, por u deshën vetëm 72 orë për t’i gjetur të gjithë gjallë dhe mirë.
Kosova është si shtëpia ime e dytë. Kam kontaktuar me fëmijët e mi përmes internetit, por dua t’i marr në krahë përsëri dhe të mos i lë më kurrë të më ikin.
Ndjehem sikur i kam dhashë ata për adoptim dhe tash i kam gjetur vite më vonë.
Unë e di se ata kishin prindër, familje dhe dashuri, por më kishte lënë një plagë të pashërueshme tek unë fakti nuk e dija se çfarë kishte ndodhur me ta.
Fëmijët e mi biologjikë duhet të më falin. Unë nuk isha një nënë e mirë për ta, për shkak të asaj që po ndodhte në kokën dhe zemrën time. Por, tani unë jam e plotë përsëri. Kam familjen time këtu dhe familjen time atje. Po e lë prapë shtëpinë për t’u kthyer në shtëpinë time të dytë, në Kosovë.
Shumë prej kosovarëve më falënderojnë për kontributin tim dhe më trajtojnë si heroinë, por heronjtë e vërtetë jeni ju. Ju përjetuat dhe i mbijetuat një lufte të tmerrshme. Falënderimi më i mirë për ne është që t’ju shohim juve teksa përparoni në jetë. Jam krenare me të gjithë ju.” /AlbFem/ KultPlus.com
Shënohet 109-vjetori i gazetës “Fiala dhe t’in’Zoti” (“Fjala e Zotit”), një revistë fetare e së dielës, por edhe një shkollë dhe një vatër patriotizmi, në të cilën bënin pjesë shumë të rinj arbëreshë.
Përmes kësaj gazete, në kishat arbëreshe të Sicilisë jehonte gjuha e ëmbël shqipe.
“Fiala e T’in’Zoti” u themelua në shkurt të vitit 1912 nga studiuesi Pal Skiroi (Paolo Skiroi) dhe shërbeu si një dritare informimi për arbëreshët e Sicilisë.
“Fiala e T’in’Zoti” nuk qe vetëm një revistë fetare e së dielës, por edhe një shkollë dhe vatër identiteti e patriotizmi, ku bënin pjesë shumë të rinj. “Fiala e T’in’Zoti” qe një vatër studimi pët arbëreshët. Përmes saj, në Kishat arbëreshe tё Sicilisë jehonte përsëri gjuha e ëmbël arbërore.
Albanologët më të mëdhenj të kohës, qenë të parët që e përshëndeten dhe pritën me interes shkencor botimin e “Fiala e T’in’Zoti”, kështu Nobert Jokl, Geitle, Gusy Holger Pedersen. Falë botimit të “Fiala e T’in’Zoti” imzot Paolo Schirò zhvilloi një letërkëmbim me studiuesin dhe atdhetarët e kohës, Kristo Luarasi, Lumo Skendo, Lef Nosi, at Shtjefën Gjeçovi, at Gjergj Fishta, dom Lazër Mjedja e shumë të tjerë, të cilët e admironin doktrinën dhe patriotizmin e imzot Paolo Schiròs.
Revista “Fiala e T’in’ Zot”, pra, qe një ndihmë e çmueshme për besimtarët arbëreshë që merrnin pjesë në kremtimin e Liturgjisë së Fjalës së Hyjit, e ka meritë të jashtëzakonshme, sepse me të nis përpjekja për t’i pajisur të arbëreshët e krishterët me fletën e përjavshme të së dielës, qe të merrnin pjesë gjallërisht, pra në mënyrë aktive në kremtimin e Liturgjisë së Fjalës së Hyjit, të Eukaristisë Shenjte dhe në kremtimin e Sakramenteve.
Krahas kësaj, “Fiala e T’in’ Zoti” ishte edhe një nxitje, një ndihmë e një mënyrë për përtëritjen dhe përforcimin e përdorimit të gjuhës së lashtë e të bukur shqipe, larg atdheut, këndej për rizbulimin e përforcimin e identitetit edhe kombëtar.
Natyrisht, ishte tepër shpejt të pretendohej shumë për një fletë me leximet biblike: fletëpalosja e parë, që nisi të dilte në fshatin e Arbëreshëve mbi Palermo, tek Hora e Arbëreshëve, më datën 25 shkurt të vitit 1912, përmbante pra pjesën e Ungjillit të së dielës së parë të Krezhmëve (Jani -Gjoni) 1,44-52), komentin e kësaj pjese ungjillore dhe një fragment nga letra drejtuar Hebrenjve (Hb 11,24-26;32-49).
Si fletëpalosje e sotme, kishte dy fletë, katër faqe. Kryeredaktori i fletëpalosjes ishte ipeshkvi arbëresh Imzot Pal Schirò me bashkëpunëtorët e ngushtë si papas Gaetano Petrota, papas Gjergj Dorangrikja e tё tjerё. E kujtojmë se imzot Paolo Schirò qe jo vetëm një apostull i zellshëm, por edhe një albanolog i madh, që la punime të rëndësishme gjuhësore, qё u mor edhe me Mesharin e dom Gjon Buzukut. /dp/ KultPlus.com
Më pëlqen kur hesht se duket sikur s’je, e më dëgjon së largu, por s’të prek zëri im. Është sikur sytë të t’jenë mërguar diku, e një puthje të të ketë zënë fytin.
Meqë të gjitha, me shpirtin tim janë plot, atëherë ti del mbi gjërat plot me shpirtin tim. Me vete shpirtin më ngjan atëherë, o flutur ëndrre, më ngjan me fjalën trishtim.
Më pëlqen kur hesht dhe je si e largët. Më dukesh se ankohesh o flutur që klloçit. E më dëgjon nga larg e zëri s’të arrin: me heshtjen tënde, lër të heshtë dhe zëri im!
Lërmë që të të flas dhe unë me heshtjen tënde, të kthjellët si një llampë e t’thjeshtë si unazë. Se ti je si nata e heshtur, e yjëzuar. Heshtja jote është prej ylli, e largët dhe e qartë.
Me pëlqen kur hesht se duket sikur s’je. E largët dhe e dhembur, si t’kishe vdekur vetë. Mjafton pastaj një fjalë, një buzëqeshje. E ngazëllehem krejt, që kjo s’është e vërtetë. / KultPlus.com
Një ekip studiuesish nga Indonezia dhe Singapori kanë gjetur prova të ekzistencës të një zogu që mendohej se ishte zhdukur prej kohësh.
Në punimin e botuar në revistën “BirdingASIA”, ekipi përshkruan historinë e zogut, pse mendohej se ishte zhdukur tash e 170 vjet dhe si u gjet në ishullin Borneo.
Për herë të parë ky zog u kap mes viteve 1843 dhe 1848 në ishullin Java. Ato të dhëna ishin prova e vetme e ekzistencës së zogut. Për 170 vjetët pasues, nuk kishte raporte të tjera për ekzistencën e tij. Me kalimin e kohës, zogu dhe historia e tij u bënë të njohur si “enigma më e madhe në ornitologjinë indoneziane”. Shumica në terren supozuan se ishte zhdukur.
Pastaj, vitin e kaluar, një çift studiuesish, Muhammad Rizky Fauzan dhe Muhammad Suranto kapën një zog që nuk mund ta identifikonin në pjesën indoneziane të ishullit Borneo. Ata e morën fotografinë dhe ua dërguan kolegëve, pastaj lëshuan zogun.
Ndërsa ekipi zhvilloi kërkime mbi zogun në fotografi, shpejt u bë e qartë se përshkrimi i tij përputhej me atë të zogut që konsiderohej i zhdukur.
Zogu u kap në Kalimantan, afër qendrës së ishullit Borneo, dhe zbulimi vërteton se zogu mendohej të ishte zhdukur vetëm sepse njerëzit po e kërkonin atë në vendin e gabuar. Ekzistenca e tij ngre gjithashtu pyetjen se sa prej specieve të saj jetojnë në Borneo, dhe nëse janë në rrezik.
Studiuesit do të bëjnë kërkime të tjera në rajonin ku u gjet zogu, pasi të përfundojë pandemia e koronavirusit. /Koha/ KultPlus.com
Sopranoja shqiptare Ana Naqe, e ka ndërtuar jetën dhe karrierën e saj artistike prej shumë vitesh në Belgjikë. Aftësia vokale dhe interpretuese i kanë siguruar asaj role të shumta në skenat belge dhe në shtete të tjera, si Spanja, Franca, etj.
“Kur erdha me studime në Belgjikë, vendosa të studioja paralelisht violinë dhe kanto, nuk e mendoja kurrë që do bëhesha këngëtare dhe se violina do të kalonte në vend të dytë. Për momentin, jam duke xhiruar një film me titull Madame Bovary, ku unë interpretoj arie nga Lucia di Lammermoor”, – tregon sopranoja shqiptare në një intervistë.
Ana thotë se edhe pse ka pasur fat, suksesi i saj është më tepër punë dhe këmbëngulje. Ajo është nënë e një djali 13-vjeçar që nuk dëshiron të largohet nga Belgjika dhe kjo është arsyeja që nuk është kthyer në Shqipëri.
“Unë kam pasur shumë fat. Por dua të them se është tepër punë, punë natë e ditë dhe këmbëngulje. Sigurisht që në Shqipëri mendoj se do ta kisha shumë më të lehtë, njerëzit njihen më tepër dhe kush nis rrugën e tij ecën para shumë më shpejt. Pas kohësh që isha unë u desh shumë kohë që talente të rinj të dalin. Arsyeja pse nuk kthehem në Shqipëri është se kam një djalë 13 vjeç që është shumë belg, do Belgjikën”, vijoi Ana.
Rolet që do të dëshironte të interpretonte janë Norma, Ana Bolena dhe Jenufa dhe që shpreson ti realizojë shumë shpejt. Përsa i përket koncerteve në Shqipëri ajo zbulon një projekt të sajin.
“Shfaqjet e mia me Madam Bovari fillojne, pas xhirimeve të filmit në mars në Spanjë, në prill janë 20 shfaqje të Madame Bovarisë në Europë. Në maj jam duke bërë një repeticion me një projekt tjetër të ri të një producente serbe, që do mund të sillet në Shqipëri ndoshta vitin që vjen po dhe ajo do bëj tur në Europë”, tha ajo. / KultPlus.com
Para një shkolle të braktisur, diku në një fshat të Vushtrisë, kish zënë vend ekipi i filmit ‘The Land Within Me’. Me skenarist dhe regjisor Fisnik Maxville, filmi kishte arritur të mbledhë një ekipë të jashtëzakonshme.
Në ditën e 16 të xhirimeve të këtij filmi, ekipi i KultPlus ishte i pranishëm në sheshxhirim, për të parë nga afër punën e madhe të këtij ekipi profesional.
Secili kishte zënë vendin e vet e me përkushtimin më të madh po kujdeseshin që gjithçka të ishte në perfeksion. Përderisa aktorët kishin hyrë plotësisht në rolet e tyre, regjisori po kujdesej të sillte në pah më të mirën, shkruan KultPlus.
Me një energji pozitive e me një intensitet të madh të punës, kjo ditë e xhirimeve po ecte si ishte më së miri, derisa ekipi i KultPlus po vëzhgonte gjithë procesin e punës.
“The Land Within Me” është një film që si asnjëherë më parë, trajton pasojat e pasluftës në Kosovë. Ngjarja ndahet në tri etapa, fillon në vitet e 80-ta për të vazhduar më pas me vitet e 90-ta dhe në fund shpalos të tashmen, Kosovën e pasluftës përmes dy personazheve kryesore, atë të Florist Bajgorës dhe të Luana Bajramit.
Filmi shpalos rikthimin dhe ballafaqimin e të kaluarës me të tashmen. Remo, roli i të cilit vjen përmes Florist Bajgorës, kthehet pas dhjetë viteve në fshatin e tij të lindjes për t’u përballur me një ngjarje tejet të rëndësishme së bashku me Unanë, rolin e të cilës e luan Luana Bajrami. Të dy këto personazhe do të sjellin pasojat e traumat e pasluftës, duke u përfshirë në zhvarrimin e një varreze masive e duke zbuluar kështu ngjarje e sekrete të familjes e të fshatit.
Fisnik Maxville, regjisori dhe skenaristi i këtij filmi, ka treguar për KultPlus se ‘The Land Within Me’ është i bazuar në shumë fakte të vërteta, në ngjarje që Maxville i ka lexuar e dëgjuar përgjatë viteve.
“Kam punuar mbi dy vite e gjysmë në këtë skenar. Pasi i kam realizuar disa filma të metrazhit të shkurtër e disa dokumentarë kam menduar se është koha e duhur të filloj me një film të metrazhit të gjatë. Ideja kryesisht më ka lindur gjatë filmit ‘Lost Exile’ të cilin e kam realizuar në Kosovë në vitin 2016 dhe kam dashur që për filmin tim të parë të metrazhit të gjatë të kthehem sërish në Kosovë”, ka treguar Maxville për KultPlus.
Regjisori poashtu ka theksuar se skenari i këtij filmi ka qenë shumë sfidues për të. Ndërkaq, për procesin e punës në tërësi ka thënë se deri tani është shumë i kënaqur me komplet punën ekipore.
“Ekipin e Kosovës e kam njohur mjaft mirë dhe kam qenë i bindur që gjithçka do të shkojë si duhet. Kemi kaluar mirë edhe gjatë ditëve kur moti ishte më i ftohtë, me borë, shi e ngrica”, tregonte kështu regjisori edhe për ditët e vështira që i kanë kaluar.
Sa i përket aktorëve, barrën më të madhe në këtë film e bartin Floristi dhe Luana, dy aktorët kryesorë të cilët Maxville i kishte zgjedhur qysh moti.
“Dy aktorët kryesorë janë me të vërtetë të mrekullueshëm dhe mendoj që versionet e fundit të skenarit janë shkruar sipas tyre, e kam ditur mirë se këta personazhe dua t’i zhvilloj ashtu siç i kam zhvilluar kur e kam ditur që Floristi dhe Luana kanë me qenë në rolet kryesore. Jam jashtëzakonisht i kënaqur me ta, poashtu edhe me kastin e dytë të aktorëve të cilët kanë një angazhim jashtëzakonisht të madh”, ka potencuar Maxville për KultPlus.
Ndonëse filmi ka pothuajse edhe katër javë xhirime dhe jo vetëm në Kosovë, e tutje e pret një punë e madhe, Maxville tashmë e ka ndarë mendjen për shumë gjëra.
Ai tregoi për KultPlus se komplet realizimi i filmit pritet të bëhet gjatë verës së këtij viti, ndërkaq, duke pasur parasysh situatën pandemike akoma nuk ka ndonjë datë të saktë për premierën e filmit. Mirëpo, ai shpreson që premierën e filmit ta bëjë në Berlinale ose në Cannes.
“Një premierë në Cannes do të ishte premiera ideale për këtë film dhe pse për mua është shumë e rëndësishme që filmi të ketë edhe një premierë në Kosovë”.
Filmat nga Kosova po marrin vëmendje në gjithë botën madje edhe duke u shpërblyer me çmime kryesore në festivale prestigjioze. Ky fakt e gëzon dhe e motivon tej mase regjisorin Maxville, i cili thekson se filmat kosovarë po e thejnë stereotipin se në Ballkan nuk ka përvojë profesionale, pasi siç thekson ai, kjo gjë nuk është aspak e vërtetë pasi vetë ai e ka hetuar profesionalizmin e ekipës qysh në ditën e parë të xhirimeve.
“Shumë motivuese t’i shohësh filmat e Kosovës ose të rajonit duke treguar storje që janë jashtëzakonisht interesante për publikun ndërkombëtar, për mua është një motivim shumë i madh kur po i shoh sukseset e këtyre filmave të fundit në Kosovë”, ka përfunduar Maxville.
Ndërsa Valon Bajgora, producenti i këtij filmi, ka treguar për KultPlus se bashkëpunimi me Fisnik Maxvillen ka ardhur qysh para pesë viteve kur këta të dy ishin takuar në Festivalin e Filmit në Berlin.
“Bashkëpunimi me Fisnikun ka ardhur qysh para pesë viteve në Festival në Berlin ku jemi takuar dhe më ka treguar për filmin e tij “Lost Exile” dhe prej asaj kohe kemi bashkëpunuar në përgatitjen e atij filmi dhe kështu kemi mbajtur kontaktet. Sa i përket projektit të tanishëm e ka pasë edhe atëherë si ide që kur të vjen koha për realizim e filmit të bëjmë një bashkëpunim mes Kosovës e Zvicrës edhe kështu ndodhi”, tregon Bajgora për KultPlus.
Në pyetjen se cili ka qenë mendimi i parë kur e ka parë skenarin, Bajgora është përgjigjur: I guximshëm. Pasi siç ka deklaruar tutje ai, filmi shpalos një tregim shumë të guximshëm mbi pasojat e pasluftës, një temë që deri më tani nuk është treguar asnjëherë, të paktën jo nga një këndvështrim si ky i tanishmi.
“Ne si ‘Ikonë’ kemi dëshirë të përfshihemi në projekte qysh në fazat e hershme, për arsye sepse kemi dëshirë t’i zhvillojmë skenarët e idetë bashkë me regjisorë, duke dhënë kështu edhe imputin kreativ nga ana e produksionit”, ka deklaruar Bajgora.
Ndër të tjera, ai shprehet shumë i kënaqur me punën e ekipit në përgjithësi. Me një ekip që përbëhet nga shtete si Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Zvicra ku të gjithë anëtarët kanë një përvojë shumë të madhe në industrinë e filmit, duke bërë kështu që xhirimet të ecin edhe më shpejtë se që është planifikuar.
Krejt për fund, Bajgora ka treguar se tashmë veç janë në kontakt me disa shtëpi që merren me shitjen dhe distribuimin e filmit të cilët së pari do të shohin draftin e parë të filmit e më pasë do të diskutohet edhe për hapat e mëtutjeshëm.
“Ne si produksion së pari i japim fokus projektit pastaj bashkë me partnerët tanë e bëjmë strategjinë e festivaleve ku do të shfaqet filmi”.
“The Land Within Me” është bashkëprodhim i “Alva Film” – Zvicër dhe “Ikonë Studio” – Kosovë dhe qysh në fillim po premton shumë dhe ne si KultPlus u larguam nga vendxhirimi me shpresë që për filmin në fjalë do të shkruajmë shumë shpesh falë suksesit që pritet ta ketë. / KultPlus.com
Rita Ora është aktualisht duke qëndruar në Australi ku pritet që së shpejti t’i bashkohet grupit të gjyqtarëve të “The Voice” atje.
Këngëtarja kosovare me famë botërore po ashtu tashmë i është kthyer studios muzikore ku ka ingjizuar disa këngë të reja të cilat i ka sjellë nga mesi i këtij muaji përmes një mini- albumi të titulluar “Bang”.
Në një postim të fundit në rrjetet sociale ku ka shpërndarë pamje nga ingjizimi i këtij albumi, Rita ka thënë se është entuziaste që është kthyer në studio dhe se gjatë karantinës ishte ndier më shumë “muzikalisht e izoluar”.
“Është e mahnitshme që jam kthyer sërish në studio. Nuk do t’ju gënjej, muzikalisht ndihesha e izoluar, gjë që kurrë më parë nuk e kisha përjetuar. Kjo periudhë më bëri të shkruaj dhe të mendojë shumë rreth asaj se çka dua të bëjë me muzikën time”, është shprehur këngëtarja 30 vjeçare. / KultPlus.com
Materialet e Arkivës Teknike të Instituti Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore (IKTK) së shpejti do të digjitalizohen, falë mbështetjes të qeverisë zvicerane dhe asistencës së zyrës së UNESCO-s në Venecia.
Lajmin e ka bërë të ditur ministrja e Kulturës, Elva Margariti e cila e cilëson këtë arkivë “gardiane” e një pasurie të jashtëzakonshme të trashëgimisë tonë kulturore.
“Për përmirësimin e shërbimit ndaj qytetarëve, qeveria shqiptare i ka mëshuar fort revolucionit digjital, i cili ka përfshirë çdo institucion, edhe ato që lidhen me kulturën”, shprehet Margariti.
Ajo thekson se materialet e shumta e me vlerë të madhe që mban ky arkivë duhet të dixhitalizohen jo vetëm në funksion të institucionet por dhe për të apasionuarit pas trashëgimisë, të cilët mund të gjejnë aty informacione që nga arkitektura deri tek artefaktet.
“Arkiva Teknike e IKTK është më e rëndësishmja në llojin e vet, një “gardiane” e një pasurie të jashtëzakonshme, lidhur me trashëgiminë tonë kulturore. Ajo ruan:
– rreth 4100 dosje teknike;
– rreth 47,700 filma dhe mikrofilma negativë;
– rreth 256,200 fotografi me ngjyra dhe bardh e zi
Të cilat duhet të digjitalizohen, jo vetëm në funksion të institucionit – IKTK-së, por edhe studiuesve, studentëve, të apasionionuarve pas trashëgimisë, që mund të gjejnë aty një informacion të bollshëm mbi mënyrën se si kanë ndërtuar shqiptarët, informacione mbi arkitekturën, artefakte, histori monumentesh, me një rëndësi të jashtëzakonshme, jo vetëm për historinë në vetvete, por edhe për restaurimin dhe rijetëzmin e një objekti të trashëgimisë kulturore”, tha Margariti.
Ministrja bërë të ditur se procesi i dixhitalizimit të këtyre materialeve do të nis së shpejti në një sistem të integruar përmes skanimit me cilësi të lartë.
“Falë mbështetjes së çmuar të qeverisë zvicerane, përmes përfaqësuesve të saj në Tiranë dhe me asistencën e Zyrës së UNESCO-s në Venecia, po arrijmë që të ndërmarrim këtë proces. Pas sigurimit të fondit (80 mijë dollarë) për sigurimin e pajisjeve të posaçme, do të nisë digjitalizimi i dokumentacionit dhe materialeve arkivore, në një sistem të integruar përmes skanimit me cilësi të lartë, katalogimit në databazë të personalizuar dhe ruajtjes në servera të posaçëm. Është një erë e re për këtë institucion dhe shpresoj që të përhapet edhe në institucionet e tjera kulturore”, përfundoi Margariti. /ata/ KultPlus.com
Autori i famshëm veprat e shumta të të cilit janë kthyer në filma, Nicholas Sparks ka paralajmëruar publikimin e veprës së re, shkruan KultPlus.
“The Wish” quhet novela të cilën autori do ta publikojë më 28 shtator, lajmin e së cilës e ka dhënë në rrjete sociale.
“Jam shumë i ngazëllyer për të njoftuar novelën time të ardhshme, i cili tregon historinë e dashurisë së parë midis Maggie Dawes dhe Bryce Trickett, dhe vendimet që na ndjekin përgjithmonë”, ka shkruar Sparks.
Sparks ka të publikuar 17 vepra deri më tani. / KultPlus.com
Emri i tij është Ramkumar Sarangapani. Është nga India. Ka shumë talente – nga krijimi i gjësendeve të mëdha deri te mozaikët e ndryshëm.
Me profesion është numizmatik, që përfshin studimin apo koleksionimin e monedhave e objekteve që lidhen me to.
41-vjeçari jeton në Dubai nga viti 2003 dhe ka punuar në shumë kompani ndërkombëtare para lansimit të një të tille më 2012.
Deri tash ka thyer rekorde vetëm për qejf, por po synon që të hyjë në histori me 100 rekorde botërore me emrin e tij. Ai aktualisht është lider në rajonin e Arabisë me 18 tituj bote.
Aktualisht mban rekorde për vathët më të mëdhenj të krijuar (dy metra), bankënotën më të madhe (29 metra katrorë), skulpturën më të madhe me magnet (75 centimetra), por edhe për letrat e bixhozit më të voglat ndonjëherë.
“Kam certifikatat e vendosura në të gjitha muret e zyrës sime”, ka thënë Ramkumar. “Njëri mur nuk ka më fare hapësirë”.
Kur nisi dëshira e tij për rekorde?
Më 2017, një nga miqtë e tij nxiti Ramkumarin duke thënë se vetëm “supernjerëzit” mund t’ia dalin të hyjnë në Librin e Rekordeve.
“Gjëja e parë që ndodhi më pas, aplikova për pesë rekorde. Ishte shtatori i 2017-s, kur mora titullin e parë dhe isha i fascinuar me njohjen që mora. Andaj vendosa të thyej nga një rekord çdo muaj, deri arrita në pesë”, ka deklaruar ai për faqen e Guinnessit.
Për një kohë ai u ndal nga thyerja e rekordeve, por kur izolimi për shkak të pandemisë u urdhërua në gjithë botën, ai pati kohë për pasionin e tij. Në fakt, ai theu 14 rekorde botërore vetëm më 2020.
“Njëqind është numër i mrekullueshëm, apo jo? Është dëshira ime e re. Dua të thyej rekorde, më sjell kënaqësi në jetë”, ka deklaruar ai.
Deri në mars ai synon të arrijë në 25 rekorde botërore. /Koha/ KultPlus.com
Edi Shukriu vlerëson se qyteti dymijëvjeçar i Ulpianës dhe shumë objekte tjera trashëgimore nëpër lokalitete tjera, janë pasqyrë me të cilën mund të matet niveli kulturor dhe historik i Kosovës – është shprehur arkeologia kosovare.
Te fytyra e Ulpianës, ne gjejmë një trashëgimi antike ngase kohëformimi saj, ngjet para pushtimit romak me një vijimësi dardane.
Dardanët
Po sjell disa të dhëna ku kam kryer hulumtime:G. Novak Enciklopedia e “lashtë (1966)shkruan: Ulpiana. – Qendra romake afër Lipjanit sot dhe Gračéanica manastir në Prishtinës mbi Kosovën fushë (Jugosllavia pllajë në kufirin me Shqipërinë).Shkatërruar nga zjarri, Justiniani e ka rindërtuar dhe e quajti Iustiniana Secunda në Gračnica dhe rrethinat e saj janë gjetur mbishkrime dhe palët tjera ruhen në kishën e Graçanicës. Pranë Graçanicë u zbuluan rrënojat edhe gjera që tregojnë vendin ku ai ishte dikur Ulpiana dhe më vonë Iustiniana Secunda. -Viale Vittorio në enciklopedia italiane shkruan:Dardani (Δαρδανεῖς, Δαρδάνιοι, Δάρδανοι, Daraăni). Njerëzit më klasike ilire që u ndahen kufijtë veriorë të Maqedonisë. Më saktësisht, Dardani zënë dy bankat e sipërme kurse dell’Axius (Vardar) dhe Marava, afërsisht në mes të headëaters e Timacus (Timok) në veri-lindje, si dhe ato të Dricon (Drin), në jug-perëndim. Sovrappostisi ndoshta një popullsi e vjetër, e skllavëruar, dardanët u ndanë në shumë fise, ndër të cilat më kryesore janë të njohura nga Straboni kryesore: ato të Galabrii dhe Thunatae. Dardanët ishin banorët më të hershëm të Kosovës së sotme.
-Etimologjia e fjalës dardan-shkruan, MA.Sc.Qazim Namani- rrjedhë nga gjuha indoevropiane dardj-a, në gjuhën shqipe dardha (vend i dardhave).[2] Fjala darda është fjalë shqipe që do të thotë dardhë, në trajtën dardan-os del se është sufiks pellazgjik, mbretëria e dardanisë.
-Të parët e tij quheshin ilirë. Thotë prof I.Kelemendi,Këta qenë ndër arianët më të parë që patën ardhë në Europë.Vendi i tyre quhej Iliri. Fiset ilire: Ilirët kanë qenë të ndarë në fise: Ardianët, Laebetët, Liburnët, Autoariatet, Dalmatët, Dradhanët, Venetët si dhe mesapët dhe japuget që banojshin në pjesën e jugut të gadishullit italian. Përveç këtyre kishte edhe fise të tjera. Ky fenomen shpjegohet vetëm me përbamjen dhe natyrën e vendit ku banonin. Ndër fiset e Ilirvet,ma i madhi qe fisi i Dardhanevet. Vendi i tyre ishte Kosova e sodme deri në Nish dhe në Jug,në Vardarin e Sipërm deri në afrësinat e Manastirit. Kryeqyteti i Dardhanis ishte Shkupi i cili quhej atehere Skupi(Scupi).Vehej në dukje bukuria e gravet të tyre. Edhe sot ka mbete në Kosovë e në vende të tjera,kur duen të ekzaltojnë bukurinë e ndoji femre thonë:”Qenka si Dardhane”.
Ulpiana dhe pozita gjeostrategjike
Ulpiana, e shquar edhe për pozitën gjeostrategjike, për herë të parë përmendet nga Ptolomeu në shekullin II. Lokaliteti antik romak dhe bizantin i Ulpianës është pa mëdyshje njëra nga qendrat më interesante arkeologjike në Kosovë dhe rajonin e gjerë të Gadishullit Ilirik ,thotë guida arkeologjike e Kosovës. Mirëpo në Ulpianë sipas studiuesve jeta këtu ka filluar më herët dhe gjurmët të shpien në periudhat parahistorike të hekurit dhe bronxi ose e njohur ndryshe si lashtësia dardane. Çfarë sollën pushtimet romake ?Kjo pyetje që ngrihet për origjinën e saj saktëson edhe mjaft teza se Ulpiana është një vazhdimësi e qytetërimeve ilir kryesisht në Kosovë.
Luftrat me Romën
Dardhanet përmenden si luftëtarë të mirë dhe rezistenca e tyre kundër maqedhonasvet e romakvet asht e ndigjueme thotë prof I.Kelmendi. Luftërat me Romen: Në vjetin 228 pr Kr u pa zbarkimi i parë i romakvet në Iliri,që sundohej asi kohe në pjesë të madhe prej mbretëreshës Teuta. Lufta nuk përfundoi me nji a dy beteja, por zgjati ma shumë se dy shekuj. Më 168 pr.Kr. konsulli romak Lucius Anicus kaloi si rrefe nëpër Iliri dhe pushtoi Shkodrën dhe në kalanë e saj zuni rob mbretin Gencius të cilin bashkë me të shoqen Etlevën dhe dy të bijtë e dërgoi në Romë,për të stolisur kthimin e tij trimfal. Mbas këtij suksesi Ilira u shpall provincë e Romes. Por në realitet lufta nuk pushoi aspak. Ilirët bëjshin vazhdimisht kryengritje. Sa pushonte a shtypej në njanën fishkullonte në tjetrën thotë prof I.Kelmendi,
Ulpiana mes Romës dhe Konstandinopojës
Të dhënat flasin se kjo qendër bëhet e rëndësishme gjatë periudhës së pushtimit romak. Ka një arsye të gjetur për rëndësinë e saj .Ulpiana gjendej mes Romës dhe Konstandinopojës. Përmendet edhe fakti, që Ulpiana është një kryqëzim pra një pikë ku priten në mes për rrugët që përshkonin nga detet drejt steres, pra nga Adriatiku në Egje,në detin e Zi,apo një nyje që takohej pranë Ulpianës Via LissusNaissus dhe Scupit, Duke ndjekur vijeshmërin e këtij siti arkeologjik, thuhet se themelimi i saj pra ,që u njoh si qendër komunë Municipium Ulpianum besohet të ketë qenë viti vitin 169 e.s. Arritje për këtë sit duhen cilësuar kohët mes shekujt e III dhe IV të e.s. ku zhvillimi i Ulpianës arrit kulminacionet e saj. Kjo pasqyrohet në fushat prioritare ,ekonomi ,kulturë,zhvillim urban .Zbulimet kanë gjetur objekte të cilat kanë funksionuar si rrugë,ujësjellës,godina publike. Nga një befasi që mund të zbulohet është se gjatë sundimit të perandorit Justinian në shekullin VI, kohë kjo kur Ulpiana riemërohet në Justiniana Secunda. Të dhëna për qytetin janë Ulpiana janë:Ulpiana rrethuar me mure deri në 3m dhe me nga dy kulla çdo 27,5 m ka trajtë të parregullt katërkëndëshi. Sipërfaqe prej 35, 5 ha.
Emërtimet që shënojnë Ulpianën
Gjenden disa emërtime të tilla kur flitet për Ulpianën sidomos për kohë-themelimin e saj. “Ulpiana është një qytet romak i themeluar në fillim të shekullit II nga perandori Trajan. Mirëpo kjo tezë nuk mund të pranohet në këtë mënyrë pasi dëshmitë arkeologjike vërtetojnë një kohë themelimi të sajën para romake. Është i vërtetë fakti, që pushtimet romake sollën zhvillime në disa fusha duke kryer transformime të mëdha. Këto zhvillime vrehen në të gjitha trojet dardane, por identifikohet Ulpiana si qendër e zhvilluar dhe më e përparuar. Ajo, që kërkon saktësim është se në kohën e perandorit Trajan fitoi statusin e qytetit. Një nga të dhënat interesante është fakti se në mesin e shek. II në Ulpianë nga administratori dardan Licin ishin flijuar Flori dhe Lauri, dy martirët e përhapjes së krishterimit.
Paganizmi, thotë prof I.Kelemendi, Besojshin në shumë perëndi: Medaurus, Binaus,Latra,Seutona etj. Kristainizmi tek ilirët përmend faktin se ilirët ishin ndër të parët popuj në Evropë që erdhën ne kontakt me Kristanizmin. Në vitin 53 Shën Pavli predikoi Ungjillin ndër ilirët,ndërsa 4 vjet më vonë nxënësi i tij Titus.Ne shekullin e V-VI,Durrësi dhe Nikopoli u bën qendrat më të forta të kristianizmit në Iliri Mbas tyre vinte Shkodra,Tivari. Në kohën e Justinianit Shkupi u bë kryeqyteti moral dhe administrativ i krejt Ilirisë.Të dhëna të tjera për krishterimin në Iliri gjejmë tek Ëikipedia ku thuhet se :Krishterimi në Shqipëri është ngritur mbi një bazë apostolike. Pozita gjeografike e saj e bën këtë të pashmangshme. Ungjilli i krishterë u fut për herë të parë në Evropë nga apostulli Pal në Filipe të Maqedonisë.(41) Pastaj, duke udhëtuar drejt perëndimit, përmes rrugës Egnatia, ai predikoi në Selanik, qyteti më i madh në atë rrugë. Më vonë, ai u bë qendra nga ku krishterimi rrezatoi mbi Athinë e Korint, si edhe mbi provincën e Ilirikut. Është interesant fakti se si udhëtimet e Palit ndiqnin besnikërisht rrugët romake dhe se si përgjatë tyre shtohej zinxhiri i bashkësive të hershme. Me të vërtetë, një udhëtim prej 270 km nëpër rrugën Egnatia, nga Selaniku drejt perëndimit, do të depërtonte deri në zemrën e Shqipërisë. Pikërisht këtë rrugë ndoqi apostulli Pal. Gjatë udhëtimit të tij të tretë, rreth vitit 59 pas Kr., ai i shkruante bashkësisë së krishterë të Romës se “që nga Jeruzalemi e përqark në Ilirik u kam predikuar të gjithëve ungjillin e Krishtit.”(42) Parafjala greke “në”(Ilirik) është e dykuptimtë, pasi nënkupton një përdorim përjashtues ose përfshirës.(43) Pali nuk u shpreh qartë nëse ai e kishte çuar ungjillin e krishterë deri në kufirin ilir apo nëse ishte futur me të edhe në provincë.
Edi Shkriu shkruan: Krishtërimi në Dardani nisi të përhapet herët dhe u bë fe zyrtare nga shekulli IV si dhe në gjithë perandorinë romake. Dardania në përgjithësi u bë edhe udhëkryq i përplasjes së doktrinave kishtare, të asaj lindore dhe perëndimore, nga të cilat pas shekullit XI u krijua trashëgimia kulturore katolike dhe ortodokse e banorëve të Kosovës. Gjurmët e kishave të shumta dhe toponimet, si janë Lisi i popit apo Lisi i priftit, i dëshmojnë këto ndarjedhe, mes tjerash, edhe manifestimi i Shën Gjergjit sipas kalendarit katolik apo ortodoks, ky i fundit i manifestuar edhe nga banorët shqiptarë të besimit islam.
Kategoria e mbrojtjes: kombëtare
Ulpiana i është dhënë statusi kombëtar arkeologjik faqe në vitin 1955, nën Rezolutën nr vEK21/55, i cili siguron një nivel të kategorisë së Mbrojtjes . Të dhëna të tjera për Ulpianën janë:Ulpiana / Iustiniana Secunda zë një pozicion të imponuar brenda piktoresk rrethinat e maleve të ulëta për Lindjen e (zona minerare) dhe të mrekullueshme horizonti drejt fushave Kosovës. Kërkimore arkeologjike, si dhe zbulimi i një amfiteatër dhe ndërtesa të tjera të rëndësishme, i jep një potencial të madh për të përdorur për arsimin e trashëgimisë dhe respektit të ndërsjellë të njerëzve lokale, veprimtaritë kulturore, rekreative, dhe ekonomia turistike të zhvillimit.
Kompleksi arkeologjik Ulpiana është i përbërë nga: Nekropoli 1) kala / Castrum 2) Qyteti, 3) Nekropoli Veriore, 4) perëndimore, 5)Southern Nekropoli 6) Tuma Arat e Cerkezit (Čerkesko Polje) dhe 7) TumaCernica.Shkalla e arkeologjike (më shumë se 35 ha) është vetëm pjesërisht gërmohet (2%). Gërmimet arkeologjike filloi në 1954 dhe periodikisht vazhdoi deri në vitin 1997.
GËZIM LLOJDIA
*Mrs.Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve Autori ka qene Drejtor i parqeve arkeologjike te Vlorës /konica.al/ KultPlus.com
Princi Harry ka thënë se ai është larguar nga familja mbretërore vitin e kaluar pasi shtypi britanik “ishte gati të shkatërronte” shëndetin e tij mental.
Gjatë një interviste në “The Late Late Show” me James Corden, Harry duke folur për kënaqësitë e jetës mbretërore dhe largimin e tij nga familja, tha se kishte vendosur që ishte më mirë të largonte familjen e tij nga familja mbretërore, shkruan CNN.
“Ne të gjithë e dimë se si është shtypi britanik dhe kjo po më shkatërronte shëndetin mental”, tha ai duke shtuar se “konsiderova se kjo ishte diçka helmuese prandaj bëra atë që do të bënte secili bashkëshort apo secili baba”.
Princi Harry dhe bashkëshortja e tij, dukesha e Sussexit Meghan Markle janë larguar nga familja mbretërore në janar të vitit 2020, një hap ky që shkaktoi kriza brenda institucionit mbretëror.
Atë kohë, çifti ishte vendosur të jetonte në Los Angjelos duke zgjeruar familjen. Ata kanë një djalë ndërkohë që janë në pritje të një fëmije tjetër. /Koha/ KultPlus.com
Shtatë shenjtorët e “Onufrit” i shpëtojnë shkatërrimit.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti njoftoi sot se pas një pune të gjatë dhe të kujdesshme në Laboratorin e Veprave të Artit në Muzeun e Ikonografisë “Onufri”, ka përfunduar ndërhyrja restauruese e një tjetër vepre në koleksionin e Muzeut.
“Një vepër e vitit 1873 nga autori Adam Kristo nga Samarina, që paraqiste probleme serioze. Tashmë ajo nuk është vetëm një vepër e shpëtuar, por edhe e rifreskuar. Vlerat e saj kanë dalë në dritë dhe po i bashkohet “serisë” së shenjtorëve, që presin e përcjellin vizitorë në qytetin e “një mbi një dritareve”, u shpreh Margariti.
Këto vepra janë ndër më të rëndësishmet e koleksionit të ikonografisë shqiptare. /ata/ KultPlus.com
Ka vijuar konkurrimi në “Festivalin Mbarëkombëtar të Teatrit” me shfaqjen “Zogu i zi”, e cila është transmetuar mbrëmjen e djeshme në faqjen zyrtare të “TK”
Shfaqja “Zogu i zi” vjen në këtë festival si një projekt i pavarur dhe nuk përfaqëson ndonjë institucion teatror në hapsirën shqipfolëse.
Regjisor i këtij projekti është Donald Hasani, aktorë Pjerin Vlashi, Eglantina Cenoimeri, Franceska Hysi, producent Florian Çanga dhe skenografe Stela Laknori.
Drama “Zogu i Zi” bazohet në historinë midis një vajze 12-vjeçare, e cila takohet me një burrë rreth të tridhjetave në një barbekju, nga i cili abuzohet seksualisht. Abuzuesi dënohet për pedofili por kjo ngjarje ka lënë pasoja psikologjike tek Una e cila tashmë dhe pse në moshë te rritur akoma e vuan.
Ajo e kërkon dhe e gjen ne internet Rein pas 15 vitesh, për t’i dhënë mundësi vetes të kuptoje pse ka ndodhur kjo histori, si dhe të riekzaminojnë së bashku, diçka që secili e ka bërë brenda vetes. Pjesa ka të bëjë me natyrën e të vërtetës dhe sesi pas 15 vitesh ne mund ta riimagjinojmë të vërtetën, ta rishpikim apo riemërojmë.
Festivali vijon sot me shfaqjen e radhës e cila është komedia “Martesa” shfaqje e teatrit “A Moisiu” Durrës me regji të Driada Dervishit. /ata/ KultPlus.com
Një nga pikturat më të famshme në botë kundër luftës, “Guernica”, e piktorit të madh spanjoll, Pablo Picasso, është hequr nga muri në hyrje të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara pas 36 vjetësh.
Nelson Rockefeller Jr., pronari i pikturës dëshironte që piktura t’i kthehej, e cila u huazua nga OKB-ja nga familja Rockefeller shumë vite më parë.
Versioni i veprës me famë botërore të Picassos, e cila pasqyron brutalitetin e luftës, u largua nga muri në hyrje të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.
Piktura ishte huazuar nga OKB-ja nga pronari i saj, biznesmeni amerikan Nelson Rockefeller në vitin 1984.
“Guernica” ishte vendosur në hyrje të OKB-së në vitin 1985./ koha.net KultPlus.com
Victor Hugo ishte një poet, romancier dhe dramaturg francez i lëvizjes romantike. Gjatë një karriere letrare që zgjati më shumë se gjashtëdhjetë vjet, ai shkroi me bollëk në një larmi të jashtëzakonshme të zhanreve: lirika, satira, poezi filozofike,romane, histori, ese kritike, fjalime politike, ditarë, letra publike dhe private, si dhe drama në vargje dhe në prozë.
Ne sot po ju sjellim disa nga thëniet e tij më të famshme ndër vite :
“Jeta është lulja, dhe mjalti i saj është dashuria.”
“Nuk mund ta quajmë dembel një njeri që rri i kredhur në mendime, sepse përveç punës së dukshme, ekziston edhe puna e padukshme.”
“Nëse Zoti nuk do të kishte krijuar gruan, nuk do të kishte krijuar as lulen.”
“Mosha dyzetvjeçare është pleqëria e rinisë. Mosha pesëdhjetëvjeçare është rinia e pleqërisë.”
“Këmbëngulja përbën sekretin e fitores.”
“Iniciativë do të thotë të bësh gjënë e duhur pa pasur nevojë të ta kujtojë ndokush.”
“Jeta është e shkurtër, por ne e bëjmë akoma më të shkurtër nëpërmjet pakujdesisë dhe humbjes së kohës.”
“Njeriu i urtë nuk plaket, por thjesht vazhdon të piqet pareshtur.”
“Dhimbja njerëzore është frut. Zoti nuk lejon që ky frut të rritet mbi gjymtyrë të dobëta, të paafta për ta mbajtur.”
“Vetëdija është prania e Zotit tek njeriu.”/ KultPlus.com
