Julia Roberts dhe Eva Longoria, janë ndër yjet që do të marrin pjesë në një transmetim global 24-orësh, që ka për qëllim t’i ndihmojë njerëzit në këtë pandemi të koronavirusit.
Më shumë se 200 artistë dhe liderë botërore pritet të marrin pjesë në këtë ngjarje e cila titullohet, “The Call to Unite”, dhe ku ata do të ofrojnë biseda, performance dhe këshilla të cilat i ndihmojnë njerëzit gjatë krizës së COVID-19. Ngjarja do të mbahet më 1 maj të këtij viti.
ndër të famshmit e tjerë të cilët tashmë e kanë konfirmuar pjesëmarrjen e tyre janë: George W. Bush, Oprah Winfrey, Josh Groban, Jennifer Garner, Quincy Jones, Mandy Moore, Naomi Campbell, Martin Sheen dhe Alanis Morissette, transmeton Koha.
Në uebfaqen zyrtare të kësaj ngjarjeje është postuar një mesazh ku shkruhej: “Eventi ‘The Call to Unite’ është një transmetim global 24-orësh i cili i fton njerëzit nga anembanë bota ta festojnë njerëzimin. Ne do të qëndrojmë të solidarizuar me të gjitha ata që po vuajnë, kanë frikë apo ndihen të vetmuar në këtë koha, dhe ju ofrojmë shpresë dhe përkrahje teksa së bashku e ndërtojmë një të ardhme të re. përmes kësaj ngjarjeje, liderët global do t’i bashkohen qytetarëve të botës në ndarjen e këshillave, lutjeve, këngëve, mendimeve dhe shumëçka tjetër, me qëllim që t’iu ndihmojnë ta shndërroni dhimbjen e këtij momenti në mundësi të re për të nesërmen.”
Shikuesit do të kenë mundësi të dhurojnë, përfshirë këtu edhe ndihmë vullnetare apo financiare, për të gjithë personat e prekur nga koronavirusi.
Ngjarja “The Call to Unite” do të fillojë të premten, dhe do të transmetohet në platforma të ndryshme digjitale si: Facebook, YouTube, Twitter, Twitch, LinkedIn si dhe në uebfaqen “Unite.us”. / KultPlus.com
“E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurrë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte që të dilte fotografia e tij në gazeta dhe të shfrytëzohej rasti për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare, e cila ka qenë pasioni i gjithë jetës së tij. Unë mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modës së vjetër, në atë kohë unë vetë mbaja një mjekër të gjatë e të zezë, për të cilën më duhet të pranoj se nuk u pëlqente djemve të Bostonit. E merrja me mend se sa do të dëfreheshin ata djem, po të më shihnin duke ecur rrugës me një burrë të veshur me fustanellë shqiptare. Ndonëse nuk kisha parë kurrë ndonjë fustanellë shqiptare, e përfytyroja se do ngjasonte me fustanellën greke, një lloj fundi balerinash. Unë isha i shkurtër e i bëshëm. Konica ishte i gjatë e i thatë, kështuqë të dy do të dukeshim si Don Kishoti me Sanço Pançën të arratisur nga ndonjë cirk. Sa u habita këtë herë, kur pashë se djemtë e Bostonit e harruan gjithçka lidhur me mjekrën time dhe thjesht zunë të shihnin Konicën me adhurim. Atëhere e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanella qesharake greke, por diçka që i ngjante kiltit të skocezëve dhe se i përshtatej shumë një burri të pashëm si Konica.”
Festivalet e përvitshme të filmave që janë anuluar për shkak të pandemisë këtë vit do të jenë online. Organizatorët e festivaleve në të gjithë botën kanë vendosur që të shfaqin në livestram një pjesë të produksioneve të tyre.
Pas anulimit të eventeve të përvitshme të filmit në Kanë dhe Nju Jork, për shkak të pandemisë, më shumë se 20 Festivale filmash në botë kanë vendosur të shfaqin produksionet e tyre në livestream. Për 10 ditë, festivali onlinë do të shfaqë filma, dokumentarë dhe muzikë. Programi i plotë ende nuk është bërë publik, megjithatë mundësitë që të shfaqen produksionet e reja janë të pakta.
Anulimi i festivalit të filmit në Kanë në maj dhe pasiguria rreth eventeve të Venecias dhe Torontos në shtator për shkak të epidemisë së koronavirusit, i ka vendosur producentët dhe studiot e filmit në dilemë sa I përket promovimit të produksioneve të reja për median dhe publikun. Megjithatë organizatorët e Kanës u shprehën krenarë që u bashkuan në ngjarjen në Youtube.
Jane Rosenthal, bashkëthemeluese e festivalit të filmit Tribeca në Neë York që gjithashtu pritet të anulohet, tha se ideja ishte të frymëzonte dhe bashkonte njerëzit përtej kufijve gjatë pandemisë.
“E gjithë bota ka nevojë për shërim tani” tha Rosenthal.
Festivale të tjera që marrin pjesë janë ato në Jeruzalem, Mumbai, Sarajevo, Sidnej, Tokio dhe Londër. Filmat do të jenë falas ndërse shikuesve do t’u kërkohet të kontribuojnë në Fondin e Solidaritetit të COVID-19 të Organizatës Botërore të Shëndetësisë. /KultPlus.com
Kryeqyteti i Kosovës është zbukuruar këtyre ditëve si ndodh rëndom në çdo fillim pranvere. Lulet kanë çelur, gjelbërimi ka pushtuar çdo cep të saj.
Mirëpo tërë kjo bukuri s’po mundet të shijohet nga qytetarët, të cilët për shkak të pandemisë Covid-19, janë të detyruar të qëndrojnë në shtëpi, larg shkollës, punës dhe jetës së përditshme.
IndeksOnline ju sjell fotografi të një pjese mjaftë të frekuentuar të Prishtinës, të njohur si ” te kafet e vogla”, e që është zbukuruar si rrallë herë. E cicërima e zogjve e bënë edhe më të këndshme këtë pamje. /Indeksonline /KultPlus.com
Për çmimet vjetore pamore të drejtë konkurrimi kanë vetëm shtetasit e Republikës së Kosovës.
Çmimi Kombëtar për Veprimtari Jetësore, “Muslim Mulliqi”, u ndahet personaliteteve të shquara në fushën e artit pamor për të arriturat profesionale, për ngritjen e vlerave dhe për kontributin e veçantë në avancimin e artit pamor. Ky çmim mund të jepet edhe pas vdekjes së autorit.
Ndërsa, çmimi vjetor për të arriturat në fushën e artit pamor, u jepet krijuesve të dalluar për të arriturat gjatë vitit paraprak.
Çmimi vjetor për të arriturat në fushën e artit pamor, jepet për këto gjini: për pikturë; për skulpturë; për grafikë; për qeramikë; për vizatim; për dizajn grafik; për fotografi artistike; për video art dhe art konceptual; për performancë.
Propozimet për kandidatët për Çmimet vjetore të artit pamor mund të bëhen përmes propozimeve nga institucione publike të shkencës dhe kulturës si dhe asocoacionet profesioniste të arteve.
Të interesuari do të ketë kohë një muaj për të bërë propozimet e tyre në Ministrinë e Kulturës. / KultPlus.com
Përkthyesi dhe publicisti i njohur shqiptar Ilir Hashrova ka ndërruar jetë për shkak të virusit të ri COVID-19. Lajmin e kanë dhënë familjarët e tij.
“Mbreme ne New York, ndahet nga jeta ILIR ALI HASHORVA, prej semundjes Covid-19, nje Intelektual antikonformist, patriot, shkrimtar, nje person fisnik qe gezonte respektin ne gjithe rrethin shoqeror e me gjere. Duke lene pas te shoqen, Linden dhe dy femijet Dritanin dhe Enin,si edhe motren e tij Dr. Hysnije Shtylla” – shkruan në profilin e tij në FB, kunati i të ndjerit, Mehmet Shtylla.
Familja Hashorva kishte emigruar në New York të SHBA-ve në fillim të viteve 2000.
Iliri rridhte nga një familje Gjirokastrite – intelektuale dhe patriote. Xhaxhai i Ilirit, Veliu, do të mbahet mend si një nga pasrilindasit e fillimit të shek. XX në qytetin e Gjirokastrës. Në vitet 1920-24 Veliu botoi në Gjirokastër gazetën “Drita”, e cila njihet si një nga gazetat e para të shtypit të shkruar shqiptar.
Në vitin 1920 Veliu mori pjesë në Luftën e Vlorës. Deri sa u largua për në Turqi, ai ishte një figurë e rëndësishme në ngjarjet historike dhe politike të viteve ’20 në vend.
Babai i Ilirit, Aliu ka qenë një figurë e spikatur e arsimit shqiptar nga vitet 30 deri në ato 50 të shekullit të kaluar. Ai ka drejtuar Normalen e Elbasanit dhe Tekniken e Tiranës, dhe pas 1944-ës ishte profesor në Gjimnazin e Tiranës, ku u akuzua për formimin e “grupit social-demokrat”. Profesor Aliu e mbylli jetën duke punuar si punëtor krahu.
Iliri ka lindur më 1 Tetor 1941 në Tiranë. Pas përfundimit të Fakultetit të Inxhinierisë ai punoi në Pashaliman, në Tropojë dhe më pas në Institutin e Hidrometeorologjisë në Tiranë si Shef i Laboratorit të këtij instituti.
Vitet e fundit ai është marrë me publicistikë, ka botuar artikuj dhe përkthime në mediet e Tiranës. /KultPlus.com
Dhe as ajo nuk e kuptoi dot pse u bë dy Ana-Maria!
Njëra ngulte këmbë e thoshte:
-Do të vijë se më pëlqen. Ai është njeri i vërtetë. E ka kuptuar se këtë jetë nuk e bëra ngaqë më pëlqente, po më zvarritën.Ai më do se dhe unë e dua. Do të vijë, se, kur është pranë meje ëndërron, çlodhet, bëhet trim kundër atyre që tallen dhe shkulin lulet e dashurisë. Do të vijë patjetër, patjetër. Kështu ma thotë zemra. E në ardhtë, ç’do t’i them? Nuk do t’i them asgje. Vetëm të jetë pranë meje. Është nata e fundit… Ah, sikur të kishte të tillë rojë dashuria…
Tjetra ia priste:
-Nuk ka për të ardhur, jo. Nuk vjen. Ç’më do mua? Ai e dëgjoi historinë e jetës sime. Ca më shumë shtoi dhe ai katili që deshi të më merrte shpirtin. Pse të vijë këtu? Të flejë me mua? Ai s’eshtë nga ata! Të më premtojë? Ai nuk premton! Të më pushtojë, se është nata e fundit? Të më mbajë? Jam, a s’jam në vete?! Ai është officer…Ai ka rrugën e tij. Ç’më do mua? Të tallen shokët e tij me të? Pse t’i bëhem ferrë! Ai është kaq i mire! Më dha dritë jete… Më bëri të kuptoj se në këtë botë paska edhe njerëz të vërtetë! Po ku janë këta njerëz të vërtetë? Vetëm një, vetëm Leka…Leka. Sa ia di për nder! Ndaj nuk vjen… Nuk do që unë të vuaj më… Nuk vjen,se ai s’di të tallet… Nuk vjen… Nuk vjen…
-Do të vijë patjetër…
-Nuk vjen! Kot e pres. E në ardhtë, ç’kuptova? Nesër unë iki…iki.
-Jo, unë e pres… dhe s’dua të iki. Ku do të vete? Kush më pret mua? Ë. Kush më pret mua?
-Unë e pres, se e dua, apo e pres, se shpresoj mos më mbani këtu? Këtu… se atje më pret fundi…fundi! Ah, tani që njoha dashurinë…
Luftë mendimesh!
Dhe, ndërsa nata, me këngën e saj të yjeve dhe të valëve përpiqej ta qetësonte, ajo vlonte nga një ankth që e lëndonte, e mundonte… Lotët që rridhnin lehtë, zor e kishin ta ngushëllonin, ta lehtësonin! /KultPlus.com
Është publikuar një fotografi e vjetër në rrjetet sociale, e ish-hotel ‘Unionit’ në Prishtinë, ku në bazë të kësaj fotografie shihet se ai dikur quhej Skander Beg.
Ndërtesa e ish-hotel ‘Unioni’ ishte projektuar nga arkitekti austriak, Andrea Kramer, ku dhe u ndërtua në vitin 1926 dhe u përdor si bujtinë deri më 1945.
Fillimisht ky hotel quhej ‘Skander Beg’, ndërsa pas vitit 1945 iu ndërrua emri në Hotel Union.
Për emrin e saj ti dikurshëm ‘Skander Beg’ ky hotel ka të vendosura në muret e saj fytyrën e Gjergj Kastriot Skënderbeut dhe ato mund të shihen edhe sot në këtë ndërtesë.
Fotografia e publikuar në rrjetet sociale tregon se si ka qenë më herët ky hotel dhe struktura e jashtme ngjason mjaft shumë me objektin e sotshëm.
Më poshtë mund të shihni fotografitë e ish-hotel ‘Union’ dikur dhe sot. / KultPlus.com
Kryetari i Komunës së Prishtinës, Shpend Ahmeti ka ndarë sot një lajm të mirë me qytetarët e vendit. Ai është shprehur se një ndryshim i madh po vjen në arsim këtë javë për Komunën e Prishtinës, shkruan KultPlus.
Sipas tij, prindërit, mësimdhënësit, menaxheret e drejtoria e arsimit do të jenë shumë më afër mësimit, shkollave, dhe suksesit të nxënësve.
Krejt kjo planifikohet të fillojë më datë 4 maj.
“Ndryshim i madh në arsim këtë javë në Komunën e Prishtinës. Prindërit, mësimdhënësit, menaxheret e drejtoria e arsimit do të jenë shumë më afër mësimit, shkollave, dhe suksesit të nxënësve. Planifikojmë të fillojmë me 4 Maj. Stay tuned!”, ka shkruar Ahmeti.
Tutje ai është sqaruar që përmes këtij ndryshimi, arsimi, qeverisja e shkollave e komunikimi po dixhitalizohet komplet.
Për më shumë informata do të ju njoftojmë gjatë javës ka thënë Ahmeti. / KultPlus.com
Shteti jugor indian i Tamil Nadu ka ndërtuar mure duke vendosur një kufi me shtetin fqinj, Andhra Pradesh, mes frikës për përhapjen e Covid-19.
Muret me lartësi 1.5 metra, u ngritën në dy pikat hyrëse dhe dalëse përgjatë kufirit të dielën e 27 prillit për të parandaluar qarkullimin e makinave dhe të njerëzve, shkruan BBC.
Një zyrtar vendas tha se masa kishte për qëllim edhe të kontrollonte hyrjen e punëtorëve migrantë që ndonjëherë hyjnë në shtet pa një leje të rregullt.
Megjithatë disa autoritete kanë thënë për mediat lokale se kjo është një masë e përkohshme.
Deri më tani në Indi janë shënuar 939 viktima nga Covid-19 dhe janë regjistruar 29,451 të infektuar. /KultPlus.com
Në kohë krizash, fatkeqësish natyrore, pandemish, luftërash apo edhe lëkundjesh të sistemeve politike, kur funksionaliteti i veprimtarive të përditshme del nga rregulli, krijohen kushte më të favorshme për lulëzimin e një veprimtarie tjetër, asaj shpirtërore. Mungesat, dhembja për humbjet, pamundësia për lëvizjen e lirë, izolimi në shtëpi, pamundësia për shprehjen e lirë, komunikimi i penguar e të gjitha rrethanat e tjera që e vështirësojnë apo e pamundësojnë natyrshmërinë e shprehjes njerëzore, sikur i japin edhe më shumë krahë kreativitetit shpirtëror, i cili do ta bëjë të pamundurën që ta gjejë rrugën për të dalë në sipërfaqe, për të arritur tek publiku.
Kjo krijimtari shpirtërore, e cila më shumë se asnjëherë tjetër, në këtë kohë karantine, po gjen shteg, jo vetëm për të depërtuar por edhe për të shpërthyer, e për të na mbushur jetën me shpirt këto ditë, është një formë e shprehjes së folklorit, por të cilën nuk jemi mësuar shumë ta shohim dhe ta kuptojmë si të tillë. Folklori në këto ditë karantine po na shfaqet në një formë tjetër e në një medium tjetër, por që gjithsesi është aty ku jemi ne dhe ku po e krijojmë ne. Sot ne jemi duke qëndruar në shtëpi dhe duke u shprehur në rrjete sociale dhe padyshim se aty është edhe folklori. Është aty, gjithmonë dhe përherë. Se folklori është ai që i jep shpirt jetës së njerëzve, gjithherë, madje edhe në kohë karantine si kjo e tashmja.
Folklorit, kësaj krijimtarie shpirtërore të pandalshme, të cilës nuk i duhet (domosdoshmërisht) një paradije a një përgatitje paraprake për t’u krijuar, të cilës nuk i duhet as terren dhe as detyrim për ta nxitur të prodhohet, në kohën e karantinës po dëshmon se mund ta krijojë secili edhe duke qëndruar në shtëpi, edhe duke e shkruar, edhe pa audiencë fizike, edhe pa cenzurë preventive, edhe në qytet, edhe në kohën e sotme, dhe mund ta krijojë secili e secila, edhe pa pasë reputacion publik si krijues i njohur. Madje folklori mund të krijohet dhe të bartet edhe pa pasur nevojë të jetë verbal, sepse lehtësisht mund të jetë digjital. Në kohë karantine, e falë teknologjisë për mundësinë virtuale të përhapjes, folklori sot, edhe tek shqiptarët sikur tek çdo popull tjetër në botë, po krijohet e po përhapet në rrjete sociale. Jo që nuk po rrezikohet prej teknologjisë, por po zhvillohet edhe më shumë, siç ka thënë edhe folkloristi amerikan Dundes, që teknologjia nuk e zhduk folklorin, përkundrazi, ajo është një faktor vital në transmetimin e tij duke u bërë kështu burim ekzistues për gjeneratat e reja që ta krijojnë atë.
A nuk jemi dëshmitarë në këtë kohë karantine, se folklorin e gjejmë edhe pa e kërkuar në dasma e tubime masive familjare, ose në you-tube në performanca të regjistruara, pra a nuk jemi dëshmitarë se kësaj radhe folklori po krijohet dhe po ofrohet për t’u mbledhur edhe pa pasë nevojë të dalim në terren për ta kërkuar? Më shumë se asnjëherë tjetër në rrethana të natyrshme, sot në rrethana izolimi, po lexojmë barsoleta e anekdota që po qarkullojnë në Facebook: për gjakovarët, për drenicakët, për llapjanët, për protagonistët e politikës (të brendshme e të jashtme), për burrat e për gratë, për shqiptarin-amerikanin-e-gjermanin, e për gjithkë tjetër që pa dallim janë bërë personazhe të komunikimit të përditshëm në shtëpitë tona. Më shumë se asnjëherë tjetër kemi parë, por edhe krijuar, meme (imitimet kulturore që shpërndahen sikur gjenet, nga njëri person tek tjetri dhe bëhen virale, por që sot më shumë me emër të tillë njihet fotografia a pamja me tekst e cila bart një mesazh, dhe që përhapet në rrjete sociale), të cilat si origjinale ashtu edhe të përkthyera, nuk lënë cep të botës pa arritur. Shpesh me kuptim lokal, por jo rrallë edhe global, këto tipe barsoletash vizuale nuk lënë personalitet e dukuri pa vënë në spikamë apo edhe fshikulluar, duke e bërë kështu të mundur frymën e një humori të përgjithshëm apo bartjen e nje mesazhi të kuptueshëm në gjithë botën.
Më shumë se asnjëherë më parë, sot në rrethana izolimi, jemi bërë më kreativë me punë artizanale, ku çfarëdo prirjeje të punës së dorës që e kemi pasë apo edhe vetëm e kemi dëshiruar në një kohë, këto ditë e kemi nxjerrë në sipërfaqe dhe i kemi dhënë shpirt. Më shumë se asnjëherë më parë, në këtë kohë karantine, kemi parë e dëgjuar krijime origjinale e imitime këngësh në kushte shtëpie, ku këngëtarë profesionistë nëpërmjet video-kombinimeve kanë realizuar edhe koncerte në nivel botëror. Por hiç më pak nuk mund të themi edhe për amatorë të cilët janë inkurajuar ta provojnë veten nga shtëpia, qoftë vetëm ose me familjarë të ngushtë, për të performuar një pikë muzikore, apo një vallëzim, çfarëdo qoftë ai.
Folklori në kohë karantine, përveç që po bartet me një intenzitet të shtuar, ai edhe po krijohet duke u furnizuar me temat nga karantina e nga virusi COVID19, pandemia që e ka përfshirë botën. Maskat, dorëzat, distanca sociale e fizike, mjekët dhe infermierët me humanitetin e tyre në vepër, dezinfektuesit, letrat e toaltetit, por edhe teoritë konspirative se ku filloi e kur do të përfundojë kjo pandemi, janë temat më të shpeshta të memeve. Nga mjekët që krahasohen me heronjtë e përrallave e të filmave me shpëtimtarët e njerëzimit e deri tek pikturat e kryeveprave botërore që po i ‘shijojnë’ ditët e qeta në ekspozitat pa vizitorë për shkak të mbylljes së këtyre të fundit nëpër shtëpia; nga talljet me pushimet verore sivjet në ballkone e dhoma me pamje të detit e deri tek birrat Corona që e kanë ndërruar emrin prej se po luftohet virusi me të njëjtin emër, janë të gjitha meme që po qarkullojnë globalisht për shkak të lehtësisë së kuptimit të imazheve dhe teksteve në anglisht. Por jo vetëm këto, memet në gjuhën shqipe krahas edhe shumë barsoletave me kuptim lokal, që lidhen me pushimet verore në Los Dhomas, Las Kuzhinas e Santa Sallonis apo të tjera që lidhen me traditat shqiptare si mikpritja që pamundësohet për shkak të karantinës, apo kurorëzimi që tash e tutje do të bëhet me kompjuter për shkak të izolimit të familjeve në shtëpi, e deri tek ato që i nxjerrin në pah tiparet lokale të qyteteve e zonave karakteristike si Gjakova, Drenica e Llapi, duke i rikontekstualizuar në situatat e pandemisë, që të gjitha sjellin risi në lëndën folklorike duke bërë kështu që të lindë një cikël i ri i folklorit. Mund ta quajmë folklori i pandemisë apo folklori i karantinës, i virusit Corona apo sido që ta quajmë, ai do të shënojë një grupim të ri të materialit folklorik shqiptar, i cili tash e tutje do të zë një vend të ri në rendin e cikleve të folklorit, që i ka evidentuar folkloristika shqiptare.
Praktikat e këtilla të krijimit të një cikli të ri të folklorit, duke e identifikuar atë më kohën e krijimit, siç është kjo e pandemisë, po gjejnë vend në shumë shtete, por edhe shoqata e organizata të folkloristëve nëpër botë, të cilët kanë hapur faqe publike në internet për të mbledhur llojet e këtilla të krijimeve të cilat i quajnë “COVID folklore”. Duke inkurajuar rrjetet e anëtarëve që të dërgojnë materiale online, krahas mundësisë së lehtë të mbledhjes nxitet edhe krijimi, dukuri këto të reja që po lindin dhe krijohen në një kohë të re të zhvillimeve teknologjike. Veç ta mendojmë sa është e ndryshme dhe e lehtë kjo metodë në krahasim me mbledhësit e folklorit (në të gjitha kulturat) që është dashur të shkojnë nëpër fshatra, derë më derë, të mbledhin folklor duke e regjistruar me laps e letër e më vonë me diktafonë, për ta transkriptuar më pas çdo fjalë. Teknologjia ka lehtësuar gjithçka në jetën tonë duke i bërë që të lehtësohen edhe shumë procese e e të lindin dukuri të reja, madje të njëjta dhe njëkohësisht në mbarë botën. Në këtë vazhdë jam e prirur ta shoh edhe iniciativën e kryetarit të Prishtinës, i cili me inkurajimin e garës së qytetarëve për të dërguar barsoleta duke qëndruar në shtëpi, aksion ky që mobilizoi një numër të madh të qytetarëve të Prishtinës të ofrojnë numër enorm të barsoletave për disa ditë, me shkrim ose me video, ishte një formë simpatike e prodhimit dhe e mbledhjes së folklorit në kohë pandemie. Një trend global në nivel lokal!
Për ta përmbyllur këtu, por për ta hapur si risi në folkloristikën shqiptare, krahas kësaj pandemie që na ka përfshirë edhe neve duke na bërë pjesë me të gjithë bashkëvuajtësit e tjerë në botë, dua ta theksoj edhe folklori shqiptar që po krijohet këto ditë, si asnjëherë më parë, po ndikohet dhe po krijohet sipas trendeve globale. / KultPlus.com
Vajta në Stamboll të bëj pazar, për kujtim të ble një vazo balte: – Paqe dhe selam, usta poçar, Vazon më të mirë po e pate Paqe dhe selam, usta poçar!
Vazoja nga dora shkau e ra Dhe m’u bë njëzet e pesë copë, Më erdhi rrotull deti Marmara Dhe m’u hap dyqani turk si gropë, Më erdhi rrotull deti Marmara.
Pa më shau poçari keq turqisht, Unë e shava shqip e mend i rashë; Për çudi poçari nuk u ligsht, Veç dy lot në sytë e kuq i pashë, Për çudi poçari nuk u ligsht!
Mos u çmend ky turk, ky musliman? Unë e shaj, ai me duar në qafë! Poçe tjeter mori në dyqan Dhe më tha: ‘ Më shaj, për besë, prapë!’ Poçe tjetër mori në dyqan.
Psheretiu si unë: ‘ Jam shqiptar, Shqip, vëlla, ti shamë dhe një herë, Fjala shqipe s’blihet në pazar, Në dyqan ka vjet që s’e kam ndjerë, Fjala shqipe s’blihet në pazar!’
Ikën nga dyqani burra e gra, Unë e një poçar e tjetër s’kishte, Vazot frynte deti Marmara, Vazove poçari shqip u fliste, Vazot mbushte deti Marmara.
“Anna”, kënga e Nora Istrefit dhe Gjikos, ka frymëzuar sulmuesin e Besës së Kavajës, Chinonso Onuh. Nigeriani i klubit verdhezi është shfaqur duke treguar cilësitë e si tij si kërcimtar, gjatë kësaj periudhe izolimi.
27-vjeçarit ia ka publikuar videon Lucas Cardoso, sulmuesi i huazuar te Besa nga Partizani. Onuh për herë të parë në Shqipëri erdhi për të luajtur me “demat e kuq”, por ata nuk u bindën dhe sulmuesi provoi të tregonte cilësitë e tij në Kategorinë e Parë, ku nënshkroi me Burrelin.
Shtatë gola në 20 ndeshje dhe u kthye në një nga më të kërkuarit në këtë kategori. Më pas kaloi te Tomori dhe prej janarit të vitit 2017 është pjesë e Besës. Sezonin e kaluar ai shënoi 8 gola, kurse në këtë kampionat numëron 5 rrjeta të tundura. /KultPlus.com
Dje pasdite ndërroi jetëpoetesha e njohur irlandeze, Eavan Boland, në moshën 75-vjeçare.
Boland, e cila vdiq nga një atak kardiak në shtëpinë e saj në Dublin, ka qenë edhe profesoreshë në Universitetin e Stanfordit në SHBA.
Ajo ishte anëtare e Akademisë Mbretërore të Irlandës.
E lindur në Dublin në 1944, Boland ishte pioniere e këtij arti në ishull.
Poezia e saj dokumentoi jetën e grave irlandeze përgjatë historisë.
Ajo shkroi për konfliktin në Irlandën e Veriut te ”The War Horse” (1975) dhe gjithashtu pavdekshmërinë e tragjedisë së urisë në Irlandëe e viteve 1840 në poezinë e saj “Quarantine”.
Poezia e saj u mësua në shkollat irlandeze dhe ishte edhe pjesë e provimeve.
Librat e saj të fundit ishin “New Collected Poems” (2013) dhe “A Woman without a Country” (2014).
“Fillova të shkruaja në një Irlandë ku fjalët ‘grua’ dhe fjala ‘poet’ dukej se ishin në një lloj kundërshtimi magnetik me njëra-tjetrën”, ka thënë dikur Boland. /KultPlus.com
Ndryshe nga ata që i nënshtroheshin fermanit dhe atmosferës së murtajës, Selamiu këndonte për dashurinë. E bënte këtë sa herë fashitej paksa ulërima e tellallëve, që niste nga Mahalla e Qylit, bartej nëpër Qarshi të Madhe e Namazxha për te Ura e Tabakut.
“Bylbyli këndon në Çabrat, Vajzë mos kajë me lot, se dashnia m’ka kaplu, në këtë botë kena me u bashku…”
Vargje e Selamiut të përcjella me këngë thyenin trishtimin e xhemëve “dekën e kemi hak” me të cilat rendoheshim ditë e natë. Kjo i kishte sjellë telashe të vazhdueshme Selamiut me njerëzit e hyqymetit, që nuk ia lenin vendin dhe, pos që e shkallmonin sy të tjerëve, kërcënonin se kanë me ia pre edhe gjuhën. “Në këto kohë mileti ka nevojë për ilahitë për mëshirën, për pendesën dhe jo afshët e xhynaheve…”
(Shkëputje nga romani “Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit”, 1982) / KultPlus.com
Iljaz Prokshi lindi në Fortesë të Drenicës më 15 nëntor 1949; vdiq në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, në Prishtinë, më 28 prill 2007. Shkollën fillore e përfundoi me rezultate të shkëlqyera, shkruan KultPlus.
Edhe në shkollën e mesme në Mitrovicë ishte nxënës i dalluar, duke u shquar për zgjuarsinë, vizionin dhe vokacionin prej krijuesi. Studimet i mbaroi në Fakultetin e Filologjisë, dega për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe (Albanologji), në Universitetin e Prishtinës me nota të larta.
Si gjatë shkollës së mesme dhe gjatë studimeve universitare bashkëpunoi me të gjitha gazetat dhe revistat e kohës si gazetar dhe krijues. Poezitë e para, Iljaz Prokshi filloi t’i botojë në gazetat dhe revistat letrare të Kosovës më 1966. Ishte në moshë të re kur u paraqit në letërsi dhe vinte me një përvojë që e kishte arritur gjatë leximit të shkrimtarëve më modernë shqiptarë dhe të huaj. Iljaz Prokshi i takon plejadës së krijuese avangardë të Kosovës.
Në konceptet estetike të tij shquhet me idenë e një fillimi të ri në letërsinë shqipe, duke krijuar një letërsi që është simbol i artit modern. Pak kohë më vonë ai botoi edhe tregimet e para, gjithnjë në kërkim të rrugëve dhe mjeteve të reja letrare. Si student ishte shumë aktiv në jetën kulturore. Botoi poezi, tregime, reportazhe, recensione dhe ese për letërsinë. Për veprën e tij si në poezi dhe në prozë kanë shkruar kritikë të njohur të vendit, ndërsa rezonancë e të gjithë këtyre, është se veprën e Prokshit e përshkon fryma e modernitetit. /KultPlus.com
Parku Kombëtar Detar Karaburun-Sazan shënon 10 vjet si zonë e mbrojtur detare.
Parku Detar Karaburun Sazan është e para dhe e vetmja zonë e mbrojtur detare në Shqipëri me biodiversitetin dhe peizazhin natyror ndër më uniket për Mesdheun. Ka vende të mrekullueshme dhe oaze natyrore. Parku është nga zonat më të bukura në Adriatik dhe Jon.
Në bashkëpunim me Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit, me Agjencinë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura AKZM, dhe Administratën Rajonale të Zonave të Mbrojtura Vlorë, UNDP punon për ruajtjen dhe mbrojtjen e kësaj pasurie të rrallë natyrore.
“E gjithë puna 10 vjeçare për Parkun nuk do të ishte e mundur pa mbështetjen e partnerëve tanë ndërkombëtare si Qeveria Italiane dhe Fondi Global i Mjedisit”, thekson UNDP, që ka publikuar edhe një video nga ky park.
“Bashkëpunimi i shkëlqyer me pushtetin lokal dhe me komunitetin e Vlorës, i kanë dhënë punës tonë një vlerë të shtuar. Parku është pasuri e përbashkët, respekto rregullat dhe mbrojeni atë bashkë me ne. Parku je edhe ti!”, thekson UNDP. / atsh/ KultPlus.com
Në Nju-Jork banorëve u është kërkuar të rrinë në shtëpi të izoluar dhe rrugët e qytetit janë të zbrazëta. Në materialin në vazhdim njihemi me rrëfimin e nëndrejtores dhe kuratores së parë të Muzeut të Qytetit të Nju Jorkut.
“Në muzeun e Qytetit të Nju Jorkut, ne shpesh reflektojmë se çfarë e bën Nju Jorkun, Nju Jork. Dhe mund ta përmbledhim në katër tipare: Para, dendësi, larmi dhe krijimtari, të cilat janë pjesë e pëlhurës dhe ndjehen në gjallërinë e rrugëve të tij. Është pikërisht mungesa e gjallërisë së rrugëve të Nju Jorkut që më mungon më mprehtësisht në këtë kohë të çuditshme dhe të heshtur izolimi, distancimi fizik dhe karantine”, thotë Sarah Henry, e muzeut të Nju Jorkut.
Një njoftim për pasagjerët e trenave shkruan: “Përdorni sapun dhe ujë dhe lani duart për të paktën 20 sekonda, ose përdorni dezinfektant. Mbuloni hundën dhe gojën, me bërryl kur kolliteni ose tështini. Të punojmë së bashku që të ruajmë shëndetin.”
“Rrugët janë të dendura. Janë të larmishme, plot me njerëz krijues, njerëz nga e gjithë bota. Turmat, njerëz të panjohur që përplasen me njëri-tjetrin. Mund të dëgjosh çdo gjuhë të globit, kjo është përvoja që provon në rrugët e Nju Jorkut”, thotë Sarah.
“Qyteti është organizuar dhe sistemet e tij janë ndërtuar, në një mënyrë të tillë që të luftojnë mjedisin e pashëndetshëm që mendohej se ishte burim sëmundjesh. Prandaj u ndërmorën projekte të mëdha infrastrukture, si sistemi i ujit, ekzistenca e vetë sistemit të kanalizimeve, kodi që përcakton se si ndërtohen banesat”, thotë Sarah.
“Por kur hymë në shekullin e 20-ë, ndryshimet që bien në sy si rezultat i sëmundjeve infektive, janë më metaforike. Lidhen me sjelljen njerëzore që përcakton se si njerëzit komunikojnë me njëri-tjetrin dhe si i shikojmë disa hapësira”.
Times Square
“Do të jetë interesante të shohim se çfarë do të ndodhë pas kësaj periudhe vërtet historike dhe nëse do të ndryshojë drejtimin që do të marrë zhvillimi i Nju Jorkut”.
“Nju Jorku ka shumë emërtime. Një prej tyre që është i famshëm është ‘qyteti që nuk fle kurrë’. E megjithatë tani njerëzit ndjehen sikur qyteti që nuk fle kurrë, të paktën po merr një sy gjumë. Por po të shohësh nga afër se çfarë nevojitet që qyteti të vazhdojë të lëvizë dhe gjithë njerëzit që po rrezikojnë jetën, qoftë në spitale, apo që metroja dhe autobusët të funksionojnë, që ushqimet të shpërndahen, të jenë raftet e dyqaneve të mbushura, e kupton që ka shumë njerëz që nuk flenë në Nju Jork”, thotë Sarah. /VOA /KultPlus.com
45 organizata rinore, kanë nisur një peticion drejt Ministrisë të Kulturës Rinisë dhe Sportit, për mbështetjen e organizatave rinore gjatë dhe pas pandemisë por me theks të veçantë për Qendrat Rinore dhe Këshillat e Veprimit Rinor Lokal si dy mekanizmat që përfaqësojnë të rinjtë dhe organizatat rinore që janë pjesë e tyre.
“Ne jemi të preokopuar në mungesën e përkrahjes nga ju, duke marrë parasysh që tash më shumë se kurrë duhet të ndihmohet secili sektor, pa dallim, që ofron shërbime për qytetarët e Republikës së Kosovës e sidomos organizatat rinore të cilat pas masave të ndërmarra nuk po kanë mundësi të ofrojnë shërbimet e tyra për të rinjtë të cilët janë rreth 40% e popullates së Kosovës. Mbyllja e shkollave, mbyllja e bizneseve të ndryshme dhe masat preventive të marra, po ndikojnë në gjendjen e shëndetit mental të të rinjëve me mungesën e aktivizimit të tyre. Sikur institucionet e arsimit dhe institucionet tjera të cilat po i ofrojnë shërbimet e tyre përmes platformave të ndryshme online, poashtu edhe ne si organizata rinore kemi kapacitetet për t’i ofruar ato, por mungesa e financave po na e pamundëson atë, thuhet në shkrimin e këtyre organizatave.
Ata tutje shprehen të gatshëm të ofrojnë aktivitete për përmisimin e gjendjes të të rinjëve të cilët tash po përballen me një gjendje të paprecedentë sikur edhe të gjithë qytetarët tjerë. Duke qenë të informuar për përkrahjen e organizatave të profileve të ndryshme, ata besojnë që është shumë e rëndësishme që rinia të përkrahet poashtu nga subvencionet të cilat janë të parapara për ta.
Ato kërkojnë përkrahje financiare që t’i ofrojnë shërbimet për të rinjtë e Republikës së Kosovës.
“Shërbimet tona do te jenë falas për të gjithë të rinjtë e Republikës së Kosovës, por kjo nuk mund të arrihet pa përkrahjen tuaj. Ne deri tash me mundësitë minimale kemi ofruar shërbimet tona, por që tash e tutje duket se do të jetë e pamundshme për vazhdimin e tyre duke pasur parasysh që financat tona tashmë kanë rënë në zero (0). Shërbimet tona do të jenë shumë efektive për të rinjtë e Repbulikës së Kosovës, trajnime profesionale online falas, diskutime të ndryshme virtuale, emisione argëtuese të cilat do të mbushin orët e kohës së lirë, ofrimi i shërbimeve profesionale për përgatitjen e të rinjëve etj. Të gjitha këto shërbime organizatat rinore janë të gatshme t’i ofrojnë. Mbetja jashtë e financimit të Qendra rinoreve dhe KVRL-ve mund të vjen deri edhe në shuarjen e tyre, e poashtu edhe organizatave rinore të cilat janë pjesë e tyre”, thuhet tutje në kërkesën e tyre. / KultPlus.com
Italia ishte vendi më i goditur në Evropë kur filloi të përhapet coronavirusit në këtë kontinent. Megjithatë me kalimin e javëve, primatin e vendit më të goditur në Evropë ia rrëmbeu Spanja, që shënon një numër shumë të madh të vdekjeve dhe të prekurve me coronavirus.
E rajonet që konsiderohen si më të prekura në Itali janë Lombardia dhe në përgjithësi pjesa veriore e vendit. Pas masave të rrepta mbrojtëse të vëna nga qeveria italiane në krye me kryeministrin Guiseppe Conte, i tërë vendi u fut në karantinë duke bërë që rrugët, metrotë, stacionet e autobusëve, portet detare e madje edhe trafiku ajror të duken të “zbrazët”.
Një prej vendeve që më së shumti është vërejtur karantinimi është qyteti i Venedikut, që zakonisht në këtë periudhë kohore është i stërmbushur nga turistë nga e mbarë bota të cilët shijojnë lundrimin me gondola nëpër kanalet e qytetit.
Pamjet e filmuara nga ajri tregojnë se si destinacionet e preferuara turistike tashmë e dy muaj janë të zbrazëta dhe përpos ndonjë shpendi, zor kush se vërehet duke lëvizur kjo për shkak të masave mbrojtëse ku përfshihet lëvizja kufizuese, qëndrimi në shtëpi dhe ndalja e punimeve në sektorë të ndryshëm.
Nga sheshi St Mark e deri te ura Rialto, pamjet nga droni tregojnë se si gjatë natës por edhe ditës, nuk ka lëvizje të mëdha e ky izolim që konsiderohet si më i gjati në botë, pritet t’i vie fund gjatë javëve të ardhshme, për shkak se ka rënie të prekurve dhe vdekurve nga COVID-19.
Nga libri “Hotel Grandi dhe reportazhe të tjera”, të Nerimane Kamberi, 2019
NËNË KURAJË DHE FËMIJËT E SAJ… TË VDEKUR GJATË LUFTËS 1999
Ajo ka ndodhur para vetëm pesëmbëdhjetë vjetëve, më 27 mars 1999. Katër policë serbë kanë hyrë në shtëpinë e Ferdonije Çerkezit, kanë vënë maskat dhe i kanë marrë njëmbëdhjetë burrat e familjes. Asnjëri nuk u kthye. Vetëm trupat e dy prej bijve të saj sot pushojnë në paqe në një kodër të Gjakovës. Për t’i kujtuar ata, kjo Nënë Kurajë ka shëndrruar shtëpinë e saj në një muze.
30 mars 2014
Ferdonije Çerkezi më pret te dera e shtëpisë. Në mur, në të majtë, një pllakë e zezë prej mermeri. Më 27 mars 1999, vetëm pesëmbëdhjetë vjet më parë, policia serbe mori burrin dhe katër djemtë e saj, së bashku me disa fqinjë, miq dhe kushërinj. Krejt, njëmbëdhjetë burra që nuk u kthyen kurrë.
“Katër policë erdhën rreth orës 11 të mëngjesit. Na kanë gjetur në dhomën e ndenjes, burra, gra dhe dy vajza të vogla. E mbaj mend atë ditë, sikur të ishte dje. E kujtoj çdo moment. Ata u kthyen rreth orës 15. Të gjithëve ia kërkuan letërnjoftimet dhe na çuan në bodrum. Më është dashur ta zgjoj Edmondin, sugarin. Ata kërkuan raki, por nuk kishim, iu bëra kafe, një të ëmbël dhe një me më pak sheqer. Ata kishin sjell çokollatë për vajzat. Na kërkuan para, ari. Ia dhashë 500 marka. Pastaj i vunë maskat. I morën të gjithë burrat.” Njëmbëdhjetë burra, emrat e të cilëve figurojnë në pllakën e mermerit në hyrje të shtëpisë.
Shkoj pas nikoqires sime në katin e parë të kësaj shtëpie të cilën e ka shndërruar në një vend të kujtesës. “Doja të bëja një muze për t’i mbajtur kujtimet e tyre të gjalla. Dhe për t’u treguar të rinjve, gjeneratave të ardhshme se sa kemi vuajtur nga serbët.” Në korridor, ajo i ka renditur mbi një orman këpucët e Halimit, burrit të saj, këpucët e Artanit, Armendit, Ardianit dhe Edmondit, djemve të saj. “Artanit i pëlqente të mbathë çizme ushtarake. Ai thoshte se një ditë do të donte të shërbente në ushtrinë e Kosovës.”
Në anën e majtë, dhomat e të dy djemve, që ishin martuar të njëjtën ditë. Fotografitë e çifteve të rinj, kostumet e tyre dhe fustanet e nuseve janë të varura, thuajse kanë veshur trupat fantazmë. Në dhomat e këtij muzeu të pafajësisë gjithçka është e bardhë: muret, mbulesat e shtretërve dhe fustanet e nusëve, simbole të lumturisë dhe të jetës.
“Çka i kemi bërë? Pse i morën të gjithë? Ishim tetë, sot jam e vetme. Rejat e mia janë martuar, kanë fëmijë. Fëmijët që bijtë e mi nuk i patën”. Lotë të shumtë e mbulojnë fytyrën e saj, plot me dinjitet. Një djep prej druri gjindet në mes të dhomës. “I kam përkundur bijtë e mi me të.“ Sot, ajo do të kishte dashur t’i përkundë stërnipat e saj, “të cilëve do t’u kishte folur për baballarët e tyre”.
Ferdonija tani jeton me shpresën se do të gjenden eshtrat e më të dashurve të saj. Për momentin, vetëm dy prej tyre, Artani, më i madhi, dhe Edmondi, më i riu, pushojnë në kodrën e Çabratit, mbi Gjakovë, në kufirin me Shqipërinë. Një qytet me shumë viktima gjatë luftës së vitit 1999.
Në dhomën e ndenjës, në dy ormane prej xhami gjenden rrobat që kishin veshur djemtë kur u gjetën. Rroba të shpuara nga plumbat e forcave serbe që i ekzekutuan. “Pas marrjes së tyre nga Instituti i Mjekësisë Ligjore, i lava me duart e mia,” psherëtin. “Oh Zot, shpesh i shoh në ëndërr”. I fshin lotët me dorë dhe i kthen sytë kah fotografitë e tyre.
Ferdonija i falënderon të gjithë ata që i kanë shprehur mirësi, që e kanë mbështetur dhe që vazhdojnë të përpiqen t’ia lehtësojnë dhimbjen sado pak, veçanërisht ata që mendojnë ta vizitojnë atë në këtë datë përkujtimore, më 27 mars. “Djali im Artani e donte historinë. Sot historia është shkruar për të”. Ferdonija do të donte që historia moderne e Kosovës të flasë për bijtë e saj, për burrin e saj dhe për të gjithë ata që u flijuan për Kosovën.
Ajo më shoqëron deri te dera, në kokën e saj gjithnjë jehojnë fjalët e burrit të saj: “Duhet të jesh e fortë, lufta mund të na marrë të gjithëve, të na lërë disa ose të na kursejë të gjithëve. Por ti duhet të jesh e fortë”. Kjo sigurisht është e gjitha që dëgjohet në këtë shtëpi, ku nuk ka më zëra burrash ose klithma fëmijësh.
Tringa ishte e bija e Smajl Martin Vuksanit, bajraktarit të Grudës. Kjo vajzë “me dy zemra”, e cila ia kalonte shumë burrave për pjekuri e trimëri, lindi në Grudë në vitin 1870.
Krahas me bajraktarin, Dedë Nika, gjendej në çdo mbledhje që organizonte paria e vendit. Gjatë luftimeve në Malësinë e Madhe, por sidomos ditën kur u bë mësymja në Deçiq, kjo vajzë fatose, me flamurin e Shqipërisë në dorë, i dha kushtrimin luftëtarëve, e në zë të sajë i madh e i vogël u turrën në Deçiq.
I ati i Tringës, si udhëheqës i forcave mbrojtëse të degës së Lidhjes së Prizrenit për Grudë dhe si udhëheqës që nuk lejonte, së bashku me shumë të tjerët, që të coptohen trojet shqiptare, me shumë trima lufte dhe krerë të Grudës, dënohet për çështje patriotike në vitin 1883 nga ana e Divani Harbit (Gjyqit ushtarak turk) dhe u transferua në vitin 1886 në Dinari Bekir, – Anadolli Lindore, ku edhe mbas disa vjetësh vdes.
Disa vite më parë, më 1880 gjatë luftës kundër armikut, të dy vëllezërit e Tringës Zefi dhe Gjoni, mbeten të vrarë. Në këtë mënyrë Smajl Martini mbet pa djalë, përkatësisht pa trashëgimtar të drejtpërdrejt. Atëherë Tringa vendosi të mos martohet. / KultPlus.com
